Untuk maklumat lanjut, sila hubungi Pegawai Dietetik anda di:
PANDUAN DIET
CAPD
KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
Disediakan Oleh:
PERKHIDMATAN DIETETIK & SAJIAN KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
PENGENALAN
Individu yang menjalani rawatan CAPD akan mengalami kehilangan protein, vitamin dan mineral. Oleh itu, penjagaan pemakanan khususnya pengambilan protein dan potasium yang mencukupi adalah penting di samping mengawal pengambilan fosfat dan cecair.
Keperluan Protein
Jumlah pengambilan protein seharian perlu ditingkatkan untuk menampung kehilangan melalui dialisis. Pengambilan protein bermutu tinggi dari sumber haiwan (High Biological Value - HBV) adalah lebih digalakkan berbanding protein bermutu rendah dari sumber tumbuhan (Low Biological Value - LBV). Makanan berkarbohidrat juga mengandungi sejumlah kecil protein jenis LBV.
Berapakah keperluan protein anda sehari?
Anda perlu mengambil _____________ sajian protein HBV sehari dan _____________ sajian karbohidrat sehari.
Waktu hidangan Protein HBV Protein LBV
Sarapan pagi Minum pagi Makan tengahari Minum petang Makan malam Minum malam Tarikh Berat badan (kg) Urea (mmol/l) Sodium (mmol/l) Potassium (mmol/l) Kreatinin (mmol/l) Protein (mg/dl) Albumin (mg/dl) Kalsium (mmol/l) Fosfat (mmol/l) Jumlah kolesterol (mmol/l) HBA1c (%) Tekanan darah Hb (g/dl)
Contoh menu
Waktu Hidangan Jenis makanan Kuantiti
Sarapan pagi Mihun goreng
+ telur rebus (putih sahaja) Kopi/ teh tanpa susu
__ cawan 2 biji __ cawan Makan tengahari Nasi putih
Ayam masak sup (tanpa kuah) Sawi hijau masak tumis Pisang Air tembikai __ cawan __ ketul ½ cawan 1 biji __ cawan
Minum petang Kuih ______
Kopi/ teh tanpa susu
__ biji __ cawan
Makan malam Nasi putih
Ikan goreng sambal Bayam masak tumis Anggur Air kosong __ cawan __ ekor ½ cawan 8 biji __ cawan
Minum malam Roti putih
Jem/ mentega tanpa garam Air kosong
__ keping __ sudu teh __ cawan
Sukatan Protein HBV adalah seperti berikut:
Sukatan protein LBV adalah seperti berikut
Makanan berprotein Saiz satu sajian
Ikan 1 ekor sederhana
Ayam 1 ketul
Daging 2 saiz kotak mancis
Telur putih 4 biji sederhana
Bijirin Saiz satu sajian
Nasi (beras putih )
½ cawan Mihun/ lor see fun
Laksa/ kuetiau
Mi ⅓ cawan
Putu mayam 1 keping (40 g)
Roti putih 1 keping
Biskut tawar 3 keping
3 sudu makan penuh Tepung gandum
Pengambilan Garam dan Cecair
Pengambilan makanan tinggi garam akan meningkatkan rasa dahaga sekaligus meningkatkan pengambilan cecair anda. Secara amnya, diet yang tidak ditambah garam adalah lebih digalakkan.
Saranan pengambilan cecair anda adalah _________ ml sehari. Oleh itu, anda boleh mengambil __________ cawan air sehari. Berikut merupakan sukatan cecair mengikut sukatan unit rumah tangga:
Tips pengawalan pengambilan cecair
• Sediakan jumlah air yang tetap untuk diminum sepanjang hari dalam bekas air yang diketahui sukatannya.
• Elakkan makanan masin kerana boleh menyebabkan anda dahaga.
• Hisap ketulan ais sekiranya anda dahaga tetapi sukatannya perlu diambil kira.
• Anda boleh berkumur tanpa menelan air tersebut sekiranya mulut kering.
• Hisap gula-gula atau kunyah gula-gula getah untuk merangsang pengeluaran air liur.
1 sudu besar 10 ml 1 sudu cina 15 ml 1 kiub ais 20 ml 1 cawan 200 ml 1 gelas air 250 ml 1 mug air 300 ml 1 botol mineral (kecil) 500 ml
Tips mengawal pengambilan fosfat...
• Dos pengambilan ubat pengikat fosfat boleh diselaraskan dengan pengambilan makanan yang mengandungi fosfat terutamanya untuk makanan tinggi protein.
• Elakkan pengambilan tulang dan tulang rawan ikan, daging dan makanan laut.
• Kurangkan pengambilan minuman berkoko atau coklat dan minuman kola.
• Hadkan pengambilan hasil tenusu seperti susu, keju dan yogurt. Gunakan krimer bukan tenusu untuk
menggantikan susu dalam minuman.
• Ubat pengikat fosfat mesti dikunyah bersama makanan.
• Jika terlupa, ubat pengikat fosfat boleh dimakan dalam masa 15 minit selepas makan. Pastikan ubat pengikat fosfat sentiasa dibawa bersama ketika makan di luar.
Rendah
( < 40 mg/hidangan) (40 – 80 mg/hidangan) Sederhana ( > 80 mg/hidangan) Tinggi Snek & sapuan
Marjerin 1 sudu teh Bertih jagung 1 paket (60 g) Mentega kacang 2 sudu besar Jem 1 sudu besar Mufin 1 biji Kek mentega 1 keping (50 g) Krim kraker 2 keping Keropok ikan/ udang 6 keping Vadai 1 biji Kuih sagu 1 ketul Keledek goreng 1 keping Burger 1 biji Apam/ karipap 1 biji Biskut coklat 4 keping Pau inti daging 1 biji
Popia goreng 1 biji Jagung 1 ketul
Daging, ayam, ikan & kekacang
Putih telur 1 biji Telur ½ biji Dal ½ cawan
Ikan, ayam dan daging tinggi fosfat dan perlu dimakan bersama ubat pengikat fosfat.
Sayur-sayuran
Kebanyakan sayuran adalah rendah fosfat
Kentang 1 biji kecil
Ubi Keledek/ keladi/ kayu 1 biji sederhana Cendawan kering ½ cawan Buah-buahan
Kebanyakan buah adalah rendah fosfat kecuali buah-buahan kering.
Hasil tenusu
bersusu 2 skop Keju 1 keping
Susu pekat manis 2 sudu besar Susu penuh krim Susu skim 1 gelas Susu rendah lemak 1 gelas Potassium
Anda boleh mengalami keadaan kekurangan potassium dalam darah (hypokalemia) akibat dialisis. Kehilangannya boleh diganti dengan memilih makanan tinggi potasium dari senarai berikut:
Rendah
(< 50 mg/hidangan) (50 – 100 mg/hidangan) Sederhana (> 100 mg/hidangan) Tinggi Minuman
Air sirap 1 gelas Air barli Jus buah segar 1 gelas Teh cina 1 gelas Air kelapa
Air tebu
Buah-buahan
Epal 1 biji Limau 1 biji Pisang 1 biji
Lai 1 biji Lemon 1 biji Cempedak 3 ulas
Jambu batu ½ biji Laici ½ cawan Ciku 2 biji
Betik 1 potong Oren I biji Durian 2 ulas
Tembikai 1 potong Pisang kaki 1 biji Nangka 1 ulas Nenas 1 potong Limau bali 1 potong Anggur 8 biji
Rambutan 4 biji Langsat 5 biji
Mata kucing 9 biji
Peach ½ biji
Plum 1 biji
Sayur-sayuran
Taugeh Tomato Batang pisang
Peria Asparagus Muranggai/ kelur
Leek Pucuk rebung Jantung pisang
Timun Terung Petai
Kangkung Lada benggala Bayam ½
Kobis ½ Lobak merah ½ Sawi cawan Bunga kobis cawan Brokoli
Lobak putih Daun salad Ulam
Ketola ular Labu kuning Cekur manis
Ketola Sengkuang Kailan
Kacang panjang, bendi dan buncis Ubi kentang, keledek, keladi, & ubi kayu
1 cawan Pucuk keledek cawan
Tip KEKALKAN POTASSIUM dalam makanan….
• Basuh sayur sebelum dipotong untuk mengurangkan
kehilangan potasium semasa membasuh.
• Makan buah-buahan dalam tin bersama sirapnya
(berbincanglah dengan Pegawai Dietetik anda tentang kandungan gula dan air).
• Makan buah-buahan bersama kulitnya.
Lain-lain makanan tinggi Potasium termasuk :-
• Semua jenis legum &
lentil (dal, kacang kuda, soya)
• Semua jenis kacang
• Serbuk rempah (kari, kurma)
• Gula perang
• Kacang panggang
• Cili kisar/ cili boh
• Bahan makanan berasaskan coklat • Bahan makanan berasaskan kelapa • Buah-buahan kering • Cendawan kering
• Udang/ ikan kering
• Pati ayam
• Asam jawa
• Tempoyak
• Makanan mil penuh
Fosfat
Pengumpulan fosfat berlebihan dalam darah boleh menyebabkan kegatalan kulit, penyusutan jisim tulang dan meningkatkan risiko penyakit jantung. Oleh itu, pengambilan makanan tinggi fosfat perlu dikurangkan kerana sedikit sahaja fosfat disingkirkan ketika dialisis. Pilih makanan rendah kandungan fosfat berdasarkan jadual berikut.
Rendah
( < 40 mg/hidangan) (40 – 80 mg/hidangan) Sederhana ( > 80 mg/hidangan) Tinggi Minuman
Minuman sirap 200 ml Air soya 200 ml Teh tarik 200 ml
Teh cina/
kosong 200 ml Minuman cola 325 ml (1 tin) Kopi susu 200 ml Air tebu 200 ml Serbuk koko/coklat 2 sudu besar Krimer bukan
tenusu 1 sachet (7g)
Mi kuning 2/3 cawan Nasi 1 cawan (250g) Mi segera 1 paket Tepung
kastard 2 sudu besar Roti putih 2 keping Makaroni basah 1 cawan (150g) Tepung jagung 2 sudu besar Roti mil penuh 2 keping Lemang 1 ketul (4 inci) Oat 2 sudu besar Barli 2 sudu makan Nasi lemak 1 pinggan (295g) Laksa 1 cawan (120g) Mihun goreng
kosong
1 pinggan
(400g) Rawadosai 1 keping Kuetiau 1 cawan (100g) Putu mayam 1 keping Roti canai 1 keping Mihun
(basah) 1 cawan (130g) Bubur ikan
1 mangkuk cina
sederhana Capati 1 keping
Idli 1 keping (60g) Tosai (kosong) 1 keping
*Nasi/ mi yang dimasak bersama daging/ ayam/ ikan/ kekacang akan mengandungi tinggi fosfat.
Tip KEKALKAN POTASSIUM dalam makanan….
• Basuh sayur sebelum dipotong untuk mengurangkan
kehilangan potasium semasa membasuh.
• Makan buah-buahan dalam tin bersama sirapnya
(berbincanglah dengan Pegawai Dietetik anda tentang kandungan gula dan air).
• Makan buah-buahan bersama kulitnya.
Lain-lain makanan tinggi Potasium termasuk :-
• Semua jenis legum &
lentil (dal, kacang kuda, soya)
• Semua jenis kacang
• Serbuk rempah (kari, kurma)
• Gula perang
• Kacang panggang
• Cili kisar/ cili boh
• Bahan makanan berasaskan coklat • Bahan makanan berasaskan kelapa • Buah-buahan kering • Cendawan kering
• Udang/ ikan kering
• Pati ayam
• Asam jawa
• Tempoyak
• Makanan mil penuh
Fosfat
Pengumpulan fosfat berlebihan dalam darah boleh menyebabkan kegatalan kulit, penyusutan jisim tulang dan meningkatkan risiko penyakit jantung. Oleh itu, pengambilan makanan tinggi fosfat perlu dikurangkan kerana sedikit sahaja fosfat disingkirkan ketika dialisis. Pilih makanan rendah kandungan fosfat berdasarkan jadual berikut.
Rendah
( < 40 mg/hidangan) (40 – 80 mg/hidangan) Sederhana ( > 80 mg/hidangan) Tinggi Minuman
Minuman sirap 200 ml Air soya 200 ml Teh tarik 200 ml
Teh cina/
kosong 200 ml Minuman cola 325 ml (1 tin) Kopi susu 200 ml Air tebu 200 ml Serbuk koko/coklat 2 sudu besar Krimer bukan
tenusu 1 sachet (7g)
Mi kuning 2/3 cawan Nasi 1 cawan (250g) Mi segera 1 paket Tepung
kastard 2 sudu besar Roti putih 2 keping Makaroni basah 1 cawan (150g) Tepung jagung 2 sudu besar Roti mil penuh 2 keping Lemang 1 ketul (4 inci) Oat 2 sudu besar Barli 2 sudu makan Nasi lemak 1 pinggan (295g) Laksa 1 cawan (120g) Mihun goreng
kosong
1 pinggan
(400g) Rawadosai 1 keping Kuetiau 1 cawan (100g) Putu mayam 1 keping Roti canai 1 keping Mihun
(basah) 1 cawan (130g) Bubur ikan
1 mangkuk cina
sederhana Capati 1 keping
Idli 1 keping (60g) Tosai (kosong) 1 keping
*Nasi/ mi yang dimasak bersama daging/ ayam/ ikan/ kekacang akan mengandungi tinggi fosfat.
Rendah
( < 40 mg/hidangan) (40 – 80 mg/hidangan) Sederhana ( > 80 mg/hidangan) Tinggi Snek & sapuan
Marjerin 1 sudu teh Bertih jagung 1 paket (60 g) Mentega kacang 2 sudu besar Jem 1 sudu besar Mufin 1 biji Kek mentega 1 keping (50 g) Krim kraker 2 keping Keropok ikan/ udang 6 keping Vadai 1 biji Kuih sagu 1 ketul Keledek goreng 1 keping Burger 1 biji Apam/ karipap 1 biji Biskut coklat 4 keping Pau inti daging 1 biji
Popia goreng 1 biji Jagung 1 ketul
Daging, ayam, ikan & kekacang
Putih telur 1 biji Telur ½ biji Dal ½ cawan
Ikan, ayam dan daging tinggi fosfat dan perlu dimakan bersama ubat pengikat fosfat.
Sayur-sayuran
Kebanyakan sayuran adalah rendah fosfat
Kentang 1 biji kecil
Ubi Keledek/ keladi/ kayu 1 biji sederhana Cendawan kering ½ cawan Buah-buahan
Kebanyakan buah adalah rendah fosfat kecuali buah-buahan kering.
Hasil tenusu
bersusu 2 skop Keju 1 keping
Susu pekat manis 2 sudu besar Susu penuh krim Susu skim 1 gelas Susu rendah lemak 1 gelas Potassium
Anda boleh mengalami keadaan kekurangan potassium dalam darah (hypokalemia) akibat dialisis. Kehilangannya boleh diganti dengan memilih makanan tinggi potasium dari senarai berikut:
Rendah
(< 50 mg/hidangan) (50 – 100 mg/hidangan) Sederhana (> 100 mg/hidangan) Tinggi Minuman
Air sirap 1 gelas Air barli Jus buah segar 1 gelas Teh cina 1 gelas Air kelapa
Air tebu
Buah-buahan
Epal 1 biji Limau 1 biji Pisang 1 biji
Lai 1 biji Lemon 1 biji Cempedak 3 ulas
Jambu batu ½ biji Laici ½ cawan Ciku 2 biji
Betik 1 potong Oren I biji Durian 2 ulas
Tembikai 1 potong Pisang kaki 1 biji Nangka 1 ulas Nenas 1 potong Limau bali 1 potong Anggur 8 biji
Rambutan 4 biji Langsat 5 biji
Mata kucing 9 biji
Peach ½ biji
Plum 1 biji
Sayur-sayuran
Taugeh Tomato Batang pisang
Peria Asparagus Muranggai/ kelur
Leek Pucuk rebung Jantung pisang
Timun Terung Petai
Kangkung Lada benggala Bayam ½
Kobis ½ Lobak merah ½ Sawi cawan Bunga kobis cawan Brokoli
Lobak putih Daun salad Ulam
Ketola ular Labu kuning Cekur manis
Ketola Sengkuang Kailan
Kacang panjang, bendi dan buncis Ubi kentang, keledek, keladi, & ubi kayu
1 cawan Pucuk keledek cawan
Pengambilan Garam dan Cecair
Pengambilan makanan tinggi garam akan meningkatkan rasa dahaga sekaligus meningkatkan pengambilan cecair anda. Secara amnya, diet yang tidak ditambah garam adalah lebih digalakkan.
Saranan pengambilan cecair anda adalah _________ ml sehari. Oleh itu, anda boleh mengambil __________ cawan air sehari. Berikut merupakan sukatan cecair mengikut sukatan unit rumah tangga:
Tips pengawalan pengambilan cecair
• Sediakan jumlah air yang tetap untuk diminum sepanjang hari dalam bekas air yang diketahui sukatannya.
• Elakkan makanan masin kerana boleh menyebabkan anda dahaga.
• Hisap ketulan ais sekiranya anda dahaga tetapi sukatannya perlu diambil kira.
• Anda boleh berkumur tanpa menelan air tersebut sekiranya mulut kering.
• Hisap gula-gula atau kunyah gula-gula getah untuk merangsang pengeluaran air liur.
1 sudu besar 10 ml 1 sudu cina 15 ml 1 kiub ais 20 ml 1 cawan 200 ml 1 gelas air 250 ml 1 mug air 300 ml 1 botol mineral (kecil) 500 ml
Tips mengawal pengambilan fosfat...
• Dos pengambilan ubat pengikat fosfat boleh diselaraskan dengan pengambilan makanan yang mengandungi fosfat terutamanya untuk makanan tinggi protein.
• Elakkan pengambilan tulang dan tulang rawan ikan, daging dan makanan laut.
• Kurangkan pengambilan minuman berkoko atau coklat dan minuman kola.
• Hadkan pengambilan hasil tenusu seperti susu, keju dan yogurt. Gunakan krimer bukan tenusu untuk
menggantikan susu dalam minuman.
• Ubat pengikat fosfat mesti dikunyah bersama makanan.
• Jika terlupa, ubat pengikat fosfat boleh dimakan dalam masa 15 minit selepas makan. Pastikan ubat pengikat fosfat sentiasa dibawa bersama ketika makan di luar.
Contoh menu
Waktu Hidangan Jenis makanan Kuantiti
Sarapan pagi Mihun goreng
+ telur rebus (putih sahaja) Kopi/ teh tanpa susu
__ cawan 2 biji __ cawan Makan tengahari Nasi putih
Ayam masak sup (tanpa kuah) Sawi hijau masak tumis Pisang Air tembikai __ cawan __ ketul ½ cawan 1 biji __ cawan
Minum petang Kuih ______
Kopi/ teh tanpa susu
__ biji __ cawan
Makan malam Nasi putih
Ikan goreng sambal Bayam masak tumis Anggur Air kosong __ cawan __ ekor ½ cawan 8 biji __ cawan
Minum malam Roti putih
Jem/ mentega tanpa garam Air kosong
__ keping __ sudu teh __ cawan
Sukatan Protein HBV adalah seperti berikut:
Sukatan protein LBV adalah seperti berikut
Makanan berprotein Saiz satu sajian
Ikan 1 ekor sederhana
Ayam 1 ketul
Daging 2 saiz kotak mancis
Telur putih 4 biji sederhana
Bijirin Saiz satu sajian
Nasi (beras putih )
½ cawan Mihun/ lor see fun
Laksa/ kuetiau
Mi ⅓ cawan
Putu mayam 1 keping (40 g)
Roti putih 1 keping
Biskut tawar 3 keping
3 sudu makan penuh Tepung gandum
PENGENALAN
Individu yang menjalani rawatan CAPD akan mengalami kehilangan protein, vitamin dan mineral. Oleh itu, penjagaan pemakanan khususnya pengambilan protein dan potasium yang mencukupi adalah penting di samping mengawal pengambilan fosfat dan cecair.
Keperluan Protein
Jumlah pengambilan protein seharian perlu ditingkatkan untuk menampung kehilangan melalui dialisis. Pengambilan protein bermutu tinggi dari sumber haiwan (High Biological Value - HBV) adalah lebih digalakkan berbanding protein bermutu rendah dari sumber tumbuhan (Low Biological Value - LBV). Makanan berkarbohidrat juga mengandungi sejumlah kecil protein jenis LBV.
Berapakah keperluan protein anda sehari?
Anda perlu mengambil _____________ sajian protein HBV sehari dan _____________ sajian karbohidrat sehari.
Waktu hidangan Protein HBV Protein LBV
Sarapan pagi Minum pagi Makan tengahari Minum petang Makan malam Minum malam Tarikh Berat badan (kg) Urea (mmol/l) Sodium (mmol/l) Potassium (mmol/l) Kreatinin (mmol/l) Protein (mg/dl) Albumin (mg/dl) Kalsium (mmol/l) Fosfat (mmol/l) Jumlah kolesterol (mmol/l) HBA1c (%) Tekanan darah Hb (g/dl)
Untuk maklumat lanjut, sila hubungi Pegawai Dietetik anda di:
PANDUAN DIET
CAPD
KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
Disediakan Oleh:
PERKHIDMATAN DIETETIK & SAJIAN KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA
