1
1.. UUYYGGUULLAAMMA A
1
1
.
.
1
1
.
.
Kaynak Gösteriminin Temelleri TanımlarAlın kaynağı : En az bir parçanın alın kısmının kısmi veya tam nüfuziyetle diğer parçaya birleştirildiği kaynak tipidir.
Tam nüfuziyetli kaynak : Kaynak kalınlığı ince parçanın kalınlığına eşit olan ve içinde kaynaksız bölgenin olmadığı alın kaynağıdır.
Kısmi nüfuziyetli kaynak : Parçanın kesitinin tamamen kaynak edilmediği alın kaynağıdır.
Eritme kaynağı : Birleştirme bölgesindeki malzemeleri eriterek ve herhangi bir basınç uygulamadan gerçekleştirilen kaynak işlemidir.
Çatal Ok çizgisi kaynak
ağzı açılacak parçayı gösterir.
Sürekli referans çizgisi (ok tarafını gösterir)
Kesik referans çizgisi (bağlantının diğer tarafını gösterir)
Kaynak gösterimi yukarda verilen şekil aracılığı ile yapılacaktır.
....…./...…/.../.. Kaynak uzunluğu, sayısı, aralığı
Kaynak prosesi Kalite seviyesi Dolgu malzemesi Kaynak pozisyonu
s : Alın kaynağı kalınlığı
a/z : Köşe kaynağı kalınlığı/ayak uzunluğu d : Tapa ve punta kaynağı çapı
c : Oval delik kaynağı genişliği
Kaynak sembolü, tamamlayıcı sembol, ilave sembol
Çevresel kaynak
1 2 3 4 5 6 7
Çok genel anlamda kaynak gösterimi sembolleri verilmektedir bu semboller ileride açıklanacaktır. Temel Kaynak Sembolleri
Kaynak sembolü Şekil Açıklama
I-kaynağı V-kaynağı Yarım-V-kaynağı Y-kaynağı Yarım-Y-kaynağı
U-kaynağı Yarım-U-kaynağı Yarım yuvarlak V-kaynağı
Yuvarlak V-kaynağı
Dik kenarlı kaynak
Tapa kaynağı
Nokta kaynağı
Yüzey dolgu kaynağı
Tersten yarmalı arka paso
Tersten yarmasız arka paso
Kaynak Yapılacak Taraf
Bir kaynaklı bağlantının yeri, bağlantının türüne bağlı olarak üstten, yandan, önden, veya kesitten gösterilebilir.
Örnek : T-birleştirmede bakış yönleri
Üstten gösterim
Yandan gösterim
Kesitten gösterim
Düz referans çizgi, bağlantının ok tarafını, kesik referans çizgi ise diğer tarafını belirtir. Kesik referans çizginin altta veya üstte olması önemli değildir.
Örnek : Alın birleştirmelerde, ok tarafı ve diğer taraf
Ok tarafı Diğer taraf Ok tarafı Diğer taraf Ok tarafı Diğer taraf Ok tarafı Diğer taraf
Örnek : Alın birleştirmelerinde, tek taraflı V-kaynağı
Çevresel Kaynak
Çevresel kaynaklar ok çizgisini referans çizgisine bağlayan yere konan bir çemberle ifade edilir.
Örnek : Örnek :
Kaynak Ağzı Açılacak Parça
Kaynak sembolündeki ok, kaynak ağzı açılacak parçayı gösterir. Her iki parçaya da kaynak ağzı açılacaksa, okun hangi parçayı gösterdiği önemli değildir.
Örnek : Alın birleştirmede tek taraflı yarım-V kaynak ağzı
Alın birleştirmede tek taraflı yarım-V kaynak ağzı
Örnek : T-birleştirmede K (çift taraflı yarım-V) kaynağı. Sadece bir parçaya kaynak ağzı açıldığı için sadece ek yerini göstermek yeterlidir.
Kaynak Atlığı Kullanımı
Tam nüfuziyet istenen tek taraflı alın kaynaklarında altlık kullanılması gerekebilir. Kaynak altlıkları sabit altlık ve sökülebilir atlık olarak iki gruba ayrılır.
Sabit altlıklar, ana malzemeyle aynı veya benzer malzemeden yapılan atlıklardır; ana malzemeye puntalanır ve kaynağın bir parçası olarak kalır.
Sökülebilir altlıklar, bakır veya seramikten yapılmış olabilir. Kaynak işlemi bittikten sonra sökülür. Sembol Açıklama
M Sabit kaynak altlığı kullanılacak MR Sökülebilir kaynak altlığı kullanılacak Örnek : Sabit kaynak altlığı kullanımına örnek.
M Altlık: St 37, 10*30
Altlık: St 37, 10*30
Yüzey İşaretleri ve İşlemleri
Temel kaynak sembollerine ilave olarak, yüzey profilini ve yüzeye uygulanacak işlemleri belirtmek amacıyla ilave semboller kullanılır.
Sembol Açıklama
Kaynak dikişinin yüzeyi dışbükey (bombeli) olacak Kaynak dikişinin yüzeyi içbükey olacak
Kaynak dikişinin yüzeyi düz olacak Kaynak dişinin kenarları taşlanacak G Kaynak dişinin yüzeyi taşlanacak Örnekler :
Sembol Şekil Açıklama
Kaynağın her iki tarafı da düz olacak.
Kaynağın her iki tarafı da düz olacak, üst tarafı işlenecek
Kaynak dışbükey olacak.
Kaynak içbükey olacak.
Kaynak içbükey olacak, kenarları taşlanarak düzlenecek.
Kaynakların yüzey profiliyle ilgili herhangi bir sembol konulmadığı takdirde, ilgili Kaynak Kalite Seviyesi geçerlidir.
Çift Taraflı Kaynaklar
Çift taraflı kaynaklar her iki tarafı da aynı olan simetrik kaynaklardan veya her iki tarafı farklı kaynaklardan meydana gelebilir.
Şekil ve ölçü olarak simetrik olan çift taraflı kaynaklarda diğer tarafı göstermek amacıyla kesik referans çizgiyi kullanmaya gerek yoktur. Ancak her iki taraftaki kaynak tipi ve/veya ölçüsü farklı olan kaynaklı bağlantılarda, hangi tarafa ne tür ve hangi ölçüde kaynak yapılacağını belirtmek amacıyla, kesik referans çizginin kullanılması gerekir.
Simetrik çift taraflı kaynaklarda birleşik semboller Kaynak
sembolü
Şekil Açıklama I-kaynağı X-kaynağı
(çift taraflı V-kaynağı K-kaynağı
(çift taraflı yarım-V-kaynağı) Çift taraflı Y-kaynağı
Çift taraflı yarım-Y-kaynağı
Çift taraflı U-kaynağı Çift taraflı U-kaynağı
Çift taraflı yarım yuvarlak U kaynağı
Çift taraflı yuvarlak U kaynağı
Çift taraflı köşe kaynağı
“A” bağlantısı
“B” bağlantısı Sağdan görünüş Kesit görünüşü
Örnek : Alın birleştirmelerinde, X (çift taraflı V)-kaynağı
Örnek : T-birleştirmede asimetrik alın kaynağı
Kaynakla ilgili sembolik bilgiler bağlantının üstten görünüşünde veya kesitinde verilebilir. Ancak bazı birleştirme tiplerinde üstten görünüşte diğer tarafı ifade etmek mümkün olmayabilir; bu durumda sembolik bilgilerin kesitte verilmesi gerekir.
Tersten Yarma, Arka Paso ve Arkalık Paso
Tam nüfuziyet istenen ve çift taraflı kaynak ağzı açılan bağlantılarda kök bölgesiyle ilgili iki farklı uygulama vardır.
• Çok kritik kaynaklarda, ikinci tarafın kaynağına geçmeden önce, kök bölgesi hiçbir kök hatası kalmayacak şekilde diğer taraftan taşlayarak, karbon elektrotla veya özel bir oksi-asetilen şalumasıyla oyulur ve ikinci tarafın kaynağına başlanır. Bu uygulama hatasız bir kaynağı garantilemek için uygulanır ve tersten yarmalı çift taraflı kaynak olarak isimlendirilir. • İkinci tarafın kaynağına başlarken herhangi bir yarma işlemi uygulanmaz.
• Arka tarafın kaynağına geçmeden önce tersten yarma uygulanır, sonrada arka paso çekilir. • Birinci tarafın kaynağı bittikten sonra arka tarafın kaynağına geçilir.
• Önce arka tarafa bir paso kaynak çekilir. Bu paso kaynak ağzı açılan taraf için bir altlık görevi görür ve arkalık paso veya arkalık kaynağı olarak isimlendirilir.
Kaynak altlığı kullanımını ifade eden kaynak sembolleri Sembol Açıklama
Arka paso / arkalık paso
Yarma uygulandıktan sonra çekilen paso
NOT : Tek taraflı kaynak ağzı açıldığından, önce diğer taraftan arkalık paso atılacaksa, çataldan sonra açıklama yapılmalıdır.
NOT : Kaynak ağzı simetrikse ve hangi tarafa önce kaynak yapılacağı önemli değilse, kesikli çizgi kullanılmayabilir.
NOT : Tersten yarma gerekmiyorsa, mecbur olmadıkça, arka paso veya arkalık paso ayrımı resimde de verilmemeli ve üretimin inisiyatifine bırakılmalıdır.
Örnek : Tek taraflı kaynak ağzında tersten yarmasız arka paso. Kaynak ağzı tek taraflı olduğu için arka pasoyu ifade etmek için kesikli çizgi kullanılmayabilir.
Örnek : Tek taraflı kaynak ağzında tersten yarmalı arka paso. Kaynak ağzı tek taraflı olduğu için arka pasoyu ifade etmek için kesikli çizgi kullanılmayabilir.
Örnek : Tek taraflı kaynak ağzında tersten yarmalı arka paso. Kaynak ağzı tek taraflı olduğu için arka pasoyu ifade etmek için kesikli çizgi kullanılmayabilir.
Arkalık paso
Örnek : Çift taraflı kaynak ağzında tersten yarmalı arka paso.
Örnek : Asimetrik çift taraflı kaynak ağzında tersten yarmalı arka paso. Parçaların detay resimlerinde kaynak ağzı detayları verilmemişse, resimde verilmelidir.
Bak. Detay A
Kaynakla İlgili Ölçüler
Kaynakla ilgili ölçüler kaynağın tipine göre, - kaynağın kalınlığı,
- z ölçüsü, - çapı, - uzunluğu, - sayısı, ve
- kaynaklar arasındaki mesafe olabilir.
Kaynak kalınlığı, z ölçüsü ve kaynak çapı daima kaynak sembolünün soluna konur. Kaynak sayısı, kaynak uzunluğu ve kaynaklar arasındaki mesafe ise kaynak sembolünün sağına konur.
s l s l
Çift taraflı kaynaklarda, eğer her iki taraf da simetrikse, ölçülerin sadece bir tarafta verilmesi yeterlidir. Örnek : Her iki tarafı eşit kalınlıkta olan çift taraflı
köşe kaynağı
a5
Örnek : Kalınlıkları farklı olan çift taraflı köşe kaynağı
a5
a8 a5 a8
Alın Kaynakları
Tam nüfuziyetli kaynaklarda kaynak kalınlığı ince parçanın kalınlığına eşit kabul edilir. V, V, U, yarım-U ve bu kaynakların çift taraflıları tam nüfuziyetli kaynak olarak kabul edilir. I-kaynağı, ölçü verilmemişse tam nüfuziyetli kabul edilir.
Tam nüfuziyetli kaynaklarda kaynak kalınlığını belirtmeye gerek yoktur.
s t
Aynı kalınlıktaki iki parçada tam nüfuziyetli V-alın kaynağı
s t2
t1
s = t1
t1 < t2
Farklı kalınlıktaki iki parçada tam nüfuziyetli V-alın kaynağı
t
s
Kısmi nüfuziyetli kaynaklarda, kaynak kalınlığı ana malzemenin yüzeyinden kaynağın köküne kadar olan mesafedir. Kaynak bombesi hesaba katılmaz.
NOT : Kısmi nüfuziyetli alın kaynaklarında, kaynak ağzı ölçüleri parçanın detay resminde verilmişse ve istenen kaynak kalınlığı kaynak ağzı deriliğine eşitse, kaynak kalınlığı verilmeyebilir.
s t
Kaynak kalınlığı kaynak ağzı derinliğine eşit olan kısmi nüfuziyetli Y-kaynağı.
t
s
T-birleştirmesinde kalınlığı ağız derinliğine eşit olan yarım-V kaynağı.
NOT : Kalınlığı kaynak ağzı derinliğinden fazla olan kaynaklarda, kaynak kalınlığı belirtilmelidir. Örnek : Nüfuziyetin derin olması nedeniyle, kaynak kalınlığı ağız derinliğinde fazla olan Y-kaynağı
6 t
6
NOT : Kaynak ağzı açılmayan I-kaynaklarında, kısmi nüfuziyet isteniyorsa, kaynak kalınlığı verilmelidir. Örnek : Kısmi nüfuziyetli I-kaynağı.
6 t
NOT : Kaynak ağzının şekline bakarak, tam nüfuziyet mi yoksa kısmi nüfuziyet mi istendiği konusunda tereddüt yaratabilecek kaynaklarda, ya kaynak kalınlığı kesin olarak verilmeli ya da kaynak kesiti çizilmelidir.
Köşe Kaynakları
Köşe kaynaklarında kaynak kalınlığı a veya z ölçüsü olarak verilir. Eşkenar dik üçgen kesitli bir köşe kaynağında : 2 1 z z = = z z =1.4*a a=0.71*z a = boğaz kalınlığı (mm) z = ayak uzunluğu (mm) Örnekler:
Kaynak kesiti a ölçüsünün verilmesi z ölçüsünün verilmesi Düz köşe kaynağı a=5 z2=7 z1=7 z = z1 = z2 a = 0.7 * z a5 z7
Dışbükey köşe kaynağı
a=5 z2=7
z1=7
z = z1 = z2
a = 0.7 *z a5 z5
İçbükey köşe kaynağı
a=5 z2=7
z1=7
z = z1 = z2
a = 0.7 * z a5 z7
Asimetrik köşe kaynağı a ölçüsüyle ifade edilemez.
a z2=14
z1=7
z1 ≠ z2
a ≠ 0.7 * z1
Önce referans çizgisine dik olan, sonra da referans çizgisine paralel olan z değeri verilir.
Derin nüfuziyetli köşe kaynağı a=5 z2=7 z = z1 = z2 a = 0.7 * z s=8 s8a5 s8z7
z1 ölçüsünün parça kalınlığına eşit olduğu durumlarda, eğer köşe kaynağı simetrikse, a veya z ölçüsü
verilmeyebilir. Örnekler :
Kaynak kesiti Sembolik Gösterim
z=t z=t z=t z=t z=t z=t z1=t1 z1=t1 z=t z=t z=t z=t z=t
z=t
z=10 z=t1=10
z=t Z10
İki parça arasındaki açının 90°’den farklı olduğu durumlarda, z ölçüsünü vermek üretim ve kontrol açısından daha avantajlıdır.
Kaynak kesiti a ölçüsü z ölçüsü z a a z a a a z
Kaynak uzunluğu daima kaynak sembolünün sağ tarafında bulunur.
Kesik köşe kaynaklarında (metot kaynağı), kaynak sayısı, kaynak uzunluğu, kaynaklar arasındaki mesafe ve kaynağın şaşırtmalı olup olmadığı belirtilmelidir.
Örnek : Tek taraflı kesik köşe (metot) kaynağı. Kaynaklar parçanın ucundan başlayacaksa, v değerini belirtmeye gerek yoktur.
150 (100) 150 a5 2*150(100) a5 z7 2*150(100) 30 30 30 v = 30 : kaynakların başlama noktası
a = 5 : köşe kaynaklarının boğaz kalınlığı z = 7 : köşe kaynaklarının ayak uzunluğu n = 2 : kaynak sayısı
l = 150 : kaynak uzunluğu (e) = 100 : kaynaklar arası mesafe
Örnek : Çift taraflı simetrik kesik köşe (metod) kaynağı. Kaynaklar parçanın ucundan başlayacaksa, v değerini belirtmeye gerek yoktur.
150 (100) 150 a5 2*150(100) a5 z7 2*150(100) 30 30 30 v = 30 : kaynakların başlam a noktası
a = 5 : köşe kaynaklarının boğaz kalınlığı z = 7 : köşe kaynaklarının ayak uzunluğu n = 2 : kaynak sayısı
l = 150 : kaynak uzunluğu (e) = 100 : kaynaklar arası m esafe
Örnek : Çift taraflı şaşırtmalı kesik köşe (metod) kaynağı. Kaynaklar parçanın ucundan başlayacaksa, v değerini belirtmeye gerek yoktur.
150 (100) 150 a5 2*150(100) a5 z7 2*150 (100) 30 30 30 v = 30 : kaynakların başlama noktası
a = 5 : köşe kaynaklarının boğaz kalınlığı z = 7 : köşe kaynaklarının ayak uzunluğu n = 2 : kaynak sayısı
l = 150 : kaynak uzunluğu (e) = 100 : kaynaklar arası mesafe
150 (100) 150
Örnek : Kısmen sürekli köşe, kısmen de kesik köşe kaynağından oluşan bir kaynaklı bağlantının sembolik gösterimi.
a5 a5
a = 5 : köşe kaynaklarının boğaz kalınlığı n = 2 : kaynak sayısı
l = 150 : kaynak uzunluğu (e) = 100 : kaynaklar arası mesafe
300 (100) 150 (100) 150 (100) 150 (100) 300
a5 3*150(100) a5
a5 300 300
Nokta ve Yuvarlak Delik Kaynakları
Nokta ve yuvarlak delik kaynakları hem üstten hem de kesitten verilebilir, ancak çok sıralı bir nokta kaynağı uygulanacaksa, sembolik gösterim parçanın üstten görünüşünde yapılmalıdır.
Nokta ve yuvarlak delik kaynaklarında kaynak sembolünün sol tarafında nokta ve delik çapı, sağ tarafında ise kaynak sayısı ve kaynaklar arası mesafe verilir.
Nokta kaynağında kaynak edilen plakaya delik açılmaz, yuvarlak delik kaynağında ise açılır. Bu nedenle eğer parçaya delikler önceden açılmışsa, yuvarlak delik kaynağında çap, sayı ve kaynaklar arası mesafeyi vermek gerekmediği gibi, deliklerin yerlerini de tarif etmek gerekmez.
Nokta kaynağında ise kaynakların yeri iki yönden de referans alarak gösterilmeli, nokta çapı, kaynak sayısı ve kaynaklar arası mesafe verilmelidir.
4 0 6 0 4 0 6 0 6 0 4 0 4 0 1 0 6 0 1 0 2 (6 0 ) 1 0 2 (6 0 )
v1 = 6 0 : İlk n ok tan ın ü s t k en ard an u z ak lığ ı v2 = 4 0 : İlk n ok tan ın s ol k en a rd an u z ak lığ ı d = 1 0 : N ok ta ç ap ı n = 2 : N ok ta s ayıs ı
(e) = 6 0 : N ok ta lar aras ı m es af e
Örnek : Yuvarlak delik kaynağında sembolik gösterim. Yuvarlak delik kaynaklarının sembolik gösteriminde resim üzerinde delikler de gösterilebilir.
40 60 40 60 60 40 40 10 60 10 2(60) 10 2(60)
v1 = 60 : İlk deliğin üst kenardan uzaklığı v2 = 40 : İlk deliğin sol kenardan uzaklığı
d = 10 : Delik çapı n = 2 : Delik sayısı
(e) = 60 : Deliklerarası mesafe
Oval Delik Kaynağı
Oval delik kaynağı yuvarlak delik kaynağı gibidir. Oval delik kaynaklarında kaynak genişliği sembolün sol tarafında, kaynak sayısı, uzunluğu ve aralarındaki boşluk sağ tarafta verilir. Ancak delikler parçaya önceden açılıyorsa, ve yerleri detay parça resminde gösterilmişse, sembolik gösterimde kaynak genişliğini, uzunluğunu, sayısını ve kaynaklar arasındaki mesafe verilmeyebilir.
40 30
40 30
60
10
v1 = 60 : İlk deliğin üst kenardan uzaklığı v2 = 40 : İlk deliğin sol kenardan uzaklığı c = 10 : Delik genişliği n = 2 : Delik sayısı
l = 60 : Delik uzunluğu (e) = 30 : Delikler arası mesafe 10 2*60 (30) 10 2*60 (30) 40 60 60 60 60 60 40
Örnek : Delikler detay parçada daha önceden açılmışsa, sembolik gösterim aşağıdaki şekilde yapılabilir.
40 30 40 30 60 10 60 60 60 60 2 yerde 2 yerde Flanş Kaynakları
Flanş kaynaklarında kalınlık ve gerekiyorsa uzunluk ölçüsü verilir. Sembolik gösterimde kaynak bölgesi detaylı veya detaysız olarak verilebilir. Detaysız resim üzerinde gösteriliyorsa, ok bükülen kenarı gösterir. Örnek : Yarım flanş kaynağının sembolik gösterimi
6
6 6
Kenar Kaynakları Kenar kaynaklarında kalınlık ve gerekiyorsa uzunluk ölçüsü verilir. Örnek : Kenar kaynağının sembolik gösterimi
6
6
Yüzey Dolgu Kaynaklar
Yüzey dolgu kaynağında dolgu kaynağının kalınlığı, dolgu yapılacak alanın genişliği ve uzunluğu verilir. Örnek :
6
30
30
60
50
30
50*60
30
30
Birleşik Kaynak Sembolleri
Birleşik sembollerle ifade edilen tek veya çift taraflı kaynaklarda, gerekiyorsa her bir sembol için kalınlık verilmelidir.
Örnek : a5 Örnek : 7 z8*16 z6 16 7 Örnek : 4 6 4 10
Çataldan Sonra Verilen Bilgiler
Kaynakla ilgili özel bilgiler de çataldan sonra verilir. Örnek :
3 YERDE Aynı kaynağın 3 yerde olduğu belirtiliyor.
Diğer iki kaynağın gösterilmesine gerek
kalmadığı için resim sadeleşir.
Örnek : NOT 1 NOT 1: 1. 100-150 ° ÖN ISITMA UYGULANACAK. 2. ISI GİRDİSİ 12-16 KJ/CM OLACAK 3. VS... Örnek :
