• Tidak ada hasil yang ditemukan

dapat diwaluasi manfaatnya dari dua segi, yaitu dari segi finansial dan dari segi ekonomik. Analisis f i-

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "dapat diwaluasi manfaatnya dari dua segi, yaitu dari segi finansial dan dari segi ekonomik. Analisis f i-"

Copied!
8
0
0

Teks penuh

(1)

Perbandingan H a s i l S t u d i Kelaikan dengan H a s i l P e n e l i t i a n

Suatu k e g i a t a n ekonomi a t a u proyek pembangunan, d a p a t d i w a l u a s i manfaatnya d a r i dua s e g i , y a i t u d a r i

s e g i f i n a n s i a l dan d a r i s e g i ekonomik. A n a l i s i s f i- n a n s i a l m e l i h a t m a n f a a t proyek d a r i s e g i kepentingan l a b a g a a t a u i n d i v i d u yang m e l i b a t k a n d i r i ke dalarn k e g i a t a n t e r s e b u t . Sedangkan a n a l i s i s ekonomik me- n i l a i s u a t u k e g i a t a n a t a s manfaatnya b a g i masyarakat s e c a r a k e s e l u r u h a n , kadang-kadang t a n p a memperhatikan s i a p a yang menyumbangkan dan menerima m a n f a a t t e r s e b u t .

Dengan . m e l i h a t bobot penekanan d a r i p a d a s a s a r a n s t u d i masing-masing,maka d a p a t d i k a t a k a n bahwa s t u d i k e l a i k a n Proyek Gula Camming yang t e l a h d i l a h k a n ter- s e b u t b e r s i f a t a n a l i s i s f i n a n s i a l . Penekanannya d i t u - jukan u n t u k m e l i h a t s e b e r a p a jauh kemampuan f i s i k w i l a - yahnya untuk d a p a t dikembangkan, s e j a u h mana e f i s i e n s i usaha d a p a t d i l a k u k a n ' 8 a n s e j a u h mana usaha a t a u pro- yek i t u akan d a p a t manberikan keuntungan f i n a n s i a l ba- g i pengusa hanya

.

Adapun s t u d i a t a u p e n e l it i a n yang d i l a h k a n pada d a s a r n y a a d a l a h a n a l i s i s ekonomik. Pe- nekanannya d i t u jukan untuk m e l i h a t s e j a u h mana proyek b e r s a n g k u t a n akan d a p a t manberikan manfaat ekonomis b a g i m a s y a r a k a t umum, yang dalam ha1 i n i t e r u t a m a d i -

t u jukan untuk m e l i h a t k o n t r i b u s i n y a s e c a r a r e g i o n a l dalam w i l a y a h p e n e l i t i a n .

(2)

Namun demikian, dalam usaha mernbandingkan kontri- busi masing-masing, akan dicoba untuk melihat hasil yang telah diperoleh dari keduanya, dalam konteks menurut pen- dekatannya masing-masing. Pertama-tama akan dilihat bagai- mana hasil kedua studi tersebut, dilihat dalam konteks ke- pentingan pengusaha, kemudian akan dilihat bagaimana dalam konteks kepentingan umum (masyarakat).

Dilihat dari segi kepentingan pengusaha, maka da- ri hasil studi kelaikan jelas telah menunjukkan bahwa proyek tersebut feasible atau menguntungkan untuk di- laksanakan. Dari analisis internal rate of return memberikan IRR 15.13% yang lebih tinggi daripada ting- kat bunga investasi sebesar 13.5%. Demikian juga ana- lisis kepekaan (sensitivy analysis) menunjukkan bah- wa rata-rata pendapatan penjualan break-even adalah

37.46% dari rata-rata pendapatan penjualan. Kesemua-

nya ini menunjukkan bahwa proyek bersangkutan akan menguntungkan bila dilaksanakan. Adapun hasil peneli- tian melalui model input-output ini, secara eksplisit tidak ditunjukkan berapa besar keuntungan yang dapat diberikan kepada pengusaha. Namun dari hasil peneli- tian, khususnya mengenai dampak langsung dari proyek pada dasarnya mencerminkan perhitungan yang sama de- ngan analisis finansial. Khusus untuk sektor industri pemurnian gula (yang diperhitungkan dalam analisis finansial sebagai produk proyek, memberikan nilai

(3)

174 perubahan permintaan a khir s e k i t a r 13.3 m i l y a r r u p i a h

( T a b e l 1 4 s k a l a perencanaan I1 dengan l u a s a r ea1 8 . 7 0 0 H a ) , sedangkan dalam s t u d i k e l a i k a n proyek n i l a i pro- duk d i p e r o l e h s e k i t a r 8 - 7 m i l y a r r u p i a h dengan p e r h i - tungan l u a s a r e a l ' 7 . 0 0 0 Ha, m a s i n g ~ m a s i n g d i h i t u n g pa- d a t a h u n ke4 dan 5 d a r i proyek. B i l a d i p r o y e k s i k a n

sampai pada t a h u n k e 1 0 proyek,maka besarnya menurut p e r h i t u n g a n p e n e l i t i a n a d a l a h sekitar 8 7 - 5 m i l y a r r u p i - a h ( T a b e l 2 3 )

,

sedangkan menurut p e r h i t u n g a n s t u d i ke- l a i k a n s e b e s a r kurang l e b i h 50 m i l y a r r u p i a h ( t o t a l n e t p r e s e n t v a l u e paaa Tabel 48)

.

-

P e r b d a a n n i l a i d i s e b a b k a n o l e h adanya perbedaan l u a s a r e a l yang d i p e r h i t u n g k a n d a n perbedaan p e r k i r a a n r a t a - r a t a p r o d u k s i p e r s a t u a n l u a s . P e r k i r a a n r a t a - r a t a pro- d u k s i p e r s a t u a n l u a s yang d i p e r o l e h d a r i per encanaan proyek, l e b i h t i n g g i d a r i p a d a p e r k i r a a n r a t a - r a t a produk-

s i yang digunakan dalarn s t u d i k e l a i k a n proyek.

Dalam ha1 i n i yang d i t e k a n k a n bukan b e s a r n i l a i n y a , akan t e t a p i v a r i a b e l yang d i p e r h i t u n g k a n . Dalam s t u d i k e l a i - Ican proyek yang d i p e r h i t u n g k a n s e b a g a i o u t p u t a d a l a h v a r i a b e l produk p a h r i k g u l a sa j a , sedangkan dalam p e n e l i - t i a n dengan menggunakan model i n p u t - o u t p u t , v a r i a b e l yang d i p e r h i t u n g k a n s e b a g a i o u t p u t proyek d i samping produk p a b r i k s e p e r t i yang d i p e r h i t u n g k a n dalam a n a l i s i s s t u d i k e l a i k a n , - juga v a r i a b e l - v a r i a b e l l a i n yang b e r s i f a t l a n g - sung s e p e r t i dampak timbulnya k e g i a t a n j a s a perurnahan,

(4)

17 5 rumah makan, p e n ~ a n g k u k a n , maupun yang t i d a k l a n g s u n g y a i t u m e l a l u i k a i t a n a p t a r s e k t o r . J a d i pada h a k e k a t - nya dalam s t u d i a n a l i s d s dampak dengan model i n p u t - o u t - p u t i n i , s e c a r a i n p l i a d t k e p e n t i n g a n pengusaha t e l a h i k u t d i p e r h i t u n g k a n .

S e b a l i k n y a k a l a u B i l i h a t d a r i s e g i k e p e n t i n g a n ma- s y a r a k a t umum (pendekakan a n a l i s i s ekonomik), maka ter- l i h a t bahwa a p a yang b i s a disumbangkan o l e h s t u d i k e l a - i k a n p r o y e k t e r s e b u t , m a s i h kurang. Beberapa v a r i a b e l yang s e c a r a ekonomis m F u p a k a n o u t p u t p r o y e k d i l i h a t d a r i s e g i k e p e n t i n g a n w a s y a r a k a t t i d a k d i p e r h i t u n g k a n a t a u t i d a k d a p a t d i u n g k a p k a n s e c a r a e k s p l i s i t . A n t a r a l a i n d a p a t d i l i h a t dalgm h a 1 b e r i k u t i n i :

(1) dampak p r o y e k t e r w d a p p e n i n g k a t a n kesempatan ker- ja. Dalam s t u d i K e l a i k a n p r o y e k y a i t u dalam s t u - d i r e n c a n a p r o d u k s i , o r g a n i s a s i d a n t e n a g a ker j a , t e l a h d i p e r k i r a k a m k e b u t u h a n t e n a g a k e r j a s e k i t a r 14.000 o r a n g . Yaw d i p e f h i t u n g k a n hanya k e b u t u h a n p r o y e k yang b e r s i d a t l a n g s u n g s a j a . D i b a n d i n g k a n d e n g a n h a s i l p e n e l i t i a n ( s t u d i a n a l i s i s i n p u t - o u t - p u t ) d i p e r o l e h jumlah k e s a n p a t a n k e r j a yang d a p a t d i s e d i a k a n sebesari kurang l e b i h 23.000 o r a n g se-

lama p r o y e k s i . Mwcakup k e s e n p a t a n k e r ja yang d i t i m b u l k a n b a i k qang b e r s i f a t l a n g s u n g , t i d a k

l a n g s u n g yang m e l a l u i k a i t a n a n t a r s e k t o r d a n pe- n g a r u h d a r i i n d u c v \ e f f e c t k e n a i k a n p e n d a p a t a n .

(5)

1-7 6 Khusus yang l a n g s u n g m e l i p u t i kurang l e b i h 1 0 - 4 0 0 o r a n g Ctermasuk s e k t o r t e b u )

,

yang s e c a r a t i d a k l a n g s u n g kurang l e b i h 9.000 o r a n g d a n m e l a l u i i n d u c e d e f f e c t kurang l e b i h 3.600 o r a n g . ( 2 ) dampak p r o y e k t e r h a d a p p e n d a p a t a n m a s y a r a k a t . Da- lam s t u d i k e l a i k a n p r o y e k , s e c a r a t i d a k l a n g s u n g dampak p e n i n g k a t a n p e n d a p a t a n m a s y a r a k a t d a p a t d i - t e l u s u r i d a r i a n a l i s i s b i a y a proyek ( b i a y a o p e r a - s i o n a l yang d i p r e d i k s i 01 eh s t u d i k e l a i k a n ) yang d i p e r k i l r a k a n a k a n m e n j a d i sumber p e n d a p a t a n b a g i m a s y a r a k a t . Besarnya kurang l e b i h 5 - 6 m i l y a r r u - p i a h , s e d a n g k a n m e n u r u t h a s i l p e n e l i t i a n i n i , pro- y e k a k a n mampu m e n i n g k a t k a n p e n d a p a t a n m a s y a r a k a t kurang l e b i h 7 . 5 m i l y a r r u p i a h yang t e r d i r i d a r i dampak l a n g s u n g ( t e r m a s u k s e k t o r t e b u ) s e b e s a r lcurang l e b i h 2 . 6 m i l y a r r u p i a h , dampak t i d a k l a n g - sung 2 . 6 m i l y a r r u p i a h d a n m e l a l u i induced e f f e c t . s e b e s a r 2.3 m i l y a r r u p i a h .

( 3 ) dampak p r o y e k t e r h a d a p produk d o m e s t i k . S t u d i ke- l a i k a n m a u p e r h i t u n g k a n hanya produk g u l a d a r i pa- h r i k s a j a yang d i p e r h i t u n g k a n . D a r i h a s i l s t u d i k e l a i k a n t e r s e b u t d a p a t d i p e r k i r a k a n b e s a r n y a pro- d u k s i sampai dengan t a h u n 1 9 8 5 ( s e l a m a p e r i o d e p r o y e k s i p e n e l i t i a n i n i ) y a i t u s e k i t a r 8 -7 m i l y a r r u p i a h CTabel 48)

,

sedangkan d a r i p e n e l i t i a n i n i d i p e r o l e h n i l a i p r o d u k d o m e s t i k s e b e s a r kurang l e b i h

(6)

177 50.08 m i l y a r r u p i a h , yang

t e r a i r i

d a r i dampak l a n g - sung ( t e r m a s u k s e k t o r t e b u ) s b b e s a r kurang l e b i h 2 1 . 2 2 m i l y a r r u p i a h d a n m e l a l u i induced kurang le- h i h 15.88 m i l y a r r u p i a h .

T e r l i h a t bahwa p e r b e d a a n n i l a i dampak d i a t a s , ter- utama d i s e b a b k a n o l e h p e r b e d a a n t e k n i k a n a l i s i s .

A t a s d a s a r p e r b a n d i n g a n d i a t a s , m a u p u n t e k n i k a n a l i s i s yang t e l a h d i l a k u k a n dalam p e n e l i t i a n i n i , maka d a p a t d i l i h a t a d a n y a p e r b e d a a n j a n g k a u a n d a r i p a d a kedua model t e r s e b u t . Model i n p u t - o u t p u t yang d i g u n a k a n dalam pene- l i t i a n i n i , t e r n y a t a mampu menjangkau l e b i h l u a s dampak yang d i t i m b u l k a n o l e h p r o y e k . S e c a r a umum d a p a t d i n y a - t a k a n bahwa p e r b e d a a n jangkauan a n d l i s i s a n t a r a model a n a l i s i s dampak m e l a l u i i n p u t - o u t p u t d e n g a n model a t a u yang d i g u n a k a n dalam s t u d i k e l a i k a n p r o y e k a t a u p u n m e t o - d e a e t a d e yang semacarnnya, m e l i p u t i h a l - h a 1 b e r i k u t r

(1) pada s t u d i k e l a i k a n p r o y e k , dampak a t a u p u n m a n f a a t p r o y e k yang d i p e r h i t u n g k a n t e r b a t a s pada dampak l a n g s u n g sa j a , s e d a n g k a n pada s t u d i a n a l i s i s dam- pak i n p u t - o u t p u t (yang d i g u n d k a n dalam p e n e l i t i a n i n i ) , d i samping memperhitunkan eampak l a n g s u n g p r o y e k , j u g a memperhitungkan dampak t i d a k l a n g s u n g y a i t u dampak yang d i t i m b u l k a n m e l a l u i k a i t a n k e g i a t - annya dengan k e g i a t a n - k e g i a t a n ekonomi l a i n n y a .

Demikian j uga p e n q a r u h d a r i p a d a kena i k a n p e n d a p a t a n m a s y a r a k a t yang a k a n t u r u t m e n i n g k a t k a n p e r m i n t a a n

(7)

dalam sistim ekonomi r e g i o n a l m e l a l u i pening k a t a n konsumsinya Cinduced e f f e c t ) t e l a h t u r u t d i p e r h i - t u n g kan

.

J a n g k a u a n yang l e b i h l u a s i n i mempunyai a r t i pen- t i n g o l e h k a r e n a dampak t i d a k l a n g s u n g ( m e l a l u i backward l i n k a g e )

,

maupun dampak m e l a l u i . i n d u c e d e f f e c t merupakan u k u r a n dalam r n e n i l a i kemampuan s e s u a t u p r o y e k dalam menunj a n g pertumbuhan ekono- m i dimaria p r o y e k b e r s a n g l a t a n b e r l o k a s i ; ,

( 2 ) k h u s u s dalam s t u d i k e l a i k a n p r o y e k Gula Camming i n i , o u t p u t yang d i p e r h i t u n g k a n hanyaproduk pab- r i k g u l a s a j a , y a i t u produk l a n g s u n g d a r i p r o y e k , sedang kan pada s t u d i a n a l i s i s i n p u t - o u t p u t (dalam p e n e l i t i a n i n i ) d f p e r h i t u n g k a n j u g a produk s e k t o r - s e k t o r l a i n yang t e r p e n g a r u h l a n g s u n g o l e h k e g i a t a n p r o y e k , s e p e r t i t i m b u l n y a j a s a perumahan d a n rumah makan.

D i samping p e r b e d a a n j a n g k a u a n t e r s e h u t d i a t a s , j u g a m e l a l u i model a n a l i s i s dampak i n p u t - o u t p u t rnasih dimungkinkan u n t u k rnenjangkau a n a l i s i s yang l a i n , meski- pun t i d a k s e c a r a k w a n t i t a t i f . S e p e r t i yang t e l a h d i - l a k u k a n dalam -. . a h a l i s i s p e n e l i t i a n i n i , a l o k a s i d a m p k d a r i p a d a p r o y e k m a s i h B a p a t d i t e l u s u r i m e s k i p u n tab- t a s pada a l o k a s i m e n u r u t s e k t o r s a j a . M e l a l u i a n a l i s i s a l o k a s i dampak t e r s e b u t , a a p a t d i t e l u s u r i s e k t o r - s e k t o r mana saja yang mendapatkan d o r o w a n pertumbuhan d a r i

(8)

17 9 p r o y e k . I n i a k a n p e n t i n g a r t i n y a b i l a panbangunan se- s u a t u p r o y e k dimaksudkan u n t u k mendorong pengembangan s e k t o r - s e k t o r t e r t e n t u .

J a d i , j e l a s bahwa r n e l a l u i model i n p u t - o u t p u t a m - l i s i s dampak p r o y e k a k a n l & i h j a u h jangkauannya,

D i l i h a t d a r i segi k e p e n t i n g a n pengusaha, s e c a r a i m p l i -

s i t apa yang d i j a n g k a u r n e l a l u i s t u d i k e l a i k a n p r o y e k , t e l a h d i p e r h i t u n g k a n dalam s t u d i a n a l i s i s dampak i n p u t - o u t p u t . S e b a l i k n y a h a s i l yang d i p e r o l e h pada model i n - p u t - o u t p u t , t i d a k s e l u r u h n y a d a p a t d i j a n g k a u o l e h s t u d i k e l a i k a n p r o y e k a t a u p u n sanacamnya.

Referensi

Dokumen terkait

Konsentrasi terendah bahan pada tabung yang ditunjukkan dengan hasil biakan yang mulai tampak jernih (tidak ada pertumbuhan mikroba) adalah KHM dari bahan uji. Selanjutnya biakan

21 STAIN WATAMPONE HUKUM TATANEGARA ISLAM S1 √ 22 STAIN ZAWIYAH CUT KALA LANGSA TADRIS MATEMATIKA S1 √ TADRIS BAHASA INGGRIS S1 √. 23 UIN JAKARTA PAUD

Laporan Penelitian Skripsi dengan judul Sistem Informasi Pendataan Inpasing Guru Pegawai Negeri Sipil Dan Guru Non Pegawai Negeri Sipil Berbasis On-Line

a) Diizinkan oleh syarak untuk dimiliki serta diambil manfaatnya – justeru benda-benda bernajis, memudaratkan manusia serta harta benda yang telah dinyatakan

Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui bagaimana pengaruh tingkat suku bunga, pendapatan dan uang muka terhadap minat masyarakat dalam pemanfaatan kredit pemilikan rumah di

Dalam tulisan ini digambarkan organisasi, desain, proses, pola, dan metode praktik perencanaan strategis TI yang telah terbukti dan secara konstan berkembang melalui

Entered Variables Removed Method 1 INFLASI, GOLD,. KURS,

Tujuan kami membuat SUGAR VIT ini untuk mengenalkan produk baru yang berbahan dasar susu yang lebih variatif dan bermanfaat lebih bagi kesehatan untuk para target konsumen. Serta