GLOBALISASI EKONOMI dan KETAKSAMAAN: Implikasi Kepada Pendidikan Geografi

(1)

Sem inar Kebangsaan Geografi: Sem inar Kebangsaan Geografi:

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

1 1

GLOBALISASI EKONOMI

dan

KETAKSAMAAN:

Implikasi

Kepada

Pendidikan

Geografi

•

Pengenalan

•

• _Pendekatan

_Pendekatan

_Geografi

_Tentang

_Kecekapan

_Ruang

_:

Dahulu

dan

Sekarang

•

• _Globalisasi

_Globalisasi

_Ekonomi

•

• _Ekonomi

_Ekonomi

_Kini

_Berasaskan

_Kelebihan

_Daya

_Saing

_Metropolitan

•

• _Pelebaran

_Pelebaran

_Jurang

_Ketaksamaan

_Pembangunan

•

• _Implikasi

_Implikasi

_Kepada

_Pendidikan

_Geografi

•

(2)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

2 2

Pengenalan

SejakSejak penstrukturanpenstrukturan semulasemula organisasiorganisasifirma firma antarabangsaantarabangsa dandanprosesproses pengeluaranpengeluaran/ / pembuatan

pembuatan didinegaranegara majumaju padapada akhirakhir19701970--an an dandan19801980--an, an, aktivitiaktiviti perindustrianperindustriandidi dunia

dunia cenderungcenderung untukuntukbertumpubertumpu kekenegaranegaraAsia Asia PasifikPasifik..

PadaPada awalnyaawalnya, , taburantaburan aktivitiaktivitiperindustrianperindustrian didi negaranegaratersebuttersebut cenderungcenderunguntukuntuk bertumpu

bertumpu keke bandarbandar utamautama yang yang lebihlebih majumaju. . NamunNamun keadaankeadaan ketakseimbanganketakseimbangan iniini telah

telah dapatdapatdikurangkandikurangkanmelaluimelalui perlaksanaanperlaksanaandasardasarpenyahpusatanpenyahpusatan aktivitiaktiviti pembuatan

pembuatan keke kawasankawasan yang yang kurangkurangmajumaju. . PelbagaiPelbagai strategistrategi digunakandigunakanuntukuntuk memajukan

memajukan wilayahwilayah yang yang mundurmundurtermasuktermasuk strategistrategi perindustrianperindustrian dandanpembandaranpembandaran desa

desa didiwilayahwilayah kurangkurangmajumaju. . PelaburanPelaburan asingasing dandantempatantempatan dalamdalamsektorsektor pembuatanpembuatan, , pertanian

pertanian dandan perkhidmatanperkhidmatan diberidiberigalakangalakansecukupnyasecukupnyamelaluimelalui pelbagaipelbagaiinsentifinsentif untukuntuk menempatkan

menempatkan aktivitiaktiviti merekamereka didikawasankawasan yang yang kurangkurangmajumaju. .

BagaimanaBagaimana pun, pun, keadaankeadaan iniinitidaktidak dapatdapatbertahanbertahanlama. lama. GlobalisasiGlobalisasiekonomiekonomi memberimemberi cabaran

cabaran yang yang hebathebat terhadapterhadapsebarangsebarang usahausaha untukuntuk menyebarkanmenyebarkan pembangunanpembangunan keke kawasan

kawasan kurangkurangmajumaju. . IniInikeranakerana syarikatsyarikat gergasigergasi MNC MNC lebihlebih cenderungcenderungmenempatkanmenempatkan diri

(3)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

3 3

GlobalisasiGlobalisasi ekonomiekonomiseolahseolah--olaholah tidaktidak banyakbanyakmembantumembantumanamana--manamana negaranegara yang

yang berusahaberusaha untukuntuk membangunkanmembangunkankawasankawasan yang yang masihmasihmundurmundur. . IniInikeranakerana dasar

dasar pembangunanpembangunansedemikiansedemikian tidaktidak menguntungkanmenguntungkan. . PembangunanPembangunan yang yang semata

semata--matamata memberimemberiperhatianperhatiankepadakepada keseimbangankeseimbanganantaraantarawilayahwilayah, , khususnya

khususnya melaluimelaluipembagunanpembagunansumbersumberalamalam dandanperindustrianperindustrian didikawasankawasan yang yang masih

masih mundurmundur, , kurangkurang memberimemberiimpakimpak kepadakepadausahausaha memesatkanmemesatkan kadarkadar pertumbuhan

pertumbuhan ekonomiekonomi negara/dunianegara/dunia. .

AktivitiAktiviti perindustrianperindustrian yang yang terlampauterlampau bergantungbergantungkepadakepadapenawaranpenawaran buruhburuh murah

murah sebagaisebagaikaedahkaedah merendahkanmerendahkankoskos pengeluaranpengeluarandengandengan tumpuantumpuankepadakepada keluaran

keluaran baranganbaranganpenggantianpenggantian import import dandanbaranganbaranganpenggunapengguna tempatantempatan jugajuga dianggap

dianggap tidaktidak cukupcukup berdayaberdaya saingsaing. . PasaranPasarandalamdalamnegaranegara yang yang tidaktidak luasluas sertaserta wujudnya

wujudnya pelbagaipelbagaikesukarankesukaranmengubahmengubah haluanhaluan kepadakepadapengeluaranpengeluaran baranganbarangan untuk

untuk eksporteksport, , hanyahanya menghasilkanmenghasilkanpertumbuhanpertumbuhanekonomiekonomi jangkajangka pendekpendek dengandengan kadar

kadar yang yang amatamat perlahanperlahan (Schmitz 1984). (Schmitz 1984). PendekatanPendekatan pembangunanpembangunaniniinitelahtelah dianggap

(4)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

4 4

SejakSejak kebelakangankebelakanganiniini pendekatanpendekatanpembangunanpembangunan yang yang berpusatberpusat didibandarbandar rayaraya metropolitan

metropolitan semakinsemakin diberidiberiperhatianperhatian. Bandar . Bandar rayarayametropolitan metropolitan mempunyaimempunyai banyak

banyak kelebihankelebihan yang yang mampumampu menarikmenarik pelbagaipelbagaiaktivitiaktivitiekonomiekonomi. . EkonomiEkonomi aglomerasi

aglomerasi bolehboleh menggalakkanmenggalakkandandan mendorongmendorong prosesprosespengklusteranpengklusteran aktivitiaktiviti pembuatan

pembuatan dandanperkhidmatanperkhidmatan. . DalamDalam halhaliniini, , pengalamanpengalaman negaranegara perindustrianperindustrian baru

baru sepertisepertiKorea Korea SelatanSelatan, Hong Kong, , Hong Kong, SingapuraSingapura dandanTaiwan Taiwan jugajuga telahtelah banyakbanyak mempengaruhi

mempengaruhi dasardasardandan strategistrategiperindustrianperindustrian didinegaranegaraAsia Asia PasifikPasifik yang lain yang lain termasuk

termasuk MalaysiaMalaysia

PerspektifPerspektif barubaru tentangtentangperindustrianperindustrianiniinitelahtelah menukarmenukarhalahala caracaradandanpendekatanpendekatan pembangunan

pembangunan banyakbanyaknegaranegara membangunmembangun termasuktermasuk Malaysia. Malaysia. HalaHalacaracara pembangunan

pembangunan yang yang barubaru iniinidikenalidikenali sebagaisebagai pendekatanpendekatanpertumbuhanpertumbuhan ekonomiekonomi yang

yang diperpesatkandiperpesatkan dengandengan tumpuantumpuankekekawasankawasan bandarbandarrayaraya metropolitan metropolitan (World Bank 1981).

(World Bank 1981). HalaHala caracarabarubaru iniinimemberimemberiimplikasiimplikasiyang yang besarbesarterhadapterhadap pola

(5)

Sem inar Kebangsaan Geografi:

Sehubungan dengan pengenalan di atas, kertas ini bertujuan untukSehubungan dengan pengenalan di atas, kertas ini bertujuan untuk membincangkan impak globalisasi ekonomi ke atas ruang wilayah ne

membincangkan impak globalisasi ekonomi ke atas ruang wilayah negara. Fokus gara. Fokus perbincangan diberikan kepada trend penumpuan aktiviti ekonomi m

perbincangan diberikan kepada trend penumpuan aktiviti ekonomi moden oden berasaskan perkhidmatan di wilayah metropolitan, khususnya Lemb

berasaskan perkhidmatan di wilayah metropolitan, khususnya Lembah Klangah Klang- -Langat, Malaysia serta impaknya terhadap sektor pendidikan, khus

Langat, Malaysia serta impaknya terhadap sektor pendidikan, khususnya usnya pendidikan Geografi. Trend ini melibatkan perubahan global. Pemu

pendidikan Geografi. Trend ini melibatkan perubahan global. Pemusatan aktiviti satan aktiviti ekonomi di wilayah tersebut kebelakangan ini dilihat sebagai sua

ekonomi di wilayah tersebut kebelakangan ini dilihat sebagai suatu respons tu respons terhadap tekanan pasaran yang sentiasa memberi perhatian kepada

terhadap tekanan pasaran yang sentiasa memberi perhatian kepada wilayah yang wilayah yang berdaya saing tinggi seperti bandar raya metropolitan. Ini menca

berdaya saing tinggi seperti bandar raya metropolitan. Ini mencabar ahli Geografi.bar ahli Geografi.

Isu yang cuba dikupas di sini ialah wilayah metropolitan kini kIsu yang cuba dikupas di sini ialah wilayah metropolitan kini kian dianggap penting ian dianggap penting sebagai pusat dan enjin pertumbuhan ekonomi yang cekap

sebagai pusat dan enjin pertumbuhan ekonomi yang cekap ––sekurangsekurang--kurangnya kurangnya dilihat daripada perspektif geografi. Namun kecekapan ini juga m

dilihat daripada perspektif geografi. Namun kecekapan ini juga menimbulkan enimbulkan fenomena ketaksamaan pembangunan.

fenomena ketaksamaan pembangunan.

Selain itu, wilayah metropolitan sebagai pusat pengeluaran yangSelain itu, wilayah metropolitan sebagai pusat pengeluaran yang berdaya saing berdaya saing tinggi telah menjadi tumpuan proses pembandaran. Ini meningkatka

tinggi telah menjadi tumpuan proses pembandaran. Ini meningkatkan aras n aras ketakseimbangan pembandaran dan kemajuan sosioekonomi.

ketakseimbangan pembandaran dan kemajuan sosioekonomi.

Turut disorot ialah impak proses globalisasi ekonomi terhadap kTurut disorot ialah impak proses globalisasi ekonomi terhadap kualiti persekitaran ualiti persekitaran fizikal dan sosial. Kedua

fizikal dan sosial. Kedua--dua persekitaran tersebut sedang terancam.dua persekitaran tersebut sedang terancam.

Akhirnya turut diimbas ialah implikasi proses globalisasi dan peAkhirnya turut diimbas ialah implikasi proses globalisasi dan perkembangan sektor rkembangan sektor perkhidmatan moden kepada pendidikan geografi.

perkhidmatan moden kepada pendidikan geografi.

(6)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

6 6

GLOBALISASI EKONOMI DAN KETAKSAMAAN:

IMPLIKASI KEPADA PENDIDIKAN GEOGRAFI

GLOBALISASI EKONOMI: PELUANG & CABARAN

BERAKHIRNYA PERANG DINGIN POLITIK DUNIA UNIPOLAR

PENGUASAAN EKONOMI OLEH MNC: PEMBUATAN & PERKHIDMATAN

KEUTAMAAN PRINSIP DAYA SAING WILAYAH

POLARISASI PEMBANGUNAN

KEPENTINGAN WILAYAH METROPOLITAN: BANDAR RAYA MEGA BERDAYA SAING

KEMAJUAN EKONOMI _BERKAITANISU YANG _KETAKSAMAAN

DENGAN GEOGRAFI

KESEJAHTERAAN SOSIAL

KETAKMAMPUAN EKOSISTEM

(7)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

7 7 Pada masa lalu teori ekonomi ruang dan model organisasi ruang kl

Pada masa lalu teori ekonomi ruang dan model organisasi ruang klasik yang lain asik yang lain digunakan dengan meluas bagi melengkapi Teori Pertumbuhan Ekonom

digunakan dengan meluas bagi melengkapi Teori Pertumbuhan Ekonomi. Model i. Model klasik ini diterapkan untuk membantu mencapai matlamat pembangun

klasik ini diterapkan untuk membantu mencapai matlamat pembangunan yang an yang seimbang. Organisasi ruang yang seimbang menjadi matlamat pemba

seimbang. Organisasi ruang yang seimbang menjadi matlamat pembangunan. ngunan. Oleh itu, bagi merealisasikan program pembangunan seimbang terse

Oleh itu, bagi merealisasikan program pembangunan seimbang tersebut beberapa but beberapa model keruangan klasik diterapkan dengan meluas. Sebahagian mod

model keruangan klasik diterapkan dengan meluas. Sebahagian model tersebut el tersebut digalurkan seperti berikut

digalurkan seperti berikut..

a. Teori Petempatan Pusat dan Hierarki Kefungsian Bandar a. Teori Petempatan Pusat dan Hierarki Kefungsian Bandar Diterapkan sejak 1960

Diterapkan sejak 1960--an. Dua teori klasik yang mendapat tempat ialah hukum an. Dua teori klasik yang mendapat tempat ialah hukum saiz

saiz--pangkat dan teori petempatan pusat (Pederson 1970). Berry (19pangkat dan teori petempatan pusat (Pederson 1970). Berry (1972) telah 72) telah berusaha menerapkan konsep petempatan pusat melalui modelnya pr

berusaha menerapkan konsep petempatan pusat melalui modelnya proses bauran oses bauran berhierarki. Proses bauran inovasi berlaku menuruni hierarki s

berhierarki. Proses bauran inovasi berlaku menuruni hierarki sekiranya ekiranya petempatan dan fungsinya tersusun dalam suatu hierarki bagi memb

petempatan dan fungsinya tersusun dalam suatu hierarki bagi membolehkan olehkan proses pemasaran, peniruan, penyesuaian dan mekanisme turutan pe

proses pemasaran, peniruan, penyesuaian dan mekanisme turutan perlakuan rlakuan beroperasi; dan sekiranya penyibaran inovasi berlaku secara meng

beroperasi; dan sekiranya penyibaran inovasi berlaku secara mengempar dari empar dari pusat ke medan pengaruhnya (Rondineli & Ruddle 1978). Bagaimana

pusat ke medan pengaruhnya (Rondineli & Ruddle 1978). Bagaimanapun, ruang pun, ruang wilayah di kebanyakan negara membangun tidak terartikulasi dan t

wilayah di kebanyakan negara membangun tidak terartikulasi dan tidak tersepadu idak tersepadu (Johnson 1970) sehingga menyukarkan proses pembangunan.

(Johnson 1970) sehingga menyukarkan proses pembangunan.

(8)

b. Model Kutub Pertumbuhan dan Pusat Pertumbuhan Desab. Model Kutub Pertumbuhan dan Pusat Pertumbuhan Desa

Pusat kutub pertumbuhan dan pusat pertumbuhan desa (PPD) merupa

Pusat kutub pertumbuhan dan pusat pertumbuhan desa (PPD) merupakan konsep kan konsep yang diasaskan daripada idea Perroux (1956) dan PPD pula adalah

yang diasaskan daripada idea Perroux (1956) dan PPD pula adalah model yang model yang diubah suai skalanya daripada teori kutub pertumbuhan. Kutub

diubah suai skalanya daripada teori kutub pertumbuhan. Kutub pertumbuhan pertumbuhan menggunakan industri sebagai perangsang pertumbuhan ekonomi wila

menggunakan industri sebagai perangsang pertumbuhan ekonomi wilayah. yah. Manakala PPD mengandungi pusat, atau

Manakala PPD mengandungi pusat, atau focifoci di mana darinya wujud daya di mana darinya wujud daya mengempar keluar dan ke arahnya tertarik daya memusat. Daya ini

mengempar keluar dan ke arahnya tertarik daya memusat. Daya ini dirujuk dirujuk sebagai pengutuban dan kesan serakan atau penitisan ke bawah (My

sebagai pengutuban dan kesan serakan atau penitisan ke bawah (Myrdal 1957, rdal 1957, Hirshman 1957). Model tersebut mampu merangsang pembangunan dan

Hirshman 1957). Model tersebut mampu merangsang pembangunan dan

memajukan wilayah yang mundur. Bagaimanapun, teori ini juga kura

memajukan wilayah yang mundur. Bagaimanapun, teori ini juga kuramg berkesan.mg berkesan.

c. Teori Peranan Bandar Kecilc. Teori Peranan Bandar Kecil

Model ini sesuai diterapkan untuk membangunkan kawasan luar band

Model ini sesuai diterapkan untuk membangunkan kawasan luar bandar yang ar yang mundur. Teori ini menekankan bahawa selain organisasi ruang yan

mundur. Teori ini menekankan bahawa selain organisasi ruang yang terartikulasi g terartikulasi dan tersepadu serta cekap, kawasan luar bandar juga seharusnya m

dan tersepadu serta cekap, kawasan luar bandar juga seharusnya mempunyai empunyai pusat order rendah yang menawarkan barangan dan perkhidmatan asa

pusat order rendah yang menawarkan barangan dan perkhidmatan asas secara s secara cekap bagi membantu memajukan penduduk desa yang tinggal di seki

cekap bagi membantu memajukan penduduk desa yang tinggal di sekitarnya. Idea tarnya. Idea tersebut akhirnya mencetuskan pemikiran dan seterusnya hipotesis

tersebut akhirnya mencetuskan pemikiran dan seterusnya hipotesis peranan peranan bandar kecil. Pada waktu itu, hipotesis tersebut telah terbukti

bandar kecil. Pada waktu itu, hipotesis tersebut telah terbukti relevan dan diterima relevan dan diterima dengan meluas sebagai salah satu pendekatan untuk memajukan kawa

dengan meluas sebagai salah satu pendekatan untuk memajukan kawasan luar san luar bandar di kebanyakan negara membangun pada dekad 80

bandar di kebanyakan negara membangun pada dekad 80--an dan 90an dan 90--an. Dengan an. Dengan mengukuhkan fungsi dan peranan bandar kecil, kawasan desa di se

mengukuhkan fungsi dan peranan bandar kecil, kawasan desa di sekitarnya dapat kitarnya dapat dimajukan (Rondinelli & Ruddle 1978; Stohr 1981; Dewar

dimajukan (Rondinelli & Ruddle 1978; Stohr 1981; Dewar et al. et al. 1983; Hardoy & 1983; Hardoy & Satterthwaite 1986).

(9)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

9 9

d. Strategi Peranan Bandar Pertengahan

Idea pembangunan bandar pertengahan lebih banyak diterapkan untu

Idea pembangunan bandar pertengahan lebih banyak diterapkan untuk tujuan k tujuan memperbaiki jurang pembangunan antara wilayah dalam sesebuah neg

memperbaiki jurang pembangunan antara wilayah dalam sesebuah negara. Strategi ara. Strategi pembangunan bandar pertengahan yang popular pada 1980

pembangunan bandar pertengahan yang popular pada 1980--an ini dikaitkan dengan an ini dikaitkan dengan tujuan seperti untuk mengurangi penumpuan pembangunan di bandar

tujuan seperti untuk mengurangi penumpuan pembangunan di bandar primat; primat; menyaingi tarikan bandar primat sebagai pilihan untuk membuat pe

menyaingi tarikan bandar primat sebagai pilihan untuk membuat pelaburan dalam laburan dalam sektor perkhidmatan dan perindustrian terutamanya industri kecil

sektor perkhidmatan dan perindustrian terutamanya industri kecil dan sederhana; dan sederhana; mencetuskan pembangunan desa melalui peningkatan pasaran bagi ba

mencetuskan pembangunan desa melalui peningkatan pasaran bagi bahan keluaran han keluaran desa khususnya pertanian.

desa khususnya pertanian.

Juga untuk menyelerakkan pembangunan supaya lebih seimbang da

Juga untuk menyelerakkan pembangunan supaya lebih seimbang dan keduan kedua--dua dua pihak bandar dan luar bandar mendapat manfaat (Rondinelli 1983:

pihak bandar dan luar bandar mendapat manfaat (Rondinelli 1983: 39). Dengan 39). Dengan menyelerakkan pembangunan ke bandar saiz pertengahan, kadar pert

menyelerakkan pembangunan ke bandar saiz pertengahan, kadar pertumbuhan umbuhan bandar metropolitan dengan sendirinya dapat diperlahankan. Untuk

bandar metropolitan dengan sendirinya dapat diperlahankan. Untuk tujuan tersebut tujuan tersebut bandar terpilih di negara membangun yang bersaiz 100,000 orang

bandar terpilih di negara membangun yang bersaiz 100,000 orang atau lebih wajar atau lebih wajar dimajukan.

(10)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

10 10

e. Kontraversi Strategi Pembangunan Bandar Primat

Teori bandar primat Zift (1935) dan Jefferson (1943) dengan ideTeori bandar primat Zift (1935) dan Jefferson (1943) dengan idea pola a pola pembangunan menumpu masih lagi didebatkan oleh para sarjana hi

pembangunan menumpu masih lagi didebatkan oleh para sarjana hingga ngga kini (Carroll 1982). Pembangunan menumpu di bandar primat bole

kini (Carroll 1982). Pembangunan menumpu di bandar primat boleh h memesatkan pertumbuhan ekonomi.

memesatkan pertumbuhan ekonomi.

Sehingga 1980Sehingga 1980--an, idea ini masih belum dapat diterima kerana falsafah dan an, idea ini masih belum dapat diterima kerana falsafah dan dasar pembangunan kebanyakan negara membangun waktu itu lebih

dasar pembangunan kebanyakan negara membangun waktu itu lebih

cenderung untuk mencapai matlamat pembangunan seimbang antara

wilayah dan kumpulan penduduk dalam negara. Kewujudan bandar pri

wilayah dan kumpulan penduduk dalam negara. Kewujudan bandar primat mat dikatakan sebagai petanda kepada kewujudan fenomena pembangunan

dikatakan sebagai petanda kepada kewujudan fenomena pembangunan

takseimbang dan yang demikian sering dianggap membawa banyak

masalah.

Oleh itu pola pembangunan bercorak primasi cuba dihindarkan dalaOleh itu pola pembangunan bercorak primasi cuba dihindarkan dalam m perancangan pembangunan negara membangun. Ini kerana, pembanguna

perancangan pembangunan negara membangun. Ini kerana, pembangunan n menumpu meninggalkan pelbagai kesan seperti kesesakan dan

menumpu meninggalkan pelbagai kesan seperti kesesakan dan

ketakseimbangan yang ketara.

(11)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

11 11

Globalisasi

Ekonomi

_Ekonomi

:

_:

Peluang

_Peluang

&

_&

Cabaran

_Cabaran

Sejarah ekonomi dunia menunjukkan bahawa penggubalan Perjanjian Sejarah ekonomi dunia menunjukkan bahawa penggubalan Perjanjian Brenton Brenton Woods pada tahun 1947, terbentuknya mekanisma IMF, World Bank da

Woods pada tahun 1947, terbentuknya mekanisma IMF, World Bank dan WTO, n WTO, telah membolehkan negara maju muncul sebagai peneraju ekonomi du

telah membolehkan negara maju muncul sebagai peneraju ekonomi dunia. Negara nia. Negara maju secara terbuka menyatakan hasrat mereka untuk mendominasi o

maju secara terbuka menyatakan hasrat mereka untuk mendominasi orde baru rde baru dunia melalui mekanisma ekonomi khususnya WTO.

dunia melalui mekanisma ekonomi khususnya WTO.

Kekuatan mekanisama WTO dapat dikesan melalui peranannya dalam mKekuatan mekanisama WTO dapat dikesan melalui peranannya dalam mengatur engatur ekonomi global. Antara lain WTO bertindak sebagai orang tengah d

ekonomi global. Antara lain WTO bertindak sebagai orang tengah dalam alam menyelesaikan pertikaian di samping diberikan peruntukan dan ket

menyelesaikan pertikaian di samping diberikan peruntukan dan ketetapan etapan antarabangsa yang membolehkan badan tersebut bertindak balas te

antarabangsa yang membolehkan badan tersebut bertindak balas terhadap rhadap sebarang usaha yang boleh menjejaskan kepetingan negara maju.

sebarang usaha yang boleh menjejaskan kepetingan negara maju.

WTO yang dikuasai oleh negara maju, diperteguhkan lagi oleh PekaWTO yang dikuasai oleh negara maju, diperteguhkan lagi oleh Pekara I dan ra I dan Perkara III Perjanjian Perdagangan Teras. Perjanjian ini secara

Perkara III Perjanjian Perdagangan Teras. Perjanjian ini secara jelas memberi jelas memberi kuasa kepada syarikat transnasional (MNC) yang berpusat di negar

kuasa kepada syarikat transnasional (MNC) yang berpusat di negara maju untuk a maju untuk menasihati bagaimana kerajaan sesebuah negara harus mentadbir ne

menasihati bagaimana kerajaan sesebuah negara harus mentadbir negara gara masing

masing--masing. Malah menurut Hines (2000), syarikat transnasional milikmasing. Malah menurut Hines (2000), syarikat transnasional milik negara negara majulah yang menggerakkan perdagangan modal global yang memberi

majulah yang menggerakkan perdagangan modal global yang memberi kekuatan kekuatan kepada order baru dunia.

(12)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

12 12

Bagaimanapun, usaha ini berjalan agak perlahan kerana wujudnya PBagaimanapun, usaha ini berjalan agak perlahan kerana wujudnya Perang Dingin erang Dingin antara kumpulan negara Kapitalis Barat yang dipelopori oleh Amer

antara kumpulan negara Kapitalis Barat yang dipelopori oleh Amerika Syarikat, ika Syarikat, Kesatuan Eropah dan Jepun, dengan negara blok Sosialis

Kesatuan Eropah dan Jepun, dengan negara blok Sosialis--Komunis yang Komunis yang dipelopori oleh Russia. Perbezaan ideologi politik pada waktu it

dipelopori oleh Russia. Perbezaan ideologi politik pada waktu itu mengongkong u mengongkong proses peluasan ekonomi pasaran. Ini menyebabkan negara blok Kap

proses peluasan ekonomi pasaran. Ini menyebabkan negara blok Kapitalis Barat italis Barat berusaha untuk merobohkan tembok politik Komunis. Usaha tersebut

berusaha untuk merobohkan tembok politik Komunis. Usaha tersebut akhirnya akhirnya berjaya setelah kekalahan tentera Russia di Afghanistan dan diik

berjaya setelah kekalahan tentera Russia di Afghanistan dan diikuti oleh uti oleh pembubaran Kesatuan Negara Soviet Russia. Ini telah membuka lemb

pembubaran Kesatuan Negara Soviet Russia. Ini telah membuka lembaran baru aran baru kepada sejarah ekonomi

kepada sejarah ekonomi--politik dunia.politik dunia.

Sejak tamatnya Perang Dingin, Amerika Syarikat dan sekutu kuatSejak tamatnya Perang Dingin, Amerika Syarikat dan sekutu kuatnya Kesatuan nya Kesatuan Eropah telah melakar agenda peluasan ekonomi pasaran.

Eropah telah melakar agenda peluasan ekonomi pasaran.

Malaysia sama ada secara langsung atau tidak, juga tidak terkecuMalaysia sama ada secara langsung atau tidak, juga tidak terkecuali daripada ali daripada terkait dalam agenda tersebut.

(13)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

13 13

Menurut Hines (2000), globalisasi ekonomi masih cenderung kepadMenurut Hines (2000), globalisasi ekonomi masih cenderung kepada idea a idea tentang kuasa ekonomi

tentang kuasa ekonomi--politik.politik.

Mekanisma ekonomi telah digunakan sebagai instrumen bagi melebarMekanisma ekonomi telah digunakan sebagai instrumen bagi melebarkan kan kekuasaan, seterusnya melalui Perjanjian Brenton Woods pada tahu

kekuasaan, seterusnya melalui Perjanjian Brenton Woods pada tahun 1945, n 1945, idea tersebut terlaksana.

idea tersebut terlaksana.

Peraturan tentang perdagangan GATT juga diwujudkan dan dijadikanPeraturan tentang perdagangan GATT juga diwujudkan dan dijadikan instrumen kawalan. Institusi kewangan International Monetary Fun

instrumen kawalan. Institusi kewangan International Monetary Fund dan d dan Bank Dunia juga di tubuhkan bagi tujuan yang serupa.

Bank Dunia juga di tubuhkan bagi tujuan yang serupa.

Dengan itu, menurut Low (2001), globalisasi ekonomi kini telah bDengan itu, menurut Low (2001), globalisasi ekonomi kini telah berubah erubah corak dengan megemukakan agenda politik untuk mendominasi kuasa

corak dengan megemukakan agenda politik untuk mendominasi kuasa

ekonomi dunia.

(14)

WalaupunWalaupun istilahistilah globalisasiglobalisasitelahtelah digunakandigunakansejaksejak awalawal 19801980--an an lagilagi tetapitetapi wacana

wacana seriusserius tentangtentangglobalisasiglobalisasi ekonomiekonomi umumnyaumumnya hanyahanyabermulabermuladengandengan tulisan

tulisan Kenichi Kenichi OhmaeOhmae melaluimelaluibeberapabeberapa buahbuahbukubuku beliaubeliausepertisepertiTriad PowerTriad Power

(1985);

(1985); The Borderless WorldThe Borderless World (1990); (1990); dandan The End of the Nation StateThe End of the Nation State(1995). (1995). Selepas

Selepas 19901990--an, an, teoriteori beliaubeliauituitutelahtelah disambutdisambutdengandengan pelbagaipelbagaipendapatpendapat. . Malah

Malah globalisasiglobalisasi ituitu sendirisendiritelahtelah mengundangmengundang pelbagaipelbagaipandanganpandangan. . AlbrowAlbrow (1990)

(1990) misalnyamisalnya, , menegaskanmenegaskan bahawabahawa ““globalisasiglobalisasimerujukmerujukkepadakepadasegalasegala prosesproses yang

yang menyebabkanmenyebabkan masyarakatmasyarakat didi duniaduniadirangkumkandirangkumkan keke dalamdalam sebuahsebuah masyarakat

masyarakat duniadunia yang yang tunggaltunggal, , iaituiaitu masyarakatmasyarakat globalglobal””. .

BeberapaBeberapa penulispenulislain lain sepertisepertiWater (1992) Water (1992) dandan MittlemanMittleman(1996) (1996) merujukmerujuk globalisasi

globalisasi sebagaisebagaipemampatanpemampatanruangruang dandan masamasadalamdalamhubunganhubungan sosialsosialdandan kemunculan

kemunculan kesedarankesedaran seduniaseduniatentangtentang kemampatankemampatan tersebuttersebut. . DalamDalambahasabahasa seharian

seharian, , prosesproses iniinibolehlahbolehlah dikatakandikatakan sebagaisebagai““duniaduniamenjadimenjadisemakinsemakin kecilkecil”” (

(KhondkerKhondker 1997). 1997).

UgartecheUgarteche (2002) (2002) mentakrifkanmentakrifkan globalisasiglobalisasi sebagaisebagaisatusatuprosesproses pertumbuhanpertumbuhan dan

dan perkembanganperkembanganaktivitiaktiviti ekonomiekonomi yang yang merentasimerentasi sempadansempadankebangsaankebangsaan dandan serantau

serantau. . IniInidiperlihatkandiperlihatkan melaluimelaluipergerakanpergerakanbaranganbarangan, , maklumatmaklumat, , perkhidmatan

perkhidmatan, modal , modal dandanburuhburuh menerusimenerusi perdaganagnperdaganagn dandanpelaburanpelaburan merentasimerentasi sempadan

sempadan. .

UmumnyaUmumnya daripadadaripada definisidefinisi didiatasatas dapatdapat disimpulkandisimpulkan didisinisini bahawabahawa pelbagaipelbagai masyarakat

masyarakat didi duniaduniamenjadimenjadi terangkumterangkumkeke dalamdalam suatusuatu komunitikomuniti yang yang besarbesar. . Mereka

Mereka menjadimenjadisalingsaling bergantungbergantung antaraantarasatusatu samasamalain lain dalamdalam prosesproses pengeluaran

(15)

BerdasarkanBerdasarkan definisidefinisididiatasatas, , globalisasiglobalisasimempunyaimempunyai duaduaprosesproses iaituiaitu: : prosesproses pemampatan

pemampatan ruangruang dandanmasamasa; ; dandan prosesproses peningkatanpeningkatankesedarankesedaran global global terhadap

terhadap pemampatanpemampatantersebuttersebut ((IshakIshakShaariShaari 1999). 1999).

TimbulTimbul pelbagaipelbagai pandangan/teoripandangan/teori terhadapterhadap globalisasiglobalisasi(Held (Held at el.at el.1999). 1999). AdaAda yang

yang berpendapatberpendapat bahawabahawaduniadunia tanpatanpasempadansempadanyang yang dibentukdibentukituitumenyebabkanmenyebabkan negara

negara hilanghilang upayaupaya samasama sekalisekali untukuntukmerancangmerancangkeke araharahpencapaianpencapaian matlamatmatlamat pembangunan

pembangunan sendirisendiri keranakerana alatalat pelaksanaanpelaksanaan iaituiaitu pelbagaipelbagaidasardasarekonomiekonomi menjadi

menjadi tidaktidak berkesanberkesandandannegaranegaramenjadimenjadi ““jaluranjaluran penghantaranpenghantaranmodal globalmodal global”” dan

dan tertakluktertaklukkepadakepada““gerakgerakkuasakuasapasaranpasaran duniadunia””. . DenganDengan ituitu, , negaranegara akanakan menghadapi

menghadapi kesukarankesukaranmelaksanakanmelaksanakan dasardasarkebajikankebajikanuntukuntuk melindungimelindungi kepentingan

kepentingan golongangolongan atauatauwilayahwilayahyang yang miskinmiskindandan golongangolonganmudahmudahterancamterancam. .

KumpulanKumpulan pertamapertamadipeloporidipeloporioleholeh OhmaeOhmae. . BagiBagi merekamereka globalisasiglobalisasiakanakan membawa

membawa kepadakepadaperubahanperubahan pentingpentingkepadakepada corakcorakagihanagihan kekayaankekayaan dididuniadunia. . Pembahagian

Pembahagian duniaduniakepadakepada““pusatpusat”” dandan““pinggirpinggir”” atauatau““utarautara”” dandan““selatanselatan”” menjadi

menjadi tidaktidak relevanrelevandandandigantidiganti dengandengan corakcorak pembahagianpembahagian kuasakuasaekonomiekonomi yang

yang lebihlebih komplekskompleks. .

KumpulanKumpulan iniinimenegaskanmenegaskan bahawabahawa kinikini duniaduniatidaktidak adaada alternatifalternatif; ; globalisasiglobalisasi adalah

adalah suatusuatuprosesprosesyang yang tidaktidak dapatdapat dielakkandielakkan lagilagi. . MerekaMereka menganjurkanmenganjurkan supaya

supaya semuasemuanegaranegara ikutikutsertaserta secarasecara seriusserius dalamdalamarusarusglobalisasiglobalisasi, , menjadimenjadi pemain

pemain dengandengan lebihlebih terintegrasiterintegrasidalamdalamekonomiekonomi global global dandan meningkatkanmeningkatkan dayadaya saing

(16)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

16 16

KumpulanKumpulan keduakedua pula pula berpendapatberpendapat bahawabahawa globalisasiglobalisasi membawamembawaperubahanperubahan kepada

kepada::

•

• _kuasa_kuasa_,_,_peranan_peranan_dan_dan _pemerintah_pemerintah_di_di_setiap_setiap _negara_negara_tetapi_tetapi _tidak_tidak _menolak_menolak_bahawa_bahawa pemerintah

pemerintah tersebuttersebutmasihmasihmempunyaimempunyai kuasakuasauntukuntuk membawamembawa perubahanperubahan dalam

dalam batasanbatasan daripadadaripada negaranegaramasingmasing--masingmasing. . TetapiTetapi kemampuankemampuansetiapsetiap pemerintah

pemerintah membuatmembuat dasardasarjugajugasemakinsemakin dipengaruhidipengaruhi, , malahmalahdalamdalamkeadaankeadaan tertentu

tertentu dikekangdikekang oleholehinstitusiinstitusi antarabangsaantarabangsa sepertisepertiPertubuhanPertubuhan Perdagangan

Perdagangan DuniaDunia (WTO) (WTO) dandanDana Dana KewanganKewangan AntarabangsaAntarabangsa(IMF) (IMF) dandan GATT.

GATT.

•

• _Dalam_Dalam _hubungan_hubungan_ini_ini _globalisasi_globalisasi_sering_sering_dikaitkan_dikaitkan _dengan_dengan _proses_proses_transformasi_transformasi_,_, suatu

suatu pencarianpencariankeseimbangankeseimbangan hubunganhubunganekonomiekonomi--politikpolitik antaraantara kedaulatankedaulatan, , kewilayahan

kewilayahan dandankuasakuasa negaranegara ((SassenSassen 1996). 1996).

•

• _Sebagai_Sebagai _rumusan_rumusan_,_,_pendekatan_pendekatan_kumpulan_kumpulan _kedua_kedua_menolak_menolak_pandangan_pandangan _bahawa_bahawa globalisasi

globalisasi adalahadalahsesuatusesuatu ‘‘gerakangerakan’’ yang yang tidaktidak dapatdapat dielakkandielakkan dandansesuatusesuatu yang

yang menyeluruhmenyeluruh. . MalahMalah kumpulankumpulan iniinimenekankanmenekankanbahawabahawa bukanbukan sahajasahaja terdapat

terdapat jalanjalan keluarkeluar daripadadaripada belenggubelenggu globalisasiglobalisasi, , misalnyamisalnya melaluimelaluipelbagaipelbagai usaha

usaha pengubahsuaianpengubahsuaian yang yang dilakukandilakukan oleholeh pemerintahpemerintah, , tetapitetapi jugajuga adaada kecenderungan

(17)

SekiranyaSekiranya kitakita menerimamenerima pandanganpandangan keduakedua yang yang lebihlebih sederhanasederhana, , makamaka kitakita dapatdapat memahami

memahami usahausahayang yang dilakukandilakukan oleholeh kebanyakankebanyakannegaranegara termasuktermasukMalaysia Malaysia dalam

dalam mndepanimndepani cabarancabaran iniini. . MisalnyaMisalnyapelbagaipelbagaistrategistrategidilaksanakandilaksanakan didi Malaysia Malaysia kebelakangan

kebelakangan iniini. . ProsesProses deregularasideregularasi dandanliberalisasiliberalisasi telahtelah dilaksanakandilaksanakan oleholeh pemerintah

pemerintah. . PelbagaiPelbagai sekatansekatandandanperaturanperaturan telahtelah dilonggarkandilonggarkan jikajika tidaktidak ditarikditarik balik

balik. . PasaranPasaranmenjadimenjadikiankiantebukatebukadengandenganpemansuhanpemansuhanpelbagaipelbagaicukaicukai import. import. Malaysia

Malaysia jugajugatelahtelahmelakukanmelakukanpelbagaipelbagaiperubahanperubahandasardasarsepertiseperti menjadikanmenjadikan sektor

sektor pembuatanpembuatan sebagaisebagaiterasteras ekonomiekonominegaranegaradengandengan menggalakkanmenggalakkan kemasukan

kemasukan pelaburanpelaburan asingasing langsunglangsung (FDI), (FDI), penyediaanpenyediaan infrastrkturinfrastrktur yang yang bertarafbertaraf dunia

dunia yang yang diterajuiditerajui oleholeh swastaswasta, , meningkatkanmeningkatkan kecekapankecekapan tenagatenaga buruhburuhdandan menyusun

menyusun semulasemulainstitusiinstitusi kewangankewangan bagibagi meningkatkanmeningkatkan dayadaya saingsaing negaranegara. . Pembentukan

Pembentukan persatuanpersatuan dandankerjakerja samasama serantauserantauditingkatkanditingkatkan untukuntuktujuantujuanyang yang sama

sama..

KelebihanKelebihan rantaurantau Asia Asia PasifikPasifik dalamdalammemanfaatkanmemanfaatkan prosesprosesglobalisasiglobalisasi ekonomiekonomi semakin

semakin diakuidiakui umumumum. . RantauRantau iniini mempunyaimempunyaidayadaya saingsaing yang yang tinggitinggiyang yang bolehboleh dimanfaatkan

dimanfaatkan oleholeh pelaburpelaburdalamdalam prosesprosespengeluaranpengeluaran dandanpenggunaanpenggunaanmassamassa. . Linder (1986)

Linder (1986) meramalkanmeramalkanbahawabahawa kedinamikankedinamikan rantaurantau Asia Asia PasifikPasifik termasuktermasuk Malaysia

Malaysia akanakan menjadikanmenjadikan abadabad barubaru iniini sebagaisebagaimiliknyamiliknya. . IniInitelahtelahdibuktikandibuktikan melalui

melalui pertumbuhanpertumbuhan ekonomiekonomi yang yang pesatpesat sebelumsebelum berlakunyaberlakunyakemelesetankemelesetan ekonomi

ekonomi duniadunia padapada akhirakhir abadabad lalulalu (1997). (1997). AtasAtas kesedarankesedaranituitu makamakaMalaysia Malaysia telahtelah melakukan

melakukan pelbagaipelbagaiperubahanperubahan dasardasardandanstrategistrategi. . SalahSalahsatusatu perubahanperubahantersebuttersebut dapat

dapat dilihatdilihatmelaluimelaluipembangunanpembangunanKoridorKoridorberteraskanberteraskan ekonomiekonomi metropolitan: metropolitan: Selatan

Selatan ((WilayahWilayahPembangunanPembangunan IskandarIskandar) ) dandanKoridorKoridorUtaraUtara((PulauPulau PinangPinang-- SungaiSungai Petani

(18)

a.

Pendekatan Pembangunan dalam Era Perubahan:

Ekonomi Berteraskan Pembuatan dan Perkhidmatan Moden

Pertumbuhan ekonomi yang pesat berlaku pada akhir 1970Pertumbuhan ekonomi yang pesat berlaku pada akhir 1970--an di negara maju an di negara maju dan di Negara yang Baru Berindustri, khususnya Taiwan, Hong Kong

dan di Negara yang Baru Berindustri, khususnya Taiwan, Hong Kong, Korea , Korea Selatan dan Singapura. Kos pengeluaran yang meningkat akibat up

Selatan dan Singapura. Kos pengeluaran yang meningkat akibat upah buruh ah buruh yang tinggi di negara maju menyebabkan aktiviti pengeluaran yang

yang tinggi di negara maju menyebabkan aktiviti pengeluaran yang berasaskan berasaskan tenaga buruh murah berpindah ke negara membangun. Ini selaras de

tenaga buruh murah berpindah ke negara membangun. Ini selaras dengan ngan penstrukturan semula korporat rentas negara yang cenderung untuk

penstrukturan semula korporat rentas negara yang cenderung untuk mencari mencari letakan baru yang lebih berdaya saing bagi menempatkan aktiviti

letakan baru yang lebih berdaya saing bagi menempatkan aktiviti pengeluaran pengeluaran tersebut (Dicken 2002).

tersebut (Dicken 2002).

Dasar perindustrian Negara Baru Berindustri juga telah mula beruDasar perindustrian Negara Baru Berindustri juga telah mula berubah daripada bah daripada industri penggantian import kepada keluaran barangan pengguna u

industri penggantian import kepada keluaran barangan pengguna untuk ntuk eksport. Fokus aktiviti turut berubah daripada pembuatan baranga

eksport. Fokus aktiviti turut berubah daripada pembuatan barangan elektrik dan n elektrik dan elektronik yang berintensif buruh kepada produk yang mempunyai

elektronik yang berintensif buruh kepada produk yang mempunyai input input teknologi yang lebih tinggi. Banyaknya bekalan sumber tenaga bu

teknologi yang lebih tinggi. Banyaknya bekalan sumber tenaga buruh terlatih ruh terlatih yang murah di negara membangun menyediakan keadaan yang kondusif

yang murah di negara membangun menyediakan keadaan yang kondusif bagi bagi penerapan strategi tersebut. Pendekatan ini dilaksanakan berasa

penerapan strategi tersebut. Pendekatan ini dilaksanakan berasaskan suasana skan suasana pasaran terbuka dan peranan kerajaan yang minimum bagi menggalak

pasaran terbuka dan peranan kerajaan yang minimum bagi menggalakkan kan penglibatan lebih cergas dan inisiatif sektor korporat.

penglibatan lebih cergas dan inisiatif sektor korporat.

Perubahan Pendekatan Pembangunan:

(19)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

19 19

b.

Perkembangan Aktiviti Perkhidmatan Pengeluar di Metropolitan

Produk aktiviti pembuatan moden semakin sukar dibezakan dengan pProduk aktiviti pembuatan moden semakin sukar dibezakan dengan produk sektor roduk sektor perkhidmatan. Proses pembuatan moden semakin banyak memerlukan i

perkhidmatan. Proses pembuatan moden semakin banyak memerlukan input nput perkhidmatan. Aktiviti perkhidmatan yang menyokong proses pengel

perkhidmatan. Aktiviti perkhidmatan yang menyokong proses pengeluaran moden uaran moden digelar perkhidmatan pengeluar. Perkhidmatan ini termasuklah pen

digelar perkhidmatan pengeluar. Perkhidmatan ini termasuklah pengkomputeran, gkomputeran, pengangkutan tepat masa, instutusi penyelidikan dan pembangunan,

pengangkutan tepat masa, instutusi penyelidikan dan pembangunan, perbankan, perbankan, insurans, khidmat teknologi maklumat, penghantaran, penyimpanan,

insurans, khidmat teknologi maklumat, penghantaran, penyimpanan, pengagihan pengagihan dan

dan pendidikanpendidikan. .

Tumpuan utama aktiviti ekonomi pembuatan dan perkhidmatan modenTumpuan utama aktiviti ekonomi pembuatan dan perkhidmatan moden ini adalah ini adalah di bandar besar yang mempunyai kemudahan pengangkutan termasuk p

di bandar besar yang mempunyai kemudahan pengangkutan termasuk pelabuhan elabuhan yang baik. Penumpuan di bandar metropolitan juga selaras dengan

yang baik. Penumpuan di bandar metropolitan juga selaras dengan kehendak kehendak pasaran global yang mencari lokasi yang menarik dan berdaya sain

pasaran global yang mencari lokasi yang menarik dan berdaya saing. Kerajaan g. Kerajaan negara membangun tidak dapat menghalang kemaraan pelabur ke kawa

negara membangun tidak dapat menghalang kemaraan pelabur ke kawasan san pertumbuhan utama di sekitar bandar raya metropolitan. Pelaburan

pertumbuhan utama di sekitar bandar raya metropolitan. Pelaburan asing asing langsung terutamanya oleh korporat rentas negara merupakan pemai

langsung terutamanya oleh korporat rentas negara merupakan pemain aktif n aktif ekonomi yang berteraskan bandar raya ini. Faedah yang dapat dipe

ekonomi yang berteraskan bandar raya ini. Faedah yang dapat diperolehi melalui rolehi melalui aglomerasi ekonomi pembandaran dan ekonomi persetempatan telah

aglomerasi ekonomi pembandaran dan ekonomi persetempatan telah

menyebabkan kawasan berhampiran bandar raya metropolitan di nega

menyebabkan kawasan berhampiran bandar raya metropolitan di negara ra membangun terus menjadi tumpuan.

(20)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

20 20

Daripada Kelebihan Bandingan Wilayah Kepada

Kebolehsaingan Kawasan

Prinsip kelebihan bandingan (berbanding) telah diperkenalkan olePrinsip kelebihan bandingan (berbanding) telah diperkenalkan oleh Richardo h Richardo (1817). Menurut beliau, sebuah negara sepatutnya mengkhusus dal

(1817). Menurut beliau, sebuah negara sepatutnya mengkhusus dalam satu am satu produk eksport iaitu barangan yang negara tersebut ada kelebihan

produk eksport iaitu barangan yang negara tersebut ada kelebihan berbanding berbanding negara lain daripada segi kos pengeluaran. Negara perlu mengimp

negara lain daripada segi kos pengeluaran. Negara perlu mengimport barangan ort barangan yang kos bandingannya lebih mahal malah jika dikeluarkan juga ne

yang kos bandingannya lebih mahal malah jika dikeluarkan juga negara akan rugi.gara akan rugi. Idea ini kemudiannya dikembangkan oleh ramai pengkaji seperti He

Idea ini kemudiannya dikembangkan oleh ramai pengkaji seperti Heckscherckscher--Ohlin Ohlin dengan teori perdagangannya dan A. Weber dengan teori letakan i

dengan teori perdagangannya dan A. Weber dengan teori letakan industrinya. ndustrinya.

M.E. Porter (1990) melalui bukunya M.E. Porter (1990) melalui bukunya The Competitive Adbvantage of Nations The Competitive Adbvantage of Nations telah telah mencabar

mencabar teori kelebihan bandingan. Beliau menolak pandangan bahawa teori kelebihan bandingan. Beliau menolak pandangan bahawa endowmen seperti bahan mentah sebagai penyumbang utama kepada k

endowmen seperti bahan mentah sebagai penyumbang utama kepada kelebihan elebihan bandingan sesebuah kawasan. Sebaliknya, beliau menghujah bahawa

bandingan sesebuah kawasan. Sebaliknya, beliau menghujah bahawa sesebuah sesebuah wilayah perlu mencipta kekuatan dalamannya sendiri untuk membole

wilayah perlu mencipta kekuatan dalamannya sendiri untuk membolehkannya hkannya bersaing. Kualiti sesetengah faktor pengeluaran, khususnya sumb

bersaing. Kualiti sesetengah faktor pengeluaran, khususnya sumber manusia dan er manusia dan organisasi ruang dan institusi wilayah, dapat dicekapkan bagi me

organisasi ruang dan institusi wilayah, dapat dicekapkan bagi meningkatkan ningkatkan produktiviti dan seterusnya merendahkan kos pengeluaran. Melalui

produktiviti dan seterusnya merendahkan kos pengeluaran. Melalui cara demikian cara demikian daya saing kawasan tersebut akan meningkat.

(21)

a.

Teori Daya Saing Wilayah

Oleh kerana bandar raya telah mempunyai beberapa kelebihan asas Oleh kerana bandar raya telah mempunyai beberapa kelebihan asas maka maka metropolitan menjadi tumpuan. Mmenjelang tahun 2000, pembangunan

metropolitan menjadi tumpuan. Mmenjelang tahun 2000, pembangunan ekonomi ekonomi yang berteraskan wilayah metropolitan telah menjadi agenda keba

yang berteraskan wilayah metropolitan telah menjadi agenda kebanyakan nyakan negara.

negara.

Proses globalisasi ekonomi telah menghakis sebahagian besar pengProses globalisasi ekonomi telah menghakis sebahagian besar pengaruh aruh sempadan negara bangsa. Kelebihan bandingan sama ada daripada s

sempadan negara bangsa. Kelebihan bandingan sama ada daripada segi buruh egi buruh murah, tanah atau tapak perindustrian yang murah, bahan mentah,

murah, tanah atau tapak perindustrian yang murah, bahan mentah, modal dan modal dan tenaga, bukan lagi tarikan utama sesebuah wilayah. Pengaruh kos

tenaga, bukan lagi tarikan utama sesebuah wilayah. Pengaruh kos pengangkutan pengangkutan terhadap letakan firma pembuatan juga semakin kurang signifikan.

terhadap letakan firma pembuatan juga semakin kurang signifikan. Bandar dan Bandar dan desa (bandar kecil) di seluruh dunia bersaing sesamanya untuk me

desa (bandar kecil) di seluruh dunia bersaing sesamanya untuk menjadi pusat njadi pusat pengeluaran dan perkhidmatan global. Daya saing wilayah menjadi

pengeluaran dan perkhidmatan global. Daya saing wilayah menjadi kunci kunci ketertarikan sesebuah kawasan dalam menarik pelaburan asing. In

ketertarikan sesebuah kawasan dalam menarik pelaburan asing. Ini i menyebabkan pemerintah sama ada di peringkat negara, wilayah mah

menyebabkan pemerintah sama ada di peringkat negara, wilayah mahupun upun tempatan berusaha untuk meningkatkan daya saing lokaliti masing

tempatan berusaha untuk meningkatkan daya saing lokaliti masing--masing.masing.

Daya saing sesebuah bandar atau wilayah bolehlah ditakrif sebagaDaya saing sesebuah bandar atau wilayah bolehlah ditakrif sebagai keupayaan i keupayaan sesebuah wilayah atau bandar raya untuk mengeluarkan dan memasar

sesebuah wilayah atau bandar raya untuk mengeluarkan dan memasarkan kan barangan atau perkhidmatan yang berkualiti dalam hubungannya den

barangan atau perkhidmatan yang berkualiti dalam hubungannya dengan produk gan produk serupa yang dikeluarkan oleh wilayah lain. Daya saing juga meli

serupa yang dikeluarkan oleh wilayah lain. Daya saing juga meliputi sistem puti sistem ekonomi bandar yang menghasilkan barangan dan perkhidmatan yang

ekonomi bandar yang menghasilkan barangan dan perkhidmatan yang berkualiti berkualiti bagi penduduk setempat, menyokong aktiviti eksport bandar terseb

bagi penduduk setempat, menyokong aktiviti eksport bandar tersebut, sehingga ut, sehingga membolehkan penduduk meningkatkan taraf hidup dan seterusnya kua

membolehkan penduduk meningkatkan taraf hidup dan seterusnya kualiti liti kehidupan di bandar atau wilayah berkenaan (Webster & Muller 200

(22)

Aglomerasi bagi memanfaatkan ekonomi pembandaran dan ekonomi Aglomerasi bagi memanfaatkan ekonomi pembandaran dan ekonomi persetempatan melalui pengklusteran geografi boleh meningkatkan

persetempatan melalui pengklusteran geografi boleh meningkatkan daya daya saing firma, seteruskan wilayah sesebuah bandar. Bandar seharusn

saing firma, seteruskan wilayah sesebuah bandar. Bandar seharusnya ya berupaya membentuk daya saing melalui aktiviti pengeluaran baran

berupaya membentuk daya saing melalui aktiviti pengeluaran barangan dan gan dan perkhidmatan yang cekap bagi memenuhi permintaan tempatan dan gl

perkhidmatan yang cekap bagi memenuhi permintaan tempatan dan global obal (Omorregie et al 2001). Aktiviti tersebut seterusnya berupaya me

(Omorregie et al 2001). Aktiviti tersebut seterusnya berupaya meningkatkan ningkatkan taraf hidup penduduk bandar berkenaan.

taraf hidup penduduk bandar berkenaan.

Para pengurus bandar perlu berusaha mewujudkan ruang bandar dan Para pengurus bandar perlu berusaha mewujudkan ruang bandar dan wilayah wilayah yang dapat membantu firma meningkatkan daya saing. Sehubungan it

yang dapat membantu firma meningkatkan daya saing. Sehubungan itu, u, Porter (1998) memperkenalkan

Porter (1998) memperkenalkan model intanmodel intan dan model lima daya bagi dan model lima daya bagi menggalakkan aglomerasi ekonomi dan pengelopokan firma. Ruang

menggalakkan aglomerasi ekonomi dan pengelopokan firma. Ruang bandar bandar yang kondusif dapat mewujudkan jaringan saling bertautan antara

yang kondusif dapat mewujudkan jaringan saling bertautan antara firma, firma, salah satu faktor pencetus daya saing. Selain itu, Becattini (1

salah satu faktor pencetus daya saing. Selain itu, Becattini (1990) yang 990) yang mengusulkan model daerah perindustrian, Camagni (1991) pula

mengusulkan model daerah perindustrian, Camagni (1991) pula

mencadangkan ruang inovatif, Ashmein (1996) mengetengahkan wilay

mencadangkan ruang inovatif, Ashmein (1996) mengetengahkan wilayah ah pembelajaran, sementara Amin dan Trift (1992) mengetengahkan ide

pembelajaran, sementara Amin dan Trift (1992) mengetengahkan idea a tindanan institusi. Pewujudan suasana saling bergantung antara f

tindanan institusi. Pewujudan suasana saling bergantung antara firma seperti irma seperti yang dinyatakan oleh Storper (1995; Lunddequist 2002) menggalakk

yang dinyatakan oleh Storper (1995; Lunddequist 2002) menggalakkan an pengelompokan industri di sekitar wilayah bandar metropolitan.

(23)

Ekonomi yang berteraskan metropolitan merupakan bidang yang agakEkonomi yang berteraskan metropolitan merupakan bidang yang agak baru di baru di Malaysia. Selepas berakhirnya tempoh pelaksanaan Dasar Ekonomi B

Malaysia. Selepas berakhirnya tempoh pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru (DEB) aru (DEB) kerajaan telah melancarkan Dasar Pembangunan Nasional (DPN) deng

kerajaan telah melancarkan Dasar Pembangunan Nasional (DPN) dengan wawasan an wawasan untuk mencapai matlamat menjadi negara maju menjelang 2020. Sel

untuk mencapai matlamat menjadi negara maju menjelang 2020. Selaras dengan aras dengan perubahan yang berlaku di peringkat global, sektor korporat tel

perubahan yang berlaku di peringkat global, sektor korporat telah diberikan ah diberikan tanggung jawab yang lebih besar untuk membangunkan negara. Pada

tanggung jawab yang lebih besar untuk membangunkan negara. Pada masa yang masa yang sama kerajaan telah menstruktur semula ekonomi negara dengan mem

sama kerajaan telah menstruktur semula ekonomi negara dengan memberi beri perhatian yang lebih serius kepada sektor pembuatan dan perkhidm

perhatian yang lebih serius kepada sektor pembuatan dan perkhidmatan. atan. Perkhidmatan pengeluar khususnya yang berasaskan inovasi dalam b

Perkhidmatan pengeluar khususnya yang berasaskan inovasi dalam bidang idang teknologi termaju yang dihasilkan melalui penyelidikan dan pemba

teknologi termaju yang dihasilkan melalui penyelidikan dan pembangunan menjadi ngunan menjadi fokus utama aktiviti ekonomi kebanyakan negara dalam era pascain

fokus utama aktiviti ekonomi kebanyakan negara dalam era pascaindustri (Ishak dustri (Ishak 2006). Aktiviti ini bertumpu di bandar raya metropolitan moden y

2006). Aktiviti ini bertumpu di bandar raya metropolitan moden yang menempatkan ang menempatkan sebahagian besar pusat penyelidikan dan pendidikan khususnya uni

sebahagian besar pusat penyelidikan dan pendidikan khususnya universiti utama versiti utama di negara berkenaan. Globalisasi ekonomi memesatkan perubahan i

di negara berkenaan. Globalisasi ekonomi memesatkan perubahan ini.ni.

Sejak 1970Sejak 1970--an Ekonomi Malaysia mula beralih kepada sektor pembuatan. Prosean Ekonomi Malaysia mula beralih kepada sektor pembuatan. Proses s perindustrian negara menjadi lebih ketara menjelang berakhirnya

perindustrian negara menjadi lebih ketara menjelang berakhirnya tempoh tempoh perlaksanaan DEB. Perubahan struktur ekonomi negara ini telah m

perlaksanaan DEB. Perubahan struktur ekonomi negara ini telah menggalakkan enggalakkan pembukaan banyak kawasan perindustrian baru secara besar

pembukaan banyak kawasan perindustrian baru secara besar--besaran di kawasan besaran di kawasan bandar besar, sederhana, kecil dan kawasan desa. Negeri Johor, P

bandar besar, sederhana, kecil dan kawasan desa. Negeri Johor, Perak, Negeri erak, Negeri Sembilan, Pahang, Terengganu, Melaka dan Kedah telah mengalami p

Sembilan, Pahang, Terengganu, Melaka dan Kedah telah mengalami pertambahan ertambahan keluasan kawasan perindustrian (Jadua l ).

(24)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

24 24

Jadual 1. Malaysia: Keluaran Dalam Negara Kasar mengikut industri asal, 1975, 1990 dan 2005

Keluaran Dalam Negara Kasar (RM Juta)

Kadar pertumbuhan

tahunan (%) Sektor

19751 19902 20053 1975-1990

1990-2005

Pertanian 4,804 14,829 21,585 11.27 3.76 Perlombongan & kuari 792 7,688 17,504 15.15 5.42

Pembuatan 2,850 21,381 82,394 13.4 6.44 Pembinaan 654 2,788 7,133 9.67 6.26 Perkhidmatan 7,811 33,465 152,205 10.0 10.0

Ditolak cukai perkhidmatan bank 211 4,026 32,707 9.98 13.97 Dicampur duti import 665 2,972 5,083 9.98 3.59 Keluaran Negara Kasar pada harga pembeli 17,365 79,103 262,029 10.11 7.99

1. Pada harga pengguna 1970; 2. Pada harga pengguna 1978; 3. Pada harga pengguna 1987

(25)

UPSI 10

UPSI 10--11 Sep. 200711 Sep. 2007

25 25

Perubahan struktur ekonomi negara daripada sektor pertanian danPerubahan struktur ekonomi negara daripada sektor pertanian dan perlombongan kepada sektor pembuatan dan perkhidmatan pada

perlombongan kepada sektor pembuatan dan perkhidmatan pada

penghujung tempoh perlaksanaan DEB memberi kesan langsung terha

penghujung tempoh perlaksanaan DEB memberi kesan langsung terhadap dap KDNK Malaysia. Walaupun nilai KDNK sektor pertanian dan perlombo

KDNK Malaysia. Walaupun nilai KDNK sektor pertanian dan perlombongan ngan masih besar tetapi sumbangannya kian menurun masing

masih besar tetapi sumbangannya kian menurun masing--masing daripada masing daripada 15 peratus dan 7.0 peratus pada 1990 kepada 7.0 peratus dan 5.

15 peratus dan 7.0 peratus pada 1990 kepada 7.0 peratus dan 5.6 peratus 6 peratus pada 2005. Purata pertumbuhan tahunannya juga menurun masing

pada 2005. Purata pertumbuhan tahunannya juga menurun masing--masing masing daripada 11.3 peratus dan 15.1 peratus bagi tempoh 1971

daripada 11.3 peratus dan 15.1 peratus bagi tempoh 1971--1990 kepada 3.7 1990 kepada 3.7 peratus dan 5.4 peratus bagi tempoh 1991

peratus dan 5.4 peratus bagi tempoh 1991--2005. 2005.

Kepentingan keduaKepentingan kedua--dua sektor ini telah diambil alih oleh sektor pembuatan dua sektor ini telah diambil alih oleh sektor pembuatan dan perkhidmatan yang masing

dan perkhidmatan yang masing--masing menyumbang kiramasing menyumbang kira--kira 21 peratus kira 21 peratus dan 33 peratus pada 2005 berbanding masing

dan 33 peratus pada 2005 berbanding masing--masing hanya 21 peratus dan masing hanya 21 peratus dan 27 peratus pada 1990. Sektor perkhidmatan juga turut mengalami

27 peratus pada 1990. Sektor perkhidmatan juga turut mengalami kadar kadar pertumbuhan yang lebih pesat pada masa kebelakangan ini. Hal ini

pertumbuhan yang lebih pesat pada masa kebelakangan ini. Hal ini

menunjukkan bahawa ekonomi Malaysia membangun dengan pesat. Bagi

menunjukkan bahawa ekonomi Malaysia membangun dengan pesat. Bagitu tu juga dengan taraf hidup penduduknya.

(26)

Kecekapan

Ekonomi

Ruang

dan

Kebolehsaingan

Wilayah

Metropolitan

Lembah

Klang

-

Langat

Pada masa ini ekonomi Malaysia banyak bergantung kepada pelaburaPada masa ini ekonomi Malaysia banyak bergantung kepada pelaburan asing sama n asing sama yang langsung atau yang tidak langsung untuk memajukan sektor p

yang langsung atau yang tidak langsung untuk memajukan sektor pembuatan dan embuatan dan perkhidmatan moden. Pelaburan asing langsung lazimnya cenderung

perkhidmatan moden. Pelaburan asing langsung lazimnya cenderung untuk untuk bertumpu ke kawasan yang menawarkan kelebihan ekonomi yang boleh

bertumpu ke kawasan yang menawarkan kelebihan ekonomi yang boleh

merendahkan kos pengeluaran. Bagaimanapun, selepas 1990

merendahkan kos pengeluaran. Bagaimanapun, selepas 1990--an, proses an, proses pembuatan di negara ini mengalami perubahan yang ketara. Kelebih

pembuatan di negara ini mengalami perubahan yang ketara. Kelebihan bandingan an bandingan melalui penawaran kos tapak dan buruh kurang mahir yang murah ki

melalui penawaran kos tapak dan buruh kurang mahir yang murah kian terhakis an terhakis akibat pembukaan pasaran baru di negara China, Vietnam, India da

akibat pembukaan pasaran baru di negara China, Vietnam, India dan negara lain di n negara lain di dunia. Salah satu kesannya, Para pelabur mula menumpukan pelabur

dunia. Salah satu kesannya, Para pelabur mula menumpukan pelaburan ke an ke kawasan yang menawarkan daya saing yang tinggi.

kawasan yang menawarkan daya saing yang tinggi.

Di Malaysia, bandar raya metropolitan menawarkan pelbagai kelebiDi Malaysia, bandar raya metropolitan menawarkan pelbagai kelebihan aglomerasi han aglomerasi ekonomi seperti faedah ekonomi pembandaran, ekonomi skala dan ek

ekonomi seperti faedah ekonomi pembandaran, ekonomi skala dan ekonomi onomi persetempatan. Penempatan aktiviti di kawasan sekitar metropolit

persetempatan. Penempatan aktiviti di kawasan sekitar metropolitan memberi an memberi peluang firma untuk memanfaatkan pelbagai kemudahan perkhidmatan

peluang firma untuk memanfaatkan pelbagai kemudahan perkhidmatan pengeluar pengeluar seperti perkhidmatan penyelidikan dan pembangunan inovasi, pengk

seperti perkhidmatan penyelidikan dan pembangunan inovasi, pengkomputeran, omputeran, perbankan, penghantaran, insurans, guaman dan perakaunan. Selain

perbankan, penghantaran, insurans, guaman dan perakaunan. Selain itu kawasan itu kawasan di sekitar bandar raya metropolitan juga menawarkan pelbagai fae

di sekitar bandar raya metropolitan juga menawarkan pelbagai faedah endowmen dah endowmen seperti infrastruktur dan sumber alam, juga sumber manusia ya

seperti infrastruktur dan sumber alam, juga sumber manusia yang mahir dan ng mahir dan melieu keinstitusian yang kondusif yang amat diperlukan dalam pr

melieu keinstitusian yang kondusif yang amat diperlukan dalam proses pembuatan oses pembuatan dan pengeluaran aktiviti perkhidmatan moden (Katiman Rostam 2006