k t # j s f A.K A A N UNlVfjbl*''' A(StL*N66A'
5
y R A8
* J ^P8HGEHTIA1I DAK O TBH TUA * T1HTABG "BKZ IT"
TA RS BA PA I D ITIRU PADA
KITA B tlBDABG-UBDMIG HUKUM PBBDATA
IA SION A Ii TAMO AKA* EA TA I8
SDRABATA, 17 H BI 1 9 7 5
o 1 o h t
I 0 U3 TI WCWTRAH PJK LAH TI K
STB* NO.
i
5 9 4 2
JURUSAI
a
ES7SHDATAAV
UHI YER5 I TAS AXBUHOGA T. MUI TAS HUKUM
S U R A B A Y A ,
DAPTAR 181
B A B I I
B A B I X i
B A B I I I s
B A B I V t
B A B T t
K A T A P B H G A IT A R HA1*
-P B N D A H U L U A H 1
P E H G B H T IA M " B E2I T " D IB A N D IN G K A N D E H G A1J H A K -H A K K E D S N B A A V T A M S L A I N *
K E T E H T U A H -K lT B H T U A H T E M T A F G " B E Z I T " TAH lJ 1 2 S K3U A I B A G I R A S A K E A D lL A W
B E B E R A P A CO BTO H K A5US B A R I HAL " B E Z I T " 2 1
P E H IR U A H P C T Q E R T IA H D A K K E TE H TU A U " B E X I T " 2 7 D A IA M E . U . H . M R D A T A M A S IO B A L A PA K A H
B E R T B i T A M G A l D BH G AN A J A R A l HUKUH N A S I O - N A L IfflD O H E S IA t
K S I M P O L A K D AK S A R A * . 5 0
K A I A P E I Q A H T A R
T c rl o b i h d ah u lu k o s l aen g u eap k an b atgrak t o ri * a k a a i h k ap
ad a B ap ak 9 Ib u Do eo n y an g to X ah a o x b e ri k a n a a t e r l k u l l a h p aad a * a
k u l to a H ukux O n i v o ra i ta t A i rl a n g c a ao h l n g g o k a a i ao ap u n y al k e
-* as p u an y an $ v alau p u n tak ao b o r& p a, d a l a s p ony uau nan e k rtp a i
k a s i i n i * I o b i h - l o b i h p ad a floaon p oab iinb inf r a k rl p a l k a i l y an g
a a d e s l k l a n b o e a r tu n tu n an n y a d a l a a ao n e arah k an j u d u l dan i a l
pok ok a k rl p a l y an g ta rtu a n g d a l a s k o ran g k a a k rl p a l a o h i n g ca b o n
-tu k d an l * t a k rl p a l k a a l b o n a r- b o n a r b o rh a rg a b a g l auaib angan
p o rk o sb an g an l l a u p e n g o tah u an huk ua p ad a u m is n y a.
K aal jr.ongakul b ah v a b o b o t ssaupun t i i l a i a k rl p a l k a i l t l
-d ak l ah -d ap at -d i a o j a j a rk a n -d o n g an t u l i a a n l l a l a b p a ra a a rj a n a
H uku» t k aro n a a a tu don l a i n h a l ru an g l l n g k u p s a t o r i y an g k a a i
f ctm aai a o r t a d ay a p o atik iran y an g » o rb a t a rb a t a a .
H axun d o a l k l a n e o b ag al a a l o h a a tu a j f a ra t fiaXa.n ao n o ap u h
u j i a n t l n g h a t to ra k h i r p ad a ta k u l tn a H ukua* ao ao g a a k rl p a l I n i
ak an f lap at lo rro n u h l a y a ra t to r* a b u t d o n g an a o b u i k - b a l k n y a
D alaat a o n c a r i - c a r i j u d u l y an g to p a t e a r t a i a i y an g k a s i
an g g ap p a n ti n g p ad a d o v aaa i n i d a l a a p o n u l i « a n a k ri p a t k a a i , t o r
Ju a p u i l a h p a l b a g a i aacaan k o au k aran , Kami b a ru a a h a s o n c a ri u k u ra n
-u k -u ran g -u n a ao h g -u k -u r a a a a l a h aan a y an g c-uk -up pa t -u t d i a j -u k a n dan
aan a y an g ti d a k * ttk u ran - u k u ran i t u a a ri n g a o n j a d i k ab u r k aro n a
k o s l a o ri n g ta k d ap at ao n j av ab to n d i rt ao n g o p a u k u ro n u k u ran t a r
-a -a b u t y -an g k -a -a i p -a k -a i .
A k h lrn y a k a a i a o ra a a a a n ta p d o n g an au atu u k u ran b ah v a u n
-tu k ao a a j u k a n s a a a l a h d a l a a a k ri p a i ae b ai k n y a d i a a b i l a a d l k l tn y a
so u k u ran y a l tu i
1 . b c ra a n f a a t n y a ta b a g i hub ungan hufcua a a a a k i n i .
2* ao n y u ab an g p e a l k i ra n p o a i f c i ra n b aru b a g i to ra o l o n g g a ra
-ny a huk ua n a a i o n a l k h uau en y a d ib id an g hukua p e rd a ta *
B e rd a ta r k cd u a u k u ran ta ra a b u t aak a k a a l a c a i l i h j u d u l
" P o n g o rti a n flan k o to n tu an to n ta n g b o r i t y an g d a p a t d i tt. ru p ad a
IC ltab U nd ang-tJnd ang H ukua P o rd a ta H a a i o n a l y an g ak an d a ta n g nf
Idonpan a u a tu p an d an g an b ah v a a a a a l a h l t u d ap at ao ao n u h i k ad u a
u k u ran to ra o b u t d i a t a a .
Ji k a k a a l ao b u t K i ta b U nd ong-U nd ang H ukua P o rd a ta K a a i o n a l y an g
tx
k an d atan g a o p o rti h a l n y a p ad a j u d u l a k ri p a i i n i , y an g k a a ifcokaud a d a l a h K itab U ndang-U ndang H aaio n al k i t a y an g ao k o ran g
ao d an g d i r i n t i a p o ab o n tu k an n y a.
hukoat d i b i d a p e p o rd a ta d l ta n a Huku a p o rd a ta a f l a t b o rl a k u b a g !
o o b a g l a n to rb o o a r ra k y a t I n d o n o o ia*
T i ab n l p o » l k i ra n f ap ak ah hukua p o rd a ta n a a l o n a l k i t a n a n ti
a o x a k a l d ao ar d an k o ran g k a hukua a d a t a ta u k a h b o rd a o a r hukua
p o rd a ta b a ra t
* o rta n y a a n i n i a d a l a h tu n ecu h a a n ^ a t « u l i t k a a i jaw ab * K aro n a
a a ta l a h n y a ti d a k cuk up ao m ak ai p o rao aan b o X ak a, t o ta p l j u g a a k a l
( X o g i k a ) * e o rt a b o rd ao ark an Po k o k - Po k o k P i k l ra n y an g to rk an d u n e
d aX aa Po n b u k aan U nd an^ -U ndang D asar 1 9 4 5 k i t a y an g to rk o n a l do
ng an c i t a - c i t a h u k u a. Ja d i aao aX ah to ro o b u t a d a l a h p ad a tl d a n g
p o l l t i l t huku® y an g ta n g a t b o r k a i t k a l t a n a n ta ra k o b u tu h an k o b u
tu h a n huk ua m od ern d i t a tu f i h a k d an e i t a ^ c l t a hukua y an g t o r s u
-r a t p ad a Po ab u k aan U nd ang-U nd ang D ao a-r 1 9 4 5 k i t a * C i t a - e l t a
huk ua a an a p ad a Po n jcX ao an U aua to n ta n g B n d an s tJn d an e Da o a r
-19 45> an g k a X I , a o l l p u t l
4
Po k o k - p o k o k p i k l ra n y a l t u1
X . A sa> p o rta tu a n ,
2 * A tao K o ad l l an o o o l a l b a g i a o l u ru h ra k y a t*
5 . A sa* k o d a u l a ta n R ak y at b o rd a o a r a t a * k o ra k y a ta n d an
p o rtn u o y aw aratan p o rw ak i l an .
4 * A sao Ko Tuhunan Y an g ttah a E ta a o n ? ru t d a o a r k o aan o
-• l o a n .
Do near) p o rk a ta a n X o in a o d o rn l o a o l hukua d aX aa H ukua p e r*
d a ta H ao io n al k o l ak to ta p h aru o b o rd a s a r d an b o rp o d o aan e l t o
-e l t a H ukua to ro o b u t d l a ta o *
Ja d i k i t a b o l u a d ap at ao n o n tu k an ap ak ah k o ran g k a d an J l
k ah l an g atin g k e ran g k o flan Ji v a H ukua p o rd a ta a f l a t y a n c ak an d l
-j a d l k a n korc» ngka flan -j l w a Hukua P o rd a ta n a ti o n a l k l ta * U ntuk i n i
p o rl u p o rti a p a n f lan p c n o l l t i a n y an g p a a tl ao xak an w ak tu* p i k l ra n ,
to n a g a d an b o ay a y an g ti f l a k o o d i k i t . S o b ab p l u ra l i o z o d i b i d a n g
H ukua p o rd a ta a d a t a o n d l rl cukup r u z l t u n tu k d l p o co h k an , a a o a
y a n g p a l i n g p an tao u n tu k d l j ad l f can p o l a b a g i ao au an y a* S o d ang k an
p o l o H ukua P o rd a ta B a ro t pun eud ah p o rl u a o d o rn i o a a l y an g d i n o g a
-r a B o l an d a o o n f l i -ri to l a h b o -ru b ah d o n g an v a ta k d an l a l y an g l o b l h
a a j u .
Ja f l l k al au b o r k a l l - k a l l ak an k a a i o o b u tk an H ukua P o rd a ta
S a a i o n a l a ak a y an g k a a i aak cu f l a d a l a h H ukaa P o rd a ta H a a i o n a l
y a n g ak an d a ta n g y an g to rk o d l p l k a a l a o o a ra xo n y o l u ru h d o a a a n ta p *
M o n y o lu ru h d o n g an xak au d ao au an y n d l u aah ak an to c a ru " tu n ta a "
u ta u lo n g k ap b ah an b ah an n y a tcrca k u p d a l a a au atu k i ta b u n d an g
-n -n d a-n g , o o d a-n g k a-n a a -n ta p a r t i -n y a a o k a l l g u a k o d l p l k a a l I t u f lap at
b o rh a a l l l o xo rm h i k o b u tu h an hukun d i co a a n i n i b a g i o o l u ru h f i h a k
d an k o lo ap o k o t n i a y an g ad a*
S o l a n j u tn y a b l l a k a a i p a k a l l a t i l a h * p o n l ru a n Mf y an g k a a i
aak d u d a d a l a h p o n g o rtl a n d an p o n g a tu ra n to n ta n g " b o n l t* p ad a K i ta b
0 n d an g ° n d an g H ukua P o rd a ta ® o ra t ( B * v . ) d ap at d l u a b l l g u n a d l p o *
-g u n ak an p ad a K i ta b O nd an-g-^ nd an-g H ukua P o rd a ta Ha e i o n a l k l t a k o l ak *
Ja d l t u l i o a n k a a i I n i b o n i e a h a s o a b o rl k a n b ah an - b ah an khuouo n o ag o
n a l " b o r i t " y an g o an g u t p a n to s u n tu k d l t l r u p ad a a a o a l a h h u k u a k o
-b oof loan p ad a hukua H ao io n al k l t a .
j i v a hukua kob onf laan p ad a U *U .D . 1 9 4 5 k h u au an y a y an g t o rc a n tu i p a
da p a a a l 33 U .U .D , 1 9 4 5 b o a o rta p o n j o l a a o n f ltw i p a a a l te ra o b u t.
B s n y l p a e a l 5 3 *
o y a t 1 * ? o ro k o n o a l a n d lau au a a o b ag al u aah a b o raf taa b a rd a a a
r-kan u ta « beq
*
k o k o l carg o an *a y a t 2* C ab an g - cab an g p ro d u k al y an g p o n ti n g b a g ! n o g ara d an
y an g ao n g u o aai h a j a t h i flu p a ra n g b an y ak d l k u o a a l
o l o h n e g ara*
a y a t 3< B u xl flan a i r d an K ok oyaan a l a s y an g to rk an d u n g d i
-d a l a a n y o -d l k u a a a l o l o h n o g ara flan f llp o rg u n ak an
u n tu k a o b o e a r- b o ta r k o ao k an rati ra k y a t*
D a l a a h a l i n i Jo l a a l a h b ah v a A a l a x h a l huk ua kd b cnf laaR y an g t i a
-b u l f l a ri j i w a p a a a l to ra o -b u t h ak - h ak k o -b en d aan p o ra o o ra n g a n ak an
e o f l i k i t a ta u b an y ak t c r b a t a a i .
H i a a l n y a d o n g an U nflangU nflang Ho* 5 tah u n 1 9 6 0 y a i tu ttn d an g
-U ndang Pok ok A g ra ri a p a a a l 1 7 y an g k o au d ian d l l a k a a n a k a n l o b i h
l a n j u t o l o h tfndang-U nd ang No* 5 6 Prp * tah u n I 9 6 0 y o i tu ao n g o n ai
l u a t a a k a l a a a p e a tl l l k a n d an p o n g u aao an ta n a h p o rtu n i a n *
D ongan d o a i k i a n d a l a a b ab - b ab b o ri k u t k a a i co b a a a a b a ri k a n
a l a a a n - a l a a a n to n ta n g p o n ti n g n y a (ttrg e n a i ^ p o n iru an h a l
ta ra o b u t d a l a s huk ua k o b en d aan V a a i o n a l k i t a *
B A B I
pgttOBRTIAB BBZIT
DIDABPlnQKAH DEWgAB HAK HAK KSBEHDAAB YAIO XAXH
S o b olu x k a a i s o n j o l a * k a n ao ag o n ai x a o a l o h " b o f i t " d i p o r b an
ding*-k an d o n g an hading*-k -haf c ding*-k o b o n d aan y an g l o i n d a l a a K itab U nd ang-tf nd atig H a*
k u a P o rd a ta E a r a t ( B . V , ) p o rl u l a h d i - i n c a t ao n g o n ai n a s i b buku k o - H
K itab flndar^ -U ndang* H ukua P o rd a ta e o to l a h ad an y a U ad ang-U nd ang Pok ok
A g ra ri a , U nd ang-U nd ang B o . 5 tah an I 9 6 0 y an g d iu n d an g k an d l d alas i
l o z b a ra n H o g ara tah u n I 9 6 0 B o . 1 0 4 y an g a u l a i b o rl ak u p ad a t g l * 2 4
S o p to a b o r I 9 6 0 * D ongan b o rl ats u n y a U nd an g U n d aag Po k o k A g ra ri a t o r s e
-b u tt -b o -b o rap a p o ra tu ra n d i n y a ta k a n d i ca -b u t a n t a ra l a i n Buku k o - l l
K i ta b U ndofig-tto d ang H okux P o rd a ta t o r t c b u t to p a f tj a a e a o a g o n a i b u a i ,
a i r o o rta k o k ay aan o l a x y an g to rk an d u n g d i d a l o a n y a . T id af c t u r u t d i
ca b u t p a o a l - p a o a l Buku k o - I I i t u y an g aoongonai h i p o ti k y an g a a t i h l )
b o rl a tu p ad a t $ l . 2 4 S o p to ab o r I 9 6 0 * * a d i to n ta n g b o b o rap a hak
k ob ond aun o o p o rti hak o i g o n d o a , hak o p a ta l f hak o rf p a c h t b o rl a k u
x o n u ru t U ndang-tU ndang Pok ok A g ra rl a d o n g an ao n g k o n v o ro i h u k - h ak
to ro o b u t k o d al o x h ak - h ak so no r u t U ndat& *U ndang E a o i o n a l to ro o b u t
d i a t u f .
B a g a i x a n a d o n g an l o a b a g a Hb o * l t " ? A pakah j u g u i k u t d ihap uoT
K oxang b o n ar b ah v u l o a b a g a " b o * i t " i k u t d i c a b u t d an k aro n an y a « t
-C a l a o o tu a tu k ^ x b o l i d ongan b o rp o d o aan p ad a H ukua a d a t y an g
l ) B o o d i H aro o n o ,
Sff f
" tT ndanr-U nd ong Pok ok A rr a rj a3
o.1
a ra h r o -nyuiufiq n« H i flan p o io k o an q an n y a" , P o n o rb i t D j aT .b atan .B ar. P o rt a x a , D j i i t a P e rta x a f h a l . 1 1 6 .Jol a e l a h d o n g an d o a l k i a n l o a b a g a " b o c i t * i n i ti d a k b crl u k u
d a l a a p o lak aan & an H ukua P o rd a ta B a ra t d i I n d o n e s i a * H asun d o a l k i a n
a o a b l o a ra k a n l o a b a g a l n l d a l
ta
k n i ta n n y a d o n g an p o m b lnaan huk ua d lkostuflian h a ri < id alah p o n ti n s , b ah k an a o b ag al au atu p o ra l l h a n t H
ak l a f lap at ao m b ln a l o a b a g a y an g f o r a l l au d ah d l c a b u t l n l u n tu ak d l
-p o rtl a b a n g k a n -p o n g g u n aan n y a d a i a a -p r a k t i j k f o n g a d l l a n *
H al l t u afcan ta rb u k tl d a ri u ra i a a s o l a f tj u tn y a , A lxu n a b o rp o d o aan
p ad a huk ua a f l a tp a a a a l a h a o p o rtl b o c i t i n i a a a a a o k a l l ta k d l k o n a l
ae d an g k an p ad a p ra k t i j k h u k u a, k aau a y an g d o a l k i a n a d a l a h b an y ak *
D al aa h a l l n l a o p a tu tn y a k l t a h a ru a b o raan d u r p ad a k o b u tu
-h an -hukua y an g n y a ta g u n a ao n g i a b a n g i -h a l - -h a l y an g t o r ny a t a tl d a k
d l k o n a l d a l a x huk ua a d a t . O lo h k aro n a l t u tl d a k cuk up p o n g h ap u aan
au atu p o ra tu ra n huk ua h an y a a o a a t a a a t a d a ri ao g i p o l i ti a # l o b i ta
-l o b i h o a o a -l a c a a t a - a a t a t o t a p -l p ad a d aaartty a p o r-l u p o n in j u u an
y an g p ra g a a tl a d an u t i l l a t l a a o rt a b o ra n l d an aaap u ao aan d ao g
j au h kod opyn*
TJntuk rnottb icaraf can " to o e i t" d i to n g a k to n g a h h al : h ak k o b o n
d aan y an g l a i n p o rl u d i j o l a s k u n h ak h ak to ra o b u t co b a g a l b o r l
-k u t >
a* H ak o i ro n d o a *
A d alah au atu hak y an g su n g k in d l p u n y al
o l o h
a o s o o ra n gd o n g an hak aan a ao s o o ran g l t u x c a i l l k i a o s u a tu a o rt a
dap a t ao ap o rg u n ak an n y a a o o a ra a u t l a k , to ra a a u k soaln*>
d ah tan g an k an bonfla to ra o b u t.
-b . Hak -b e il t i
A d alah s u atu h ak y an g au n g k in d ip u n y ai a c s o o ra n g , d o n g an
hak s a n a e o e o o ran g a o n g u a s a i » e e u o tu b onfla * o p o rt i d i a l a h
p e a i l l k b o n d a t c r t o b u t .
c* Hak d o tc n ti o i
H ak ® o n g u a*o i b onfla t o ta p l o to s t m a o ra n g l a i n .
A fl. a* Hak I n i p ad a s a o t b o rl ak u n y a U nd ang-U nd ang Pokok A p r a r i a
d i k o n v d rti Jo d i h ak a i l i k . [
D ahu lu ae ru p o k an hak a i l i k b a r a t y an g b o r e i f a t am tl ak *
H i e a l hal: o ig o n f lo a a t o s to b i d a n g tan ah *
Ad* b . Hak i n i ao aung g uhrg ra * u l i t u n tu k d i j o l a v k a n a o p o rti hak
e i g o n d o ai t o ta p i p o rl u d i b o ri k a n co n to h - o o n to h . X o b ih
« u k a r i a g i k u ro n a l o a b a g a i n i ta k ao ap u n y o i b an d in g an
d i d a l u a hu!tu» a d a t*
H i a a l n y a t • o o ro n g y an g ao n o au k an kud a o ran g l a i n d an k o
a u d i a n d i p o l i h a ra d an d l a k u i to a k a n a k a n kuda I t u a i l i k
-ny a t o n d i r i * M aka o ra n g y an g ao n o au k an kuda i t u h an y alo f c
b o t i t t c r d a rl p a d a kuda to ro o b u t*
A d* e* H l a a l n y a o o ao o ran g y an g i c c a i n j a a buku d a ri o ra n g l o i n .
Buku i t u d i ta n g a n p o a i n j a a a d a l a h » o b ag ai h ak d o to n ti o
e a j a d a ri s i p o a i n j a a buku i tu *
D o lan huk ua a d a t h an y a b a g i o d * o don ad * c a a j a y an g
ao ap tto y ai an al o o g n y u s i o a l n y a , d o n g an hak a i l i k a d a t
co n to h hale s i l i k y a a a n (h ak y a a a n ) d i b id an g hu k u a ta n a h . S o d ang ad a
a i a a l hak ang g af luh y a i tu hak j iak al * Nanmn y an g t u l i t b a g i a n a l o g !
-n y a i a l o h a d . b . U -n tg k i -n i p a rl u u ra i a -n ao cu k u p -n y a.
B a i i t t o r b o ri ti k a d b a l k don b u ru k .
a . B o tf i i to r b o ri tl k o d b a l k , a l a a l n y a a ca o o ra n g y an g tl d a k t a
-hu b atw a hak ny o a d a l a h e l r i / e a e a d . M iaaln y a A ato v arl a au
a tu b a ra n g w o ri ao n d a ri B , ao d an g k an ao au n g g u h n y a y an g
b o rh ak a t a a b aran g v a ri a a n to ra o b u t a d a l a h C .
b * B o E l t t o r b o ri ti k a d b u ru k , ao ao o ran g y an g n a n o u rl b o nd a
o ra n g l a i n , w alau d l a ao n g an g g u p d i rl n y a ao u k an ak an p o
s i l i k n y a y an g aah naaun hafcnya i t u ca ca d d o n g an d i k o to h u l
-nyu a o c a ra a a d a r.
A pakah a k i b a t hukua b o s l t t a r y an g b o ri ti k a d b a l k d o n g an y an g
b u ru k i t u ad a? Ja v a b n y a ao aan g a d a .
a . T ang b o ri ti k a d b a l k i d a p a t ao ap o ro l o h h ak © ig o n d o a k a ra n a
d a l u v a ra a o ta a b o n d a ta k b o rg cra k d an b o n d a b e rg o ra k ( p a a a l
1965 B.
W . ) ,
T ang b o ri ti k a d b u ru k a a b a l l k n y a , b ah k an h aru a ao n g o n b al ik an
h a s i l h o a l l y an g d i p o re l o h n y o k ap ad a o l g o n a a r, b ah k an j u g a h o
a l l y an g tl d a k d i n l k a a tl o l o h b o e i t t o r y an g ao h aru an y a d i n i k
b . T o n e b o ri ti f c a d b a i k , b crh ak a o xl l i k i s o g a l a h a s l l h a s l l b o n
-d a s a x p a l p a-d a b u rl A la A ig u g at -d i i u k a hak i s ( p a s a l 5 7 5 B . w . ) *
T an g b s rl tl l ca A b u ru k , h a rm a o n g o a b a l l k a n b o n d a s l o l g e n o a r,
j l k a tl d a k h a ru s x o x b a y a r h a rg a b a ra n g t e rs a b u t v alu u p u n * u s
-nah d i l u a r k o s a l a h a n n y a .
( p a 8a l 5 7 9 e u b . 3 B . V . }*
S i a p a y an g d l s o b u t d o n g an bo s i t t e r b c r i t l k a d b a i t A an b u
-ru k A ap at d i b a ca p a a a l
531
B.W . A an p a a a l552
B .V .%
B a s a l 5 3 1 B.V * p ad a l n ti n y a b o rb u n y l * d ian g g ap b o ri ti k u A b a l k
j l k a a o s p o ro l o h b cnf la to re o b u t tan p a xo n g o tah u l b ah v a o a ra sso
x-p o ro l o h n y a a da ca ca d rty a .
H i s a l so tn b o li b aran g c u ri a n .
? a s a l 5 3 2 B .V * A p a b l l a s o s o o ra n g xo n g o tah u i bahw a b o n d a y an g
A ik u as ain y a a d a l a h b u k an G ig o n d o sn y a. Jo d i A la a o n g o ta h u i c o ra
aio xp o ro le h n y a a d a l a h c a e a d .
P o ra l i h a n d a ri ra tu h ak Bo p ad a hak l a i n s o l a l u xu n g k l a
a i s a l t
a* Po rp in d ah an s t a t u s d a ri hak o ig o n d o a k s hak d o to n ti o i
E i g o n a a r x o n j u a l
ru.T.ah
o ig o n d o xn y a kopaA a o ran g l a i n , k o-xu f l l an b o k us e i g o n a a r l t u xo ny cw a ru x a h to rs e b u t p ad a
o l g o n a a r b a ru .
- 10 *
11
b . B o i i t t o r feopada E i e o n a a r
t
K i o al n y a» k a rcn a d a l u v a re a o o o o o ran e b o s l t t o r d a p a t aeaip o ro lo h
h ak o i e o n d o a a t a s b aran g y an g d i b c ri tn y a .
c . D o te n to r ko E i e o n a a r :
H i a a l n y o , p o n y o v a x o x b c l i ru xah y an g d iv o v an y a i t u ,
d . B t s i t t o r k cp ad a d c to n to r i
M i ta l n y a b o s i t t c r a k h i rn y a a o n y a d a ri b ah v a b a ra n g y a n c d l
-b e s l t to re o -b u t -b uk an haltnya d an k easud ian ao n y e v a -b a ra n g t o r *
B A B I I
IBtBlTOAI KETERTUAK TTffTAKS " B K Z H "
YABG SESttAI BAQI RA
3A KBADILAW
T ol ah kam l u ra l k a n d lim k u bahw a b o s l t d ap at d l ti x b u l k a a h a
-ro n a i tl f c a d b a l k , t e t a p l Ju g a k a-ro n a I tl f ca d b u ru k * S o p l n ta # l alxi
p a a t t l a h o ra n g afcan xo m b o rl kodudukan hukua p ad a b o e i t t o r y an g
b o rl tl k a d b a l k l e b i h k u at d o rl p a d a y an g b o rl tl k a d b u ru k * H al i n i
s o x a n g xa*u f c a k a l . T o ta p i d a l a x u ra i a n l n l k a a i h an y a
3
10
11 h a td a ri a o g l b o s i t k o ae l u ru h an n y a d alarc x a t a i a h huk ux p o rd a ta .
T o n tu « a j a xo n g o n ai b o a i t t o r y an g b o rl tl k a d b a l k ak an l o b l h k a a i
p ak u l ao b ag ai a l a a a n p o n g u at* s o n g ap a hak b o s l t l t u d a p a t d l t i r u
f l a l a x I l t a b H b l to xj p o rd ata H a s l o n a l k olaf c s o tl d a k ti d a k n y a d l r l n
-t i a s u l a i io k aran r; x o l a l u l Ju rl a p ru d o n s l *
M ongnnal h a l l n l k h u su sn y a b a g l Buku I I p o rt h a l b o n d a a e
£au h xo n g o n ai b u m , a i r a o rt a k o k ay aan a l u s y an g to rk an d u n g d l
-d a l a x n y a * k o cu a l l y an g xo n g o n ai h i p o ti k , -d i n y a ta k a n t o l a h -d i e a b u t
o l o h U ndang-U ndung Pok ol: A g ra ri a , U ndang-U ndung Ho# 5 tah u n 1 9 6 0 ,
y an g a u l a i b crl af cu p ad a ta n g g a l 2 4 S o p to xb o r I 9 6 0 . T ld ak h an y a
y an g b o rh u b u n g an d o n g an b o rl a !:u n y a U ndai^ gU ndang JJo* 5 tah u n
1 9 6 0 l t u a u j a , tn aeih j u g a d ap at d i a j u k a n , b o rl ak u n y a U nd ang
-U ndang ffo. 1 tah u n 1 9 7 4 y a i t u -U nd ang--U nd ang Po rk aw in an d l x a n a
j u ri a p ru d o n s i xo n g o n ai h ap u an y a p a a a l 1 0 8 B .V . aud ah xe n d ap at
k o n a o l l d a a l n y a d a l a x p a a a l 3 1 (
2
) U nd ang-U nd ang Po rk aw in an ,- 12 *
- 15
U nd ang-tJnd ang S o . 1 tah u n 1 9 7 4 y an g ao n y a ta k a n i " H a a i n g ^ a a ti n g
a u a a i d an i a t o r l ao ap u n y ai huh ao p o n u h n y a u n tu k ao l ak u k an hukua
a e n g e n a l h a rt a b o n d an y a1’ # ^
S o hub ung an d o n g an I tu U nd ang-tJnf lang Po rk aw ln an to re c b u t to l a h
Ju g o ao n g ad ak an p o ra tu ra n - p o ra tu ra n to n ta n g h a rta - b c n d a d a l a a
p o rk av i n an ( h u v o l l j k o g o o d o ro n ro c h t) , y a i tu d a l a a p a a a l - p a a a l 35
U ad ang U nd ang P o rk av in an d an a o l a n j u tn y a * y an g p ad a p o k o k n y a a e
-n o tap k a-n p o l a hukua a d a t ao -n g o -n ai I t u e o b ag ai hukua -n a s i o -n a l ,
y a i t u p o l a y an g b o rp ri n a i p p ad a p o al aah an b a ra n g a c o l (b aw aan )
• ed an g k an h a rt a b o n d a y an g d i p e ro l o h a o l a a a p o rk aw in an a o n j a d i
a i l i k , b o r a a a a , h a l aan a ao ru p ak an to b a l i k n y a d a ri a i a t i a B . v Vf
y an g ao n g an u i p ri n a i p * a a p u r- k a y a y an g b u l a t a n ta ra ao au a h a rta
b o n d a, b a i k y an g d ib av a aaup un y an g d i p o ro l o h a o l a i a p o rk av i n an t^
Je l a a l a h b ah v a a cn g e n a i h a r t a b o n d a i n i d a l a a hukua d i
In d o n o v l a k h u eu an y a R.W . su d ah t i d a k l a g i u tu h , d a l a a a r t i d i
-aan a a i n i aud ah to rb o b o l o l o h p o l b o g a i b o rl ak u n y a U nd ang-U nd aag
f l a a i o n a l y an g a u au l ao n y u au l l a h i rn y a * d i a a a p i n g k o ao l u ru h an
B.W . y an g a o n u ru t S u ra t B d aran K ahtecnah A gung * o .
3/1963
d i-an g g o p b uk -an ao b ag ai U nd -ang-U nd -ang l a g i .
3 ) P ro f .S u b o k ti f 3 H , " Po rk o ab an g an Hukua P o rd a ta D i X n d o n o ala o l o h Ju ri 8 p ru d o n a i tt9 C o raxah p ad a a y ap o ai u a a o j a ra h hukua y a n g d i a o l o n g g a ra k a n o l o h Bad an Po ab in aan H ukua R a ti o n a l *
t g l . 1 a / d 3 A p ri l 1 9 7 5 d i Ja k a rta *
-A pakah -A f n g an -A o a i k i a n a o a u a i d o n g an n
®»
b to ra o b u t* kl t a t i-flak b o rto n ta n g i n d o n g an p ri n a i p t o r t i b hukua* 7 H o n g ru t h o x a t k a a i
tl d a k , k aro n a p o ra tu ra n huk ux d ib u a t u n tu k a a n u a i a b a g i k o b ah
a-g i a a n n y a , b u k an a o b al i k n y a p o ra tu ra n hukua A o ai p o ra tu ra n h u k u a
I t u a o n A i ri * S o l a l n I tu k l t a ak an xo ap o rk ay a H ukux N a ti o n a l k l t a
A ongan l e i y an g x o d e rn , t e t a p i y an c to to p b o rv a ta k k c p ri b a d i a n
n a t i o n al a o a u a i d o n g an Po k o k - Po k o k P i k i ra n d a l a a Po xb u k aan
1 9 4 5 . D ap at d i u xp axak an acb u ah ru xa h a al l Ja v a y a n t e o a u a i d ongan
k o a a l i a n a r t i t o k t u r n y a , to ta p l a o a u a i A ongan tu n tu ta n a o d o rn i a a a l
Ja x a n A ilo n g ktj p i d o n g an al a t a l a t y an g x u ta k h i r a i a a l n y a a i r c o n d i
-t i o n , T . V , , -t l l p o n a o r-t a a l a -t - a l a -t o l c k -tro n l k y an g l a i n .
D ongan A o aik ian o ran g a o nj a d i ao n an g A ia x d i d al a x n y a k a ro n a p o
-ru * a a » h id u p fl iru xah y an g a c t u a l d o n g an k o p rib a d i a n d an a ol o r a
-n y a t o t a p l j u g a ti d a k ao n d ap at k o a ul i ta n a o a u ai p u l a d o n g an p a
r-k o ab an g an j a x a n i n i .
M o n u ru t P i tl o d i a a a p i n g a o tl a p hak i t u ad a b ay an ^ an n y a
y a i t u bo t i t d a ri hak i t u . S o h ln g ^ a d i a a a p i n g Q ig o n d o a i t u , ad a
b e c i t d a ri o i g o n d o a t A i s a x p i n g h ak p i u ta n g a d a b o sl t d a n hak
p i u ta n g dan i ob a g a i n y a . D an u au an y a y an g b an y ak d i b i o a ra k a n
i t u a d al a h b c * i t o i e o n d o a . 6 ^
M o nu ru t a o j a ra h n y a b o el t i t u b o ra a al d a ri x o n e l a A a a Codo
C i T i l dan C odo C i v i l a o n g a xb il b ah an n y a d a ri a hl i huk ux P o
-7 ) r a n c i * f t. I , P o t h i o r.
6 ) H y .S ri S o o d o v i H , S o f w an , 8H , H ukua B o n d a, Ja j a e a n B ad an P o -n o rb i t " G aj ah H arta" Jo e y a k a r t a , h al . 5 9 .
7 ) ib i d .
-16
D alaa p & sal 5 2 9 B .V . i Y an g d laak au d d ongan b o c i t l a l a h
k o ad aan a e x e c a n c a ta u x o n l k a a tl * o au atu b o n d a d i a a n a * o « o o ra n £
a o n g u a a a i n y a , b al k s o n d l ri atau p u n d o n g an p o ra n ta ra a i * o rari£ x a
-l n t t o o -l a h - o -l a h -l t u a d a -l a h f copiinyaan a o n dl rl *
S y a ra t^ s y a ra t u n tu k ad an y a b o c i t i
1 . C o rp u * - H aru * ad a h u b u n can a n t a r a o ra n £ y an g b o ra a f tc*
f cutan d o n g an b o n d an y u ,
2 .
A siant
- H ub uncan a n ta ra o ra n g d o n g an b o n d a l t u h aru a8 ) d itd oh on d ak l o l o h o ra n g to ra ob u t.
E o rd a a a rk a n h al - h a l y an g d o a l k i a n n aap ak lah * bahw a l o ab a c a
b o c i t l t u ao je an c xo s p u n y ai al a a a n u n tu k d i a k u i a p a l a e i d a l a a h u
-b u n can huk ua d i I n d o n o a i a y an g a o a a kl n b o rk o ab an e d al a a p o lb a c a i
p o n y ul i tn y a ( k o s p l l k a a l ) u k lb a t k o aa j u a n h u b u n can d i I n d o n e s i a
a o n d i r i . t e b i h -l ob i h Ji k a d i - i n g a t a k a n f u nleai b o c i t y a i t u i
a * f u ri o s i p ol l e i o n l l
9 ) b , f a n n a i c a k o n ro c h tol ij k ( e i f a t h ak k o b o n d aan ).
ad * a* t B o c i t l t u ao n d ap at p o rl in d u n g an d a ri huk ua*
H ukua ao n g l n d ah k an k o ad aan k o n y ataan l t u tan p a
ao n e h in d arf can a ta u to g a a n y a a a a p e ra o al k a n , h ak
o ig o n d o a a t a a b o n d a to ra o b u t, ao b o n arn y u ad o p a
da al a p a ? D u« a l a p a y a n c a o ab o s i t a o a u a tu b o n d a
( a c k al i p u n d i a p o n c u rl ) aak a i a ao n d ap at p o r l l n
-flungan h u k u a, s a a p a i to rb u k ti ( dl a u k a P o n c a d i l a n )
bahw a l a tob e n o rn y a tl d a k b o rh ai:#
S o au al d o n g an f u n g al -f u n g al b o c i t y a n g k a a i e o b u t d i a t a a
a o g al a e o au atu a o n g o a a l a lf a t b o s i t l t u a o nj a dl j el a a . M tian g
a u a tu hak huk ua d i a u l a l d a ri au atu k oj a dl a n . D ari k oj a d i a n t i a
-b ul p ro ao a yfing ao nl ab ul k an h ak . A tau au atu k oj a d i a n a o s b o rl k a n
u k lb a t hak to rto n tu * W i tal n y a a o o ra n g d o n g an i tlf c a d b al k a o ab o
-1 -1 b a ra n g o u ri a n y an g d i j u al d i p a a a ra n u au a* M aka d a p a tl a h d l
-h ub u n g k an d o ng an f u n g al b o sl t y an g p o l l a i o n l l dan y a/ ig c a k o a
-r o o h t o l ij k y an g p o n g o rti a n n y a t ol a h k a a i p ap ark an d i a t a a .
K o ab al i p ad a p o rta n y a a n a if a t b o c i t
ao
b a g a i wf o i t H ( k o-n y a ta o -n ) a tq u k a h " r o c h t " a o p o rtl d l a a a a l a h k a n o l o h H a a a k o r, * ^
k a a i o o n d o ru n g a o a p o ra a a a l a h k a n b a gl a u a tu n o g a ra , ap ak ah a a
-a -a l -a h l t u d l -a t u r -a o c -a r-a f o r a il d a l a a u n d an g ^ n d an g a ta u t l d a k .
Ji k a d i a t u r , aak a b o s i t a d al a h a u a tu ro c h t y an g d l l l n d u n g l
to-
e a r a f o r a il o l o h hukua ob y o k ti p . Hak b o al t a o nj a dl l a h h ak a u
-b y o k tl p ao ao o ran g * E l l a tl d a k d i a t u r aak a hak b o s i t l t u au atu
f ol t y an g o l o h a a e y a ra k a t h aru a d i - l n d a h k a n a o rt a h u k u an y a
p o rl u d l to ta p k a n o l o h h a k i a d a l a a b o el t a a c t l o a y an g t i ab ul .
Jo l a a l a h b a g a i a a n a ao b al k n y a k i t a ao k aran g a o a i k l rk a n
l ob i h j a u h to n ta n g b o c i t l n l p ad a p o rtu ab u h an hub ung an huk ua
dl n o g a ra k i t a ; ao eu n g g u h n y a l o ab a g a l t u a o c a ra f o r a il t o l a h d l
-o ab u t d a ri Buku I I K i ta b U nflang-U ndafjg Httk ua P o rd a ta I n d o n o aia*
P ro f * H aaak o r a o n y ata k a n b ahw a " b o c i t d an o i g o n d o a a o n g a
-\
k)
H r j a d i a a t u " . M ongo rial p o n g o rtl a n to ra ob u t K al l k o o l A d i l
a o nj ol a a k a n ap a aak eu d p o n d ap at H aaak o r to ra ob u t d o n g an u e ap an i
" X nl l a h y an g d a ri b o ra ul a aay a p o rd o n g ark an . K alau tl d a k ad a
18
• iG o n flo n , tifl ak a d a p u l a b o z i t i b o s i t ad an y a f caro n a o i e cn d o :s H. 1 ^
H a tal a h b o sl t a c nj a fl l ta n e a t p o n ti n e ao h ub u n g an d o n g an x a
-t al a h k ob o n d aan dl n o g a ra k l t a y an g a k h i rn y a ak an xo n d a s a rk a n 0 a *
lain h a l tan o h p ad a U n d an g - U n d an c T ok ok A g ra ri a , e o d an ck an d i l u a r
I t u ak an x o a a k a i d a o a r H ukux afl a t.
H atal ahf iy a ak an d a p a t s o n j a fl i s u l i t , j i k a o ra n g s a x a s o k al l
xo n ch ttp utf can t c o r i b o sl t y an e p trn a h d l a t u r d a i a s B*W , xaup ttn
d i p crk o ab an e k a n dalasi d u n i a t o o r l l l x i a h o o r t a p ra k to k p o ro f lllo n #
S o l a n j u tn y a b i l a k l t a i n g a t ak an t o o r l a o x p e ro l o h b o s l t
y an s d a ta r hufcuxnya f l i a tu r rtal ax p a s a l 5 3 8 B*v * y an g p ad a p o k o k
-n y a l o -n y a ta k a -n bahw a b o s l t to rh af lap tu a tu b o -n d a i t u d i p o ro l o h
d o n g an tin d af can b o m pa xo n o ap atk an e o e u atu b o n d a d i d a l a x k o k u a ta
un n y a d o n g an xak euf l u n tu k to ta p xo xp o rtah an k an n y a b a g ! d l r i * o n
-d i r i .
D a l a i p c x b i c a ra a n i l x i a h p ad a a ta o n y o c a ra x o x p o ro l o b
b o s i t ad a 2 c a r a :
a* D ongan O ccu p atio a ta u xo n d ak u a ta u xo n d u d u k i b o n d an y a*
y r)
b * D ongan j a l a n T ra d l ti o a ta u p o n y o rah an b ond a*
Pad a o a ra p o rta x a o ran g x o a b o s i t o u atu b o n d a ta n p a b an tu an o ra n g
l a i n d o n g an k a ta l a i n x o a p o ro l o h b o s i t y a n e b o n i f a t o r l g i n a i r
( a t l i ) . M i ta l n y a b o s l t to rh ad ap b o n d a y an g ta k ad a p o x l l l k n y a
( r o t n u l l i u t ) .
* 19
-1 6 ) i b i d .
C a ra k o d u a s tcx o rl u k an b an tu an a ra n g l a i n , d o n g an teuta l a i n ® o »
-p o ro l o h b o sl t y an g b e r alf a t d a rl v a t l of , y al tu d o n g an b af ttu an
b c s i t t o r y an g l obl h f lah u lu .
S e g a l a h a l l t u acau a a d a l a h x a a a l a h ta n ta n g b o ta p a p an
-tl n g n y a l o s b a ^ a b o s l t l t u b a g l hif lup a o h a rl - h a ri y an g k a x i r a t a
p a t u t d an a f l i l u n tu k d l tra p k a n k aro n a a o a u a l dongan d a a a r» d a a a r
y an g s aau k u k a l a o rt a ta k b o rto n ta n g a n d o n g an k o a u a l l a a n xaup uo
k o aA l l an I n d l v l f l u xaup un u a u s *
• 2 0
- 23
sl l l f c l ponduduk a o a u a i h ak " ao n an g k ap b a ra n g " .
D a l a a h a l i n i , M i a p o n g u aah a t a p a l i t u s o n c a ri b a ra n g - b a ra o g
taraobut to rjad ilah
p o ra o l l s i h a n , a i a p ap o ailik Bobonarnya,
x o n c i n c u t b a ra n g b a ra n g i t u b u k an ro a n u l l i u e k aro n a d i b u an g
-n y a s o k o d ar u -n tu k ao -n g u ra-n g i b o b a-n s a j a * Ji k a d l r i -n t l s ad a-n y a
2 2)
h ak b o s i t , s a k a p a ra ponduduk i t u d a p a t d i b o ri e t a tu a b a s i l
-t o r dan b u k an e o b ag al p o a i l i k .
P a l a s h a l i n i e t a t u a H ukua a d a t y an g d i b o ri k a n a o l a a a i n i
y a i tu " h ak ao n an g k ap K aran g " k u ran g to p a t dan k u ran g a d i l ,
2 . H al a o a b o l i b a ra n g d o n g an i t i k a d b a l k , a i s a l e o ao o ran g
yang
d o n g an i ti k u d b u lk a o a b o l l b a ra n g y an g ao eu n g g u h n y a b o ra e a l
d a ri p c e c u ri a n .
B l a s a n y a d a l a a h a l i n i , o ra n g I t u tan p a e o l i d i k l a g l to ru s
d l ta n g k a p a o b ag ai p o n ad ah an * D al aa h a l i n i p o rl u d l - l n g a tk a n
k o p ad a p a ra p cn o g ak hukua b ah v a al p o ab G l i a d a l a h b o ri ti k a d
b a l k d an s o c a ra huk u a p o rd a ta d l l l n d u n g i h u k u a, H anya s a j o
h a l I n i ak an l o b l h k u at Ji k a l o a b a g a b o s l t d iad ak an e o h l n g g a
s i p o a b o l i y an g b o ri ti k a d b a l k i t u b o ra ta tu s b o s i t t e r b e ri t i
kad b a l k , dan a o ro k a y an g ao n y an g k al h a l i t u v a j i b a o a b u k tl
k an d ah u l u . S a l o n j u tn y a p o rk a ra h a ru s d i to ta p k a n s o c a ra n n
d an g u n d an g , bahw a a o p o rti h a l i n i as p o k p o rd a ta n y a d l a o l e
-Balkan
d ah u lu * Ji k a to rb u k ti b o ri ti k a d j a h a t e l p o a b o l i b a ms a n g k l n d l tu d u h xo n ad ah a o e a ra p i d a n a .
- 24
3 . H al h ak y an g t l x b u l d a ri k o n v o ra l " ta n a h g o g o l a n t o ta p *
y an g a o n u ru t U nd ang -tJnd ang Pok ok A c ra ri n , U nd ang-U nd ang
H o .5 / 1 9 6 0 yt^ng d l a t u r l obl h j a u h d o n g an P o ra tu ra n M o a te rl
A g ra rl a N o . 2 / 1 9 6 0 $ a a a l 2 0 a y a t 2 , g o g o l a n to ta p l t u 3 1
-2 3 ) k o n Y v re l a o n j a d l h ak a l l l k .
K o l l h a ta n n y a a a e a i a h n y a au d ah d an e o d o rh an a, t o ta p l d a p a t/ a a rl n g
t o r j o d l d o a l k i a n
t
o . A p o ao can g tan o h g o g o l a n (y an g pafla s a a t b o rl alcu n y a U n l an g
-ttnd ang **o. 5 / 1 9 6 0 o o c a ra huk u a d i k o n v o ra l s e nj a fl l hak s i
n k ) a o n l n g ^ a i A u n la d o n g an a o n l n g g a l k a n an ak - an ak n y a B ,
C flan D y an g k cae au an y a l a k l - l a k l y an g aud uh " k u a t g ow o" i
(k u o t b o t o r j a ) .
K aro n a aw aa h u k u a (k a ro n a k o j u d i a n l t u t o r j a d l p ad a a a a t
b a ru a a j a U nflangtJnd ang N o, 5 / l 9 6 0 b o rl af cu ) B ** » raaa a o b a
-g a l a h l l w a rl * tan ah -g o -g o l a n l t u y an -g p a l i n -g b o rh ak (an ak
t o r t u a ) * T anah au d ah d l k c rj a k a n l a a a b ah k an au d ah k o lu Q r
a o r t l f l f c a t h ak a t a a tan ah l t u a t a a n aaan y a, d o n g an a t a tu a
hak a l l l k C dan J> a o to l a h a o n g o tah u l duduk**ya hukua a o b o
-n ar-n y a y -n tu k ao tig g u g at B .
H aaalah i n i akaft l o b l h au d ah M i a ad o l o a b a ~ a b o c i t d ongan
c a t a t a n b o z l t b o rl tl k a d b a l k , a ta u ta n p a ao tah u n y a a o n u ru t
huk ua a ta u au n g k ln A ongan l t l k a d b u ru k , d a p a t d l a o l o ta l k a n
l o b l h xu d ah . D aU*a h a l l n l so au n g g u h n y a B» C A an D a d a l a h
c e g ol a n y a n c eu d ah d l k o n v o ra l j a d l h ak a i l i k e o v ak tu h ld u p
u y ah n y a.
D al aa k aau e i n i B a d a l a h p o a i l i k e o b a cl a n tan ah A an
b e e i t t c r b o ri ti k a d b a l k k aro n a av aa huk ua*
S o b al i k n y a b l l a ae au d ah d l k u a a a l o l o h S t o r j a d l k o n v e ro i , a a
-k a B a d a l a h p o a l l l f cn y a f b u -k an s o -k o d ar b o e i t t o r * Jl -k a C d an D
b o rd a l l h a a a t ta n a h e o g o l a n I t u d a ri o ra n c tu a ( w a rl e a n o raf tg
t u a ) , h a l i t u to ra o ra h k o b aik an h a t l B u n tu k a o a b a g i a ta u
t l d a * . S o c a ra hukua l a a d a l a h p o a i l i k tan ah to rs e b u t*
T o ta p l u n d aik an yan& b o rh ak a o w a rl e ta n a h g o n o l an I tu B , s e
dan*; C y an g n y a ta a o n ^ o rj a k a n ta n a h , k o au d l an k aro n a k o B Y o r-
e l tan ah d l e o r t i f i k a t k a n a ta a r a s a C , h a l I n l d a p a t s o n j a d l
ru v o t/ a u k a r r^ n y o l o e a l a n n y a . S o eu n g g u h n y a C a o te l a h k o n re re i
a d a l a h d o to n tp r b l a s a , t o t a p l Jl k a a o a a k a l l o a b a g a b o s l t d l a
d a p a t d l e e b u t b o e l t t o r ( b e rl tl k a d b u ru k ) k aro n a p ad a u au an y a
© ran g a d a t tah u p a e t l ao n ^ o n al h ak - h ak w a rl a tan ah ^ g o l a n ,
y a i t u ra d a l e t o r l a ta u onuk t o r t u a .
H o n u ru t huk ua a d a t e o o ra n g d a p a t ao n d ak u e o b l d an g tan o h y o n c
t i a b u l k aro n a b o rri n f l o h n y u a l l r a n au n cal ( a a n e l l b b l n g ) *
D l a y a k l n b o n a* I t u a d a l a h ta n a h a l l i k n y a b o rd a e a r h ak a d a t .
T o ta p l p e n ~ alrctn a o n ^ u a i r d l a tan p a £ a n t l r u ^ i , k a ro n a d l a
sobc»£Cil Jaw atan y an g b o rh ak a t a a ta n a h l tu » T i a b u l l a h b o n
-tu ra n a n t a ra duo k o k u aaaan h u k u a, huk ua a d a t d an p o ra -tu ra n
26
D al a i h a l l n l ad a 2 p o n d ap at, p o r t a i a o ra n g l t u s o c a ra h u k u i
a d a t aA al a h p o x l l i k ta n a h . Ji k a k i t a a o x a k a i l o a b a c a b e * l t ,
d iu a d a l a h b o e i t t o r ra n g b o rl tl k a d b al k *
H axun o l o h Ja v a t a n p o n g a l ra n d i a A ian g e ap p o n y o ro b o t ta n a h ,
H anak ah y a n j b o n ar? Ji k a l c s b a e a b c r l t f litu sb u h k an d i a a o ru
-p ak an b o s l t t o r A an u n tu k l t u -p e rl u -p e rl in A u rican hukua y an g
v a j o r .
5 . Ban y ak t o r j a j l A i S u rab ay a o ra n g x o x b o l i tan ah A arl i o * o t
-ra n g y an g a s a l n y a A arl " d ro p p i n g " d iw u k tu p -ra f i . 3 0 . 8 . P a a
-b o l l y an g a s a l n y a A arl l u a r k o ta A an -b u tu h to a p a t t l n g g a l
a o a b o l i n y a A opgan k o - aw axan n y a A ib ld ao g * o j a ra h huk u* tan ah
t o rs o b u t . Bal$*x h a l l n l j l k a l o a b a c a b o s i t A ltussb uhk an a a k a
• i p o a b c l i l t u a d a l a h b o i s l tto r y an g co n A o ru n g to b a g a l b o s i t
-t o r b o rl -tl k a d b a l k . K o -taaad y a -tl d a k d a p a -t x c n g u -t l r b o g i-tw
taja,
K aalh b an y ak co n to h d i a o k i t a r k i t a y an g f lap at A laj u k an
a o b a g a i c o n to h A is af ta l o a b a g a b o s l t A ap at d i ta s p l l k a n b a g ! u p ay a
p o o y o l e a a l a n n y a * S cb ab l o a b a g a hak s i I l k tl d a k t o p a t , j u g a l o a b a
-g a A o to n tl o ti d a k to p a t u n tu k p e n y o l o a a i a n n y a .
S o h ln g g a tid u k k ah to p a t w ak tu n y a p a ra a b l l huk us b o ra o p a k a t d a*
l a x a o a i n a r a ta u d i a k u a l ao n g u au lk an a g a r l o n b a g a b o s l t d a p a t
A ltu ab u h k an d a l a x wu$ud U nA ang-U nA ang a ta u n a n tl p ad a I l t ab U
27
B A B XY
PB H IR U A N , P B B & B R T IA B BAH K E TB H TU A H " B B Z l T *
K S P A S A H g . t / . H i f g r D A T A HA5I0WAL A P A K A H B E n T B ffT A H Q A H
D BKGAH AJ.ARAH HUKUM H A S IQ H A L I B D O H E S I A ?
T o n e k a a i aak au d d o n g an p o n g o rti a n d an k o to n tu a n B o sl t to ra o b u t
d l a ta a a d a l a h to ru ta a a ao n g o n al a a t o r i d a rl p a d a b o s i t y an g d ah u lu
to rd a p a t d a l a a B.W * I n f lo n o aia*
f o n tu o a j a ao n g o n al l a t i l a h b o s i t a a a i h d a p a t d i p o rd o b atk an i a t i l a h
I n d o n o a i a y an g a o t o p a t- to p a tn y a . H a l i k o o l A d il acn ^ u e u l k an " p e n g u
aa aa aa n " b aa g i " b o s i t " * d aan " p o n g u aaaaaa" b aa g i " b o s i t t o r " * O raan g b o l c h aa o
-tu j u a ta u tl d a k * t
i
i
S o n tan g eu o u n an d a ri i a i b o s i t to ra o ro h p ad a p o ab u at U n d an g
-U ndang b a g a i a a n a ro rta k a i b a ru b a g i l o a b a g a b a s i t to ra o b u t.
N aaun a o c a ra f co ao lu ru h an l o a b a g a i t u t a ra a a a o k a l i p o n tin g n y a u n tu k
d l tu ab u h k an k o a b a l l *
A pakah p o n iru an p o n g o rti a n d an k o to n tu an " b o i l t * b o rto n ta n g a n
d o n g an a j a ra n H ukua N a ti o n a l k l t a a ta u tl d a k p o rl u d l k o ta h u i u k u ran
b a g ! a a a a l a h to ra o b u t , y a i t u K o to tap a n H a j o l l a P o ra u a y a v a ra ta n R ak -
y a t R . I . B o .
XV/
mpr/
1 9 7 5 to n ta n g G a ri j - G a ri a B o a a r H alu an H o g ara,b l d an g h u k u a.
D al aa an g k a 2 d an 3« b l d an g huk u a d l n y a ta k a n t
" Fo a b in a a n b l d an g hukua h aru a aaxp u ao n g arah k an d an ao n aap ttn g
k o b u tu h an H ukua a o a u a i k o aad aran huk ua ra k y a t y an g b o rk e ab an g
k o a ra h a o d e rn l aU B l a o m i rut tl n g k at - t i n g k a t k o a a j u a n p o ab an g u n an
H ukua a o b a g a i p ra a a ra n a y an g h a i u e d i tu j u k a n k o a ra h p e n i n g k a tan
p o ab in aan K o iu tuU n B a n gta to f c al i g ut b o rf u n g a i a o b ag a i e a ra n a a o
-n u -n j a-n g p ark o ab a-n g a-n a o d o r-n i a a a i A a-n p o ab a-n g u -n a-n y a-n g a o -n y ol u ru h
d l l a k u k a n d o n g an i
( a ) . P o nl n g k ata n d an p o n y o ap u rn aan p o ab in aan Hfckua N ati o n al d o
n g an a nt a ra l a i n ao n g ad ak an p o ab ah aru an , k o d i f i k at i t o r t a
u n i f i k a t i Huku3i d i bl d a n g - b l d a n g t o rt o n t u d o n g an j al a n a o a
-p o rh atl k a n K o o o d aran H ukus d a l a x a a a y a ra k at .
( b ) . K o n o rti b k an f u n g ti L o a b a g a L o a b a g a H ukua a o n u w t p r o p o r t i
-n y a a u s i -n g - a i a s i -n g *
( o ) . P o n i n g k a ta n f co aaap u an d an k o v ib aw aan p o n o g ak - p o n tg ak H uk u*.
3 . H oaupuk K o s ad aran H ukua d al a a a at y a ro k a t d an a o a b i n a e i k a p p a ra
p tn g u a aa dan p a ra p o j a b a t f o a o r i n t a h
koarah
Po n o g ak an H ukua, K o a d il an a o rt a P o rl l f id u n g a n to rh a d ap H ark at d an H a rta b a t H arm ti u ,d an K o to rti b a n a o r t a K o p a ttl a n H ukua t o s u al d o n g an U n d an g - U n d an c
D aaar 1 9 4 5 " .
T o rb u ktil a h d o n g an a p a y an g k a a i u ra i k a n p ad a b u b - b ab l o b l h
d ah u l u bahw a itl b l d an g hu k u a d a l a a p o ab an g u n an huk ua d i I n d o n oti a
d al a a TAP HPR Ho#
I
v/
mpr/
1 9 ? 3 G a rl a - G a ri s B ato r H alu an N o g ara, t u-d ah t o t u ol dan tl d a k b o rt * n t a t £ a n .
Tl d ak b o rto n ta n g a n d i bl d a n g c lt a - c i t a a o d o rn i a a a i h u k u a,
28
29
I o n a a r t a b o t s a n u «l a , c it a - e i t a k o p a » ti a n huk ua d an k o d i f i k a t i
h u k u * .
Jo d i so m iib u h f can l o s b o g a b o c it ti d a kl a h b o rto n ta n g a n d o *
n^ an tu j u a n A an Ji v a Hukuia N oti o n al k it a , t o t a p i j u a t ru s c a p o r
-k ay an y a d im ana p o rl u d o ng an l o b l h ae n y o ap u rn ak an ap a y an g a d a
30
-B A -B Y
KB3IMPULAH PAH SARAH
A . K B S I M P P XiAH I
1 . L o a b a ca b o slt t ol a h i k ut t o rc a b u t d o n g an ad an y a tJn d an g
-U ndang R o . 5 tah u n I 9 6 0 , U nd ang -U nd ane Po k o k A g ra rl a*
N aaun f loM lk ian i a i l o a b a c a to ra c b u t ao itg an d u n g p o n g o rtl a n
y an g ao ap u n y al p oto n a i k u a t u n tu k d a p a t dl p e rg n n ak an d a*
l a s p o n y o l o e a i a n hukutn y an g w a i t a a n a k al a ad a k o k ab u ran
to n ta n g hak a il i k d an h ak - h ak d ot e n t i o .
2 . H o ng hid u p k an l o g i l o a b a g a b o s lt d a p a t d i to a p u h d o n g an s
a* M oab ontuk U nd ang-U nd ang to n ta n g b o slt te re o b u t*
b . M oab ontuk dan ao n u ab u h k an a ol a l u l Ju ri a p ru d o n a i .
c . M oab ontuk a o k al l g u a a o l a l u l K o d i f l k a a i H ukux P o rd ata
klt a .
3 * U ntuk l o b l h ae y o k l n k an k lt a d al a s ao n u ab u h k an l o a b a g a
b o s lt I n i to rn y u ta G a rl » G a ri e B o e a r H alu an N e g ara R o
-p u b l l k I n d o rw a i a , T a-p . H iR N o.
I
v/
m?
r/
i9 7 3* bl d a n g huk u a , tl d a k b o rto n ta n g a nl a h b l l a l o a b a g a b o e it dl b l d u p*
k an l a g i , k a ro n a a o a u a i d o n g an k o b utu h an hukua y an g
a o a a kl n b o rta a b a h d an r u a i t * c i t a - clt a a o d o rn i a a al h u
-k u a, -k o p a ati a n huk ua p cn tf i o rg o an a t a a a a r t a b a t a a n u a i a ,
a a r t a k o dl f l k a a l h u k u a.
3
1
B . 8 A It
A H I
1 * A flanya r l a ot y an g i n to n a i p to n ta a g l o a b a g a b o c it I n i , g u n a
p o aan tap tm l o b l h l a n j ut j i k a k i t a asoaang b o ra o p a k a t honftak
so n g h id u tf k an l a g i l o s b a g a to ra o b u t*
2 * H o ngaflak an a o a i n a r, f l i a f ctta i - dl a k u a i y an g b o r a i f at n a al o n a l
to n ta n g a r tl p o ntl n g l o a b a g a b o c it p arta a a a a p o ab an g tm aa
(huk urc) a ^ k a ra n g l n l .
B atl l a o atn a r/ fl i a ltu a i 6 a p a t d i f c i r i s p ad a p o as crin tah / D o w in
P o rv a k il a n R ak y at R o p ub l ik I n d o n e s i a*
3 * V alau p u n s o c a ro f o r a i l l o a b a g a l n l t ol a h d l h a p u a f f l g ar
a o c a ra a at d rl l s taal h d a p at dl k u l l a h k a n b a g ! o r i o nt a a i ao
-DAFTAR
kepust a ka a n1 . U n d ane- U nd ang D as a r 1 9 4 5 .
2 . K eto ta p a n - K o to ta p a n M aj j o l is Po raiu s y aw aratan R ak y at R o p u bl ik
I n d o n e s i a , 1 9 7 3 .
3 . B o o d i H are o n o , SH U n d an s- U n d an g Pok ok A g ra r i a . s o i a ra h p o
-n y u su -n a-n , i s ! d a-n p ol a k s a n a a n . P o n o rb it D j a i b a ta n .
4 . — — - --- e . d . a . --- B a h i a n p o rt a a a , j il i d kod ua*
5 . N y. S r i Sood ow i M* S o f w an , SH H ukuj. B o n d a. Ja j a s a n B ad an Po
n o rb i t " G aj ah M ad a" , Jo g j a k a r t a .
6 . S o o tan M al i k o o l A d il , H gk-H gk K o b o nf laan. P . T* Pom tm ngunan,
D j a k a rta 1 9 6 2 .
7 . A .T ol u k i ,S H P o rb an d i n s an H ak M il i k A taa T an ah D an R o ch t V an
Eig o n d o au P . T . E ro s c o , Ban d u n g , 1 96 6 .
8 . K i ta b U nd ang-U nd ang Hufcum P o rd ata ( B . W . ) to rj o m ah an P r o f .
S o o b o k ti , SH.
9 . P r o f . S o o b e k ti , SH Po rk o ab an g an H ukua P o rd a ta d i I n d o n o s i a
ol o h Ju r^ s p ru d o n e i* C o ran ah p ad a S y i p o e i u a e o j a
-ra h huk ua y a n c d i s ol o n c e a ra k a n o l o h Bad an P o a b i
-naan Hukujn H ag io n al p ad a ta n g g al 1 s / d 3 A p ril
-1 9 7 5 d i Ja k a rt a . -