T
A
K
G
N
I
T
E
F
I
K
A
S
I
D
I
R
I
S
I
S
W
A
(
S
t
u
d
i
D
e
s
k
r
i
p
it
f
p a
a S
d
si
w
a
S
M
P
K
a
n
si
i
u
s
P
a
k
e
m
n
u
h
a
T
A
j
a
r
a
n
2
0
1
2
/
2
0
1
3
d
a
n
I
m
p
il
k
a
s
i
n
y
a
p
a
d
a
h
r
e
T
T k
o
p
i
-T
o
p
i
k
B
i
m
b
i
n
g
a
n
P
r
i
b
a
d
i
-S
o
s
i
a
l
)
I S P I R K S
n e m e M k u t n u n a k u j a i
D uh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a j r a S r a l e G h e l r e p m e M r
P ogramStud iBimbingandanKonseilng
h e l o n u s u s i
D :
o h o r g u N n a i R s a e r d n A
: M I
N 09111404 2
G
N
I
L
E
S
N
O
K
N
A
D
N
A
G
N
I
B
M
I
B
I
D
U
T
S
M
A
R
G
O
R
P
N
A
K
I
D
I
D
N
E
P
U
M
L
I
N
A
S
U
R
U
J
N
A
K
I
D
I
D
N
E
P
U
M
L
I
N
A
D
N
A
U
R
U
G
E
K
S
A
T
L
U
K
A
F
A
M
R
A
H
D
A
T
A
N
A
S
S
A
T
I
S
R
E
V
I
N
U
A
T
R
A
K
A
Y
G
O
Y
i
T
A
K
G
N
I
T
E
F
I
K
A
S
I
D
I
R
I
S
I
S
W
A
(
S
t
u
d
i
D
e
s
k
r
i
p
it
f
p a
a S
d
si
w
a
S
M
P
K
a
n
si
i
u
s
P
a
k
e
m
n
u
h
a
T
A
j
a
r
a
n
2
0
1
2
/
2
0
1
3
d
a
n
I
m
p
il
k
a
s
i
n
y
a
p
a
d
a
h
r
e
T
T k
o
p
i
-T
o
p
i
k
B
i
m
b
i
n
g
a
n
P
r
i
b
a
d
i
-S
o
s
i
a
l
)
I S P I R K S
n e m e M k u t n u n a k u j a i
D uh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a j r a S r a l e G h e l r e p m e M r
P ogramStud iBimbingandanKonseilng
h e l o n u s u s i
D :
o h o r g u N n a i R s a e r d n A
: M I
N 09111404 2
G
N
I
L
E
S
N
O
K
N
A
D
N
A
G
N
I
B
M
I
B
I
D
U
T
S
M
A
R
G
O
R
P
N
A
K
I
D
I
D
N
E
P
U
M
L
I
N
A
S
U
R
U
J
N
A
K
I
D
I
D
N
E
P
U
M
L
I
N
A
D
N
A
U
R
U
G
E
K
S
A
T
L
U
K
A
F
A
M
R
A
H
D
A
T
A
N
A
S
S
A
T
I
S
R
E
V
I
N
U
A
T
R
A
K
A
Y
G
O
Y
v i
N A H A B M E S R E P N A D O T T O M
g n i l a p l a d o m n a k a p u r e m s a r e k a j r e k n a d e m s i m i t p o , a h a s U
h a u b e s h i a r e m m a l a d g n i t n e
p keberhasilan
al
le
B
ts
E
a
ti
V
a
L
h a d n i u t i p u d i H
a
y
n
u
t
k
a
w
a
d
a
p
h
a
d
n
i
n
a
k
a
a
y
n
a
u
m
e
S
)
1
1
:
3
h
a
b
t
o
k
g
n
e
P
(
i
p
u
d
i
h
i
d
u
lr
e
p
k
a
d
it
i
a
n
k
a
m
i
d
k
a
d
it
g
n
a
y
p
u
d
i
H
)l
k
n
a
r
F
r
o
t
k
i
V
(
: a d a p e k n a k h a b m e s r e p a y a s i n i i s p i r k S
.
1 TuhanYesusKristus .
2 Program Studi Bimbingandan Konseling USD .
3 Mahasiswa Bimbingan danKonseling .
4 SMPKanisiusPakem .
5 Orangtuakutercinta Bapak AgustinusSunardi danIbu i
t a y r a H i r S a k i n o r e V
.
6
KakakkuTarsisius Hanang Prasetyo.
v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
Saya menyatakan dengan sesungguhnya bahwa sk irps iyang saya tu il sin i n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d
Yogyakatra ,2 9Agustu s2013 s il u n e P
i v N A U J U T E S R E P R A B M E L S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P : a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y a m a
N :Andrea sRianNugroho M
I
N :091114042
P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D erpustakaan
: l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n
U TINGKAT
( A W S I S I R I D I S A K I F
E Stud iDeskrip it fpa Sda iswa SMP Kanisiu sPakem n
u h a
T Ajaran 2012/2013 dan Impilkasinya Terhadap Topik-Topik BimbinganPribadi-Sosial).
m a y a s n a i k i m e d n a g n e
D embeirkan kepada Perpustakaan Universtia s Sanata , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u k a h a m r a h D n a d , s a t a b r e t a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e m , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m a g n it n e p e k k u t n u n i a l a i d e m n u p u a m t e n r e t n i i d n a k i s a k il b u p m e
m n akademi s
r a d n ij i a t n i m e m u lr e p a p n a
t isaya maupun membeirkan royalit kepada saya .s il u n e p i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s . a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e D a tr a k a y g o Y i d t a u b i D a d a
P tangga l2 9Agustu s2013
k a t a y n e m g n a
Y a n
ii v K A R T S B A A W S I S I R I D I S A K I F E T A K G N I T
(Stud iDesk irpit fp aa Sd iswaSMP Kanisiu sPakem TahunAjaran2012/2013dan Impilkasinya TerhadapT ko -Tpi opikBimbinganP irbadi-Sosial)
o h o r g u N n a i R s a e r d n A m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a 3 1 0 2
Peneilitan in i merupakan peneilitan desk irpit f yang betrujuan untuk m e k a P s u i s i n a K P M S a w s i s i ri d i s a k if e t a k g n it i a n e g n e m n a r a b m a g h e l o r e p m e m S “ h a l a d a i ti l e ti d g n a y a m a tr e p h a l a s a M . 3 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j A n u h a
T eberapa
h a k i g g n
it itngka teifkas id ri ipadasiswaSMP Kanisiu sPakem Yogyakatrat ahun n
a r a j
a 12 2 10 /20 3?” .Masalah yang kedua adalah “Berdasarkan anailsis t erhadap ri
t u
b -buit r eifkas i diir yang teirdenitifkas i kemunculannya rendah , topik n a g n i b m i
b p irbadi-sosialapakahyangimp ilkait fbagisiswaSMPKanisiu sPakem a tr a k a y g o
Y ? ”
Jeni s peneilitan yang digunakan dalam peneilitan in i adalah peneilitan a w s i s h a l a d a n a it il e n e p k e j b u S . i e v r u s e d o t e m n a k a n u g g n e m n a g n e d f it p ir k s e d n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y m e k a P s u i s i n a K P M S I I I V n a d I I V s a l e
k 2012/2013
t a k g n it r e n o i s e u k a p u r e b i n i n a it il e n e p n e m u rt s n I . a w s i s 5 9 h a l m u jr e b g n a y ir i d i s a k if
e yang t erd ri idar i45 tiem pernyataan yang dikembangkan berdasarkan i n i n a it il e n e p m a l a d a t a d s i s il a n a k i n k e T . tr e k i L l e d o m a l a k s n a n u s u y n e p k i n k e t b m e m n a g n e
d ua ttabulas isko rdar imasing-masing tiem ,menghtiung sko rtota l g
n i s a
m -masing responden , menghtiung sko r tota l masing-masing tiem , i s u b ir t s i d n a k r a s a d r e b a w s i s i ri d i s a k if e t a k g n it n a k i s a s ir o g e t a k g n e m a y n t u j n a l e s n e j a m il i r a d i ri d r e t i n i ir o g e t a K . l a m r o
n jang yatiu sanga t itnggi , itnggi ,sedang , . h a d n e r t a g n a s n a d , h a d n e r
Hasi lpeneilitan yang diperoleh adalah (1 )Tingka teifkas idri ipada siswa n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y m e k a P s u i s i n a K P M
S 12 2 10 /20 3 yang t ermasuk dalam a l m u jr e b i g g n it t a g n a s i r o g e t a
k h 12 siswa(13%) ,yang t ermasuk dalam kategor i h a l m u jr e b g n a d e s ir o g e t a k m a l a d k u s a m r e t g n a y , ) % 9 6 ( a w s i s 6 6 h a l m u jr e b i g g n it g n a y n a d , ) % 1 ( a w s i s 1 h a d n e r i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e t g n a y , ) % 7 1 ( a w s i s 6 1 ) 2 ( . ) % 0 ( a w s i s 0 h a d n e r t a g n a s i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e
t Berdasarkan anailsi s
ri t u b p a d a h r e
t -buit reifkas idi ir ,diperoleh8bu it rtiemyangmasukdalamkategor i g n a y g n a d e
s digunakan sebaga i dasa runtuk merumuskan usulan topik-topik i d a b ir p n a g n i b m i
ii i v
T C A R T S B A
STUDENT SS ELF-EFFICACY ’ y
d u t S e v it p i r c s e D A
( onJuniorHighSchoo lStudents ta SMPKanisiu s m
e k a P
p m I s t I d n a r a e Y c i m e d a c A 3 1 0 2 / 2 1 0 2 n
i lica itonst oTheTopic so fPersonal- a
i c o
S l Guidance) y
b
h o r g u N n a i R s a e r d n
A o
ti s r e v i n U a m r a h D a t a n a
S y
3 1 0 2
T study his b o sel n og t a descirpt ei v research t ah t aims at gaining na overview of t eh fls -e efifcacylevel of junior ih gh hsc o l sto udents at SMPKanisiu s
m e k a
P ni 2012/2013academic yea .r The fi tr i es ssu un rd lyi ge n ht is ds y i s“tu Wha t is the lev le of students’ s -eflefifcacy of ju in o rhigh school student a s t S P M Kanisius Pa ek m ni 2012/2013 academic year?” T s che e o dn si “Based on t eh analysis of se fl-e cf acy if tiems idenitifed sa wl o leve,l w hat personal-social
e c n a d i u
g topics ea r impiled rf o junio rhigh schoo s l tudent sa tS P K iM a s sn iu P ka me gY yo akatra?”
T hetype fo st hi research si a descirpt ei v research w tih survey method. The j
b u
s ects ea t er h seventh a dn ie ghth grade students at SMP Kanisius Pakem n
i 2012/2013 academic y ear consist gi fn o 59 students. eT h research insrtument d
e s
u si a quesitonnarie t hhat s o sw t eh level of s - ifefle c yf a . It co sc n ts fsi o 54 it se nm a d sw comp da li e based no t eh scalearrangement technique da opt de rf om
r e k i
L t .The ct he niqueof dataanalysi susedi hnt i sstudy i b s y m ka ingat abul ta ion of the scores rf o each tiem, calculat gi en t h total score fo each respondent,
a l u c l a
c t gi t en h ot t la score o feach tiem, t hen catego irzing t he l eve lo fstudents’ fl
e
s -efifcacy bas o aed n normaldistirbu iton. T hiscategory consists fo eif v level ,s y
l e m a
n v ye r high, h h, me mig diu , l wo ,andveryl ow.
Ther esul s t h ws o th ( a 1) Th:t ereare12s tudents 1( 3 )% belon og th t e v re y hi hg l
e v e
l of s -eflefifcacy, 66 students (69%) belong to t eh h aigh c t ge o yr level of se fl- efifcacy, 61 students (17%) belong to t eh m um edi level of fls -e efifcacy, 1 student(1%) lb ongs oe t t eh wl ao c t ge o yr fo fls -e ef ifcacy, da no stn udents (0%)
g n o l e
b to the very low level of fls -e ef ifcacy .(2 )Based on the analysi so fsefl -y
c a c if f
e tiems, t eh eer a 8 it sr e t am h t belo gn to t eh em dium cat ge o yr a dn w lli eb d
e s
u sa t eh b s f rasi o f ro m tu nlai g the suggested pt i so c of person la - cs ial uo g i ad n ec in order ot enhan ec the students’ s -efl ef ifcacy a t S P KM anisius P ka em in
c i m e d a c a 3 1 0 2 / 2 1 0
x i R A T N A G N E P A T A K
Puj i dan syuku r penu il s ucapkan kepada Tuhan Yesu s K irstu s ata s a tr e s n a a n a s k a l e p , n a p a i s r e p m a l a d a o d n a d , n a g n i p m a d n e p , n a g n u d n il r e p n a i a s e l e y n e
p peneilitandalambentuksk irpsii ni
Penuil smenyadar ibahwa terselesainya penu ilsan sk irps iin i itdak te lrepa s , u ti a n e r a k h e l O . k a h i p k a y n a b i r a d n a u t n a b n a d n a g n i b m i b , a o d , n a g n u k u d i r a d s u l u t g n a y h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m k o p m o l e k i n i n a t a p m e s e k a d a
p dair l ubuk
: a d a p e k m a l a d g n il a p g n a y i t a h .
1 Dr .Gendon Barus ,M.S.i ,sebaga iKepala Program Stud iBimbingan dan i n a k ir e b m e m h a l e t g n a y a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U g n il e s n o
K ijn untuk
i a g a b e s s u g il a k e s , i n i i s p ir k s n a s il u n e
p Dosen Pembimbing yang telah
b m i b m e
m ingdengankesabaranhat idanmember imasukankepadapenuil s i n i i s p ir k s s a ti l a u k n a k t a k g n i n e m a n u g .
2 And ira sIndraPurnama ,ST. ,S.Pd .selaku Kepala Sekolah SMP Kanisiu s n a t a p m e s e k n a k ir e b m e m h a l e t g n a y m e k a
P untukmelaksanakanpeneilitan .
3 Fransiska Charuniawait , S.Pd. , se tra Bernadeta , S.Pd. yang telah n a it il e n e p n a k u k a l e m k u t n u s a l e k k u s a m m a j n a k ir e b m e m .
4 Seluruh siswa SMP Kanisiu s Pakem Tahun Ajaran 2012/2013 , ata s r e n o i s e u k i s i g n e m a y n n a a i d e s e k .
x .
6 Teman-teman BK angkatan 2009 yang telah membeirkan dukungan dan a
d a p e k s u s u h k a r a c e s , i s a v it o
m Sr .Betra , Iyud ,Siska , Agnes ,Yuila , a
m ir P , a k i T , y d n e D , a y t d a
S , Robet , Ina dl l yang itdak bisa penuil s .
u t a s r e p u t a s n a k t u b e s .
7 Teman-teman kos tyang telah membeirkan semangat ,terkhusu skepada a
ti D n a d g n u g A s M , a d li W , h il a G , n a it p e S , a y t d a S , r a m a D , o e L .
8 KekasihkuAlviontiaValenitnaMegaRyangt elahmembeirkans emangat , .i
n i i s p ir k s n a s il u n e p n a k i a s e l e y n e m u t n a b m e m n a r a b a s e k n a d , a o d
h e l o , a n r u p m e s i r a d h u a j h i s a m i n i i s p ir k s n a s il u n e p a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
a y r a k p a d a h r e t k it ir k n a d , n a r a s , n a k u s a m u ti a n e r a
k in i sanga t dipelrukan .
a j a s a p a i s i g a b t a a f n a m r e b t a p a d i n i i s p ir k s a g o m e s p a r a h r e b s il u n e p , a y n ri h k A
i x
I S I R A T F A D
… . … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … L U D U J N A M A L A
H i
… . … … … … … … … … … G N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ii
… … … … … … … … … N A H A S E G N E P N A M A L A
H ….……… iii
… . … … … … … … … … … N A H A B M E S R E P N A D O T T O M N A M A L A
H vi
… .. … … … … … … … … … … … … A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P v
… .. . A Y R A K I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E
L iv
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … K A R T S B
A iiv
. … … … … .. … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … T C A R T S B
A v iii
… … … … … … … R A T N A G N E P A T A
K ……….… xi
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … I S I R A T F A
D ix
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … L E B A T R A T F A
D vx i
… … … . … … … … . … … … … … … … … … … … … … … K I F A R G R A T F A
D vx
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … N A R I P M A L R A T F A
D ix v
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … N A U L U H A D N E P I B A
B 1
.
A Lata rBelakang……….… 1 .
B RumusanMasalah………... 6 .
C TujuanPeneilitan……….… 7 .
D Manfaa tPeneilitan……… 7 .
E Deifnis iOperasional……….……... 9
N A U A J N I T I I B A
B PUSTAKA………..……… 01 .
A KonsepDasa rE ifkas iDiir………..…….… 01 .
1 PengeritanE ifkas iDi ir………..……….… 01 .
2 Dimensi-Dimens iE ifkas iDiir……… 31 .
3 KarakteirsitkE ifkas iDiir……… 61 .
4 Faktor-Fakto ryangMempengaruh iE ifkas iDiir……… 71 .
B KonsepDasa rRemaja………..… 82 .
ii x .
2 Tuga sPerkembanganRemaja……….… 03 .
3 C - riiir c iRemaja………...…… 13 .
4 PerkembanganE ifkas iDri ipadaRemaja……… 33 .
C KonsepDasa rBimbinganP irbad iSosial………..… 43 .
1 PengeritanBimbingan……….… 43 .
2 PengeritanBimbinganP irbad iSosial……….… 63 .
3 BimbinganPengembanganE ifkas iDiir……….… 73
N E P I G O L O D O T E M I I I B A
B ELITIAN………. 93
.
A Jeni sPeneilitan………...……….………….. 93 .
B SubjekPeneilitan………..… 93 .
C MetodePengumpulanData………. 04 .
D Vaildtia sdanReilablitia sKuesioner……… 44 .
E Anailsi sData……… 84 .
F Prosedu rPengumpulandanAnailsi sDataPeneilitan……… 15
E N E P L I S A H V I B A
B LITIANDANPEMBAHASAN……….… 25 .
A Hasi lPeneilitan……… 2. 5 .
1 Tingka tE ifkas iDri ipadaSiswaSM PKanisiu sPakemTahun 3
1 0 2 / 2 1 0 2 n a r a j
A ………..…. 25 .
2 Mengidenit ifkas ibutri-buit rpengukuraneifkas idri iyang a
d a p a y n n a l u c n u m e k i s n e u k e r f h a d n e
r siswaSMP
u t n u a y n i s a k il p m i m a l a d a tr a k a y g o Y m e k a P s u i s i n a
K k
mengusulkan it k-op topikbimbinganp irbadi-sosial………….. 55 .
B PembahasanHasi lPeneilitan………...…….… 95
V B A
B PENUTUP……… 56 .
A Kesimpulan………..…… 56 .
B Keterbatasan………..…..… 66 .
ii i x R
A T F A
D PUSTAKA………..… 96 N
v i x
L E B A T R A T F A D
.
1 Tabe l1Ciir-c Iri i ndividuyangMemiilkiE ifkas iDi irTingg idan
Rendah………...… 6…. 1 .
2 Tabe l2Ciir-ci irI ndividuyangMemiilk iE ifkas iDri iTingg idan …
… … … … … … … … … … … … … … … … … … h a d n e
R ... .. 1 7
.
3 Tabe l3SubjekPeneilitan……….. 04 .
4 Tabe l4NormaSko irngI nventor iE ifkas iDiir………. 24 .
5 Tabe l5Kisi-kis iKuesione rE ifkas iDiir……….. 34 .
6 Tabe l6Rincian tIemyangVailddanGugur………. 64 .
7 Tabe l7KrtieiraGuiflord……… 74 .
8 Tabe l8NormaKatego irsasiTingka tE ifkas iDi ir………. 94 .
9 Tabe l9NormaKatego irsas iTingka tE ifkas iDi ir SiswaKela sVII M
S I I I V n a
d PKanisiu sPakem………... ..… 05 .
0
1 Tabe l10NormaKatego irsas iSko rButriI nsrtumenE ifkas iDir i……. 15 .
1
1 Tabe l11Katego irsas iTingka tE ifkas iDri ipadaSiswaSMPKanisius u
h a T m e k a
P nAjaran2012/2013………...…….. 25 .
2
1 Tabe l12Tingka tE ifkas iDri iSiswaBerdasarkanJ eni sKelamin… 4…. 5 .
3
1 Tabe l13Tingka tE ifkas iDri iSiswaBerdasarkanKelas………... 55 .
4
1 Tabe l14Kategor iSko r tIemE ifkas iDri ipadaSiswa
S PM Kanisiu sPakemTahunAjaran2012/2013……… 55 .
5
1 Tabe l15 mtI -e tiemPernyataanyangTergolongdalam r
o g e t a
K iSedang……… 75 .
6
1 Tabe l1 6Topik-TopikBimbinganP irbad iSosia lya ng fi
t a k il p m
I Dapa tMeningkatkanE ifkas iDri iSiswaSMP 3
1 0 2 / 2 1 0 2 n a r a j A n u h a T m e k a P s u i s i n a
v x
K I F A R G R A T F A D
.
i v x
N A R I P M A L R A T F A D
.
1 Lamprian1 :Kuesione rE ifkas iDri i………. 72 .
2 Lamprian2 :Tabulas iDataPeneilitan……….. 79 .
3 Lamprian3 : Hasi lUj iVaildtia sdanReilablitias………….. 8 2 .
4 Lamprian4 :SatuanPelayananBimbingan( SPB) …… .… ... 87 .
5 Lamprian5 :Sura tPe irijnanPeneilitan nd a Sura tPeirijnan
1
I B A B
N A U L U H A D N E P
Bab in i memua t lata r belakang masalah , perumusan masalah , tujuan
ti l e n e
p ian ,manfaa tpeneilitan ,dan definis ioperasiona ldar iistliah-istliah pokok
.i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y
.
A LatarBelakangMasalah
Salah satu episodedalam kehidupan manusiaadalah masaremaja .Masa
t a k g n it i k il i m e m g n a y a i s u n a m n a p u d i h e k a s a m i r a d n a i g a b n a k a p u r e m a j a m e r
.i ri d n e s r e t n a k i n u e
k Masa in imerupakan bagian kehidupan yang penitng
n a k a p u r e m n a d , u d i v i d n i n a g n a b m e k r e p s u l k i s m a l a
d masa rtansis iyangdapa t
t a h e s g n a y a s a w e d a s a m n a g n a b m e k r e p a d a p e k n a k h a r a i
d .
Sanrtock (2003:26 )mendeifnisikan masa remaja (adolescence )sebagai e
k r e p a s a
m mbangan rtansis iyang tejrad iantara masa anak-anak dan masa
i t u p il e m g n a y a s a w e
d perubahan biologis , kogntifi , dan sosial-emosional .
n a t n e
R g usiamasar emajadimula ikria-kriapadausia10sampa i13t ahun dan
. n u h a t 2 2 i a p m a s 8 1 a i s u a r a t n a i ri h k a i
d Masa remaja dtianda i dengan
a u t g n a r o a d a p e k n e d n e p e d p a k i s a y n g n a b m e k r e
b k ae rah independen,
u a t a g n u n e r e m k u t n u n a g n u r e d n e c e k n a d , s a ti l a u s k e s t a n i m a y n g n a b m e k r e b
i a li n , ir i d n e s i ri d n a k it a h r e p m e
m -nlia ieitkadan mora l(Salzman dan Pikuna s
) 1 7 : 1 1 0 2 , f u s u Y m a l a d
Manusia dalam rangkaian siklu skehidupan selalu mengarahkan dri i
k u t n
ri k i p r e b l a h m a l a d n a g n a t a m e k i k il i m e
m . Prose suntuk mencapa ikematangan
e l e y n e p n a g n e d a y n n a ti a k t a r e a j a m e r a d a p i ri
d saian tuga sperkembangan .
s a g u
T perkembanganyangharu sdiselesaikan olehremaja itdaksedikti .Tuga s
a j a m e r n a g n a b m e k r e
p d i antaranya :mencapa ikemandiiran emosiona ldar i
r u g if u a t a a u t g n a r
o - ifgu ryang memiilk iotortias ,menemukan mode lyang
s a t a i ri d n a k il a d n e g n e m n a u p m a m e k t a u k r e p m e m , a y n s a ti t n e d i n a k i d a ji d ,i a li n a l a k s r a s a
d p irnsipatauf alsafahhidup ,danmeneirmadi irnyas endri idan
. ir i d n a u p m a m e k p a d a h r e t n a a y a c r e p e k i k il i m e m
Masar emajamerupakan masamunculnyakemampuanmenalar ,berpiki r
i p m i m h i a r e m k u t n u n a n i g n i e k a y n l u c n u m a tr e s k a rt s b
a -mimpi .Kemampuan
e
t rsebu tsungguh memiilk ipengaruh terhadap perkembangan dri i remaja .
, t u b e s r e t a j a m e r ir i d a d a p i d a jr e t g n a y f it i n g o k n a u p m a m e k a y n l u c n u m i a l u M k i a b i a li n e m u p m a m k u t n u f it i n g o k s e s o r p i n a l a j n e m a j a m e r n a k b a b e y n e m il u s a p a r e b e s i a li n e m , l a h u t a u s k u r u b u a t
a tataumudahsuatut antangan ,setra
. li s a h r e b n a g n e d n a k i a s e l e s i d t a p a d n a g n a t n a t u t a u s a n a m h u a j e s i a li n e m i a li n e m u p m a m g n a y i d a b ir p h a l a d a l a e d i g n a y a j a m e r i d a b ir p k o s o S n a g n a r u k e k n a d n a h i b e l e k n a k a n a m a h a m e p i t u p il e m g n a y i ri d n a u p m a m e k t a h il e m , ir i
d sejauh mana kesultian suatu tugas ,setra memiilk ikeyakinan
l i s a h r e b n a g n e d s a g u t n a k i a s e l e y n e m u p m a m k u t n u i ri d n a u p m a m e k p a d a h r e t u a t a i ri d i s a k if e n a g n e d l a n e k i d g n a
y s -eflefifcacy.
Bandura (dalam Feis t dan Feist , 2008) mendeifnisikan eifkas i d iir
h it a l e m k u t n u a k e r e m i ri d n a u p m a m e k p a d a h r e t a i s u n a m n a n i k a y e k i a g a b e s n a i d a j e k a tr e s i ri d i s g n u f p a d a h r e t n a il a d n e g n e p n a r u k u h a l m u j e
. a y n n a g n u k g n
il E ifkas i di ir merupakan perseps i individu tentang di irnya
s u g a b a p a r e b e s i a n e g n e m i ri d n e
s dri idapa tberfungs idalam stiuas itetrentu .
a y n a d a n a g n e
D e ifkas i di ir remaja akan mempunya i kekuatan untuk
n a g n e d n a k i a s e l e s i d s u r a h g n a y n a g n a b m e k r e p s a g u t i a g a b r e b i p a d a h g n e m . k i a b
Kenyataannya masih ada remaja yang cenderung memiilk ie ifkasi dri i
m u l e b g n a
y idea latau masih memiilk i eifkas i dri i rendah . Berdasarkan
t a m a g n e
p a npenelti idalam pelaksanaan kegiatanPPL(ProgramPengalaman
o r P h e l o n a k a r a g g n e l e s i d g n a y m e k a P s u i s i n a K P M S i d ) n a g n a p a
L gramS ut id
e m i ti l e n e p , g n il e s n o K n a d n a g n i b m i
B ilha t bahwa siswa SMP Kanisiu s
m e k a
P tampak belum memiilk i keyakina n terhadap kemampuan yang
a y n ir i d h e l o i k il i m i
d .Kurangnya keyakinan terhadap kemampuan d tianda i
n a d s i m i s e p a r a c e s n a g n a t n a t u t a u s t a h il e m n a g n u r e d n e c e k n a g n e d k a d it a y n ir i d p a g g n a g n e
m mampu melaksanakan suatu tugas .Ha ltersebu t
r a b m a g r e
t dalamsebuahs tiuas ipembelajarand imanabeberapasiswaenggan
s a g u t n a k i a s e l e y n e m k u t n u s a l e k n a p e d e k u j a
m d air guru ,siswa kurang
a j n e m k u t n u a y n l a s i m s a l e k i s a s i n a g r o m a l a d t a b il r e t k u t n u s a i s u t n
a d i
h a l o k e S a rt n I a w s i S i s a s i n a g r O n a s u r u g n e p e k m a l a d n u p u a m s a l e k s u r u g n e p ) S I S O
( yang cakupannyal ebih besar .Po rte tstiuasit ersebu tmenggambarkan
i ri d i s a t a b m e m g n u r e d n e c n a d o k i s e r li b m a g n e m i n a r e b g n a r u k a w s i s a w h a b r a s a d r e B . ir i d n a k g n a b m e g n e m n a k u
b kan gambaran fenomena tersebut ,
a w h a b n a k i s a k i d n i g n e
m siswa SMP Kanisiu sPakem cenderung memiilk i
( ir i d i s a k if
Portets tiuas id iata sdapatdisebabkanolehbanyakf aktor .Faktort ersebu t
a j a m e r i g o l o k i s p i r o e t ir a d t a h il i d t a p a
d Hu lrock ( dalam Mappiare ,1982 :32 )
g n a
y mengungkapkan bahwa masa remaja adalah masa negait fatau fase
fi t a g e
n (negaitve phase) . Gejala yang itmbu ldalam fase in i antara lain : d n e y n e m k u t n u n a n i g n i e
k iir ,kurangnya kemauan untuk bekejra ,kebosanan ,
a y a c r e p a s a r a y n g n a r u k , n a a s a r e p n a a k e p e k , l a i s o s n a g n a t n e tr e p , n a h a s il e g e k .l a y a h r e b n a a k u s e k n a d , n a a s a r e p n a a k e p e k , ir i
d Lebih lanjut, Hal l(dalam
p u r e m a j a m e r a s a m a w h a b n a k p a k g n u g n e m ) 0 1 : 3 0 0 2 , k c o rt n a
S akan masa
s s e r t s d n a m o r t
s atau masa topan dan tekanan .Masa in imerupakan masa n a g n a c n o
g atau masa pergolakan bag i remaja yang dtianda i dengan
.i t a h a n a s a u s n a h a b u r e p n a d k il f n o k a y n l u c n u m
Meilha tc -i irci irr emaja,t uga sperkembangan ,danf aseyangt e jrad ipada
p a d a h r e t n a n i k a y e k i k il i m e m k u t n u a j a m e r i g a b g n it n e p a y n a ri k , a j a m e r a s a m ir i d n e s i ri d p a d a h r e t n a n i k a y e k i k il i m e m n a g n e D . ir i d n e s i ri d n a u p m a m e k
(eifkas i diir) , remaja akan terbantu setra lebih siap dalam menghadap i
e k r e p s a g u t n a t u t n u
t mbangan lainnya. Masa remaja juga merupakan tahap
. n a i d a b ir p e k i s a r g e t n i n a d n a g n a b m e k r e p i g a b g n it n e p g n il a p g n a y
Peneilitan Pabiban (2007 )menunjukkan bahwae ifkas idri idan prestas i
o e s e S . n a k if i n g i s n a d f it i s o p g n a y n a g n u b u h i k il i m e m k i m e d a k
a rang yang
i k il i m e
m eifkas idiir itngg iakan memiilk ikeyakinan yang itngg iterhadap
n a k a t u b e s r e t g n a r O . a y n i k il i m i d g n a y i ri d n a u p m a m e
k bersemanga tdalam
m a l a d h a r e y n e m h a d u m k a d it a tr e s a d a g n a y s a g u t a l a g e s i p a d a h g n e m . l u c n u m g n a y n a t a b m a h n u p u a m n a ti l u s e k i p a d a h g n e
( a n a h a if r a H n a it il e n e
p 2013 ,dalam http://ejourna.lumm.aci.d) menunjukkan
t a p a d r e t a w h a
b hubunganeifkas idiirdankecemasandalam menghadap iuijan
r
( sebesa r-0,615 dan (p )= 0,000) .Aritnya ,semakin itnggi eifkas idi irmaka
h a d n e r n i k a m e
s kecemasan siswa dalam menghadap i uijan nasiona l dan
, a y n k il a b e
s ijka itngka t eifkas i diir rendah maka kecemasan dalam
n a ij u i p a d a h g n e
m semakin itngg.i
Peneilitan d i ata s menunjukkan betapa pen itngnya seseorang haru s
i k il i m e
m e ifkas idi iryangi dea.lE ifkas idiirsanga tmempengaruh ipandangan
p a d a h r e t g n a r o e s e
s kemampuan di irnya. Bandura ,1995 (dalam Feis tdan
a w h a b n a k a t a g n e m ) 9 2 4 : 8 0 0 2 , t s i e
F eifkas idiiryangdimiilk iolehseseorang
m e m n a k
a punya ipengaruht erhadaparah itndakanyangdipiilh ,itngka tusaha
s a ti v it k a i p a d a h g n e m m a l a d n a k u k a li d g n a y a y a p u u a t
a te trentu ,seberapa
a h g n e m m a l a d n a n a h a t e k r a s e
b dap ipengalaman kegagalan setra elasitstias
. a y n n a u j u t r a j e g n e m m a l a d u d i v i d n
i E ifkas idiir juga menyebabkan orang
m i d g n a y n a u p m a m e k n a g n e d k i a b h i b e l ir i d n a k p a i y n e
m iilkinya .Tingginya
ir i d i s a k if
e membawai ndividu l ebih t ahan t erhadap permasalahan dan l ebih
i g e t a rt s l i b m a g n e m t a p e
c pemecahannya dan sebailknya ,rendahnya eifkas i
ir i
d membua t individu cepa t putu s asa se tra rentan dalam menghadap i
. h a l a s a
m
Keberadaan bimbingan dan konseilng d isekolah sungguh merupakan
t u b e s r e t n a h u t u b e K . a j a m e r n a g n a b m e k r e p i g a b n a h u t u b e
k mengacu pada
u t n a b m e m k u t n u a h a s u r e b g n a y n a k i d i d n e p n a u j u
t siswa sebagai p irbad i
n a h u t u e k i a p a c n e m k u t n
u t n a b m e m k u t n
u remaja dalam mematangkan aspek kogniit fmelalu iusaha
.i k il i m i d g n a y i ri d i s a k if e n a k g n a b m e g n e m a tr e s n a k t a k g n i n e
m Adanyaguru
h a l o k e s i d g n il e s n o k n a d n a g n i b m i
b melalu ipelayananyang dibe irkan secara
, k o p m o l e k n u p u a m l a u d i v i d n
i k rianya dapa tmembeirkan informas ikepada
ir i d i s a k if e a y n g n it n e p g n a t n e t a w s i
s . Informas i in i diharapkan dapa t
n a i d a b ir p e k k u t n e b m e
m remaja menjad iseorang yang tanggguh ,kua,t nd a
h a r e y n e m g n a t n a
p . Fungs idan tugas guru bimbingan dan konseilng untuk
a w s i s u t n a b m e
m tersebu t itdak akan tereailsas itanpa bantuan dar iberbaga i
. k a h i
p Pihak-pihak seperit sekolah ,keluarga, dan masyaraka t diharapkan
u p m a
m bersinerg iuntukmembantuperkembangandri isiswa.
Berdasarkanf enomenayangdigambarkand iatas ,peneilitt etrairkuntuk
n a it il e n e p n a k u k a l e
m tentang “Tingka tE ifkas iDi ir Siswa (Stud iDesk irptfi
p aa d SiswaSMP Kanisiu sPakemTahunAjaran2012/2013dan I mp ilkasinya
TerhadapUsulanTopik-TopikBimbinganPribadi-Sosial) .”
.
B RumusanMasalah
: t u k ir e b i a g a b e s n a a y n a tr e p b a w a j n e m k u t n u n a k d u s k a m i d i n i n a it il e n e P
.
1 Seberapa itnggikah itngka teifkas idiir p ara siswa SMP Kanisiu sPakem
a tr a k a y g o
Y tahunajaran 12 2 10 /20 3?
.
2 Dalam hal-ha l apakah e ifkas i dri i siswa te irden itifkas i masih rendah
n a l u s u n a h a b i a g a b e
s topik bimbingan p irbadi-sosial yang impilkatfib agi
a w s i
.
C TujuanPeneil itan
Sejalan dengan rumusan masalah d iatas ,tujuan peneilitan in iadalah
:t u k ir e b i a g a b e s
.
1 Mendesk irpsikan itngka teifkas idiirpadasiswakela sVII ISMP Kanisiu s
a tr a k a y g o Y m e k a
P tahunajaran 12 2 10 /20 3 .
.
2 Mengidenitifkas ibutri-buit rpengukuraneifkas idri iyangr endah f rekuens i
a d a p a y n n a l u c n u m e
k siswa SMP Kanisiu s Pakem Yogyakatra dalam
n i s a k il p m
i yauntukmengusulkan it k-op topikbimbinganp irbadi-sosia.l
.
D Manfaa tPeneilitan
:i g a b t a a f n a m r e b t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e P
.
1 Manfaa tteo irits
i g a b n a g n a b m u s n a d i s a m r o f n i n a k ir e b m e m t a p a d i n i n a it il e n e P
, g n il e s n o k n a d n a g n i b m i b g n a d i b m a l a d n a u h a t e g n e p n a g n a b m e g n e p
n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y a y n s u s u h
k eifkas idiir.
.
2 Manfaa tprakits
.
a Bag iGuruBimbingandanKonseilng
i d a j n e m t a p a d i n i n a it il e n e p l i s a
H sumbe r informas i bag i guru
g n il e s n o k n a d n a g n i b m i
b dalam rangka memaham i perliaku siswa
n a g n e d n a ti a k r e
b eifkas idi iryangdimiilki ,setramembantu ,membina , ir
i d i s a k if e u k a li r e p n a k t a k g n i n e m n a
.
b Bag iPendidik( GurudanOrangtua)
k i d i d n e p i g a b i s a m r o f n i r e b m u s i d a j n e m t a p a d i n i n a it il e n e p l i s a H
p i m a h a m e m a k g n a r m a l a
d erliaku siswa berkatian dengan e ifkas idiir
i k il i m i d g n a
y ,setra membantu ,membina, dan meningkatkan perliaku ir
i d i s a k if
e yangdimiilkinya.
.
c Bag iSekolah
ti l e n e p l i s a
H ian i n idapa tmenjad isumberi nformas imengena i itngka t
ir i d i s a k if
e padar emaja( khususnyasiswaSMP Kanisiu sPakemtahun
ajaran2012/2013).
.
d Bag iPeneilit
i n i n a it il e n e
P member i kesempatan bag i penelti i untuk belraith
h a d i a k i a u s e s n a it il e n e p r u d e s o r p n a k u k a l e
m -kaidah limiah dan
i d a j n e m t a p a d a y n li s a
h beka lbag ipenelti id ikemudian har iuntuk
k i a b , g n il e s n o k n a d n a g n i b m i b n a n a y a l n a k ir e b m e m n a d i g n i p m a d n e m
k o p m o l e k a r a c e
s maupun individual , kepada siswa yang memiilk i
t a k g n
it eifkas idiirrendah.
.
d Bag iPeneilitl ain
i s a m r o f n i u a t a a t a d n a k ir e b m e m t a p a d i n i n a it il e n e
P tambahan bag i
it il e n e
p -penelti ilain yang te irnsp rias idan bermina tmengkaj ilebih
h u a
.
E Deifnis iOperasional
.
1 E ifkas idiir
i ri d i s a k if
E adalah keyakinan seseorang terhadap kemampuan yang
k u t n u , u k a li r e p u a t a n a k a d n it u t a u s n a k u k a l e m u p m a m k u t n u i k il i m i d
n a t a b m a h i p a d a h g n e m u p m a m n a d , u t n e tr e t n a u j u t u t a u s i a p a c n e m u p m a m
. li s a h r e b n a g n e d i s a u ti s u t a u s m a l a d u t n e tr e
t E ifkas idi irdalam peneilitan
i n
i dikonsrtuk ata saspek-aspek :Keyakinan d ri i(efifcacy beilef/ efifcacy n
o it a t c e p x
e )dan pengharapan hasi l(outcome expectaiton) s , ebagaimana .i n i n a it il e n e p n e m u rt s n i k u rt s n o k m a l a d t u j n a l h i b e l n a k l a n o i s a r e p o i d
.
2 SiswaSMPs ebaga iRemaja
3 1 r a ti k e s a i s u r e b g n a y a k e r e m h a l a d a P M S a w s i
S - 16 tahun yang sedang
m a l a d k u s a m r e t a k e r e M . a m a tr e P h a g n e n e M h a l o k e S u k g n a b i d k u d u d
.l a w a a j a m e r a s a m
.
3 BimbinganP irbadi-Sosial
i d a b ir P n a g n i b m i
B -Sosia l upaya untuk membantu individu dalam
u d i v i d n i n a u p m a m e k n a k g n a b m e g n e m n a d n a i d a b ir p e k n a k p a t n a m e m
n e m m a l a
d angan imasalah-masalahyangberkatian dengand ri isend ri idan
f i s u d n o k g n a y n a g n u k g n il n a a t p i c n e p i u l a l e m g n u k u d i d g n a y , n i a l g n a r o
0 1
I I B A B
A K A T S U P N A U A J N I T
Bab in i memua t uraian konseptua l mengenai e ifkas i diir , karakteirsitk
a j a m e
r ,danbimbinganpirbadi-sosia.l
.
A KonsepDasarE ifkas iDiri .
1 PengeritanE ifkas iD iir
Rebe rdan Reber (2010) mende ifnisikane ifkas idri isebaga iperasaan
a k e r e m s a ti s a p a k n a d n a u p m a m e k t i a k r e t u d i v i d n
i dalam menghadap i
i s i d n o k n a i a k g n a r e
s khusu s yang dihadapkan dalam hidup mereka .
s d l O , a il a p a
P , danFeldman( 2009 :51 )mengungkapkan bahwaeifkas idiir
n a n i k a y e k n a k a p u r e
m seseorang bahwa ia memiilk ikemampuan yang
. n a li s a h r e b e k h i a r e m k u t n u n a k h u t u b i d
E ifkas idri imerupakan keyakinan individu bahwa mereka mampu u
a t a n a k a d n it u t a u s n a k u k a l e
m perliaku yang dapa tmenghaslikan hasi l
. t s i e F n a d t s i e F ( i s a u ti s u t a u s m a l a d n a k n i g n ii d u a t a n a k p a r a h i d g n a y
) 6 3 2 : 0 1 0
2 .Lebihl anju tOrmrod ( 2009 :19 )menyatakanbahwaeifkas idiir
n a k a p u r e
m keyakinan seseorangbahwadi irnyamampumenjalankant uga s
n e tr e
t tu atau meraih sasaran tetrentu. Baron dan Byrne (Sugiatro dan
i d a j a j d r u
N ,2009 )mende ifnisikaneifkas idri isebaga ievaluas idiirt entang
n a d n a u p m a m e
k kompetens idiirnyauntukmelakukansuatut ugas ,mampu
k u t n u u p m a m n a d , n a u j u t u t a u s i a p a c n e
Bandura ,1977( Wriawan dan Suci ,2010) mendeifnisikaneifkas idri i
u k a li r e p u t a u s n a k u k a l e m u p m a m a i d a w h a b g n a r o e s e s n a n i k a y e k i a g a b e s e L . n a k n i g n ii d g n a y l i s a h i a p a c n e m k u t n u s e s k u s n a g n e
d bih lanju t
a r u d n a
B (Feis tdan Feist .2008:415) mendeifnisikan eifkas idiir sebaga i
h a l m u j e s h it a l e m k u t n u a k e r e m n a u p m a m e k a d a p a i s u n a m n a n i k a y e k n a i d a j e k n a d a k e r e m i ri d i s g n u f p a d a h r e t n a il a d n e g n e p n a r u k
u -kejadian
. a y n n a g n u k g n il i d i d a jr e t g n a
y Bandura (Feis t dan Feist . 2010:212)
a w h a b n a n i k a y e k i k il i m e m g n a y a i s u n a m a w h a b n a k s a l e j n e
m mereka
u t a u s e s n a k u k a l e m t a p a
d akanmemiilk ipotens iuntuk mengubahkejadian
n i k g n u m h i b e l n a d k a d n it r e b n i k g n u m h i b e l n a k a a i D . a y n n a g n u k g n il i d i a y n u p m e m g n a y a i s u n a m a d a p ir a d s e s k u s i d a j n e m k u t n
u eifkas idi iryang
. h a d n e r
Berdasarkan uraian dar i beberapa pengeritan d i atas , dapa t
h a l a d a i ri d i s a k if e a w h a b n a k l u p m i s i
d keyakinan seseorang terhadap
n a u p m a m e
k yang dimiilk iuntuk mampu melakukan suatu itndakan atau
, u k a li r e
p untuk mampu mencapai suatu tujuan tetrentu , dan mampu
n a t a b m a h i p a d a h g n e
m tetrentudalams uatus tiuas idenganberhasli .
Bandura( 1986:391)mengatakanbahwa
“Perceived s f-el efifcacy i sa judgemen to fone’ scapablitiy to l e v e l n i a t r e c a h s il p m o c c
a o fperformance ,wherea san outcome n o it a t c e p x
e i s a judgemen t o f the ilkely consequence s such e c u d o r p l li w r o i v a h e
b ”.
E ifkas idiirmerupakanpen liaianseseorangterhadap kemampuannya u
t n
u k menyelesaikan suatu kegiatan, sedangkan ekspektas i hasi l
a r o e s e s n a i a li n e p n a k a p u r e
. u k a li r e
p Bandura (Feis tdan Feist .2008 :415) menjelaskan perbedaan
a r a t n
a harapan untuk m peem ngaruh i hasi l (efifcacy expecta iton ) dan (
l i s a h i s a t k e p s k
e outcome expectaiton) .Efficacy expectaiton mengarah e
k pada keyakinan manusia bahwa mereka memiilk ikesanggupan untuk
a r a t n e m e s , u t n e tr e t u k a li r e p n a k u k a l e
m outcome expectaiton mengacu a
d a
p perk riaan terhadap konsekuens i dar i perliaku yang diinginkan .
Outcome expectaiton itdak boleh dicampuradukkan dengan keberhaslian s
n a i a p a c n e
p uatu itndakan karena ekspektas ihasi llebih mengacu pada
i k g n u m g n a y i s n e u k e s n o
k n muncu l dar i perliaku , bukan pemenuhan
. t u b e s r e t n a k a d n it
Contoh, seorang pelama rkejra bisa memiilk ikeyakinan bahwa dia
k u t n u n a u p m a m e k i k il i m e m , a jr e k a r a c n a w a w a m a l e s a m ir p l i p m a t n a k a
b a w a j n e
m segalape tranyaan ,dengans ikap santa idanpenuhpengendailan
n i a l a t a k n a g n e D . t a p e t g n a y h a m a r u k a li r e p n a k k u j n u n e m n a d , ir i
d , dia
i k il i m e
m e ifkas idiir yang nit gg iterkai twawancara kejra .Meskipun dia
i k il i m e
m efifcacyexpectaiton yang itnggi ,d iamungkin memiilk ioutcome n
o it a t c e p x
e rendah . Outcome expectaiton yang rendah akan muncu l a
li b a p
a diapercayabahwadiamemiilk ipeluangyang kecliuntukmengis i
n a g n o w o
l pekejraan yang dtiawarkan .Penliaian in imungkin berkatian
g n u k u d n e m k a d it g n a y n a g n u k g n il i s i d n o k n a g n e
d , sepetr i itngginya
n i a l e S . t a t e k g n a y i s it e p m o k u a t a i m o n o k e n a n a k e t , n a r u g g n a g n e p a k g n a
r o t k a f , u
a d k i s if n a t a h e s e k u a t a , n a d a b t a r e
b pa tmempengaruh i secara negatfi
.l i s a h p a d a h r e t a y n i s a t k e p s k e
.
2 Dimensi-dimensiE ifkas iDiri
Menuru tBandura (1997 dalam Widodo 2007 )ada d ua aspek dalam
ir i d i s a k if
e yang menjad idimens ipembentukan dalame ifkas idiir. Aspek
n i a l a r a t n a t u b e s r e
t ; pe trama, keyakinan diir( efifcacybeilefatauefifcacy n
o it a t c e p x
e ) ,kedua ,pengharapanhasli( outcomeexpectaiton).
n o it a t c e p x e y c a c if f
E merupakan keyakinan seseorang untuk bisa u t a u s i a p a c n e m m a l a d n a k h u t u b i d g n a y u k a li r e p k i a b n a g n e d i a s a u g n e m
.i s a t s e r
p Efifcacy expecta iton terdri idar isub aspek level ,strength dan
y ti l a r e n e
g .
.
a Leve l
Dimens il leve mengacupadaderaja tkesultiant ugasi ndividu ,yang i
d n i a n a
m vidu merasa mampu untuk melakukannya .Pen liaian eifkas i
ir i
d pada seitap individu akan berbeda-beda , baik pada saa t
u d i v i d n i a d A . ti l u s g n a y s a g u t u a t a h a d u m g n a y s a g u t i p a d a h g n e m
i k il i m e m g n a
y eifkas idiir itngg ihanyapadat uga syangbersfia tmudah
i k il i m e m g n a y a l u p a d a n u m a n , a n a h r e d e s n a
d eifkas idi ir itngg ipada
u p m a m a s a r e m t a p a d u d i v i d n I . ti m u r n a d t il u s t a fi s r e b g n a y s a g u t
n a d , ti l u s k a g a , a n a h r e d e s g n a y s a g u t ir a d i a l u m s a g u t u t a u s n a k u k a l e m
t a m a r e
.
b Strength
Dimens istrength merujuk pada seberapa yakin individu dalam n a ti a k r e b i n i l a H . s a g u t n a a jr e g n e p a d a p a y n n a u p m a m e k n a k a n u g g n e m s a g u t n a i a s e l e y n e p i a p a c n e m m a l a d n a k h u t u b i d g n a y u k a li r e p n a g n e d . n a k h u t u b i d t a a s a d a p l u c n u m g n a
y Individuyangmemiilk ikeyakinan
a y n i k il i m i d g n a y n a u p m a m e k n a k a n u g g n e m k u t n u t a u k g n a r u k g n a y m a l a d n a t a b m a h i p a d a h g n e m a li b a p a h a r e y n e m h a d u m n a g n e d t a p a d i k il i m e m g n a y u d i v i d n i , a y n k il a b e S . s a g u t u t a u s n a k i a s e l e y n e m t a u k g n a y n a n i k a y e
k terhadap kemampuannya akan teru sberusaha,
u t a u s n a k i a s e l e y n e m m a l a d n a t a b m a h u t u s i p a d a h g n e m n u p i k s e m t a u k n i k a m e S . s a g u
t eifkas idi ir seseorang ,maka semakin l ama yang
. t u b e s r e t s a g u t m a l a d n a h a tr e b t a p a d n a t u k g n a s r e b .
c Generaltiy
Dimens igeneraltiymengacupadava iras istiuas idimanai ndividu n i k a y a s a r e m t a p a d u d i v i d n I . a y n ir i d n a u p m a m e k n a k a n i k a y a s a r e m i s a u ti s n a d s a ti v it k a u t a u s m a l a d a y n a h a y n ir i d n a u p m a m e k n a k a . i s a ir a v r e b g n a y i s a u ti s n a d s a ti v it k a n a i a k g n a r e s m a l a d u a t a u t n e tr e t n a k a d e b m e m t a p a d i n i l a
Elilot ,2000 (dalam Widodo ,2007 )menjelaskan pengharapan hasi l
(outcomeexpectaiton)s ebaga iesitmasis eseorangt entangkonsekuens idan P
. n a k u k a li d n a k a g n a y n a k a d n
it engharapan hasi l(outcome expectaiton ) ir
a d i ri d r e
t it ga sub aspek yatiu; pengharapan posiit f yang beritndak
it a g e n n a p a r a h g n e p , g n o r o d n e p i a g a b e
s f yang beritndak sebaga i
k a p m a d n a d , t a b m a h g n e
p (effect).
Berdasarkan uraian d iata sdapa tdisimpulkan bahwa ada dua aspek
ir i d i s a k if e m a l a
d yang menjad idimens ipembentukan eifkas idiir .Aspek
; n i a l a r a t n a t u b e s r e
t pe trama ,keyakinan diir( efifcacybeile fatauefifcacy n
o it a t c e p x
e ) .Aspek i ni t erdri idar i itgasub bab yatiu level , tsrength dan
y ti l a r e n e
g .Kedua ,pengharapan hasi l(outcome expectaiton) .Aspek in i
i a g a b e s k a d n it r e b g n a y f it i s o p n a p a r a h g n e p u ti a y b a b b u s a g it i r a d i ri d r e t
it a g e n n a p a r a h g n e p , g n o r o d n e
p f yang beritndak sebaga ipenghambat ,dan
( k a p m a
.
3 KarakterisitkE ifkas iDiri
Bandura (dalam Widodo ,2007 )menyebutkan ciir-cri iindividu yang
i k il i m e
m eifkas idiir itngg idanr endahs ebaga ibeirku.t
1 l e b a T ir
i
C -c Iri i ndividuyangMemiilkiE ifkas iDi irTingg idanRendah
ir i d i s a k if
E itnggi E ifkas idiirrendah i
t a k e d n e
M tugas-tuga syangs uil t k
u t n u n a g n a t n a t i a g a b e s
n a k g n a n e m i d
s a g u t i h u a j n e
M -tuga syangs uil t
n a u j u t n u s u y n e
M -tujuanyang a r a h il e m e m n a d g n a t n a n e m
n e m ti m o k
i u m e n e m a k ij t a p e c g d i t n e h r e B
n a ti l u s e k
g n a y a h a s u i a y n u p m e M
h i g i g /i g g n
it Mkoemmtiimilken icbtiuar-ucktiaunyatunkgt r uejnudanahyadangn a
y n h il i p i d s
i g e t a rt s ri k i p r e
B Berfoku spadaakiba tyangburuk n
a l a g a g e k i r a d ri
k i p r e
B bahwakegagalanyang i
m a l a i
d disebabkankarenausaha s
p u k u c k a d it g n a
y eh gi ga n y
a h a s u n a k u lr e p i
d ang itngg i dalammenghadap ikesultian Cepa tmemperbaik ikeadaan
setelahmengalam ikegagalan Mmeemngpuerrabnagik iu iksaehadaakaanrednaarl iamba t i
m a l a i d g n a y n a l a g a g e k a
g g n i h e s li s a h r e b n a k a n i k a Y
t a a s s s e rt s l o rt n o g n e m t a p a d
i a p a c r e t m u l e b n a u j u t
m
( engurangis rtess)
n a a s a r e p a d a p s u k o f r e
B itdak
h a d u m g n u r e d n e c a g g n i h e s u p m a m
n a d s e rt s i m a l a g n e m
i s e r p e
d (mudahs rte sdandepres)i
t u j n a l h i b e
L , Bandura (dalam www.de .semory.edu )memaparkan a
w h a
b terdapa tperbedaan irc -i cri iantaraindividu yang memiilk ieifkas i
ir i
2 l e b a T ir
i
C -cri iIndividuyangMemiilk iE ifkas iDiirTingg idanE ifkas iDiir h
a d n e R
.
4 Faktor-faktoryangme pm engaruhiE ifkas iDiri
Bandura (Feis tdan Feist ,2010: 321 )mengatakan bahwae ifkas idiir
g n a r o e s e
s diperoleh ,dikembangkan ,atau dtiurunkan melalu isalah satu
t u k ir e b r e b m u s t a p m e i r a d i s a n i b m o k u a t
a , antara lain . Pertama, n
a m a l a g n e
p -pengalaman tentang penguasaan (mastery experiences) . o
N E ifkas iDri iTinggi E ifkas iDri iRendah 1 Menetapkant ujuanyangl ebih itnggi Mrenednaehtapkant ujuanyangl ebih 2 Mempunya ikomtimenyang itnggi Mempunya ikomtimenyangr endah 3 Mengerahkanbanyakusaha Mengerahkans ediki tusaha
4 Pantangmenyerah Mudahmenyerah
5 Membayangkankeberhaslian Membayangkankegagalan 6 Opitmis Pesimis
7 Meneirmat uga syangs ulti Menghindairt uga syangs ulti 8 Lebihberan imengamblir esiko Kurangberan imengamblir esiko 9 Berusahameningkatkandiir Membatas idiir
0
1 dMaepailh tadi tkkeemmbaamnpgukaanns ebaga iskillyang Mkaepailshatia tk seymanagmpitduaaknbs iesbaadgiaub iah
1
1 kMueranngagtnyirbausskikiall/nuskaehgaagalanpada Mkuerannggantyirbaukseikmaanmkpeugaangalanpada
2
1 kMeebneerhkaasnkliaannt puegnaisngkatandri idan Mdeenngeaknaonrkaanngpl eaminbdaanndimngealankdukria in a
m r o f r e p i s a u l a v e 3
1 Lkeesbuilhtiualne tdalammenghadap i Manecaramsaanitdakmampumenghadap i
4
1 Mmeelraaksuakmanamuspauhdaamnel nebgaihtabse irhhaamsib latan n
i a l g n a r o a d a p ir a d
k a d it n a d u p m a m k a d it a s a r e M
a h r e
b si lmelakukanusahamengatas i n i a l g n a r o a y n k a y a l e s n a t a b m a h 5
1 Bersibukdengankelebihannya Bersibukdengankekurangannya
6
1 Lemeboishios neadi,lks i trtmesesn ,gdaelparmesi i, gadnagnguan n
a s a m e c e k
n a u g g n a g i m a l a g n e m n a t n e r h i b e L
, s s e rt s ,l a n o i s o m
e depresi, dan n
a s a m e c e k
7
1 lMebeimhis eilkhias tistems ara fotonomyang Motoennogmal,ams ep ikeetrru iksaerkuasnaks yasntef umngs asr ia f h
a u d e
K ,pemodelansosial( socia lmodeilng) .Keitga, persuas isosial( socia l n
o i s a u s r e
p ) .Keempat ,kondis i ifsik dan emos i(physica land emoitona l e
t a t
s ) .Padaseitap metode,i nformasit entangdri idan ilngkungandiprose s a
m a s r e b n a d , fi ti n g o k a r a c e
s -sama rekoleks i terhadap pengalaman
, a y n m u l e b e s n a m a l a g n e
p sehinggamengubahe ifkas idi iryangdimiilki .
Menuru tBandura ,1997 (Feis tdanFeis t2010 :214-216),f aktor-fakto r
k u t n e b m e
p eifkas idiiradalahsebaga ibeirku:t
.
a Pengalamanmenguasais esuatu (masteryexpe irences)
Sumbe rpailng berpengaruh bag ieifkas idi iradalah pengalaman
h a l a d a u t a u s e s i a s a u g n e m n a m a l a g n e P . u t a u s e s i a s a u g n e
m pefrorma
-g n a y a m r o f r e
p telah dliakukan d i masa lalu (Bandura , 1997 .)
Kesuksesan kinejra akan membangktikan ekspektasi-ekspektas i
m e m k u t n u i ri d n a u p m a m e k p a d a h r e
t pengaruh ihasi lyangdiharapkan ,
. a y n n a k h a d n e r e m g n u r e d n e c n a l a g a g e k n a k g n a d e s
Ha l d i ata s memiilk i enam konsekuens i prakits . Pertama , n
a k ti k g n a b m e m n a k a a jr e k n a s e s k u s e
k eifkas i di ir dalam
i l h a g n a y s i n e t n i a m e p , a y n h o t n o C . s a g u t n a ti l u s e k i p a d a h g n e
m akan
n a t a k g n i n e p i m a l a g n e
m eifkas idi ir yang sediki tsaa tmengalahkan
ir e f n i g n a y n a w a
l o .r Namun pemain t ersebut akan lebih mengalam i
n e
p i gn katan eifkas idi ir dengan menunjukkan performa yang baik
.r o ir e p u s g n a y n a w a l i p a d a h g n e m t a a s a d a
p Kedua,t uga syangdapa t n
a k a i ri d n e s i ri d h e l o k i a b n a g n e d n a k i a s e l e s i
d lebihefekit fdairpada
n a k t a k g n i n e m n a k a k a d it m it m a l a d n a s e s k u s e
k eifkas idiirpersonal ,
n a k t a k g n i n e m h i b e l n a k a l a n o s r e p n a s e s k u s e k n u m a
n eifkas idiir.
a g it e
K ,kegagalanakanlebihbanyakmenurunkaneifkas idiirapablia a
d u s r a d a s a ti
k h mengupayakan ha l yang terbaik . Sebailknya ,
n a l a g a g e
k yang disebabkan oleh upayayang kurang maksima l itdak
k a y n a
b menurunkan eifkas i di ir . Keempat , kegagalan d i bawah u
a t a i g g n it g n a y i s o m e i s i d n o
k dalam itngka tsrte syang itngg i itdak
n a k h a m e l e m n a k
a eifkas idiir ,namun eifkas idi ir akan melemah m
a l a d a d a r e b a li b a p
a kondisi-kondis imaksimal .Keilma ,kegagalan m
u l e b e
s mengukuhkan rasamenguasa isesuatu akan l ebih memiilk i
a d a p k u r u b h u r a g n e
p eifkas idiir da irpada kegagalan setelahnya .
m a n e e
K ,kegagalan yang t ejrad imemiilk iefek yang keci lsaja bag i ir
i d i s a k if
e , khususnya bag i mereka yang memiilk i ekspektas i .i
g g n it n a s e s k u s e
k
Bandura (1997) mengungkapkan bahwa membangun
g n a r o e s e s i ri d n a u p m a m e
k belrangsung melalu i pengalaman
n a a s a u g n e
p , bukans emata-matamemprogramperliakus ecarai nstan .
f it k e f e g n a y n a r a j a l e b m e p n a k a n a s k a l e m n a d n a k a t p i c n e m m a l a D
k u t n u i ri d n a r u t a g n e p n a d , u k a li r e p , fi ti n g o k n a k t a b il e m u lr e p
n a g n u k g n il n a h a b u r e p a l o l e g n e
m hidup .Perkembangan kemampuan
n a k a t p i c n e m t a p a d f it k a a r a c e s n a a s a u g n e p n a m a l a g n e p i u l a l e m i ri d
a m r o f r e p n a k k u j n u n e m k u t n u i ri d n a r u t a g n e p n a d f it i n g o k s a ti li s a f
.
b Pemodelansosial( socia lmodeilng)
Pemodelan sosia lmemuat pengalaman-pengalaman t ak t erduga
(vicariou s experiences ) yang disediakan orang lain . E ifkas i diir n
a k a g n a r o e s e
s m neni gka tkeitka d ia mengamat ipencapaian atau
n a li s a h r e b e
k orang lain yang setara dengan kompetensinya ,namun
ir i d i s a k if
e yangdimiilk iakanmenurunkeitkad iameilha tkegagalan
t u b e s r e t g n a r
o .Apablia orang lain itdak setara dengan kompetens i
g n a r o e s e
s , pemodelan sosia l hanya membe irkan efek keci l bag i
ir i d i s a k if
e .
Band (ura 1997) mengungkapkan bahwa modeilng kemampuan
i ri
d mampu menguatkan kemampuan dan performapersonal .Orang
t a n a il h a e k a y n u p g n a
y au kemampuan yang kurang dapa tdibantu
a y n l a s i M . a k e r e m n a a s a i b e k r a u l i d n a i a p a c n a p n a k u k a l e m k u t n
u ,
e s e
s orang yang mengalam i keterbatasan gerak tangan dan kaki
g n a d e
s diperilhatkan sebuah video tentang kemampuan seseorang
i k il i m e m g n a
y keterbatasansamayangmampumelakukan olah r aga
i h u r a g n e p m e m u p m a m t u b e s r e t l a H . g n a n e
r eifkas idiir penonton
. a m a s g n a y i s i d n o k i k il i m e m g n a y
.
c Persuasis osial( socia lpersuasion)
Persuas i sosia l berperan sebaga i ala t untuk menguatkan
n a n i k a y e
k seseorang bahwa d ia mempunyai kemampuan untuk
a i a p a c n e
m pa yang mereka cair . Untuk mempe trahankan
u h k n a u p m a m e
a tr e
s adanya orang lain yang membeirk an keteguhan dalam bentuk
i s a v it o m n a ir e b m e
p padakemampuanorangt ersebut .Persuas iverba l
a tr e p m e m m a l a d s a t a b r e t n i k g n u
m hankan kemampuan , tetap i
l a b r e v i s a u s r e
p dapa t mendukung perubahan d ri i ijka penliaian
. s a ti l a e r s a t a b m a l a d h i s a m f it i s o
p Orang yang dibujuk secara ilsan
n a k a s a g u t i a s a u g n e m k u t n u n a u p m a m e k i a y n u p m e m a k e r e m a w h a b
a y n n a k n a h a tr e p m e m n a d r a s e b h i b e l g n a y a h a s u n a k k a r e g g n e m
n a d i ri d n e s i ri d n a u g a r e k n a k i y n u b m e y n e m a k e r e m a k ij a d a p ir a d
a k it e k i ri d n e s i ri d n a g n a r u k e k a d a p p a t e
t kesultian t imbul(Bandura ,
. ) 7 9 9 1
E ifkas i diir dapa t juga diperoleh atau dliemahkan melalui
o s i s a u s r e
p sia l(Bandura ,1997) .Efek-efek dar isumbe rin iagak
t a p a d n i a l g n a r o i s a u s r e p , t a p e t g n a y i s i d n o k m a l a d n u m a n , s a t a b r e t
i n e
m ngkatkan atau menurunkan eifkas idi ir .Kondis ipe trama yang g n a s a d a p e k a y a c r e p s u r a h g n a r o e s e s h a l a d a n a k d u s k a m i d
i n i a y a c r e p i d g n a y r e b m u s i r a d k it ir k u a t a n a k a l o n e P . a r a c i b m e p
a d a p t a u k h i b e l k e f e i k il i m e
m eifkas idiir dairpada sumbe ryang
n a k t a k g n i n e M . a y a c r e p i d k a d
it e ifkas idiirlewa tpersuas isosia lakan
f it k e f
e ijkaakitvtia syang diperkuatt ermasuk dalam datfa rperliaku
g n a l u i d g n a
y -ulang.
Bandura (1986) berhipotesi sbahwa efek sebuah nasiha tbag i
ir i d i s a k if
e berkatian era tdenganstatu sdanotortia spember inasihat .
k a d it i n i s i d s u t a t
g n a y a g g n a t k i a n t a p a d a i d a w h a b a i b o h p n e i s a p i g a b s i p a r e t o k i s p
h i b e l k a y n a b g n a r o n a n u m u r e k h a g n e t i d n a l a jr e b u a t a i g g n it h i b e l
n a k ti k g n a b m e
m eifkas idiir d air pada dukungan dar ipasangan atau
k a n
a -anaknya .Namunapabliapsikoterapisnyaberusahameyakinkan
n e i s a
p bahwa dia memii