I B A B N A U L U H A D N E P 1 . 1 Latar Belakang Masalah a w it s ir e p i r a j a l e p m e m g n a y n a r a j a l e p a t a m n a k a p u r e m A P I -peirsitwayang i d a jr e t d i alam. Pelajaran IPA d i SD memua t mater i tentang pengetahuan -a w s i S . D S a w s i s n a p u d i h e k n a g n e d t a k e d g n a y m a l a n a u h a t e g n e p diharapkan n a u h a t e g n e p i u h a t e g n e m n a d l a n e g n e m t a p a d -pengetahuan alam tersebu tdalam ir a h e s n a p u d i h e k -hairnya. IPA adalah pelajaran yang penitng karena limunya .t a k a r a y s a m m a l a d g n u s g n a l a r a c e s n a k p a r e ti d t a p a d i d n a r a j a l e b m e p s e s o r p n a t a m a g n e p l i s a h i r a D Sekolah Dasa rNeger i5 e n o B a li b a K ,ternyata belum sepenuhnya meilbatkan ifsik dan menta lsiswa . u r u g n a d f it k a g n a r u k a w s i s n a s e k r e t n a r a j a l e b m e p s e s o r p m a l a d a g g n i h e S -guru , h a l e t g n a y e d o t e m n a a n u g g n e p n a k p a t n a m e m g n a r u k n a r a j a l e b m e p s e s o r p m a l a d a l e p i d jar idan j arang sekal imenggunakan media .Sehingga hasi lbelaja ryang d i r o k s i a p a c n e m h a d n e r t a g n a s a w s i s h e l o r e p 5,2 .Hali n idapa tdiilha tdairr ata-rata V s a l e k i d n a k a n a s k a li d h a l e t g n a y n a g n a l u semeste r2 .Rendahnya hasi lbelaja r b r e b h u a j k a d it i n i edadengandatayangdiperolehpadas aa td ikelasI Vs emeste r2 3 1 0 2 n a r a j a l e p n u h a t . Padaha l Sekolah Dasa r Neger i 5 Kablia Bone telah a t s n a k p a t e n e m nda rketuntasan minima lyatiu 70 ,dar ihaslit ersebu tmenandakan n a y n a r a j a l e p i r e t a m i m a h a m e m g n a r u k a w s i s gdibeirkanolehguru. r a j a l e b l i s a h a y n h a d n e r a w h a b i s a m r o f n i h e l o r e p i d i s a v r e s b o l i s a h n a k r a s a d r e B n a k b a b e s i d m a l A n a u h a t e g n e P u m lI n a r a j a l e p a t a m m a l a d t u b e s r e t V s a l e k a w s i s : u ti a y r o t k a f a p a r e b e b h e l o
. 1 Kurangnya paritsipas isiswa dalam pembelajaran di kelas .Kesempatan -a y n a tr e b k u t n u a w s i s a d a p e k u r u g h e l o n a k ir e b i d g n a y n a t a p m e s e k n a k t a a f n a m i d k a d it i tr e g n e m i d m u l e b g n a y n a r a j a l e p i r e t a m i a n e g n e m . a w i s h e l o k i a b n a g n e d . 2 Gurumengaja rdengan menggunakan metodeyangmonoton yatiu metode a g g n i h e s , h a m a r e c siswacenderungbosandalampembelajaran. . 3 Aktfitia ssiswadalammenjawab ,menyelesaikan t ugas-tuga smasih sanga t . g n a r u k n a a n a s k a l e p n a k i a b r e p n a k a d a i d u lr e p g n a d n a p i d u ti i tr e p e s i s i d n o k n a g n e D h a l a s , a w s i s r a j a l e b n a k t a k g n i n e m k u t n u n a r a j a l e b m e p s e s o r p satu cara untuk n a d h il i m e m u p m a m s u r a h u r u g , n a r a j a l e b m e p s e s o r p n a a n a s k a l e p n a k t a k g n i n e m e d o t e m u ti a y t a p e t g n a y e d o t e m n a k a n u g g n e m demonsrtasi. g n a y n a it il e n e p n a k u k a l e m n i g n i i ti l e n e p , s a t a i d n a i a r u n a k r a s a d r e B i s a rt s n o m e D e d o t e M n a p a r e n e P “ l u d u jr e b PembelajaranI PA DS N 5KabliaBone . o g n a l o B e n o B n e t a p u b a K 2 . 1 Iden it ifkas iMasalah n i g n i g n a y a p a h a l a s a m n a g n e d a y n n a ti a k t a r e t a g n a s h a l a s a m i s a k if it n e d I a d a p h a l a s a m i s a k if it n e d I .i j a k i d peneilitani n iantaral ain: . 1 Kurangnya perhaitan guru terhadap penitngnya penggunaan penerapan . A P I n a r a j a l e b m e p n a t a i g e k m a l a d i l s a a d n e b a i d e m n a g n e d i s a rt s n o m e d e d o t e m . 2 Berbagaif akto ryangmenyebabkan r endahnyaprestas ibelaja rsiswaadalah n a d a n a r a s a y n g n a r u k , A P I r a j a l e b m a l a d h a d n e r a w s i s t a n i m prasaranabelajar , . k i a b g n a y r a j a l e b a r a c i k il i m e m k a d it a w s i s n a d
3 . 1 Pembatasan Masalah n a it il e n e p m a l a d a k a m , s a t a i d h a l a s a m i s a k if it n e d i l i s a h n a g n e d n a l a j e S i s a rt s n o m e D e d o t e M n a p a r e n e P ; h a l a d a i ti l e ti d n a k a g n a y n a h a l a s a m r e p i n i A P I n a r a j a l e b m e P DS N 5KabliaBoneKabupatenBoneBolango. 4 . 1 RumusanMasalah i j a k i d n a k a g n a y s a t a i d t u b e s r e t h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e B , h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d Berdasarkan uraian lata r belakang , rumusan e d o t e m n a p a r e n e p a n a m i a g a B “ h a l a d a a y n h a l a s a m Demonsrtasi pada A P I n a r a j a l e b m e p d iSDN5 KabliaBoneKabupatenBoneBolango?” 5 . 1 TujuanPeneil itan , i n i s a l e k n a k a d n it n a it il e n e p n a u j u t a k a m s a t a i d h a l a s a m n a s u m u r n a k r a s a d r e B : h a l a d a e d o t e m n a k p a r e ti d h a l e t e s r a j a l e b l i s a h n a t a k g n i n e p i u h a t e g n e m k u t n U i s a rt s n o m e d pada pembelajaran IPA d iSDN 5 Kablia Bone Kabupaten Bone o g n a l o B . 1 6 Manfaa tPeneilitan i a g a b e s h a l a d a , i n i n a it il e n e p n a a n a s k a l e p m a l a d n a k p a r a h i d g n a y t a a f n a M : t u k ir e b . a Secara Prak its . 1 Bag isiswa adalah dapa tber ifki rk irit sdan kreait fdalam menyelesaikan l a o s -soa l melalu i pembeiran tuga s secara individu setra meningkatkan . a w s i s n a u p m a m e k
. 2 Bag i guru adalah dapa t membeirkan tambahan pengetahuan dalam i a s e l e y n e m kan permasalahanyang itmbu ldalamkegiatan pembelajarandan . A P I n a r a j a l e b m e p n a k g n a b m e g n e m m a l a d e m s il a n o i s e f o r p n a k t a k g n i n e m . 3 Bag i sekolah adalah sebaga i bahan masukan untuk perbaikan s a ti l a u k n a k t a k g n i n e m a tr e s r a j a g n e m r a j a l e b s e s o r p n a a n a s k a l e p ataumutu . u r u g a jr e n i k n a d a w s i s i s a t s e r p n a t a k g n i n e p i u l a l e m h a l o k e s . 4 Bag ipeneilit adalahuntukmendapatkangambaran yangj ela sakanf akta -e d o t e m n a p a r e n e p i a n e g n e m n a g n a p a li d a t k a f Demonsrtasi dalam i d A P I n a r a j a l e b m e p Kela s .V s it ir o e t a r a c e S . b Hasi lpeneilitan i n idiharapkan menjad ikontirbus idan sumbangan limiah m n a p a r e n e p a y n s u s u h k A P I n a r a j a l e b m e p i a n e g n e m etode demonsrtas i pada N D S i d A P I n a r a j a l e b m e p 5 Kablia Bone Kabupaten Bone Bolango. ,ha lin i l a s a g r e t s e m e s S A U i a li n a d a p n a k k u j n u ti d yangsebagian siswanyamasih belum g n a y A P I M K K i a li n s a t a B . ) M K K ( l a m i n i m n a s a t n u t e k a ir e ti r k r a d n a t s i a p a c n e m a y n r a j a l e b l i s a h s a t n u t m u l e b g n a y a w s i s n u m a N . 5 , 6 h a l a d a n a k u t n e ti d h a l e t e K . a w s i s 3 2 i r a d a w s i s 3 1 k a y n a b e s h a l a d a -13 siswa tersebu tmasih memiilk i a w h a b i u h a t e k i d t u b e s r e t i s a v r e s b o l i s a h i r a D . 5 , 6 h a w a b i d A P I r a j a l e b l i s a h i a li n g n a y r o t k a f a p a r e b e b a n e r a k n a k b a b e s i d A P I r a j a l e b l i s a h a y n h a d n e r r o t k a f n u p a d A . g n u s g n a lr e b n a r a j a l e b m e p s e s o r p a m a l e s i h u r a g n e p m e m -fakto r e s o r p i h u r a g n e p m e m g n a y s pembelajaran IPA diantaranya adalah metode rt s o m e d as ipembelajaran yang digunakan guru kurang bervairasi ,antusia ssiswa
a w s i s g n u k u d n e m g n a r u k g n a y n a g n u k g n il i s i d n o k , h a d n e r A P I r a j a l e b m a l a d n a r a j a l e b m e p a i d e m n a a n u g g n e p a y n g n a r u k n a d , r a j a l e b m a l a d . n a g n u b u h i a y n u p m e m n a d m a l a n a r a j a l e b m e p p e s n o k n a k a p u r e m A P I n a g n e d n a l a j e s i n i l a H . a i s u n a m n a p u d i h e k n a g n e d t i a k r e t s a u l t a g n a s g n a y n a k g n a b m e g n e m ) 1 ( : u ti a y , r a s a D h a l o k e S A P I n a r a j a l e b m e p i r a d n a t u t n u t p e s n o k n a m a h a m e p n a d n a u h a t e g n e p -konsep IPA yang bermanfaa tdan dapa t ir a h e s n a p u d i h e k m a l a d n a k p a r e ti d -hair( 2 )mengembangkan keteramp lianprose s . n a s u t u p e k t a u b m e m n a d h a l a s a m n a k h a c e m e m , r a ti k e s m a l a i k i d il e y n e m k u t n u ) 6 : 2 0 0 2 , s a n k i d p e D ( a l a g a S l u fi a y S m a l a d o j d r a h a y d u m t u r u n e M (2005): Pendidikan ialah n a d n a g n u k g n il a l a g e s m a l a d g n u s g n a lr e b g n a y r a j a l e b n a m a l a g n e p a l a g e s g n a y n a r a j a g n e p i a g a b e s n a k it r a i d t a p a d n a k i d i d n e p a tr e s p u d i h g n a j n a p e s g n a d n U m a l a D . l a m r o f a g a b m e l i a g a b e s h a l o k e s i d n a k a r a g g n e l e s i d -Undang 0 2 n u h a t l a n o i s a n n a k i d i d n e p m e t s y s 03 (bab 1 pasa l1 )juga disebutkan bahwa: n a d r a j a l e b a n a s a u s n a k d u j u w e m k u t n u a n a c n e r e t r a d a s a h a s u h a l a d a n a k i d i d n e P i s n e t o p n a k g n a b m e g n e m f it k a a r a c e s k i d i d a tr e s e p r a g a n a r a j a l e b m e p s e s o r p il a d n e g n e p , n a a m a g a e k l a u ti ri p s n a t a u k e k i k il i m e m k u t n u a y n ir i d an diir , n a k u lr e p i d g n a y n a li p m a rt e k a tr e s a il u m q a l h k a , n a s a d r e c e k i ri d n a i d a b ir p e k ,t a k a r a y s a m , a y n ir i d Bangsa nd a Negara.Padai nitnyapendidikan tiu adalah suatu r a j a l e b n a t a i g e k s e s o r p t a p a d r e t n a r a j a l e b m e p m a l a D . n a r a j a l e b m e p s e s o r p -a d it g n a y r a j a g n e m k dapa t dipisahkan satu sama lain bahkan sailng terkati . : a w h a b n a k a t a g n e m i r a s a l a m o K m o k o K m a l a d o y r a n u S t u r u n e M n a k li s a h g n e m u a t a t a u b m e m g n a r o e s e s a n a m i d n a t a i g e k u t a u s n a k a p u r e m r a j a l e B
y n ir i d a d a p a d a g n a y u k a l h a k g n it n a h a b u r e p u t a u s a dalam pengetahuan, , p a k i s nd a kertamplian . i k il i m e m a w s i s n a k a i d a j n e m a y n a h n a k u b n a k i d i d n e p , i n i l a h m a l a D , i g o l o n k e t n a d n a u h a t e g n e p u m li n a u j a m e k l a h m a l a d i g g n it g n a y n a a s a u g n e p i p a t e t jugaharu smemiilk ikualtia smora lyang baik .Contoh adaptas ipendidikan r u k n a a n u g g n e p m a l a d n a h a b y r e p a y n a d a h a l a d a ikulum pendidikan d isekolah u m la idar iCara Belaja rSiswa (CBSA )pada tahun 1994 .Ku irkulum Berbasis n e t e p m o K s i (KBK ) tahun 2004 dan terak r hi Ku irkulum Tingaka t Satuan n a k u j u ti d n a k i d i d n e p m u l u k ir u k n a h a b u r e P . 6 0 0 2 n u h a t a d a p ) P S T K ( n a k i d i d n e P , ir i d n a m , a il u m k a l h k a r e b , n a m ir e b , a w q a tr e b g n a y a i s u n a m a y n d u j u w r e t k u t n u n a d n a u h a t e g n e p u m li n a k g n a b m e g n e m u p m a m n a d f it it e p m o k , s a u l n a s a w a w r e b i g o l o n k e t .Salah satu Problemaitkayang dihadap iduniapendidikan d inegaraktia s e s o r p m a l a D . u r u g n a k u k a li d g n a y n a r a j a l e b m e p s e s o r p a y n h a m e l h a l a d a n a u p m a m e k n a k g n a b m e g n e m k u t n u g n o r o d i d g n a r u k a w s i s , n a r a j a l e b m e p l e k i d n a r a j a l e b m e p s e s o r P . a y n ri k if r e b a s kebanyakan d i arahkan pada k u t n u a s k a p i d k a n a k a t o , i s a m r o f n i l a f a h g n e m k u t n u a w s i s n a u p m a m e k k u t n u t u t n u ti d a p n a t i s a m r o f n i i a g a b r e b n u b m i n e m n a d t a g n i g n e m ir a h e s n a p u d i h e k n a g n e d a y n n a k g n u b u h g n e m -h ar.i Prose spembelajaran yang a u b m e m n a k a u ti i tr e p e s tsiswa merasa bosan dalam mengikut ipembelajaran d i g n a d a k r e t a k e r e m n a k h a b n a r a j a l e p n a k it a h r e p m e m k a d it g n ir e s a k e r e M . s a l e k g n a d e s n a r a j a l e b m e p s e s o r p a k it e k n a m e t n a g n e d a r a c i b r e b u a t a n i a m r e b h a l a m h u d a g i d a j n e m s a l e k a g g n i h e s g n u s g n a lr e b dan pelajaran yang disampaikan oleh u r u g menjad i itdak efekit .f Untuk mengatas ianeka problemaitka tersebut ,guru
i s a v o n i n a k u k a l e m a s i b s u r a h -inovas i guna mewujudkan kegiatan belajar -n a r a j a l e b m e p n a u j u t i a p a c n e m u p m a m n a d n a k g n a n e y n e m , fi t k e f e g n a y r a j a g n e m a r a c e s opitmal .Peranan guru disin ibukan hanya sebaga ipendidik atau penyalu r n a k h a b n a d u ti i r a d h i b e l g n a y n a r e p i k il i m e m u r u g n u m a n a j a s ) ir e t a m ( n a s e p m a c a m i a g a b r e b m a l a d n a r a j a l e b m e p l a rt n e s i a g a b e s n a k a t a k i d t a p a d u r u g . n a r a j a l e p m a l a D pelajaran IPA secara umum menekankan pada hasi lbelaja ryang i s a t n e ir o r e b A P I n a r a j a l e p a t a m i r a d i r e t a m n a k a n e r a k i d i n i l a H . s it g a r p t a fi s r e b a d n e b a d a p -benda alam yang berada d i ilngkungan sektia r siswa .Tingkatan a y n u t a s h a l a s g n a y , i s a ir a v r e b t a g n a s a g u j i r e t a m n a g n u d n a k memiilk i sfia t t a p a d k a d it a w s i s i n i i r e t a m n a r a j a l e b m e p m a l a d r a j a l e b l i s a H . l a t n e m ir e p s k e n a t a i g e k i u l a l e m a p n a t h u n e p a r a c e s i m a h a m e m demosrtas.i Pendidikan IPA n a ir e b m e p a d a p n a k n a k e n e m pengalaman langsung dan kegiatan prakit suntuk n a k g n a b m e g n e m kompetens i aga r pese tra didik mampu menjelajah i dan . h a i m li a r a c e s r a ti k e s m a l a i m a h a m e m Namun Pendidikan IPA diarahkan untuk u h a t i r a c n e m d an berbuat sehingga dapa t membantu pese tra didik untuk h e l o r e p m e m pemahaman yang lebih mendalam tentang alam sektiar . Untuk j a l e b m e p s e s o r p n a k h a d u m e m aran pada mata pelajaran lImu Pengetahua Alam i d ) A P I ( sekolah dasar , maka disusunlah metode demonsrtas.i Metode in i k u t n e b m e m f it k a k a d n it r e b t a p a d k i d i d a tr e s e p r a g a a y a p u u t a s h a l a s n a k a p u r e m m n a g n e d n a u h a t e g n e p i ri d n e s ewujudkan gagasan dalam srtuktu rkogntifinya . t u r u n e M Abimanyu, ( 2010:7.17 )dalam prose spembelajaran dengan metode i s a rt s n o m e d siswa diber ikesempatan untuk mengalam isend ri iatau melakukan
,s i s il a n a g n e m , k e y b o u t a u s i t a m a g n e m , s e s o r p i t u k i g n e m , ir i d n e s membukitkan . u t n e tr e t s e s o r p u a t a n a a d a e k , k e j b o u t a u s g n a t n e t ir i d n e s n a l u p m i s e k k ir a n e m n a d n a k p a r e ti d k o c o c t a g n a s i s a rt s n o m e d e d o t e m a k a m , t u b e s r e t t a p a d n e p i r a d t a h il e M . n a r a j a l e b m e p m a l a d f it k a t a b il r e t a w s i s a n e r a k , A P I n a r a j a l e p m a l a d d n a g n u b u h e S engan permasalahan tersebut , penuil s ingin melakukan e d o t e m n a p a r e n e P “ l u d u j i s a l u m r o f n a g n e d n a it il e n e p demonsrtasi pada N D S i d A P I n a r a j a l e b m e p 5KabliaBoneKabupatenBoneBolango” .