LAPORAN TETAP PRAKTIKUM LAPORAN TETAP PRAKTIKUM
KIMIA ANALISIS DASAR KIMIA ANALISIS DASAR
Disusun Oleh : Disusun Oleh :
1. Dewanda Irawan 2. Duta Prima Putra 3. Dwi Ayu Pratiwi 4. Dwi Okta Larassakti 5. Ester Necessary 6. Fei Dwi !ania ". Isma #$y %aran&&i
Instruktur ' D(. %art)a A*nury+ %.,i.
-udu$ Percaan ' /itrasi Asam 0asa Penentuan !arnat -urusan Prdi ' /eknik !imia /ekn$&i !imia Industri DI
!e$as ' 1 !.I 0
JURUSAN TEKNIK KIMIA JURUSAN TEKNIK KIMIA POLITEKNIK
POLITEKNIK NEGERI NEGERI SRIWIJAYSRIWIJAYAA PALEMBANG
PALEMBANG 201
201
(PENETUAN KARBONAT BIKARBONAT)
1. TUJUAN PERCOBAAN
Mahasiswa mampu melakuka pee!ua ka"#$a! %a #ika"#$a! %alam&uplika %e'a &a"a !i!"asi me''uaka %ua i%ika!$". . RINCIAN PERCOBAAN
1. S!a%a"%isasi la"u!a #aku Cl %e'a #$"ak
. Ti!"asi &uplika u!uk mee!uka ka%a" ka"#$a! #ika"#$a! %e'a me''uaka %ua i%ika!$".
*. TEORI +ASAR
I$ ka"#$a! %apa! %i!e!uka %e'a &a"a !i!"asi %ua la'kah ,ai!u %e'a me''uaka %ua
i%ika!$"-CO* / *O/0 CO*/ O (2e$l3!alei)
CO* / *O/ 0 CO* / O (Me!il O"a'e)
2e$l3!alei #eke"4a se#a'ai i%ika!$" u!uk !i!"asi !ahap pe"!ama %e'a pe"u#aha wa"a %a"i me"ah ke !i%ak #e"wa"a. Me!il $"a'e #eke"4a se#a'ai i%ika!$" !ahap ke%ua %e'a pe"u#aha wa"a %a"i kui' me4a%i 4i''a. 2e$l3!alei %e'a 4a'kaua p 567 sampai 869 me"upaka i%ika!$" ,a' &$&$k u!uk !i!ik akhi" pe"!ama6 ka"ea p la"u!a NaCO*#e"4umlah 56*:. Me!il $"a'e %e'a 4a'kaua p *61
;6; &$&$k u!uk !i!ik akhi" ke%ua. Sua!u la"u!a 4euh COmempu,ai p
ki"aki"a *68. Ke%ua !i!ik akhi" !e"se#u! !i%ak sa!upu mem#e!uk pa!aha ,a' sa'a! !a4am.
<am#a" - Ku"=a Ti!"asi %a"i NaCO* %e'a Cl
Campu"a ka"#$a! %a #ika"#$a!6 a!au ka"#$a! hi%"$ksi%a %apa! %i!i!"asi %e'a Cl s!a%a" sampai ke%ua !i!ik akhi" !e"se#u! %ia!as. +alam !a#el 16 >1a%alah =$lum asam %alam ml ,a' %i'uaka %a"i
pe"mulaa sampai !i!ik akhi" 3e$l3!alei %a >me"upaka =$lum %a"i !i!ik
akhi" sampai !i!ik akhi" me!il $"a'e. al ii mem#uk!ika #ahwa NaO se&a"a le'kap #e"eaksi %alam !ahap pe"!ama6 NaCO* ha,a #e"eaksi
%alam !ahap ke%ua6 %a NaCO* #e"eaksi %alam ke%ua !ahap %e'a
me''uaka =$lume !i!"a ,a' sama %alam ke%ua !ahap. Tabel 4. Hubungan Volum dalam Titrasi Karbonat Tabel 4. Hubungan Volum dalam Titrasi Karbonat Z Zaatt HHuubb. . UUnnttuukk Identifkasi Identifkasi Kualitati Kualitati Milimol zat Milimol zat NaO ? = 7 = @ M 1 NaCO* =1 ? = M @ =1 NaCO* ? =1 7 = @ M NaO / NaCO* =1 = NaO - M(=1 =) NaCO* - M @ = NaCO* / NaCO* =1 = NaCO* - M(= =1) NaCO - M @ =1
;. AAT DAN< +I<UNAKAN Ne"a&a aali!is ka&a a"l$4i e"leme,e" :7 ml #u"e! :7 ml pipe! uku" : ml 'elas kimia 177 ml6 :77 ml la#u !aka" 177 ml6 :77 ml spa!ula6 pe'a%uk #$la ka"e!
:. <AMBAR AAT (TERAMPIR)
&uplika ,a' me'a%u' ka"#$a! #ika"#$a!
Cl
NaCO*
i%ika!$" 3e$l3!alei i%ika!$" me!il $"a'e
aua%es!
F. PROSE+UR PERCOBAAN
F.1. S!a%a"%isasi a"u!a Baku Cl %e'a NaCO*
Mem#ua! la"u!a 761 M Cl %e'a =$lume :77 ml
Meim#a' %e'a !eli!i 76; '" NaCO*6 mela"u!ka %e'a
aua%es! sampai 177 ml
Me,iapka * #uah E"leme,e"
Me'am#il Alik$! se#a,ak 7 ml u!uk masi'masi' E"leme,e"
Meam#ahka !e!es i%ika!$" me!il me"ah
Me!"i!asi %e'a Cl 6 kemu%ia me&a!a! =$lume,a F.. Pee!ua Ka"#$a! Bika"#$a!
Meim#a' %e'a !eli!i 76:7 '" Cuplika ,a' me'a%u' NaCO*%a NaCO*
Mela"u!ka ke%alam ai" %emie"al
Me,iapka * #uah E"leme,e"6 me'isi masi'masi' %e'a : ml alik$!
Meam#ahka !e!es i%ika!$" 3e$l3!alei
Me!"i!asi %e'a Cl hi''a #e"u#ah wa"a %a"i me"ah me4a%i !i%ak #e"wa"a
Me&a!a! =$lume !i!"a
Meam#ahka !e!es i%ika!$" me!il $"a'e
Me!"i!asi %e'a Cl hi''a #e"u#ah wa"a %a"i kui' me4a%i 4i''a
5. +ATA PEN<AMATAN 5.1 S!a%a"%isasi a"u!a Cl NO. PERCOBAAN >OUME C (M) 1. . *. 16F 165 6: >$lume Cl-21,7+21,8+22,5 3
?
5. Pee!ua Ka"#$a! Bika"#$a! N$. Pe"&$#aa >$lume Cl (ml) pa%a !i!"asi 1 (P.P) >$lume Cl (ml) pa%a !i!"asi (M.O) 1. . *. F F61 968 1:65 1:6F 19 >1> > ? F m > ? 1:65*** m NaCO* / NaCO* N$. Pe"&$#a a >$lume Cl (ml) pa%a !i!"asi 1 (P.P) >$lume Cl (ml) pa%a !i!"asi (M.O) 1. . *. 1;68 1*6 1*68 168 1;6; 1; >1> > ? 1; m > ? 1*6F99 m NaO / NaCO*
8. ASI PERITUN<AN
8.1 STAN+AR+ISASI ARUTAN Cl MK S!a%a" P ? Mk s!a%a" !i!"asi
Mk NaCO* ? Mk Cl gr Na2CO3 BE Na2CO3 ? >Cl @ NCl NCl ? gr Na2CO3 BE Na2CO3 x V HCl NCl ? 400,2mL gr x0,4mL 105,99 gr mol 2 mk mol x22mL ? 100,05 2331,78 2 ? 100,05 1165,89 ? 7675:5 N
8. STAN+AR+ISASI KARBONAT BIKARBONAT +EN<AN Cl G >1 >
Maka &ulika a%alah &u"a NaCO* / NaCO*
H NaCO* ? V HCl x N HCl x BE Na
2CO3
? 7mL x0,0858 me ml x105,9mg/mk 126,9 @ 177 ? 76:71 ? :761 H H NaCO*? V HCl x N HCl x BE Na2CO3 gr sampel x100 ? 8,83mL x0,0858 me ml x105,9mg/mk 126,9 @ 177 ? 769* ? 9*6 H 17. PERTANDAAN
1. Tuliska "umus kimia u!uk i%i&a!$" 3e$l3!alei %a "eaksi,a !e"ha%ap pe"u#aha p
. Be"apakah 4a'kaua p i%ika!$" ,a' %i'uaka pa%a pe"&$#aa ii
*. Se#uah &$!$h6 #e"a! 769 ' ,a' mu'ki me'a%u' NaO6 NaCO*6NaCO* a!au &u"a NaO / NaCO* a!au NaCO* /
NaCO* %i!i!"asi %e'a 7611;: M Cl %e'a &a"a %ua i%ika!$".
Te",a!a pa%a !i!"asi pe"!ama %e'a i%ika!$" pp %ipe"luka *;6;5 m Cl6 kemu%ia pa%a !i!"asi ke%ua %ipe"luka 16* m Cl. a. Campu"a apakah ,a'a%a pa%a &$!$h
#. i!u' H masi'masi' a! Jawa#
-1. Reaksi,a - CO* / *O/ CO* / O
Rumus kimia - CO1;O;
. 2e$l3!alei 4a'kaua p i%i&a!$" 567869 Me!il O"a'e 4a'kaua p i%i&a!$" *61;6;
Me!il Me"ah 4a'kaua p i%i&a!$" ;696 *. Pa%a !i!"asi 1 %a
-a. Campu"a NaO / NaCO*6 ka"ea =1 =
#. HNaO ?
(
24,48mL−12,32mL)
x0,445 mek ml x40 mg mek 600mg @ 177H ? 101,4982 600 @ 177H ?19681:;H 11. ANAISIS PERCOBAANPe"&$#aa kali ii a%alah pee!ua ka%a" ka"#$a! %a #ika"#$a! %alam la"u!a (&uplika). Tu4ua,a a%alah mee!uka ka%a" ka"#$a! %a #ika"#$a! %alam la"u!a se&a"a asi%ime!"i %a me''uaka i%ika!$" 'a%a. Pe"&$#aa ii me''uaka &uplika se#a,ak 7 m %a %i!i!"asi me''uaka la"u!a Cl 761M. 2u'si %a"i la"u!a s!a%a" Cl 761 M a%alah u!uk mem#ua! &uplika #e"a%a %alam kea%aa se!im#a'.
Selai i!u6 pemiliha Cl 761 M se#a'ai la"u!a s!a%a" ka"ea memeuhi #e#e"apa pe"s,a"a!a ,ai!u
-(1) asam i!u ha"us kua!6 ,aki sa'a! %is$siasi. () asam !e"se#u! !i%ak mu%ah me'uap. (*) la"u!a asam ha"us s!a#il.
(:) asam !e"se#u! #uka pe'$ksi%asi ,a' &ukup kua! u!uk me'ha&u"ka se,awase,awa $"'aik ,a' %i'uaka se#a'ai i%ika!$".
Kemu%ia6 me,iapka la"u!a %a"i &u"a NaCO*%aNaCO* %i
%alam * (!i'a) #uahErlenmeyermasi'masi' %iisi 7 ml. Pa%a p"isip,a pe"&$#aa ii a%alah ke!ika &uplika (,a' #e"wa"a pu!ih) %i!e!esifenolftalein aka #e"u#ah me4a%i wa"a me"ah.
I%ika!$"fenolftaleinme"upaka asam %ip"$!ik %a !i%ak #e"wa"a. I%ika!$" ii !e"u"ai %ahulu me4a%i #e!uk #e"wa"a,a %a kemu%ia6 %e'a hila',a p"$!$ ke%ua6 me4a%i i$ %e'a sis!em !e"k$4u'a! me'hasilka wa"a me"ah. Kemu%ia la"u!a %i!e!esi %e'a
i%ika!$"metil orange. Saa! la"u!a %i!e!esi i%ika!$" ii6 la"u!a #e"u#ah me4a%i kui' !e"us %i!i!"asi me''uaka la"u!a Cl 761 M. Ti!"asi %ihe!ika ke!ika mu&ul wa"a $"a'e. +a"i pe"&$#aa !e"se#u! %apa! %i!e!uka $"mali!as Cl %a pe"se!asi NaCO* %a NaCO*. +a %a"i
pe"&$#aa ii pula %apa! %i%apa!ka =$lume Cl ,a' me!"i!asi,a se"!a %apa! %ike!ahui =$lume pa%a pee!ua ka"#$a!#ika"#a$a! la"u!a !e"se#u!.
12.
12. KESIMPUAN
Pemiliha Cl 7617 M se#a'ai pei!"asi (la"u!a s!a%a") ka"ea
memeuhi s,a"a! asam kua!6 !i%ak mu%ah me'uap6 la"u!a ,a' s!a#il6 mu%ah la"u!6 %a #uka pe'$ksi%asi ,a' &ukup kua! u!uk
me'ha&u"ka se,awase,awa $"'aik ,a' %i'uaka se#a'ai i%ika!$".
I%ika!$" ,a' %i'uaka a%alah 3e$l3!alei %a me!il $"a'e ka"ea pemiliha,a ii aka #e"u#ah wa"a %i seki!a" !i!ik eui=ale %a"i !i!"asi u!uk asam lemah %i a!as F a%alah 3e$l3!alei %a u!uk #asa lemah %i #awah F a%alah me!il $"a'e.
I%ika!$" 3e$l3!alei 4ika %i!e!eska ke &uplika (#e"wa"a pu!ih) aka #e"u#ah me4a%i wa"a me"ah ka"ea 3e$l3!alei me"upaka asam %ip"$!ik %a !i%ak #e"wa"a. I%ika!$" ii !e"u"ai %ahulu me4a%i #e!uk wa"a,a %a kemu%ia %e'a hila',a p"$!$ ke%ua6 me4a%i i$ %e'a sis!em !e"k$4u'a! me'hasilka wa"a me"ah. +a saa! %i!i!"asi
%e'a Cl6 wa"a ,a' !a%i,a me"ah lama kelamaa me4a%i !i%ak #e"wa"a.
I%ika!$" me!il $"a'e 4ika %i!e!eska ke&uplika se#elum,a ,a' (!i%ak #e"wa"aLpu!ih #ei') aka me'hasilka wa"a kui'6 %a saa! %i!i!"asi %e'a Cl6 wa"a ,a' !a%i,a kui' lamakelamaa me4a%i 4i''a.
+a"i hasil !i!"asi ii %apa! %i!e!uka ka"#$a! %a #ika"#$a! %e'a Cl.
+A2TAR PUSTAKA
J$#shee!. 71:.Penuntun Praktikum Kimia Analis Dasar : Titrasi Asam Basa (Penentuan Karbonat Bikarbonat ). Palem#a' - Ju"usa Tekik Kimia P$li!ekik Ne'e"i S"iwi4a,a
Kh$pka"6 S.M. 77F.Konsep Dasar Kimia Analitik . Jaka"!a - UI P"ess. Sum#e" lai -h!!p-LLwww.'$$'le.&$mLala!p"ak!ikum.h!ml h!!p-L.i%.wikipe%ia.$"'L!i!"asi .h!ml h!!p-LLi%.wikipe%ia.$"'Lme!il4i''a.h!ml h!!p-LLawa"pamu'kas.w$"%p"ess.&$mL711L78L1Lpee!uaka%a" ka"#$a!%a#ika"#$a!L h!!p-LL!"iapee.#l$'sp$!.&$mL71*L7*L!i!"asiasam#asapee!ua ka"#$a!.h!ml
PEN<A+UK PIPET UKUR PIPET TETES NERACA ANAITIK
ABU TAKAR
KACA AROJI <EAS KIMIA ERENMEDER
CORON< <AMBAR AAT