Yıl 9, Sayı XXVIII, ss. 273-298. Year 9, Issue XXVIII, pp. 273-298.
DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh980
1926 İLE 2005 YILLARI ÖĞRETİM PROGRAMLARINDA YER ALAN GEOMETRİ KAVRAMLARININ KARŞILAŞTIRILARAK
İNCELENMESİ*
Sena COŞĞUN KANDAL** Zeynep ÇAKMAK GÜREL***
Özet
Bu araştırmada 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan ilkokul 4. sınıf tatbikatlı hendese (geometri) ders kitabında yer alan geometri kavramları ile 2005 İlköğretim Programı’na uygun hazırlanan ilköğretim matematik ders kitapları içerisindeki geometri öğrenme alanına ilişkin kavramların karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme kullanılmıştır. Araştırma verilerine göre, 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’nın pragmatik eğitim felsefesi temel alınarak oluşturulduğu görülmüştür. Bu bağlamda ders kitapları uygulamalı ve yaparak
-yaşayarak öğrenmeye yönelik hazırlanmıştır. 2005 İlköğretim Programı’nda ise kuramsal olarak yapılandırmacı yaklaşım temel alınmıştır. Program, öğrenci merkezli ve günlük yaşama yönelik uygulamaların yer aldığı bir çerçevede hazırlanmıştır. İki program karşılaştırıldığında benzer bir içerik ve yaklaşım sergiledikleri tespit edilmiştir. Bu araştırma ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kullandığı 2005 yılından önceki tüm eğitim programlarının, geleneksel eğitim anlayışına sahip olduğu yaygın kanısının aksine, yapılandırmacı yaklaşımın temeli olan pragmatik eğitim felsefesinin Erken Cumhuriyet Dönemi’nde de kullanıldığı söylenebilir.
* Bu çalışma 1
-3 Eylül 2016 tarihleri arasında Muğla’da düzenlenen IV. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu, ISHE 2016’da sunulan “1926 ile 2005 yılları ilkokul 4. sınıf geometri konularının karşılaştırılarak incelenmesi” başlıklı bildirinin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş halidir.
** Yrd. Doç. Dr., Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı, sena-cskn@hotmail.com
Anahtar Kelimeler: Eğitim Tarihi, Geometri, Hendese, Ders Kitabı
İncelemesi
An Investigation by Comparing of Geometry Concepts in 1926 and 2005 Curriculum
Abstract
In this study, it is aimed to investigate; the topics included in primary school 4th grade geometry course book of 1926 and the geometry related topics included in primary school mathematics course book of 2005, through compare and contrast method. In this research, one of the qualitative research methods; document review is used. According to the data gathered from this study, it is observed that 1926 education program is constituted based on pragmatic education philosophy. In this regard, the course books are designed on applied and learning by experience method. However in 2005, the education program is based on the constructivist approach. Program is prepared as a student-centered system and through concerning daily life practices. When we compare these two systems of 1926 and of 2005, it is investigated that they have the similar context and similar approach. Through this study, it can be alleged that all of the education programs which Turkish Republic used before 2005, in contrast to the general opinion that the traditional education understanding is sovereign, the base of constructivist approach; the pragmatic education philosophy is prevalent at the Early Republic Period too.
Key Words:History of Education, Geometry, Hendese, Course Book Review.
Giriş
Türkiye Cumhuriyeti’nin resmî eğitim politikasının, dolayısıyla müfredât programlarının nasıl olması gerektiğine dâir ilk kararlar, II.
Meşrutiyet yıllarında yapılması planlanan, ancak 1921’de toplanabilen I. Maârif Kongresi’nde alınmıştır. Bu kararlara göre eğitim millî, çağdaş ve dinamik nitelikte olacaktır1. Söz konusu kongrede eğitimin ilk ve orta kısımlarında okutulacak programlar üzerinde durulmuş, buralardaki eğitimin uygulamalı hale getirilmesi konusu hararetle tartışılmıştır2. I. Maârif Kongresi’nden sonra eğitimde izlenecek yolla ilgili en önemli çalışma 15 Temmuz 1923’de toplanan I. Heyet-i İlmiyye’de gerçekleştirilmiştir. Bu
toplantıda bir “İlköğretim Komisyonu” kurulmuş ve ilkokullarla ilgili
1Hâkimiyet
meseleler bu komisyonca araştırılmıştır3
. Ancak yeni eğitim düzeni ile ilgili en ciddî kararlar Cumhuriyet kurulduktan sonra, 23 Nisan 1340’da (1924)
toplanan II. Heyet-i İlmiyye’de alınmıştır. Söz konusu toplantıda bir
ilköğretim müfredât programı hazırlanmıştır. Bu programın öncelikli hedefi
millî, laik ve hayata yönelik bir eğitim anlayışı oluşturmaktır. Programla
birlikte ilköğretimdeki devre sistemi ortadan kalkmış ve beş sene bir bütün olarak ele alınmıştır. İlköğretimdeki ders sayısı 26 saat olarak belirlenmiştir.
Hesap (matematik) dersi erkek ilkmekteplerinde birinci sınıfta 2, ikinci,
üçüncü ve dördüncü sınıflarda 3, beşinci sınıfta 2 saat verilmiştir. Hendese dersi ise ilk üç sınıfta yer almamış, dördüncü sınıfta 1, beşinci sınıfta 2 saat verilmiştir. Kız ilkmekteplerinde hesap dersi birinci sınıfta yer almamış, bu değişiklik dışında program erkek ilkmektepleri ile benzerlik göstermiştir4
.
Programda, hendese dersinde konuların kuru kuruya anlatılmaması, mukavvadan örnekler gösterilmesi, arazi üzerinde ölçümler yapılması böylece
dersin uygulamalı bir şekilde öğrenciye verilmesi gerektiğinin sıklıkla altı
çizilmiştir5
.
1340 (1924) İlköğretim Müfredât Programı acele ve hazırlıksız yapıldığı için Millî Tâlim ve Terbiye Heyeti’nin kurulmasından sonra kaldırılmış, yerine 1926’da daha kapsamlı bir program hazırlanmıştır6
. 1926 İlkmektepler Müfredât Programı son derece işlevsel ve pragmatiktir. Bu program hayata ve çocuğa görelik, faâliyet ve iş, toplu tedris, kendi kendine idare, demokratik eğitim gibi yeni eğitim metotları temel alınarak hazırlanmıştır. Programda, 1340 (1924) Müfredât Programı’nın aksine hesap ve hendese dersleri ayrı ayrı değil, birlikte ele alınmış, ilk iki sınıfta haftada 2, üçüncü, dördüncü ve beşinci sınıflarda ise 3 saat verilmiştir7
. Programda
hendese dersinin hedefleri şu şekilde ifâde edilmiştir: “Sathîlerin ve cisimlerin bâriz şekillerini ve bu şekillerin evsâfını talebeye öğretmek, hendese dersinde aldıkları malûmâtın hayatta tatbikâtını göstermek, arsa, tarla, bağ ve bahçelerin ölçülmesini öğretmek, tabiatta ve sanat eserlerinde tesâdüf eden hendese şekil ve terkiblerinin güzelliğini gösterip çocukların bediî-i terbiyesini
3Ergün, M., Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982, s. 28.
4 İlkmektepler Müfredât Programı, Matbaa-ı Âmire, İstanbul, 1340 (1924), s. 1-2. 5
a.g.e., s. 21-22.
6Başgöz, İ., Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1995, s. 107.
inkişâf ettirmek”. Programda, hendese dersinin öğrenciyi faâliyete geçirmesi gerektiği ifâde edilmiştir. Öğrencinin, öğrendiği cisimleri mukavvadan,
tahtadan, telden, buğday sapından veya çamurdan imâl etmesi, odaların,
tarlaların bilfiil öğrenci tarafından ölçülmesi, gaz tenekesi, sandık gibi cisimlerin hacimlerinin öğrenciye hesap ettirilmesi gerektiği belirtilmiş, öğretmenler derslerin bu şekilde işlenmesi ve kuru kuruya tariflerle vakit
geçirmemeleri konusunda uyarılmıştır8. Bunun yanı sıra söz konusu
programda hayat bilgisi dersi mihver ders olarak kabul edilmiş, hesap ve hendese dersi de dâhil olmak üzere tüm dersler hayat bilgisi dersine bağlı
olarak işlenmiştir9. Bunun öncelikli sebebi ilkokul çağındaki çocukların
çözümleme ve birleşim yapma yeteneklerinin henüz gelişmemiş olmasıdır10
.
1926 programında bu konuya değinilmiş, dersler birbirinden ayrı bahislermiş gibi gösterilmemiş, bunun yerine programın bel kemiği olan hayat bilgisi dersinden hareketle tüm dersler arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır11
. Bu
şekilde verilecek eğitimin çocuğun hem öğrendikleri arasında ilişki kurmasını sağlayacağı hem de somuttan soyuta ilkesi ile daha kalıcı bilgiler edineceği düşünülmüştür. Nitekim, matematiksel işlemler somut nesneler aracılığı ile yapıldığında bu yolla oluşacak zihinsel yapı ile çocuk, daha sonraları karşılaştığı problemleri zihnen çözebilecek yetkinliğe erişmiş olur12
.
Umumî ilkmekteplerin müfredât programlarına göre hazırlanmış olan ancak köy çocuklarının ihtiyaç ve alakalarına uygun olarak düzenlenen 1930 Köy Mektepleri Müfredât Programı’nda da aynı kararlar göze çarpmaktadır. Ancak birinci sınıfta haftada 4, ikinci ve üçüncü sınıfta 3 saat hesap dersi yer
almasına rağmen bu okullarda hendese dersi okutulmamış, hendese dersine dair malûmâtlar hesap dersinde öğretilmiştir. Hesap dersi içerisinde çocuğa mutlaka bilfiil ölçümler yaptırılması, mesela dershane ya da bahçenin ölçülmesinin öğretilmesi istenmiştir13
.
1926 İlkmektepler Müfredât Programı, ilkokuldan sonra eğitime devam etmeyecek olan öğrencilerin iyi vatandaşlar olarak yetiştirilmeleri için gerekli eksikliklerin giderilmesi, programda ilkokulun amaçları ve prensipleri bölümünün eksik olması ve geçen zaman içinde ortaya çıkan yeni pedagojik
8
a.g.e., s. 27.
9 İlkmektepler Müfredât Programı
, 1926, Mukaddime.
10Binbaşıoğlu, C., Hayat Bilgisi Öğretimi, Nobel Yayınları, Ankara, 2003, s. 40 11İlkmektepler Müfredât Programı, 1926, s. Mukaddime.
metotların programa eklenmesi gerektiği gerekçeleri ile kaldırılmış ve yerine
1936 İlkokullar Müfredât Programı hazırlanmıştır14. Söz konusu program millî terbiye prensibi, çocuğun ve çocukların hususiyetine dikkat prensibi,
yakın yurt ve yakın zaman prensibi, iş prensibi, pratik bilgi ve maharetler kazandırma prensibi, ulusal ekonomi prensibi ve toplu tedris prensibi esas alınarak oluşturulmuştur15
. Programda hesap ve hendese dersi 1926
programında olduğu gibi birlikte ele alınmıştır. Ders, ilk dört sınıfta haftada 4 saat, beşinci sınıfta ise 5 saat okutulmuştur16
. Programda hendese dersinin
hedefi şu şekilde belirtilmiştir: “Çocuğa temasta bulunduğu cisimlerin şekillerini ve hacimlerini kavratmak, bunların maksada uygun yapılışını tetkik ettirmek ve hayat için lüzumlu hendesî bilgi ve maharetler kazandırmak17”. Programda çocukların mutlaka eşyaları bizzat görmeleri, onlara dokunmaları, hareket ettirerek tetkik etmeleri, katlayarak ya da keserek şekil vermeleri, benzerlerini bulmaları ve resimlerini çizmeleri gerektiği belirtilmiştir. Hendesî
bilginin tecrübe, müşâhede ve çocuğun kendi faâliyyeti ile kazandırılması
gerektiğinin altı çizilmiş, tetkik ve tecrübelerde kullanılacak malzemelerin çamur, tahta, mukavva, tel çubuk, patates, atkestanesi, kum, kar gibi muhitlerinde bulunan malzemelerden seçilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ders işlenirken 1926 programında olduğu gibi hayat bilgisi dersindeki mevzulara ait şekillerin seçilmesi gerektiği vurgulanmış ayrıca dersin hesap ve resim
dersleri ile sıkı bir ilişki içinde olduğu ifâde edilmiştir18
. Bu programda koni
(mahrut), piramit (ehram) ve küre gibi cisimlerin anlaşılması ilkokul çağındaki çocuklara zor geldiği için programdan çıkarılmış, aynı sebeple dördüncü sınıftaki yüzey (satıh) ölçüleri konusu beşinci sınıfa devredilmiştir19
.
1936 İlkokullar Müfredât Programı 1948’e dek küçük değişiklikler ile okutulmuştur. 1948’de köy ve şehir okullarında ayrı ayrı okutulan müfredât programlarının ders cetvellerinde farklı olması şartıyla tek bir programda birleştirilmesi hedef alınmış ve bunun sonucunda 1948 İlkokul Müfredât Programı ortaya çıkarılmıştır. Söz konusu programda hesap-hendese dersinin
adı aritmetik-geometri olarak değiştirilmiş, dersin amaçları daha detaylı bir
14Yeni İlkokul Müfredât Programı, Kültür Bakanlığı Dergisi, Sayı 20
-1, 1937, s. 161. 15
a.g.e., s. 164-170.
16 İlk Okul Programı, Devlet Basımevi, İstanbul, 1937, s. 35. 17 a.g.e., s. 176.
18
a.g.e., s. 176-179.
şekilde verilmiştir20
. Ders, umumî ilkokullarda ilk dört sınıfta haftada 4 saat, beşinci sınıfta 5 saat, köy okullarında ise ilk üç sınıfta 5, dördüncü ve beşinci sınıfta 4 saat okutulmuştur21
. Programda matematik dersine ait bilgilerin
çocuğun gerçek hayatta kullanmasını sağlayacak şekilde verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca matematiğin çocuğun günlük hayatında karşılaştığı problemleri çözebilmesini sağlayacak bir düşünme metodu haline getirmek
amacı ile işlenmesi gerektiği işaret edilmiştir. Programa göre çocuğun doğrudan doğruya somut eşya ile çalışmaları matematik öğretiminin esasıdır. Programda ders işlenirken çocuğun günlük hayatına değinilmesi, günlük tecrübeleri ile dersin birlikte hareket ettirilmesi istenmiştir22
. 1948 İlkokul Müfredât Programı, barındırdığı ilkelere rağmen hem içeriğinin çok yüklü
olması hem de okul araç-gereç ve öğretmen sayısındaki yetersizliklere bağlı
olarak nitelikli bir şekilde uygulanamamıştır23
.
1948 İlkokul Müfredât Programı’ndan sonra oluşturulan 1968 İlk Okullar Müfredât Programı, Tâlim ve Terbiye Kurulunca saptanmış ve VII. Millî Eğitim Şurası tarafından kabul edilerek 1962’de denemeye koyulmuş, 6 yıllık bir deneyimin ardından 1968’de yaygınlaştırılmıştır. Söz konusu programda köy okullarının ders çizelgesi programdan kaldırılmıştır. Geometri öğrenme alanına ait konuları da kapsayan matematik dersi tüm ilkokullarda ilk üç sınıfta haftada 5 saat, dördüncü sınıfta 4, beşinci sınıflarda ise 5 saat okutulmuştur24. Söz konusu programda geometri öğrenme alanının hedefleri şu şekilde belirtilmiştir: “öğrenci cisim ve şekilleri, bunlarla ilgili kavramları, özellikleri tanır. Çevresindeki varlıkların, eşyanın şekilleriyle görevleri arasındaki ilişkiyi sezmeye başlar. Başlıca geometrik şekil ve cisimlerin alan ve hacimlerinin nasıl hesaplanacağını öğrenir. Eşya ile mimarî eserlerde rastlanan özellik ve ahengi görebilecek kadar estetik duygular kazanır25.” Programda 1926 ve 1936 İlkmektep Müfredât Programı’na benzer şekilde,
öğretilecek cisimlerin hayat bilgisi dersi ünitelerinde karşılaşılan cisim ve şekillerle ilişki kurularak öğretilmesi gerektiğinin altı çizilmiştir. Geometri
20 Tazebay, A. (Haz.), İlköğretim Programları ve Gelişmeler, Nobel Yayınları, Ankara, 2000, s. 71
21 İlk Okul Müfredât Programı, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1948, s. 24 -25. 22
a.g.e., s. 177-183.
23 Salı, G. ve Arslan, M., Cumhuriyet Dönemi İlkokul Programlarında Toplu Öğretim Uygulaması, Eğitim ve Bilim, C. 25, S. 117, 2000, s. 60.
24 İlk Okul Programı, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1968, s. 269. 25
konuları öğretilirken öğrencinin bizzat ölçüm yapması, cisimlerin resimlerini çizmesi, onlara dokunması ve tecrübe etmesi istenmiştir26
. Ancak son derece
millî bir nitelik taşıyan 1968 İlk Okul Müfredât Programı genel itibariyle
geleneksel eğitim yaklaşımdan uzaklaşamamıştır.
1968 İlk Okul Programı 2005 yılına dek küçük değişikliklerle kullanılmıştır. 1982’de model bir program oluşturmak ve daha sonra oluşturulacak programları buna göre tanzim etmek amacıyla ülke genelindeki bir grup akademisyen tarafından bir kurul toplanmıştır. Bu program, Tâlim ve
Terbiye Kurulu’nun 14.02.1984’de 16 sayılı kararınca kabul edilmiş ve buna bağlı olarak bir matematik programı hazırlanmıştır. Söz konusu program
1985-1986 öğretim yılında tüm ilkokullarda uygulanmaya başlanmıştır27. Program daha sonra ortaokul matematik programı ile birleştirilerek 5+3=8 İlköğretim Matematik Programı adını almış ve bu isim ile okutulmuştur. Söz konusu programın yeterliliğini ölçmek adına yapılan araştırmalar sonucunda
1998’de program İlköğretim Okulu Matematik Dersi Öğretim Programı adını
almıştır. Program, Millî Eğitim Bakanlığı’nın 25.05.1999 tarih 68 sayılı kararı ile kabul edilmiş ve 1999-2000 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulamaya
konulmuştur28. Daha sonra bu programın çağdaş eğitim yaklaşımlarına uygun olmadığı düşünülmüştür. Bu sebeple program, yapılandırmacı yaklaşım esas alınarak yeniden düzenlenmiş, 2004-2005 yılında pilot uygulaması yapılarak 2005-2006 eğitim öğretim yılından itibaren tüm okullarda uygulanmaya
başlanmıştır. Mevcut programla geometri dersi ayrı bir ders olarak görülmemekte, matematik dersi altında yer alan öğrenme alanlarından biri olarak okutulmaktadır. Geometri öğrenme alanına ait konular uzamsal ilişkiler, geometrik cisimler ve şekiller, geometrik örüntüler ve geometride temel kavramlar şeklindedir. Geometri tüm sınıf seviyelerinde okutulmakla beraber, bu öğrenme alanına ait konular bir dönem boyunca birinci sınıfta 20 saat, ikinci sınıfta 19 saat, üçüncü sınıfta 21 saat, dördüncü sınıfta 19 saat okutulmaktadır. 2005 yılında hazırlanan ilkokul matematik dersi öğretim programının temel amaçlarından bir tanesi, öğrencilerin geçmiş yaşantıları ile matematik arasında ilişki kurmalarıdır. Program, ezberci eğitimden uzak, kavramsal öğrenmeye, matematiksel kavramlar arasında ilişki kurmaya, akıl
26
a.g.e., s. 180-181.
27Demirel, Ö., Türkiye’de Program Geliştirme Uygulamaları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 7, 1992, s. 30.
yürütmeye, aktif öğrenmeye ve problem çözme becerilerine sahip olmaya önem vermektedir. Özellikle problem çözme becerisi 2005 programında oldukça önemli bir işleve sahiptir. Bu bağlamda problem çözme etkinliklerinin gerçek hayatla ilişkilendirilmesine, söz konusu problemlerin gerçek hayattan seçilmesine ve matematik dünyası içinde elde edilen çözümlerin tekrar gerçek hayata yorumlanmasına önem verilmektedir29
. Mevcut programda 2009, 2011,
2015 yıllarında bazı düzeltmeler yapılmıştır ve günümüzde kullanılmaya
devam edilmektedir.
Araştırmanın Amacı
Bu çalışmada, 1926 İlk Mektepler Müfredât Programı’na uygun
hazırlanan ve 1931-1932 yılında okutulan ilkokul 4. sınıf tatbikatlı hendese
(geometri) ders kitabında yer alan geometri kavramları ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan ve 2015-2016
yılında okutulan ilkokul ve ortaokul matematik ders kitapları geometri öğrenme alanına ilişkin geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanında yer alan geometri kavramlarının karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda aşağıdaki alt problemlere cevap aranmaktadır:
1. 1926 İlkmektep Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda, geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin kavramların öğrenim sırası nasıldır?
2. 1926 İlkmektep Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda, geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin kavramların örnekleri nasıldır?
3. 1926 İlkmektepler Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda, geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin
kavramlara ait etkinlikler ve problemler nasıldır?
YÖNTEM
Araştırmanın Modeli
Bu araştırmada 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan ilkokul 4. sınıf tatbikatlı hendese (geometri) ders kitabında yer alan
geometri kavramları ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim
Programı’na uygun hazırlanan ilköğretim matematik ders kitapları içerisindeki geometri öğrenme alanına ilişkin kavramların karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda mevcut çalışmayı
derinlemesine incelemeye fırsat tanıyan nitel araştırma yöntemlerinden
doküman analizi (document analysis) yöntemi kullanılmıştır.
Veri Kaynağı
Veri kaynaklarının seçiminde aşağıdaki sıralama temel alınmıştır.
1. Programlarının belirlenmesi:
Araştırmada iki adet program incelenmiştir. Birincisi 1926 İlkmektepler Müfredât Programı, diğeri 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’dır. 1926 ve 2005 yıllarına ait matematik programlarının seçilmesinin nedeni;
1926 İlkmektepler Müfredât Programı’nın Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’ne ait ilk kapsamlı öğretim programı olması, bu program aracılığıyla eğitime yeni bir boyut kazandırması ve sonraki öğretim programlarının bu program temel alınarak değişim ve gelişime uğraması, bu programın seçilme
nedenlerden biridir. Ayrıca Millî Tâlim ve Terbiye Kurulu’nun 1926 yılında
kurulmuş olması ve bu kurulun kabul ettiği ilk ilkokul programı olması sebebi
ile 1926 İlkmektepler Müfredât Programıaraştırılmaya değer görülmüştür. 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’nın ise önceki programlardan daha farklı olduğu ve yapılandırmacı felsefeye dayalı bir program geliştirildiği söylenebilir. Programda derslerin içeriği etkinliklerle zenginleştirilmiş ve öğrenci merkezli bir program hazırlanmıştır. Özellikle aktif öğrenmeye, problem çözmeye, günlük hayat kavramlarına verdiği önem
ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı yapılandırmacı
yaklaşımı benimsemiştir. Literatürde 2005 öncesi öğretim programlarının davranışçı bakış açısına sahip olduğu ve ezbere dayalı bir öğretimin hâkim olduğu söylenmektedir. Buradan hareketle 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’nın eğitimde yenilikleri ile bilinmesi ve günümüzde en güncel program olması, bu programı araştırılmaya değer kılmaktadır.
Öğretim programının seçiminin ardından, matematik dersine ait 5 öğrenme alanı arasından geometri öğrenme alanı ve geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanı araştırma kapsamında incelenmiştir. Bu öğrenme alanının seçilmesinin nedeni; günlük hayat, etkinlik ve problem çözme kavramlarını en iyi ortaya çıkarabilecek konuları barındırmasıdır. Bu
kavramlar 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’nı farklı kılan
kavramlar olduğu için Cumhuriyet Dönemi’nde bu kavramların kullanımının ortaya çıkarılması iki programın karşılaştırılması açısından önem arz
etmektedir.
3. Ders kitaplarının seçimi:
1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan ve 1931
-1932 öğretim yılında okutulan geometri (tatbikatlı hendese) kitapları incelenmiş ve 4. sınıf hendese kitabının30 geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına yönelik olduğu görülmüştür. Ardından kitapta yer alan tüm kavramlar ele alınmıştır.
Benzer şekilde 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na
uygun hazırlanan ve 2015-2016 öğretim yılında okutulan ilköğretim
matematik kitaplarının geometri öğrenme alanları incelenmiş ve 1926
İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan 4. sınıf ders kitabında yer alan kavramların farklı sınıf seviyelerinde yer aldığı görülmüştür. 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan 4. sınıf ders kitabı temel
alınarak 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun
hazırlanan 131
-232-333-434-535-636-737-838. sınıf matematik kitapları
incelenmiştir. Bunun sebebi 1926 yılındaki programa göre tek bir sınıf
30
Mahmud Ekrem., 4. Sınıf Tatbikatlı Hendese,Türk Kitapçılığı Limitet Şirketi, İstanbul, 1931 -1932.
31Gündoğdu L. ve Karaca M., İlköğretim Matematik 1 Ders Kitabı (2. Kitap), Koza Yayın Dağıtım AŞ., Ankara, 2015-2016.
32Umay, A., Özşimşek, C. ve Karagülle, E. K., İlköğretim Matematik 2 Ders Kitabı (1. Kitap) , Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. AŞ., İstanbul, 2015-2016.
33 Küçük, Ö. ve Karapınar, D., İlköğretim Matematik 3 Ders Kitabı ( 1. Kitap), Evrensel İletişim Yayınları, Ankara, 2015-2016.
34Şenyurt, C. ve Karakuyu, E., İlköğretim Matematik 4. Sınıf Ders Kitabı (1. Kitap), Dikey yayıncılık, Ankara, 2015-2016.
35 MEB., Ortaokul Matematik 5. Sınıf Ders Kitabı (2. Kitap), Ankara, 2015-2016. 36Bağcı, O., Ortaokul Matematik 6. Sınıf Ders Kitabı, Dikey Yayıncılık, Ankara, 2015
-2016. 37 MEB., İlköğretim Matematik 7. Sınıf DersKitabı, Ankara, 2015-2016.
düzeyinde toplanan kavramların, 2005 yılındaki programa göre tüm sınıf düzeylerine dağıtılmış olmasıdır. Geometrik şekillere ve cisimlere ilişkin kavramların sıralanışı ve günlük hayat örnekleri genellikle 1-2-3 ve 4. sınıf
düzeyinden alınırken, bu kavramlara ilişkin etkinlikler ve problemler
genellikle 5-7-6 ve 8. sınıf ders kitaplarında yer aldığından, bu sınıf
düzeylerinden kitaplar incelenmiştir.
Veri Toplama Aracı
Bu araştırmada veri toplama tekniklerindenvar olan kayıt ve belgeleri inceleyerek veri toplama şeklinde tanımlanan39 belgesel tarama tekniği
kullanılmıştır. Böylece 1926 İlkmektepler Müfredât Programı ve 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı ile bu programlara uygun
hazırlanan ders kitapları kullanılmıştır.
Verilerin Analizi
Verilerin analizinde, elde edilen verileri önceden belirlenmiş kavramsal çerçeveye veya temalara göre özetlemeye ve yorumlamaya yarayan betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Analiz birimi kelime ve cümleler olmak üzere; geometri alanına ait kavramlar (küp, prizma, silindir, koni, küre) kategorileri oluşturmaktadır. Öncelikle 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun
hazırlanan geometri kitabında yer alan eski Türkçe ile verilen kavramlar günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Daha sonra bu kitapta yer alan kavramlar belirlenmiş ve kategorileştirilmiştir. Bu kavramların 2005 İlköğretim Programı’nda hangi sınıf düzeylerinde yer aldığı araştırılmıştır. Bu doğrultuda ilköğretim 1-2-3-4-5-6-7 ve 8. sınıf matematik kitapları çalışmaya dâhil
edilmiştir.
BULGULAR
1. “1926 İlkmektep Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda, geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin kavramların öğrenim sırası nasıldır?” şeklindeki birinci alt probleme ilişkin bulgular Şekil 1 ve Şekil 2’de sunulmuştur.
Şekil 1: 1926 İlkmekteplerMüfredat Programı’na göre geometri kavramların sıralanışı
Şekil 1’de sunulduğu üzere 1926 programına uygun hazırlanan kitaplarda, üç boyutlu cisimlerden yola çıkılarak iki boyutlu cisimlere geçildiği görülmektedir. Örneğin; öğrencilere küp kavramının tanıtılmasının ardından kare kavramının tanıtılması, kavram sıralaması bazında üç boyutlu cisimlerden yola çıkarak iki boyutlu cisimlere geçildiğinin bir göstergesidir. Benzer şekilde dikdörtgenler prizmasının ardından dikdörtgenin, üçgen prizmanın ardından üçgenin, silindirin ardından dairenin verilmesi yine bu duruma örnek teşkil etmektedir.
Kavramların sıralamasının yanında benzer durum kavramların tanımlarında da ortaya çıkmaktadır. Söz konusu programda bazı geometrik şekillerin tanımına bakıldığında; karenin bir küpün oturduğu yeri çizersek bir kare oluşur şeklinde tanımlanması küpten hareketle karenin tanımlandığını; dikdörtgenin ise kibrit kutusunun oturduğu yüzeyin resmi dikdörtgendir
şeklinde tanımlanması dikdörtgenler prizmasından hareketle dikdörtgenin
tanımlandığını göstermektedir.
Küp (Mikâp) Yüzey (Satıh) Çizgi (Hat)
Nokta
Kare (Murabba) Açı (Zaviye)
Dikdörtgenler prizması (Mütevaziyülmüstatilat) Dikdörtgen (Müstatil)
Prizma (Menşur) Üçgen (Müselles) Silindir (Ustüvane)
Tüm bunlardan hareketle 1926 programına uygun hazırlanan kitaplarda, tümdengelim bir yaklaşım sergilediğini söylenebilir.
Şekil 2: 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na göre geometri kavramların sıralanışı
Şekil 2’de sunulduğu üzere 2005 programına uygun hazırlanan kitaplarda, tüm üç boyutlu cisimlerin tanıtılmasının ardından iki boyutlu cisimlere geçildiği görülmektedir. Örneğin; öğrencilere küp kavramının tanıtılmasının ardından kare kavramının tanıtılması, kavram sıralaması bazında üç boyutlu cisimlerden yola çıkarak iki boyutlu cisimlere geçildiğinin bir göstergesidir. Benzer şekilde dikdörtgenler prizmasının ardından
Küp Prizma Dikdörtgenler prizması
Silindir
Koni Küre Kare Dikdörtgen
Üçgen Daire Düzlem
Doğru
dikdörtgenin, üçgen prizmanın ardından üçgenin, silindirin ardından dairenin
verilmesi yine bu duruma örnek teşkil etmektedir.
Kavramların sıralamasının yanında benzer durum kavramların tanımlarında da ortaya çıkmaktadır. Programda bazı geometrik şekillerin tanımına bakıldığında; karenin, küpün kâğıtta bıraktığı iz karesel bölge olarak adlandırılır. Bu bölgenin sınırlarına ise kare denir şeklinde tanımlanması küpten hareketle karenin tanımlandığını; dikdörtgenin ise dikdörtgenler prizmasının kağıtta bıraktığı iz dikdörtgensel bölge oluşturur. Bu bölgenin sınırlarına ise dikdörtgen adı verilir şeklinde tanımlanması yine dikdörtgenler
prizmasından hareketle dikdörtgenin tanımlandığını göstermektedir.
Tüm bunlardan hareketle 2005 programına uygun hazırlanan kitaplarda tümevarım ve tümdengelim yaklaşımlarının birlikte kullanıldığı ifade edilse
de, geometri kavramlarının sıralanışına ve tanımlarına bakıldığında; tümdengelim bir yaklaşım sergilendiği söylenebilir. Nitekim ilkokulda, Şekil 2’de verilen sıralama kullanılsa da ortaokulda bu kavramlara ait alan ve hacim ölçülerinin hesaplanmasında tekrar geri dönülmektedir: Örneğin silindir kavramı 1. sınıfta ortaya atılmış, tanıtılmış ve örneklendirilmiş olmasına rağmen 7. sınıfta yüzey alanı ve hacim hesabı için silindir kavramına tekrar yer verilmiştir. Bu nedenle programın bütününde tümevarım ve tümdengelim yaklaşımları bir arada kullanılmakta olup, kavramların ilk ortaya çıkışında tümdengelim bir yaklaşım sergilendiği görülmektedir.
Tablo 1: 1926 ve 2005 İlköğretim Programı geometri kavramları ve
Sigara, kibrit, tebeşir kutuları
Silindir
Araba, tramvay, otomobil
tekerleği
Programı’na hem de 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na
uygun hazırlanan kitaplarda, geometrik şekillere ve cisimlere günlük hayattan örnekler verilmiştir. Söz konusu yıllara göre günlük hayat örnekleri değişiklik göstermekle birlikte bazı örneklerin benzer bazılarının ise tamamen aynı olduğu belirlenmiştir. Örneğin 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda “soba borusu, gümüş para, zıpzıp” gibi örnekler kullanılırken; 2005 İlköğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda günümüz şartları bakımından “basketbol topu, bilardo topu, trafik işaretleri, yılbaşı şapkası” gibi örneklerin kullanılması dikkat çekmektedir. Diğer
3. “1926 İlkmektepler Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Öğretim Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda, geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin kavramlara ait etkinlikler ve problemler nasıldır?” şeklindeki üçüncü alt
probleme ilişkin bulgular Tablo 2 ve Tablo 3’de sunulmuştur.
Tablo 2: 1926 İlkmektepler Müfredât Programı geometri kavramlarına ilişkin etkinlikler
Geometrik
kavramlar Etkinlikler Problemler
Küp demir parmaklık koymak istiyoruz. Bahçenin uzunluğu
dikdörtgenler prizması yapımı
Üçgen
prizma
1. Kâğıttan üçgen prizma yapımı
2. Saz ve buğday sapları ile üçgen prizma yapımı
1. Üçgen prizmada kaç yüzey vardır.
Silindir
1. Kâğıttan silindir yapımı
2. Bir ağaç kütüğünün çevresinin ölçülmesi
1. 4 santimetrelik yarıçaplı bir
daire resmediniz. Pergelin
ayakları arasındaki mesafeyi bozmaksızın bir ayağınızı
daire çevresinin üzerine
koyarsanız kaç tane kavis elde
edersiniz.
Koni
1. Kâğıttan koni
yapımı
2. Kumdan koni
yapımı
3. Telden koni yapımı
-
Küre 1. Telden küre yapımı2. Çamurdan küre yapımı
-
Tablo 2’de görüldüğü üzere 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda geometrik cisimler ve şekillere ilişkin etkinlikler ve günlük hayat problemleri yer almaktadır. Etkinliklere bakıldığında, derslerde tüm geometrik cisimlere ait en az bir etkinlik yapıldığı görülmektedir. Yapılan etkinliklerde öğrencilerden öğrendikleri geometrik cisimleri kâğıttan, telden, saz ve buğday saplarından, kumdan veya çamurdan yapmaları beklenmektedir. Ayrıca öğrencilerden küp ve dikdörtgenler prizmasının açınımını yapmaları istenmektedir. Problemlere bakıldığında ise,
Tablo 3: 2005 İlköğretim Programı geometri kavramlarına ilişkin
etkinlikler Geometrik
kavramlar Etkinlikler Problemler
Küp 1. Küpün açınımı
1. Güray, küp şeklindeki puf minderini kumaşla kaplamak istiyor. Pufun bir ayrıtının uzunluğu 50 cm olduğuna göre bu iş için kaç cm2 kumaş
metre uzunluğundaki halı
sahanın etrafı ve üst kısmı tel kafes ile kapatı- lacaktır.
Sahanın etrafına çevrilecek tel kafes 5 m yüksekliğinde
olacağına göre toplam kaç m2 tel kafes gereklidir?
2. Alanı 100 cm2 olan kare şeklindeki fayanslarla boyu 25 m, eni 13 m ve derinliği 2 m ürettiği zeytinyağını teneke
kutularda pazarlamak istiyor.
santimetrekarelik teneke
kullandığını bulalım.
Koni 1. Kâğıttan koni
yapımı
1. 3 cm yarıçaplı bir kenar
uzunluğu 12 cm olan koni
şeklindeki dondurmanın
ambalajı için ne kadar kâğıt kullanılmalıdır?
Küre 1. Pipet ve kartondan küre yapımı
1. Çapı 24 cm olan bir futbol topunu yapmak için kaç santimetrekare deri gerektiğini bulalım
Tablo 3’de görüldüğü üzere 2005 yılına ait öğretim programına uygun hazırlanan kitaplarda, geometrik cisimler ve şekillere ilişkin etkinlikler ve günlük hayat problemleri yer almaktadır. Etkinliklere bakıldığında; derslerde tüm geometrik cisim ve şekillereait en az bir etkinlik yapıldığı görülmektedir. Yapılan etkinliklerde öğrencilerden öğrendikleri geometrik cisimleri kâğıttan, mukavvadan, kartondan, kâğıt çubuktan, çöp şişten veya pipetten yapmaları beklenmektedir. Ayrıca küp, dikdörtgenler prizması ve silindirin açınımına ilişkin etkinlik yapılması önerildiği görülmektedir. Problemlere bakıldığında ise; birçok problemin günlük hayatla ilişkilendirildiği ve öğrencilerin kendi yaşantılarına ve deneyimlerine hitap ettiği görülmektedir.
Her iki program etkinlikler ve problemler bağlamında
karşılaştırıldığında, tüm geometrik cisimlere ilişkin en az bir etkinlik ve günlük hayat problemi yer almakta olup etkinlikler ve problemler dönemin şartlarına göre farklılık göstermektedir. Örneğin; her iki programda da kâğıt, karton gibi materyaller kullanılırken, 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda saz ve buğday sapları, tel, çamur, kum gibi; 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda ise mukavva, çöp şiş, pipet gibi materyallerin kullanımı dikkat
çekmektedir. Dönemin şartlarına uygun materyal kullanımı, iki program arasındaki farklılığı göstermektedir.
Sonuç ve Tartışma
Bu araştırmada 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na uygun
hazırlanan ilköğretim matematik ders kitapları içerisindeki geometri öğrenme alanına ilişkin kavramların karşılaştırılarak incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda araştırmanın sonuçları aşağıdaki gibidir:
1926 İlkmektepler Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller
alt öğrenme alanına ilişkin kavramların öğrenim sırası karşılaştırıldığında, bu
alana ilişkin iki öğretim programının da tümdengelim bir yaklaşım sergilediği görülmektedir. İki program arasında iki fark tespit edilmiştir. Birincisi söz konusu alana ilişkin kavramlar, 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na göre
tek bir sınıf düzeyinde verilirken, 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’na göre kavramların dağıtılarak farklı sınıf düzeylerinde veriliyor olmasıdır. İkincisi ise 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’na göre birbiri ile ilişkili cisim ve şekiller peş peşe verilirken (Ör; küpün öğretiminin ardından kare kavramının öğretimi); 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’na göre tüm geometrik cisimlerin verilmesinin ardından geometrik şekillerin
verilmesidir (Ör; Küp, dikdörtgenler prizması, silindir,.. öğretiminin ardından,
kare, dikdörtgen, dairenin öğretimi).
1926 İlkmektepler Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’nauygun hazırlanan kitaplarda geometri öğrenme alanına ait
geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin kavramların
örnekleri karşılaştırıldığında; her iki programa ait örneklerde öğrencilere günlük hayattan örnekler verildiği ve öğrencilerin geçmiş yaşantıları ve deneyimleri göz önüne alındığı görülmektedir. Söz konusu yıllara göre günlük hayat örnekleri dönemin şartlarına göre değişiklik göstermekle birlikte bazı örneklerin benzer bazılarının ise tamamen aynı olduğu görülmektedir. Bu durum 2005 yılında matematiğin günlük hayattaki kullanımına verilen önemin
1926 yılında da verildiğini göstermektedir.
1926 İlkmektepler Müfredât Programı ile 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’na uygun hazırlanan kitaplarda geometri öğrenme alanına ait geometrik cisimler ve şekiller alt öğrenme alanına ilişkin etkinlikler ve
Problemler karşılaştırıldığında ise, her iki programda da birçok problemin günlük hayatla ilişkilendirildiği ve öğrencilerin geçmiş yaşantılarına ve deneyimlerine hitap ettiği görülmektedir.
Tüm bunlardan hareketle söz konusu araştırmada, aslında Türkiye Cumhuriyeti’nin kullandığı 2005 yılından önceki tüm eğitim programlarının, geleneksel eğitim anlayışına sahip olduğu yaygın kanısının aksine, yapılandırmacı yaklaşımın temeli olan pragmatik eğitim felsefesinin Erken Cumhuriyet Dönemi’ndeki müfredât programlarında kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Fakat asılproblem, 1926 programında yaparak yaşayarak öğrenme ilkesinin esas alındığı, çocuktan hareket akımından etkilendiği kuramsal olarak söylenebilirse de uygulamada geleneksel tutumdan uzaklaşılamadığı, ilgili literatürde belirtilmektedir40
. Teori ve uygulamadaki bu farklılığın
oluşmasının nedenleri, öğretmenlerin pragmatik eğitim felsefesi ile hazırlanmış programı uygulamaya hazır olmamaları, süreçte yeterli araç-gereç
bulunmaması ve sınıfların kalabalık oluşu gibi problemlerdir41
. Bu problemler nedeniyle pragmatik eğitim felsefesine uygun hazırlanan 1926 öğretim
programı daha önceki yıllardaki derslerin, yeni bir ad altında ve eski öğretim
yöntemlerine göre okutulmasından başka sonuç vermemiştir42
. Nitekim etkin,
hak ve sorumluluklarını bilen ve üretken bir Türk gençliği yetiştirmeyi amaçlayan program kısa süre sonra rafa kaldırılmıştır43
.
1926 yılından 2005 yılına dek yapılan program geliştirme çalışmalarına bakıldığında ise, yine bu programlarda öğrenci merkezli anlayışın hâkim olduğu, aktif öğrenim benimsendiği, problem çözme becerilerine önem
verildiği, derslerde etkinliklerin kullanılması gibi kavram ya da söylemlere rastlanılmakla birlikte, bu programların uygulamada davranışçı yaklaşımdan uzaklaşamadığı görülmüştür44. Bu nedenle özellikle 2005 yılından önceki programlar; uygulamaya değil konuya ağırlık verdiği, öğrenciyi ezberciliğe zorladığı, yaratıcılığı ve üretkenliği geliştirmediği, problem çözme becerisi
40 Salı G. ve Arslan, M., a.g.e., s. 59. 41Ergün, M., a.g
.e., s. 74.
42 Wilson, H. E., Başgöz, İ., Türkiye Cumhuriyeti’nde Eğitim ve Atatürk, Dost Yayınları, Ankara, 1973, s. 96.
43 Ata, B., Atatürk, Eğitim ve Altruism, Cumhuriyet’in İlk Yıllarından Günümüze Dil, Kültür, Eğitim, Gazi Üniversitesi Hasan Ali Yücel Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2007, s. 185.
gibi hayatı kolaylaştırıcı becerilere yer vermediği 45
, dolayısıyla geleneksel eğitim yaklaşımlarına bağlı olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir.
2005’ten önceki programlarda yer alan becerilere yeni beceriler eklenerek veya değiştirilerek oluşturulan 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’nda ise önemli farklılıkların ortaya çıktığı söylenmektedir. Bunlar
öğretmenin ve öğrencinin sınıftaki rolü, problem çözme becerisine yapılan vurgu, ölçme değerlendirmedeki değişim, yeni öğretim metotlarının programa eklenmesi, öğrenme ve öğretme anlayışı, sınıf içi etkinlikleri, matematiğin günlük hayatla ve öğrencinin geçmiş deneyimleri ile ilişkilendirilmesi ve teknoloji kullanımıdır46
. Fakat yine literatüre bakıldığında yapılandırmacı yaklaşımı temel alan 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’nda da önceki programlarda yaşanan durumun ortaya çıktığı görülmektedir. Bu programda da öğrencilerin sürece aktif katılımlarının, sorgulayıcı ve araştırmacı bir kimliğe bürünmelerinin esas alındığı, bilgilerini geçmiş yaşantıları ile ilişkilendirebilen ve problem çözme becerilerine sahip bireyler yetiştirdiği kuramsal olarak söylenebilse de; programın uygulanmasında 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’ndaki gibi benzer sıkıntıların olduğu47 söylenebilir. 2005 programının uygulanmasındaki temel problemler, materyal
eksikliği, verilen sürenin yetersiz olması, sınıfların kalabalık olması, ailelerin yeterince bilgili olmaması ve öğretmenlerin yetersiz kalması ve hizmet içi eğitimi nitelikli bir şekilde almamaları48şeklinde özetlenebilir.
İncelenen programlara bakıldığında, gerekli altyapı hazırlanmadan uygulamaya geçilmesi, hem 1926 İlkmektepler Müfredât Programı’nın hem
de 2005 İlköğretim Matematik Dersi Programı’nın uygulanmasında
problemler oluşturmuştur. Aslında kuramsal olarak her iki öğretim programının da pragmatik eğitim felsefesine ve yapılandırmacı yaklaşıma
45
Akbaba, T., Cumhuriyet Dönemi’nde Program Geliştirme Çalışmaları, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, S: 54-55, 2004, s. 22.
46 Koç, Y., Işıksal, M. ve Bulut, S., Elementary School Curriculum Reform in Turkey,
International Education Journal, 8 (1), 2009, ss. 32-33.
47 Bal, A. P., Yeni İlköğretim Matematik Öğretim Programının Öğretmen Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 2008, s. 53-68. 48 Baki, A., Gökçek, T., Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki İlköğretim Matematik (1-5) Program Geliştirme Çalışmalarının Karşılaştırılması, Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri, 5 (2), 2005, s. 575-578; Bukova Güzel, E., Alkan, H., Yeniden Yapılandırılan
yakın olduğu; fakat uygulamada, söz konusu problemler nedeniyle geleneksel yaklaşımdan uzaklaşamadığı görülmektedir. Bu durum program değişikliğine gidilmeden önce tespit edilen bu problemlerin çözümüne ulaştırılması gerektiğini göstermektedir.
KAYNAKLAR
Akbaba, T. Cumhuriyet Dönemi’nde Program Geliştirme Çalışmaları,
Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, S: 54-55, 2004, ss. 16-23.
Ata, B., Atatürk, Eğitim ve Altruism, Cumhuriyet’in İlk Yıllarından Günümüze Dil, Kültür, Eğitim, Gazi Üniversitesi Hasan Ali Yücel Araştırma
ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2007, ss. 183-201.
Bağcı, O. Ortaokul Matematik 6. Sınıf Ders Kitabı, Dikey Yayıncılık,
Ankara, 2015-2016.
Bal, A. P., Yeni İlköğretim Matematik ÖğretimProgramının Öğretmen
Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 2008, s. 53-68.
Baki, A., Gökçek, T., Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki
İlköğretim Matematik (1-5) Program Geliştirme Çalışmalarının
Karşılaştırılması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5 (2), 2005, ss. 557-588.
Başgöz, İ., Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995.
Binbaşıoğlu, C., Hayat Bilgisi Öğretimi, Nobel Yayınları, Ankara,
2003.
Binbaşıoğlu, C., Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi, Anı Yayınları, Ankara,
2005.
Bukova Güzel, E., Alkan, H., Yeniden Yapılandırılan İlköğretim
Programı Pilot Uygulamasının Değerlendirilmesi, Kuram ve Uygulamada
Eğitim Bilimleri, 5 (2), 2005, ss. 385-420.
Demirel, Ö., Türkiye’de Program Geliştirme Uygulamaları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 7, 1992, ss. 27-43.
Duru, A. ve Korkmaz, H., Öğretmenlerin Yeni Matematik Programı Hakkındaki Görüşleri ve Program Değişim Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 2010, s. 67-81.
Ergün, M., Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara Üniversitesi Dil ve
Gündoğdu L. ve Karaca M. İlköğretim Matematik 1 Ders Kitabı (2. Kitap), Koza Yayın Dağıtım AŞ. Ankara, 2015-2016.
Hâkimiyet-i Milliyye, 17 Temmuz 1921.
Hâkimiyet-i Milliyye, 22 Temmuz 1921.
İlkmektepler Müfredât Programı, Matbaa-ı Âmire, İstanbul 1340 (1924).
İlkmektepler Müfredât Programı, Millî Matbaa, İstanbul 1926. İlk Okul Programı, Devlet Basımevi, İstanbul, 1937.
İlk Okul Programı, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1968.
Karasar, N., Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayıncılık, Ankara 2009.
Koç, Y., Işıksal, M. ve Bulut, S., Elementary School Curriculum
Reform in Turkey. International Education Journal, 8(1), 30-39, 2007. Köy Mektepleri Müfredât Programı, Devlet Basımevi, İstanbul 1938. Küçük, Ö. ve Karapınar, D. İlköğretim Matematik 3 Ders Kitabı ( 1. Kitap), Evrensel İletişim Yayınları, Ankara, 2015-2016.
Mahmud Ekrem, 4. Sınıf Tatbikatlı Hendese, Türk Kitapçılığı Limitet
Şirketi, İstanbul-Amedi Matbaası, 1931-1932.
MEB, İlköğretim Matematik Dersi (1–5. Sınıflar) Öğretim Programı,
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara, 2009a.
MEB, İlköğretim Matematik Dersi (6–8. Sınıflar) Öğretim Programı,
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara, 2009b.
MEB. Ortaokul Matematik 5. Sınıf Ders Kitabı (2. Kitap), Ankara, 2015-2016.
MEB, İlköğretim Matematik 7. Sınıf Ders Kitabı, Ankara, 2015-2016.
Memnun, D. S., Türkiye’deki Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Matematik Programlarına Genel Bir Bakış, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S: 25, 2013, ss. 71-91.
Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, C. 62, S. 2506, 1999.
Salı, G. ve Arslan, M., Cumhuriyet Dönemi İlkokul Programlarında Toplu Öğretim Uygulaması, Eğitim ve Bilim, C. 25, 2000, ss. 56-63.
Şenyurt, C. ve Karakuyu, E. İlköğretim matematik 4. Sınıf Ders Kitabı (1. Kitap), Dikey yayıncılık, Ankara, 2015-2016
Tazebay, A. (Haz.), İlköğretim Programları ve Gelişmeler, Nobel
Umay, A., Özşimşek, C. ve Karagülle, E. K. İlköğretim Matematik 2 Ders Kitabı (1. Kitap), Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. AŞ. İstanbul,
2015-2016.
Yeni İlkokul Müfredât Programı, Kültür Bakanlığı Dergisi, Sayı 20-1, 1937, ss. 161-197.
Yelli, B. B. ve Kişi, E. İlköğretim Matematik 8. Sınıf Ders Kitabı. MEB, Ankara, 2015-2016.
Wilson, H. E., Başgöz, İ., Türkiye Cumhuriyeti’nde Eğitim ve Atatürk,
