MAKALAH
MAKALAH FILSAFAT IPA
FILSAFAT IPA
STATISTIKA SEBAGAI TOOLS OF SCIENCE
STATISTIKA SEBAGAI TOOLS OF SCIENCE
Oleh :
Oleh :
PKU 2015
PKU 2015
D
Deew
wi
i
A
Aiissy
yaah
h
1
15
50
03
30
01
1
!
!0
0!
!"
"
D
Dee#
#ii$$a
a D
Diiaah
h A
A%
%&&iilliiaa
1
15
50
03
30
01
1
!
!0
05
53
3
A
A'
'(
((
(&&aaii'
'i
i N
N)
)(
(&&*
*h
h*
* P
P)
)&&w
waa'
'+
+aa'
'ii
1
15
50
03
30
01
1
!
!0
0"
"3
3
UNIVERSITAS NEGER
UNIVERSITAS NEGERI
I SURABAY
SURABAYA
A
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM
JURUSAN KIMIA
JURUSAN KIMIA
2017
2017
ABSTRAK
Ke(ia$a' ,e&-i.i& .i$a la.).a' +ala/ .eseha&ia' +a' /e&)%a.a' i&i )$a/a +a&i .i$a se,a(ai /a')sia i%$aa' T)ha' ya'( +ia')(e&ahi a.al %i.i&a' ya'( /e/,e+a.a' /a')sia +e'(a' /a.hl). lai' i%$aa'Nya Di$i'a) +a&i %*la ,e&-i.i&'ya4 /a.a il/) /e&)%a.a' (a,)'(a' a'$a&a %*la ,e&-i.i& +e+).$i- +a' i'+).$i-4 )'$). i$) /a.a %e'ala&a' il/iah /e'ya+a&.a' +i&i .e%a+a %&*ses l*(i.a +e+).$i- +a' l*(i.a i'+).$i- Pe'ala&a' il/iah /e'(ha&)s.a' .i$a /e'()asai /e$*+e %e'eli$ia' il/iah ya'( %a+a ha.e.a$'ya /e&)%a.a' %e'()/%)la' -a.$a )'$).
/e'+).)'( a$a) /e'*la. hi%*$esis ya'( +ia).a' Ke/a/%)a' ,e&-i.i& il/iah ya'( ,ai. ha&)s +i+).)'( *leh %e'()asaa' sa&a'a ,e&-i.i& i'i +e'(a' ,ai. %)la Salah sa$) la'(.ah .e a&ah %e'()asaa' i$) a+alah /e'(e$ah)i +e'(a' ,e'a& %e&a'a' /asi'( /asi'( sa&a'a ,e&-i.i& $e&se,)$ +ala/ .esel)&)ha' ,e&-i.i& il/iah $e&se,)$ U'$). +a%a$ /ela.).a' .e(ia$a' il/iah +e'(a' ,ai.4 /a.a +i%e&l).a' sa&a'a ya'( ,e&)%a ,ahasa4 l*(i.a4 /a$e/a$i.a +a' s$a$is$i.a S$a$is$i.a /e/%)'yai %e&a'a' %e'$i'( +ala/ ,e&%i.i& i'+).$i- K*'se% s$a$is$i.a se&i'( +i.ai$.a' +e'(a' +is$&i,)si #a&ia,el ya'( +i$elaah +ala/ s)a$) %*%)lasi $e&$e'$) S$a$is$i.a /e/,e&i.a' a&a )'$). +a%a$ /e'a&i. .esi/%)la' ya'( ,e&si-a$ )/)/ +e'(a' ala' /e'(a/a$i ha'ya se,a(ia' +a&i %*%)lasi ya'( ,e&sa'(.)$a' S$a$is$i.a /a/%) /e/,e&i.a' sea&a .)a'$i$a$i- $i'(.a$ .e$eli$ia' +a&i .esi/%)la' ya'( +i$a&i. $e&se,)$4 ya'( %a+a +asa&'ya +i+asa&.a' %a+a asas ya'( sa'(a$ se+e&ha'a4 ya.'i /a.i' ,esa& *'$*h ya'( +ia/,il /a.a /a.i' $i'((i $i'(.a$ .e$eli$ia' $e&se,)$ +a' se,ali.'ya Be&+asa&a.a' )&aia' $e&se,)$ /a.a +i,)a$lah /a.alah /e'(e'ai sa&a'a ,e&%i.i& il/iah ya'( a.a' /e/,ahas salah sa$) sa&a'a il/iah yai$) s$a$is$i.a
KATA PENGANTAR
De'(a' /e'()a%.a' %)i +a' sy).)& .e ha+i&a$ Allah ST4 a.hi&'ya %e'y)s)' +a%a$ /e'yelesai.a' $)(as i'i4 ya'( ,e&)+)l 6STATISTIKA SEBAGAI
TOOLS OF SCIENCE7
Pe'y)s)' /e'ya+a&i se%e')h'ya ,ahwa $)(as i'i /asih a)h +a&i .ese/%)&'aa' +a' /asih ,a'ya. .e.)&a'(a''ya4 hal i'i +i.a&e'a.a' .e$e&,a$asa' wa.$)4 %e'(e$ah)a' +a' .e/a/%)a' ya'( +i/ili.i %e'y)s)'4 *leh .a&e'a i$) %e'y)s)' sa'(a$ /e'(ha&a%.a' a+a'ya sa&a' +a' .&i$i. ya'( si-a$'ya /e/,a'()'
)'$). %e&,ai.a' +i/asa ya'( a.a' +a$a'(
Pa+a .ese/%a$a' i'i4 %e'y)s)' /e'()a%.a' $e&i/a .asih .e%a+a se/)a %iha. ya'( $elah /e/,a'$) $e&selesai.a''ya $)(as i'i4 se/*(a Allah ST4 /e/,alas
a/al .e,ai.a''ya A/i'
De'(a' se(ala %e'(ha&a%a' +a' +*a se/*(a /a.alah i'i +a%a$ /e/,e&i.a' /a'-aa$ ,a(i %e'y)s)' .h)s)s'ya +a' ,a(i %e/,aa )/)/'ya
S)&a,aya4 2 8ei 2019
DAFTAR ISI
ABSTAK ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;i KATA PENGANTA;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;ii DAFTA ISI ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; iii BAB I : PENDA<ULUAN
A La$a& Bela.a'(;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;1 B )/)sa' 8asalah ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;2 C T))a';;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;2 BAB II : PE8BA<ASAN
A Pe'(e&$ia' +a' 8e$*+e S$a$is$i.a;;;;;;;;;;;;;;;;3 B S$a$is$i.a +a' Ca&a Be&%i.i& I'+).$i-;;;;;;;;;;;;;;;" C Pe'(el*/%*.a' S$a$is$i.;;;;;;;;;;;;;;;;;;;10
D Ke()'aa' S$a$is$i.a……….10 BAB III : PENUTUP
Kesi/%)la';;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;12 DAFTA PUSTAKA;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;13
BAB I
PENDAHULUAN
A. Latar Belaa!"
Filsa-a$ /e'(a/,il %e&a'a' ya'( sa'(a$ %e'$i'( +ala/ s$&).$)& il/)4 .a&e'a +ala/ -ilsa-a$ .i$a ,isa /e')/%ai %a'+a'(a'%a'+a'(a' $e'$a'( a%a saa4 /e'+is.)si.a'4 /e'()i .esahiha' +a' a.)'$a,ili$as %e/i.i&a' se&$a (a(asa' (a(asa' ya'( ,isa +i %e&$a'(()'( awa,.a' sea&a il/iah +a' i'$ele.$)al ill D)&a' +ala/ ,).)'ya The Story of Philosophy /e'(i,a&a$.a' -ilsa-a$ se%e&i %as).a' /a&i'i& ya'( /e&e,)$ %a'$ai )'$). %e'+a&a$a' %as).a' i'-a'$&y4 %as).a' i'-a'$&y i'i a+alah %e'(e$ah)a' ya'( +ia'$a&a'ya a+alah il/)4 -ilsa-a$lah ya'( /e/e'a'(.a' $e/%a$ )'$). ,e&%ia. ,a(i .e(ia$a' .eil/)a' Se/)a il/) ,ai. il/) ala/ /a)%)' il/) s*ial ,e&$*la. +a&i %e'(e/,a'(a''ya se,a(ai -ilsa-a$ Na/a asal ,a(i -isi.a se,e'a&'ya a+alah -ilsa-a$ ala/ =natural philosophy> +a' 'a/a asal e.*'*/i a+alah -ilsa-a$ /*&al =moral philosophy).
A()s C*/$e /e/,a(i +ala/ $i(a $i'(.a$ %e&.e/,a'(a' il/) %e'(e$ah)a'4 yai$) religious, metafisic dan positif. Dala/ $aha% awal &eli(ilah ya'( +ia+i.a' %*s%)la$ il/iah sehi'((a il/) /e&)%a.a' +e+).si a$a) %e'a,a&a' &eli(i4 $aha% ,e&i.)$'ya *&a'( /)lai ,e&s%e.)lasi $e'$a'( /e$a-isi.a +a' .e,e&a+aa' w))+ ya'( /e'a+i *,e. %e'elaaha' ya'( ,e&,asis +a&i +*(/a &eli(i +a' /e'(e/,a'(.a' sys$e/ %e'(e$ah)a' a$as +asa& %*s%)la$ /e$a-isi. Taha% $e&a.hi& a+alah $aha% %e'(e$ah)a' il/iah =il/)> +i/a'a asasasas ya'( +i()'a.a' +i)i sea&a %*si$i-
+ala/ %&*ses #e&i-i.asi ya'( *,e.$i-
Filsa-a$ il/) a+alah &e-le.si ya'( /e'(a.a& $e&ha+a% %&i'si%%&i'si% il/) P&i'si% il/) a+alah se,a, -)'+a/e'$al +a' .e,e'a&a' )'i#e&sal ya'( le'(.e$ +i+ala/ il/) ya'( %a+a a.hi&'ya /e/,e&i awa,a' $e&ha+a% .e,e&a+aa' il/) De'(a' /e'(e$ah)i sel).,el). %&i'si% il/) i$) /a.a +a%a$ +i)'(.a%.a' %e&s%e.$i- %e&s%e.$i- il/)4 .e/)'(.i'a'.e/)'(.i'a' %e&.e/,a'(a''ya4 .e$e&ali'a' a'$a&
il/)4 i&i %e'a'(a'a' sea&a il/iah4 si/%li-i.asi +a' a&$i-isiali$as il/) +a' se,a(ai'ya ya'( #i$al ,a(i %e'((a&a%a' il/) i$) se'+i&i =S)&ias)/a'$&i4 2005>
Dala/ /e'(e/,a'(.a' %e'(e$ah)a' il/iah $e'$)'ya $i+a. a.a' $e&le%as +a&i ala$ a$a) sa&a'a il/iah Sa&a'a il/iah ya'( +i/a.s)+ /eli%)$i ,e,e&a%a hal yai$) ,ahasa4 /a$e/a$i.a4 s$a$is$i.a4 +a' l*(i.a Pe'(e$ah)a'%e'(e$ah)a' i'i sa'(a$ /e'+asa& ,a(i /a')sia +a' %&*ses ,e&%i.i& +ala/ /e'(.*/)'i.asi.a' /a)%)' /e'+*.)/e'$asi.a' ala' %i.i&a' /a')sia Bahasa /e&)%a.a' s)a$) sys$e/ ya'( ,e&s$&).$)& +a&i sy/,*lsy/,*l ,)'yi a&,i$&e& =,e&/a.'a> ya'( +i%e&()'a.a' *leh %a&a a'((*$a ses)a$) .el*/%*. s*ial se,a(ai ala$ ,e&(a)l sa$) sa/a lai' 8a$e/a$i.a se,a(ai ,ahasa ya'( /ela/,a'(.a' se&a'(.aia' /a.'a +a&i se&a'(.aia' %e&'ya$aa' ya'( i'(i' .i$a sa/%ai.a' +i/a'a la/,i'(la/,a'( +ala/ /a$e/a$i.a i'i ,e&si-a$ artifisial 8a$e/a$i.a i'i /e&)%a.a' il/) +e+).$i- Da' L*(i.a /e&)%a.a' sa&a'a ,e&%i.i& sis$e/a$is4 #ali+4 e%a$4 $e%a$ +a' +a%a$ +i%e&$a'(()'(awa,.a' sea&a l*(is Se+a'(.a' s$a$is$i /e'(a'+)'( a&$i .)/%)la' +a$a ya'( ,e&,e'$). a'(.aa'(.a =+a$a .)a'$i$a$i-> Pe'eli$ia' )'$). /e'a&i il/) =%e'eli$ia' il/iah>4 ,ai. ,e&)%a s)&#ai a$a) e.s%e&i/e'4 +ila.).a' sea&a e&/a$ +a' $eli$i +e'(a' /e'(()'a.a' $e.'i.$e.'i. s$a$is$i $e&se'+i&i Dala/ /a.alah i'i a.a' +i .)%as se/)a hal ya'( ,e&sa'(.)$ %a)$ +e'(a' s$a$is$i
B. R#$#%a! Ma%ala&
1 A%a ya'( +i/a.s)+ s$a$is$i.a? 2 Ba(ai/a'a /e$*+e s$a$is$i.a?
3 Ba(ai/a'a a&a ,e&%i.i& i'+).$i- %a+a s$a$is$i.a?
! Ba(ai/a'a %e'(el*/%*.a' +a' %e'((*l*'(a' +ala/ s$a$is$i.a? 5 Apa.e()'aa' s$a$is$i.a +ala/ il/iah?
8e'(e$ah)i +a' /e/aha/i s$a$is$i.a +ala/ -ilsa-a$ +a&i se(i /e$*+e 4a&a ,e&%i.i& i'+).$i-4 %e'(el*/%*.a' s$a$is$i.a se&$a .e()'aa''ya +ala/ il/iah
BAB II PEMBAHASAN
A. Pe!"ert)a! *a! Met+*e Stat)%t)a
Pa+a /)la'ya .a$a s$a$is$i. +ia&$i.a' se,a(ai 6.)/%)la' ,aha' .e$e&a'(a' =+a$a>4 ,ai. ya'( ,e&w))+ a'(.a =+a$a .)a'$i$a$i-> /a)%)' ya'( $i+a. ,e&w))+ a'(.a =+a$a .)ali$a$i-> ya'( /e/%)'yai a&$i %e'$i'( +a' .e()'aa' ,esa& ,a(i s)a$) Ne(a&a7 Na/)' %a+a %e&.e/,a'(a' sela')$'ya a&$i .a$a s$a$is$i ha'ya +i ,a$asi %a+a .)/%)la' ,aha' .e$e&a'(a' ya'( ,e&w))+ a'(. a =+a$a .)a'$i$a$i-> saa
Dala/ .a/)s il/iah %*%)la&4 .a$a s$a$is$i ,e&a&$i $a,le4 (&a-i.4 +a-$a& i'-*&/asi4 a'(.aa'(.a4 +a' i'-*&/asi Se+a'(.a' .a$a s$a$is$i.a ,e&a&$i il/) %e'()/%)la'4 a'alisis +a' .lasi-i.asi +a$a4 a'(.a se,a(ai +asa& )'$). i'+).si S$a$is$i. +a%a$ )(a +ia&$i.a' se,a(ai i'-*&/a$i*' sie'e ya'( $elah $e&)i .e)'(()la''ya 8elal)i %e'(e&$ia' i'ilah s$a$is$i $elah +i$e&i/a *leh il/)a' +a&i se/)a ,i+a'(4 /)lai +a&i il/)a' ya'( ,e.e&a %a+a the very hard sciences se%e&$i as$&*'*/i ya'( *,e. %e'eli$ia''ya ,e&a+a sa'(a$ a)h +i l)a& a'(.asa4 +a' -isi.a $e*&i$is ya'( *,e. %e'eli$ia''ya a/a$ +e.a$ 'a/)' $i+a. $a/%a. se%e&$i a$*/4 hi'((a il/)a' ya'( /e'e.)'i the very soft sciences se%e&$i se'i ya'( ,e&()la$ +e'(a' -*&/a-*&/a
S$a$is$i. i'i ,e&a.a& +a&i $e*&i %el)a'( Desa&$es4 .e$i.a /e/%elaa&i h*.)/ +i U'i#e&si$as P*i$ie&s $ah)' 1"12 sa/%ai 1"1" ya'( )(a ,e&(a)l +e'(a' $e/e' $e/a''ya ya'( s).a ,e&(a)l Th*/as Bayes =19"3> /e'(e/,a'(.a' $e*&i %el)a'( s),ye.$i- ,e&+asa&.a' .e%e&ayaa' sese*&a'( a.a' $e&a+i'ya s)a$) .ea+ia' Te*&i %el)a'( ya'( /e'a+i +asa& +a&i $e*&i s$a$is$i.a se,el)/'ya $i+a. +i.e'al +ala/ %e/i.i&a' @)'a'i K)'*4 */awi ,ah.a' E&*%a %a+a a,a+ Pe&$e'(aha' Se+a'(.a'
$e*&i /e'(e'ai .*/,i'asi ,ila'(a' s)+ah $e&+a%a$ +ala/ ala,a& ya'( +i.e/,a'(.a' sa&a'a /)sli/4 'a/)' ,).a' +ala/ li'(.)% $e*&i %el)a'( =S)&ias)/a'$&i42005>
K*'se% s$a$is$i.a i'i se&i'( +i.ai$.a' +e'(a' +is$&i,)si #a&ia,le ya'( +i$elaah +ala/ s)a$) %*%)lai $e&$e'$) Ka&e'a %a+a awal'ya s$a$is$i.a ha'ya +i ()'a.a' )'$). /e'((a/,a&.a' %e&s*ala' /e'(e'ai %e'a$a$a' ,a'ya.'ya %e'+)+).4 %e'a&i.a' %aa. +a' se,a(ai'ya Te$a%i .e/)+ia' ha/%i& se/)a ,i+a'( .eil/)a' /e'(()'a.a'
s$a$is$i se%e&$i %e'+i+i.a'4 %si.*l*(i4 %e'+i+i.a' ,ahasa4 ,i*l*(i4 .i/ia4 %e&$a'ia'4 .e+*.$e&a'4 h*.)/4 %*li$i. +a' se,a(ai'ya =Kas/a+i4 10>
S$a$is$i. i'i /e&)%a.a' se.)/%)la' /e$*+e )'$). /e/,)a$ .e%)$)sa' +ala/ ,i+a'( .eil/)a' ya'( /elal)i %e'()ia'%e'()ia' ya'( ,e&+asa&.a' .ai+ah.ai+ah s$a$is$i Ba(i /asya&a.a$ awa/ ya'( .)&a'( $e&,iasa +e'(a' is$ilah s$a$is$i.a /a.a is$ilah s$a$is$i ,iasa'ya a.a' ,e&.*'*$asi +e'(a' +e&e$a' a'(.aa'(.a ya'( /e'y)li$.a'4 $i+a. /e'(e'a.a' +a' ,ah.a' /e&asa ,i'()'( )'$). /e/,e+a.a' a'$a&a s$a$is$i.a +a' /a$e/a$i.a Be&.e'aa' +e'(a' i$) s$a$is$i.a i'i /e&)%a.a' +is.&i%si +ala/ ,e'$). a'(.aa'(. +a&i as%e. .)a'$i$a$i- s)a$) /asalah4 s)a$) ,e'+a ya'( /e'a/%il.a' -a.$a-a.$a +ala/ ,e'$). hi$)'(a' a$a) %e'().)&a'
Ke(ia$a' %e&s$a$is$i.aa' i'i /e')'$)$ si.a% $aa$ %a+a aas .*'se% ,e&%i.i& s$a$is$ial +a' %e'e&a%a' /e$*+e s$a$is.al Be&%i.i& s$a$is.al a+alah s)a$) -alsa-ah %e/,elaa&a' +a' -alsa-ah $i'+a.a' ya'( +i+asa&.a' %a+a %&i'si%%&i'si% se,a(ai ,e&i.)$ :
1 P&*ses a+a +i /a'a/a'a +a' +i se$ia% saa$ Be&,a(ai %&*ses )/)/'ya sali'( ,e&.ai$a'
2 Se$ia% %&*ses /e'i/,)l.a' #a&iasi
3 8e/aha/i #a&iasi +a' )%aya /e&e+).si'ya a+alah .)'i +ala/ %e'i'(.a$a' .)ali$as hi+)%
8e$*+e s$a$is$ial ya'( +i%a.ai sese*&a'( a.a' sa'(a$ $e&(a'$)'( .e%a+a %&*ses ,e&%i.i& s$a$is$ial *&a'( $e&se,)$
S$a$is$i. selai' /e'a/%il.a' -a.$a ,e&)%a a'(.aa'(.a4 s$a$is$i.a )(a /e&)%a.a' ,i+a'( .eil/)a' ya'( +ise,)$ s$a$is$i.a4 se%e&$i )(a /a$e/a$i.a ya'( +isa/%i'( /e&)%a.a' ,i+a'( .eil/)a' )(a ,e&a&$i la/,a'(4 -*&/)lasi4 +a' teorema =Ba()s4 1">
Bi+a'( .eil/)a' s$a$is$i. /e&)%a.a' se.)/%)la' /e$*+e )'$). /e/%e&*leh +a' /e'(a'alisis +a$a +ala/ /e'(a/,il s)a$) .esi/%)la' ,e&+asa&.a' +a$a $e&se,)$ Di$i'a) +a&i se(i .eil/)a'4 s$a$is$i.a /e&)%a.a' ,a(ia' +a&i /e$*+e .eil/)a' ya'( +i%e&()'a.a' +ala/ /e'+is.&i%si.a' (eala +ala/ ,e'$). a'(.aa'(.a4 ,ai. /elal)i hi$)'(a' /a)%)' %e'(.)&a' 8a.a4 <a&$*'* Kas/a+i4 +..4 /e'(a$a.a' ,ahwa4 7s$a$is$i.a =s$a$is$ia> il/) ya'( ,e&h),)'(a' +e'(a' a&a %e'()/%)la' -a.$a4 %e'(*laha' +a' /e'(a'alisaa'4 %e'a.si&a'4 si/%)la' +a' %e/,)a$a' .e%)$)sa'
=Kas/a+i4 10>
S)a$) il/) +a%a$ +i+e-i'isi.a' +e'(a' se+e&ha'a /elal)i %e'()ia' s$a$is$i.a +a' se/)a %e&'ya$aa' .eil/)a' +a%a$ +i'ya$a.a' sea&a -a.$)al De'(a' /ela.).a' %e'(.aia' /elal)i %&*se+)& %e'()/%)la' -a.$a ya'( &ele#a' +e'(a' &)/)sa' hi%*$esis ya'( $e&.a'+)'( -a.$a-a.$a e/%e&is4 /a.a hi%*$esis i$) +i$e&i/a .ea,saha' se,a(ai .e,e'a&a'4 $e$a%i +a%a$ )(a se,ali.'ya
))' S S)&ias)/a'$&i =2005> /e/,e&i.a' *'$*h4 %e'a&i.a' .esi/%)la' ya'( $i+a. /e'(()'a.a' %&i'si%%&i'si% s$a$is$i.4 yai$) 7 7S)a$) ha&i se*&a'( a'a. .eil +is)&)h ayah'ya /e/,eli se,)'(.)s .*&e. a%i +e'(a' %esa' a(a& $i+a. $e&.e*h /e'+a%a$.a' .*&e. a%i ya'( ele. Ti+a. la/a .e/)+ia' a'a. .eil i$) +a$a'( .e/,ali +e'(a' waah ya'( ,e&se&ise&i4 /e'ye&aah.a' .*$a. .*&e. a%i ya'( .*s*'(4 +a' ,e&.a$a4 7K*&e. a%i i'i ,e'a&,e'a& ,a()s4 %a.4 se/)a ,a$a'('ya $elah saya *,a +a' $e&'ya$a /e'yala7 Ta. se*&a'(%)' ya'( +a%a$ /e'yalah.a' .esahiha' %&*ses %e'a&i.a' .esi/%)la' a'a. .eil i$)7 A%a,ila se/)a %e'()ia' ya'( +ila.).a' +e'(a' .esi/%)la' se%e&$i i'i4 /a.a %&i'si%%&i'si% sa$a$is$i.a $e&a,ai.a'4 .a&e'a /e')&)$ ))' S S)&ias)/a'$&i4 7.*'se% s$a$is$i.a se&i'( +i.ai$.a' +e'(a' +is$&i,)si #a&ia,el ya'( +i$elaah +ala/ s)a$) %*%)lasi $e&$e'$)7
U'$). i$)4 s)a$) %e'eli$ia' il/iah4 ,ai. ya'( ,e&)%a s)&#ai /a)%)' e.s%e&i/e'4 +ila.).a' +e'(a' le,ih e&/a$ +a' $eli$i /e/%e&()'a.a' $e.'i.$e.'i. s$a$is$i.a ya'( +i%e&.e/,a'(.a' ses)ai +e'(a' .e,)$)ha'7
B. Stat)%t)a *a! 'ara Ber,))r I!*#t)-
S$a$is$i.a /e&)%a.a' ,a(ia' +a&i /e$*+e .eil/)a' ya'( +i%e&()'a.a' +ala/ /e'+is.&i%si.a' (eala +ala/ ,e'$). a'(.aa'(.a4 ,ai. /elal)i hi$)'(a' /a)%)' %e'().)&a' De'(a' s$a$is$i.a .i$a +a%a$ /ela.).a.' %e'()ia' +ala/ ,i+a'( .eil/)a' sehi'((a ,a'ya. /asalah +a' %e&'ya$aa' .eil/)a' +a%a$ +iselesai.a' sea&a -a.$)al Pe'()ia' s$a$is$i.a a+alah .*'se.)e'si %e'()ia' sea&a e/%e&is Ka&e'a %e'()ia' s$a$is$i.a a+alah s)a$) %&*ses %e'()/%)la' -a.$a ya'( &ele#a' +e'(a' &)/)sa' hi%*$esis i.a hi%*$esis $e&+).)'( *leh -a.$a-a.$a e/%e&is4 /a.a hi%*$esis i$) +i$e&i/a se,a(ai .e,e'a&a' Se,ali.'ya4 i.a ,e&$e'$a'(a' /a.a hi%*$esis i$) +i$*la.7
Kas/a+i +..4 /e'(a$a.a' %e'()ia' /e&)%a.a' s)a$) %&*ses ya'( +ia&ah.a' )'$). /e'a%ai si/%)la' ya'( ,e&si-a$ )/)/ +a&i .as)s.as)s ya'( ,e&si-a$ i'+i#i+)al De'(a' +e/i.ia' ,e&a&$i ,ahwa %e'a&i.a' si/%)la' i$) a+alah ,e&+asa&.a' l*(i.a i'+).$i- =Kas/a+i4 10> Pe'()ia' s$a$is$i. /a/%) /e/,e&i.a' sea&a .)a'$i$a$i- $i'(.a$ .es)li$a' +a&i .esi/%)la' ya'( +i$a&i. $e&se,)$4 %a+a %*.*.'ya +i+asa&.a' %a+a asas ya'( sa'(a$ se+e&ha'a4 ya.'i /a.i' ,esa&
*'$*h ya'( +ia/,il /a.i' $i'((i %)la $i'(.a$ .es)li$a' .esi/%)la' $e&se,)$ Se,ali.'ya4 /a.i' se+i.i$ *'$*h ya'( +ia/,il /a.a /a.i' &e'+ah %)la $i'(.a$ .e$eli$ia''ya Ka&a.$e&is$i. i'i /e/)'(.i'.a' .i$a )'$). +a%a$ /e/ilih +e'(a' se.sa/a $i'(.a$ .e$eli$ia' ya'( +i,)$)h.a' ses)ai +e'(a' ha.i.a$ %e&/asalaha' ya'( +iha+a%i S$a$is$i.a )(a /e/,e&i.a' .ese/%a$a' .e%a+a .i$a )'$). /e'(e$ah)i a%a.ah s)a$) h),)'(a' .es)li$a' a'$a&a +)a -a.$*& a$a) le,ih ,e&si-a$ .e,e$)la' a$a) /e/a'( ,e'a&,e'a& $e&.ai$ +ala/ s)a$) h),)'(a' ya'( ,e&si-a$ e/%i&is =S)&ias)/a'$&i42005>
))' S S)&ias)/a'$&i =2005> )(a /e'(a$a.a' ,ahwa %e'()ia' s$a$is$i. /e'(ha&)s.a' .i$a )'$). /e'a&i. .esi/%)la' ya'( ,e&si-a$ )/)/ +a&i .as)s.as)s ya'( ,e&si-a$ i'+i#i+)al 8isal'ya4 i.a .i$a i'(i' /e'(e$ah)i ,e&a%a $i'((i &a$a&a$a a'a. )/)& 10 $ah)' +i I'+*'esia4 /a.a +ala/ hal i'i ya'( %ali'( l*(is +ila.).a' a+alah +e'(a' /ela.).a' %e'().)&a' sel)&)h a'a. )/)& 10 $ah)' +i I'+*'esia Te$a%i hal $e&se,)$ a.a' /e'e/)i ha/,a$a' ya'( $i+a. se+i.i$ ,ai. wa.$)4 $e'a(a )(a ,iaya a.a' $e&.)&as ha,is 8a.a s$a$is$i.a /e/,e&i.a' ala' .el)a& yai$) +e'(a' a&a /a'a&i. .esi/%)la' ya'( ,e&si-a$ )/)/ +e'(a' ala' /e'(a/a$i ha'ya se,a(ia' +a&i %*%)lasi ya'( ,e&sa'(.)$a' Ki$a ha'ya %e&l) /ela.).a' %e'().)&a' %a+a se,a(ia' a'a. saa Pe'a&i.a' .esi/%)la' ya'( ,e&+asa&.a' *'$*h =si/%le> +a&i %*%)lasi i'i /e&)%a.a' sebuah kesimpulan umum ya'( +i$a&i. +ala/ .as)s .as)s a'a. )/)& 10 $ah)' +is)a$) $e/%a$ Dala/ hal i'i .i$a /e'a&i. .esi/%)la' ,e&+asa&.a' logika induktif.
L*(i.a i'+).$i-4 /e&)%a.a' sis$e/ %e'ala&a' ya'( /e'elaah %&i'si%%&i'si% %e'yi/%)la' ya'( sah +a&i se)/lah hal .h)s)s sa/%ai %a+a s)a$) .esi/%)la' )/)/ ya'( ,e&si-a$ ,*leh a+i L*(i.a i'i se&i'( +ise,)$ +e'(a' l*(i.amaterial, yai$) ,e&)saha /e'e/).a' %&i'si% %e'ala&a' ya'( ,e&(a'$)'( .eses)aia''ya +e'(a'
.e'ya$aa' Oleh .a&e'a i$) .esi/%)la' ha'yalah .e,*leha+ia'4 +ala/ a&$i sela/a .esi/%)la' i$) $i+a. a+a ,).$i ya'( /e'ya'(.al'ya /a.a .esi/%)la' i$) ,e'a& =Ti/ D*se' Filsa-a$ UG84 2009>
L*(i.a i'+).$i- $i+a. /e/,e&i.a' .e%as$ia' 'a/)' se.e+a& $i'(.a$ %el)a'( ,ahwa )'$). %&e/is%&e/is $e&$e'$) +a%a$ +i$a&i. s)a$) .esi/%)la' +a' .esi/%)la''ya /)'(.i' ,e'a& /)'(.i' )(a salah 8isal'ya4 i.a sela/a ,)la' N*#e/,e& +ala/ ,e,e&a%a $ah)' ya'( lal) h)a' selal) $)&)'4 /a.a $i+a. +a%a$ +i%as$i.a' ,ahwa sela/a ,)la' N*#e/,e& $ah)' i'i )(a a.a' $)&)' h)a' Kesi/%)la' ya'( +a%a$ +i$a&i. +ala/ hal i'i ha'yalah /e'(e'ai $i'(.a$ %el)a'( )'$). h)a' +ala/ $ah)' i'i )(a a.a' $)&)' h)a' 8a.a .esi/%)la' ya'( +i$a&i. sea&a i'+).$i- +a%a$ saa salah4 /es.i%)' %&e/is ya'( +i%a.ai'ya a+alah ,e'a& +a'
l*(i.a i'+).$i- $i+a. /e/,e&i.a' .e%as$ia' 'a/)' se.e+a& $i'(.a$ %el)a'( De'(a' +e/i.ia' s$a$is$i.a i'i +asa&'ya a+alah teori peluang.
U'$). ,e&%i.i& induktif +ala/ ,i+a'( il/iah ya'( ,e&$i$i. $*la. +a&i se)/lah hal .h)s)s )'$). sa/%ai %a+a s)a$) &)/)sa' )/)/ se,a(ai h).)/ il/iah4 /e')&)$ <e&,e&$ LSea&les4 +i%e&l).a' %&*ses %e'ala&a' se,a(ai ,e&i.)$:
1 8e'()/%)la' -a.$a-a.$a .h)s)s 8e$*+e .h)s)s ya'( +i()'a.a' *,se&#asi =%e'(a/a$a'> +a' e.s%e&i/e' O,se&#asi ha&)s +i.e&a.a' se$eli$i /)'(.i'4 e.s%e&i/e' $e&a+i )'$). /e/,)a$ a$a) /e'((a'$i *,ye. ya'( ha&)s +i%elaa&i
2 <i%*$esis il/iah4 la'(.ah .e+)a +ala/ i'+).si ialah %e&)/)sa' hi%*$esis <i%*$esis /e&)%a.a' +alil se/e'$a&a ya'( +ia).a' ,e&+asa&.a' %e'(e$ah)a' ya'( $e&.)/%)l se,a(ai %e$)'). ,a(i %e'eli$i le,ih la')$ <i%*$esis il/iah ha&)s /e/e')hi sya&a$ se,a(ai ,e&i.)$: ha&)s +a%a$ +i)i .e,e'a&a''ya4 ha&)s $e&,).a +a' +a%a$ /e&a/al.a' ,a(i %e'(e/,a'(a' .*'se.)e'si'ya4 ha&)s &)'$)$ +e'(a' +alil+alil ya'( +ia'((a% ,e'a&4 hi%*$esisi ha&)s +a%a$ /e'elas.a' -a.$a-a.$a ya'( +i%e&s*al.a'
3 e&i-i.asi +a' %e'().)&a'4 +ala/ hal i'i %e'ala&a' i'+).$i- ialah /e'(a+a.a' #e&i-i.asi <i%*$esis a+alah se.e+a& %e&)/)sa' +alil se/e'$a&a ya'( ha&)s +i,).$i.a' a$a) +i$e&a%.a' $e&ha+a% -a.$a-a.$a a$a) )(a +i%e&,a'+i'(.a' +e'(a' -a.$a-a.$a lai' )'$). +ia/,il .esi/%)la' )/)/ S$a$is$i.a /a/%) /e/,e&i.a' sea&a .)a'$i$a$i- $i'(.a$ .e$eli$ia' +a&i .esi/%)la' ya'( +i$a&i. $e&se,)$4 ya.'i /a.i' ,a'ya. ,aha' ,).$i ya'( +ia/,il /a.i' $i'((i %)la $i'(.a$ .e$eli$ia' .esi/%)la' $e&se,)$ De/i.ia' se,ali.'ya4 /a.i' se+i.i$ ,aha' ,).$i ya'( /e'+).)'('ya se/a.i' &e'+ah $i'(.a$ .es)li$a''ya 8e/#e&i-i.asi a+alah /e/,).$i.a' ,ahwa hi%*$esis i'i a+alah +alil ya'( se,e'a&'ya I'i )(a /e'a.)% (e'e&alisasi4 )'$). /e'e/).a' h).)/ a$a) +alil )/)/4 sehi'((a hi%*$esis $e&se,)$ /e'a+i s)a$) $e*&i
i'+).si ialah )'$). sa/%ai %a+a s)a$) +asa& ya'( l*(is ,a(i (e'e&alisasi +e'(a' $i+a. /)'(.i' se/)a hal +ia/a$i4 a$a) +e'(a' .a$a lai' )'$). /e'e'$).a' %e/,e'a&a' ya'( l*(is ,a(i %e'yi/%)la' ,e&+asa&.a' ,e,e&a%a hal )'$). +i$e&a%.a' ,a(i se/)a hal 8a.a4 )'$). +i$e&a%.a' ,a(ia' se/)a hal ha&)s /e&)%a.a' s)a$) h).)/ il/iah ya'( +e&aa$'ya +e'(a' hi%*$esis a+alah le,ih $i'((i
A+a%)' ya'( +i/a.s)+ hi%*$esis a+alah s)a$) .e$e&a'(a' ,e&si-a$ se/e'$a&a a$a) )'$). .e%e&l)a' %e'()ia' ya'( +i+)(a /)'(.i' ,e'a& +a' +i%e&()'a.a' se,a(ai %a'(.al )'$). %e'yeli+i.a' le,ih la')$ sa/%ai +i%e&*leh .e%as$ia' +e'(a' %e/,).$ia' =Gie411> <i%*$esis i'i +a%a$ +i%a'+a'( se,a(ai ya'( %ali'( awal a$a) %ali'( &e'+ah +i +ala/ )&)$)&)$a' +e&aa$ Bila ,aha',aha' ,).$i ya'( /e'+).)'( $elah $e&.)/%)l4 /a.a hi%*$esis i$) .e/)+ia' +a%a$ /e/%e&*leh +e&aa$ se,)ah $e*&i4 +a' ,ila $e*&i i$) sali'( ,e&h),)'(a' sea&a sis$e/a$is +a' +a%a$ /e'e&a'(.a' se$ia% %e&is$iwa ya'( +ia).a''ya ha'ya se,a(ai *'$*h4 /a.a $e*&i i$) +a%a$ +i%a'+a'(
se,a(ai hokum ilmiah. Be&i.)$ i'i a+alah s.e/a la'(.ah %&*ses %e'ala&a': La'(.ah P&*ses Pe'ala&a' I'+).si
8e'()/%)l.a' Fa.$a =*,se&#asi> <i%*$esis
=Dalil Se/e'$a&a>
De&aa$'ya le,ih $i'((i +a&i Hipotesis =%ali'( awal%ali'( &e'+ah4 +ala/ )&)$a' +e&aa$'ya>
Pe/,).$ia'
e&i-i.asi Pe'().)ha' Pe/,).$ia' =S$a$is$i.a>
'. Pe!"el+$,+a! Stat)%t)
Be&+asa&.a' e'is'ya s$a$is$i.a +i,e+a.a' /e'a+i +)a e'is yai$) : pertama statistika deskriptif +a' .e+)a a+alah statistik inferensial Statistika deskriptif a+alah s$a$is$i.a ya'( ,e&.e'aa' +e'(a' /e$*+e a$a) a&a /e'+es.&i-si.a'4 /e'((a/,a&.a'4 /e'a,a&.a'4 a$a) /e'()&ai.a' +a$a S$a$is$i.a +es.&i-$i- /e'(a) %a+a ,a(ai/a'a /e'a$a a$a) /e'(*&(a'isasi +a$a4 /e'yai.a' +a' /e'(a'alisis +a$a 8e'a$a4 /e'yai.a' +a' /e'(a'alisis +a$a +a%a$ +ila.).a' /isal'ya +e'(a' /e'e/).a' 'ilai &a$a&a$a hi$)'(4 /e+ia'4 /*+)s4 s$a'+a& +e#iasi4 +a' %e&se'%&*%*sisi Ca&a lai' )'$). /e'((a/,a&.a' +a$a a+alah +e'(a' /e/,)a$ $a,el4
+is$&i,)si -&e.)e'si +a' +ia(&a/ a$a) (&a-i.
Statistika inferensial a+alah s$a$is$i.a ya'( ,e&.e'aa' +e'(a' a&a %e'a&i.a' .esi/%)la' ,e&+asa&.a' +a$a ya'( +i%e&*leh +a&i sa/%el )'$). /e'((a/,a&.a' .a&a.$e&is$i. a$a) i&i +a&i s)a$) %*%)lasi De'(a' +e/i.ia' +ala/ s$a$is$i.a i'-e&e'sial +ila.).a' s)a$) (e'e&alisasi =/e/%e&)/)/> +a' hal ya'( ,e&si-a$ .h)s)s =.eil> .e hal ya'( le,ih l)as =)/)/> Oleh .a&e'a i$)4 s$a$is$i.a i'-e&e'sial +ise,)$ )(a s$a$is$i.a i'+).$i- a$a) s$a$is$i.a %e'a&i.a' .esi/%)la' Dala/ s$a$is$i.a i'-e&e'sial i'i ,iasa'ya +ila.).a' %e'()ia' hi%*$esis +a' %e'+)(aa' .a&a.$e&is$i.=i&i> +a&i s)a$) %*%)lasi4 se%e&$i /ea' +a' s$a'+a& +e#iasi
D. Ke"#!aaa! Stat)%t)a
Pa&a statistisi =s$a$is$isi a+alah /e&e.a ya'( sela/a hi+)%'ya %e&'ah /e/,)a$ s$a$is$i se,a(ai -)'(si $e&).)& a$a) $e*&e/a $e'$a'( s$a$is$i4 +e-i'isi i'i ses)ai +e'(a' +e-i'isi ya'( +i,e&i.a' *leh Jacques ieudonnees $e'$a'( /a$e/a$isi> /e/a'+a'( s$a$is$i.a /e/%)'yai 'ilai ()'a se,a(ai ,e&i.)$ =i+)wa'4200>
K*/)'i.asi ialah se,a(ai %e'(h),)'( ,e,e&a%a %iha. ya'( /e'(hasil.a' +a$a s$a$is$i.a a$a) ,e&)%a a'alisa s$a$is$i.a4 sehi'((a ,e,e&a%a %iha. $e&se,)$ a.a' +a%a$ /e'(a/,il .e%)$)sa' /elal)i i'-*&/asi $e&se,)$
.e)a'(a'4 $i'(.a$ i'-lasi4 )/lah %e'+)+).4 hasil %e'+a%a$a' +a' %e'(el)a&a' 'e(a&a +a' se,a(ai'ya
2 e(&esi yai$) /e&a/al.a' %e(a&)h +a$a ya'( sa$) +e'(a' +a$a ya'( lai''ya +a' )'$). /e'(a'$isi%asi (eala(eala ya'( a.a' +a$a'(
3 K*&elasi yai$) )'$). /e'a&i .)a$'ya a$a) ,esa&'ya h),)'(a' +a$a +ala/ s)a$) %e'eli$ia'
BAB III PENUTUP
KESI8PULAN
S$a$is$i.a i'i /e&)%a.a' sa&a'a ,e&%i.i& ya'( +i%e&l).a' )'$). /e/%&*+).si %e'(e$ah)a' sea&a il/iah Pe'(()'aa' s$a$is$i.a +ala/ %&*ses ,e&%i.i& il/iah i'i ,e&+asa&.a' %a+a l*(i.a i'+).$i- se,a(ai s)a$) /e$*+e )'$). /e/,)a$ .e%)$)sa' a$a) si/%)la' Dala/ ,e&%i.i& i'+i.$i- i'i ,e&$i$i. $*la. +a&i se)/lah halhal ya'( ,e&si-a$ .h)s)s )'$). sa/%ai %a+a s)a$) &)/)sa' ya'( ,e&si-a$ )/)/ se,a(ai h).)/ il/iah S$a$is$i.a /a/%) /e/,e&i.a' sea&a .)a'$i$a$i- $i'(.a$ .e$eli$ia' +a&i .esi/%)la' ya'( +i$a&i.'ya4 yai$) /a.i' ,esa& *'$*h ya'( +ia/,il4 /a.a /a.i' $i'((i %)la $i'(.a$ .e$eli$ia' .esi/%)la' i$) S$a$is$i.a )(a +i$e&a%.a' sea&a l)as +ala/ ha/%i& se/)a %e'(a/,ila' .e%)$)sa' +i se(ala ,i+a'( .ehi+)%a' S$a$is$i.a +i $e&a%.a' +ala/ %e'eli$ia' %asa&4 %e'eli$ia' %&*+).si4 .e,ia.a' %e'a'a/a' /*+al4 .*'$&*l .)ali$as4 sele.si %e(awai4 .e&a'(.a %e&*,aa' i'+)s$&i4 &a/ala' e.*'*/i4 a)+i$i'(4 .e%e'+)+).a'4 -a&/asi4 .e+*.$e&a'4 %e'+i+i.a' +a' se,a(ai'ya De'(a' +e/i.ia' +a%a$ +i.a$a.a' ,ahwa s$a$is$i.a /e&)%a.a' salah sa$) i'+i.a$*& %e'$i'( +ala/ .ehi+)%a' /a')sia S$a$is$i.a i'i ha&)s /e'+a%a$ $e/%a$ ya'( seaa& +e'(a' il/)il/) lai''ya $e&)$a/a +e'(a' il/)il/) +e+).$i- =/a$e/a$i.a> a(a& $e&a+i .esei/,a'(a' a'$a&a ,e&%i.i& +e+).$i- +a' ,e&%i.i& i'+).$i- se,a(ai i&i +a&i %&*ses ,e&%i.i& il/iah
Ba()s4 L*&e's 1" !amus "ilsafat. a.a&$a: G&a/e+ia
Gie4 Lia'( 11 Pengantar "ilsafat #lmu, E+isi .e+)a @*(ya.a&$a: Li,e&$y Kas/a+i4 <a&$*'* 10 "ilsafat #lmu Se/a&a'(: IKIP Se/a&a'( P&ess i+)wa' 200 asar$asar StatistikaBa'+)'(: Al-a,e$a
S)&ias)/a'$&i4 ))' S 2005 "ilsafat #lmu, Sebuah Pengantar Populer a.a&$a: P)s$a.a Si'a& <a&a%a'
Ti/ D*se' Filsa-a$ Il/)4 Fa.)l$as Filsa-a$ UG8 2009 "ilsafat #lmu Sebagai asar Pengembangan #lmu Pengetahuan.@*(ya.a&$a: Li,e&$y