DAMPA
DAMPAK K PERUBAHAN RUANG TPERUBAHAN RUANG TERBUKA ERBUKA HIJAUHIJAU SEBAGAI PENYEBAB BANJIR
SEBAGAI PENYEBAB BANJIR DI PERKOTAANDI PERKOTAAN
MAKALAH MAKALAH
UNTUK MEMENUHI TUGAS MATA KULIAH UNTUK MEMENUHI TUGAS MATA KULIAH
BAHASA INDONESIA KEILMUAN BAHASA INDONESIA KEILMUAN
Yang Dibimbing oleh Yang Dibimbing oleh Indra Seherjanto S!"d! M!Sn Indra Seherjanto S!"d! M!Sn M#l$a%%aroh S!S! S!"d M#l$a%%aroh S!S! S!"d Oleh: Oleh:
&endra 'ainal Mali(i &endra 'ainal Mali(i
)**+,)-*+)./ )**+,)-*+)./
UNIVERSITA
UNIVERSITAS NEGERI S NEGERI MALANGMALANG FAKULTAS ILMU SOSIAL FAKULTAS ILMU SOSIAL
JURUSAN GEOGRAFI JURUSAN GEOGRAFI
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN GEOGRAFI PROGRAM STUDI PENDIDIKAN GEOGRAFI
Desember 2013 Desember 2013 DAMPA
SEBAGAI PENYEBAB BANJIR DI PERKOTAAN
1 PENDAHULUAN
11 L!"!r Be#!$!%&
Kota mer#0a(an %#at# 0erm#(iman 0end#d#( $ang be%ar dan l#a% $ang
didalamn$a terda0at ragam (egiatan e(onomi dan b#da$a! &#ang1r#ang terb#(a 0ada (ota menjadi(an %a%aran #nt#( mendiri(an %eb#ah bang#nan agar da0at dijadi(an %ebagai tola( #(#r %eb#ah (ota it# maj#! Dari 0er#bahan ter%eb#t %e2ara tida( lang%#ng menge%am0ing(an (aidah ling(#ngan r#ang terb#(a hija# $ang da0at mer#%a( daerah re%a0an air! &#ang terb#(a hija# 3&TH4 ber5#ng%i %ebagai daerah re%a0an air! 6i(a daerah ter%eb#t didiri(an %eb#ah bang#nan ma(a daerah re%a0an air h#jan a(an ber(#rang dan da0at menga(ibat(an banjir!
"er(embangan 0er(otaan $ang begit# 0e%at %aat ini (#rang dianti%i0a%i dengan 0eren2anaan dan 0enga7a%an 0engg#naan lahan di (a7a%an (ota! Hal ini mendorong
terjadin$a 0eman5aatan lahan terb#(a menjadi lahan terbang#n ber#0a 0erm#(iman 0er(antoran ind#%tri dan (egiatan lainn$a tida( lagi mem0erhati(an (eadaan
ling(#ngan dengan meman5aat(an lahan %e%#ai dengan (einginan 0emili(n$a 3Sadtim ,*))4! Ban$a(n$a 0eralihan 5#ng%i 0engg#naan lahan non terbang#n
menjadi lahan terbang#n mi%aln$a #nt#( lo(a%i 0em#(iman ata# 5#ng%i lainn$a $ang ber%i5at meng#rangi daerah re%a0an air telah menimb#l(an dam0a( ling(#ngan dan
men$ebab(an 0er#bahan (om0onen %i%tem %i(l#% hidrologi!
"erma%alahan banjir ham0ir merata di %etia0 (ota di Indone%ia ter#tama di 7ila$ah dataran $ang relati5 rendah! Banjir mer#0a(an 0erma%alahan $ang (om0le(% $ang har#% %egera ditangani agar a(ibat $ang ditimb#l(annn$a tida( ban$a( mer#%a( dan mer#gi(an ma%$ara(at %e(itarn$a! U%aha1#%aha #nt#( men2egah dan meng#rangi a(ibat terjadin$a banjir ter#% dila(#(an! Teta0i ma%alah #tama banjir adalah bah7a banjir it# 0ada #m#mn$a tida( 0ermanen! Banjir it# datangn$a tida( terd#ga dan
%#r#tn$a 0#n j#ga %ering tida( bi%a diramal(an oleh ma%$ara(at %ehingga terjadi (etida( %eimbangan ling(#ngan!
Daerah $ang dah#l# lahan terb#(a hija# (ini ber#bah menjadi 0erm#(iman $ang 0adat %eiring dengan 0er(embangan 0emen#han (eb#t#han hid#0 man#%ia! Selain 5a(tor ter%eb#t b#r#(n$a %i%tem draina%e j#ga mer#0a(an 0en$ebab banjir di 0er(otaan! Ka7a%an $ang tergenang dari tah#n (e tah#n %ema(in mening(at! Hal ini
men#nj#(an bah7a (a0a%ita% draina%e %#dah tida( mam0# lagi menahan lim0a%an $ang %ema(in be%ar (arena alih 5#ng%i lahan terb#(a %ebagai daerah re%a0an air menjadi 0erm#(iman 0adat!
Ma%alah 0er#bahan tatag#na lahan $ang ada di 0er(otaan %ehar#%n$a menjadi bagian 0enting dalam 0enataan (ota! "er(embangan 0er(otaan memba7a 0ad a
dam0a( negati5 0ada bebera0a a%0e( %alah %at#n$a a%0e( ling(#ngan! Dalam a7al 0er(embangan (ota %ebagian lahan mer#0a(an r#ang terb#(a hija#! Nam#n (arena
adan$a (eb#t#han #nt#( menam0#ng 0end#d#( dan a(ti8ita%n$a %ehingga r#ang terb#(a hija# menjadi %ema(in ber(#rang dan (ini menjadi (a7a%an terbang#n!
&#ang terb#(a hija# mer#0a(an %#at# bent#( 0eman5aatan lahan 0ada %#at# (a7a%an $ang di0er#nt#(an #nt#( 0enghija#an tanaman!
Daerah terb#(a $ang dah#l# berman5aat menjadi (a7a%an re%a0an %e(arang %ema(in ber(#rang di(arena(an dam0a( dari 0embang#nan 5i%i( 0er(otaan!
Im0li(a%in$a tida( %edi(it ata# tida( ada lagi air h#jan $ang da0at di re%a0(an (e dalam tanah %ebagai 2adangan air tanah dan %ebagian be%ar dialir(an %ebagai aliran 0erm#(aan %ehingga (a0a%ita% aliran draina%e ter#tama di (a7a%an 0er(otaan tida(
memadai!
Dari a%0e( (ondi%i ling(#ngan hid#0 rendahn$a (#alita% air tanah tinggin$a 0ol#%i #dara dan (ebi%ingan di 0er(otaan mer#0a(an hal1hal $ang lang%#ng ma#0#n
tida( lang%#ng ter(ait dengan (eberadaan r#ang terb#(a hija# 3&TH4 %e2ara e(ologi%! Di%am0ing it# tinggin$a 5re(#en%i banjir di 0er(otaan j#ga d ia(ibat(an (arena
terbata%n$a daerah re%a0an air dan tinggin$a 8ol#me air 0erm#(aan run off 3Mar5ai ,**94!
Keberadaan r#ang terb#(a hija# 3&TH4 di %etia0 (ota memili(i tiga 5#ng%i 0enting $ait# e(ologi% %o%ial1e(onomi dan e8a(#a%i! :#ng%i e(ologi% $ait# da0at mening(at(an (#alita% air tanah men2egah banjir meng#rangi 0ol#%i #dara dan
0engat#r i(lim mi(ro! :#ng%i lain$a $ait# %o%ial1e(onomi #nt#( memberi(an 5#ng%i %ebagai r#ang intera(%i %o%ial %arana re(rea%i dan %ebagai taman (ota! Sementara e8a(#a%i ber5#ng%i antaralain #nt#( tem0at 0eng#ng%ian %aat terjadi ben2ana alam! Dengan (eberadaan &TH $ang ideal ma(a (e%ehatan 7arga (ota $ang ber%ang(#tan menjadi bai(! &#ang Terb#(a Hija# j#ga da0at meng#rangi (adar 0ol#tan %e0erti timah hitam dan timbal $ang berbaha$a bagi (e%ehatan man#%ia! Man5aat &#ang Terb#(a Hija# 3&TH4 memberi(an (e%egaran dan (eindahan %ebagai 0ar#10ar# (ota memberi(an ling(#ngan $ang %ehat bagi 0end#d#( (ota %ebagai tem0at 0ere%a0an air g#na menjaga (e%eimbangan tata air dalam tanah meng#rangi aliran 0erm#(aan dan menjaga agar (e%#b#ran tanah teta0 terjaga!
Dalam hal ini di0erl#(an 0emi(iran ja#h (e de0an $ang tida( han$a
berorienta%i 0ada 0emen#han t#j#an berjang(a 0ende( agar 0embang#nan (ota lebih mem0ertimbang(an 5a(tor15a(tor ling(#ngan dan 0embang#nan ber(elanj#tan! Strategi 0eman5aatan r#ang bai( #nt#( (a7a%an b#dida$a ma#0#n (a7a%an lind#ng 0erl# dila(#(an %e2ara (reati5 %ehingga (on8er%i lahan dari 0ertanian 0rod#(ti5
ata#0#n dari (a7a%an hija# lainn$a menjadi (a7a%an non hija# dan non 0rod#(ti5 da0at di(endali(an!
12 R'm's!% M!s!#!(
Berda%ar(an latar bela(ang ter%eb#t ma(a da0at dir#m#%(an ma%alah %ebagai beri(#t;
)! A0a %aja $ang men$ebab(an banjir di 0er(otaan< ,! A0a %aja man5aat r#ang teb#(a hija# di 0er(otaan<
.! A0a %aja tinda(an $ang dila(#(an #nt#( mengata%i banjir<
13 T')'!%
,! Mende%(ri0%i(an man5aat r#ang terb#(a hija# di 0er(otaan! .! Mende%(ri0%i(an tinda(an #nt#( mengata%i banjir!
2 Pemb!(!s!%
21 Pe%*eb!b B!%)+r ,+ Per$-"!!%
"embang#nan daerah 0er(otaan %ebai(n$a dila(#(an melal#i 0enataan r#ang %e2ara lebih ter0ad# dan terarah agar %#mberda$a $ang terbata% da0at diman5aat(an %e2ara e5e(ti5 dan e5i%ien! Salah %at# #0a$a #nt#( men2a0ai hal ter%eb#t adalah melal#i (eter0ad#an dan (e%era%ian 0embang#nan dalam 0enaatan r#ang $ang tertata %e2ara bai(! &#ang ter%eb#t adalah tem0at #nt#( 0ere%a0an air (eti(a h#jan! "enataan r#ang bert#j#an #nt#( me7#j#d(an r#ang 7ila$ah 0er(otaan $ang memen#hi
(eb#t#han 0embang#nan dengan %enantia%a ber7a7a%an ling(#ngan! "eren2anaan tata r#ang (a7a%an 0er(otaan %e2ara %ederhana da0at diarti(an %ebagai (egiatan meren2ana(an 0eman5aatan 0oten%i dan r#ang 0er(otaan %erta 0engembangan
in5ra%tr#(t#r 0end#(#ng $ang dib#t#h(an #nt#( menga(omoda%i(an (egiatan %o%ial e(onomi $ang diingin(an 3B#diharjo )//+ dalam =ah$#ni ,**>4!
Orienta%i dalam 0embang#nan di 0er(otaan #nt#( mengejar (e#nt#ngan e(onomi men$ebab(an 0embang#nan $ang dila(%ana(an 2ender#ng meng#tama(an 0embang#nan 5i%i( dan (#rang mem0erhati(an a%0e( ling(#ngan! Kondi%i ini
men$ebab(an bang#nan1bang#nan t#mb#h dan ber(embang tan0a (endali 0adat tan0a arah %ehingga (ota menjadi %ema(in tida( ber%ahabat dengan ling(#ngan! Keberadaan r#ang terb#(a (h#%#%n$a r#ang terb#(a hija# 0ro0or%in$a %ema(in men#r#n terhada0 l#a% 7ila$ah (arena 0embang#nan lebih di0riorita%(an #nt#( a(ti8ita% e(onomi 3=ah$#ni ,**>4!
"ola 0engg#naan lahan %angat di0engar#hi oleh a(ti8ita% e(onomi dan (ondi%i geogra5i% (otan$a arah 0ola 0engg#naan lahan a(an mengi(#ti 0ola a(ti8ita% $ang terjadi! "engg#naan lahan $ang ter#% ber(embang %ebagai 0ro%e% a7al dari
dihada0(an 0ada d#a ma%alah $ait# 0ert#mb#han 0end#d#( $ang %ema(in mening(at dan (eterbata%an %#mber da$a alam! 6#mlah 0end#d#( $ang mening(at %e2ara
lang%#ng a(an men$ebab(an mening(atn$a (eb#t#han a(an %#mber da$a alam $ang ada didaerah ter%eb#t! Dengan demi(ian (egiatan 0embang#nan dan 0ening(atan j#mlah 0end#d#( da0at menga(ibat(an te(anan terhada0 %#mber da$a a lam dan 0en#r#nan m#t# ling(#ngan!
Kegiatan 0embang#nan $ang %e2ara lang%#ng memb#t#h(an lahan bai( #nt#( (egiatan 0ertanian e(onomi 0em#(iman dan (egiatan lainn$a a(an berdam0a( 0ada m#n2#ln$a (on5li( 0eman5aatan lahan! Indi(a%i terjadin$a 0en#r#nan da$a d#(#ng ling(#ngan di %#at# 7ila$ah 0er(otaan da0at dilihat dari berbagai ben2ana $ang terjadi mi%aln$a banjir (e(eringan dan %ebagain$a! "en$ebab banjir %#ngai $ang 0aling dominan adalah adan$a 0er#bahan tata g#na lahan di daerah aliran %#ngai
3DAS4! "er#bahan tata g#na lahan di h#l# DAS men$ebab(an 0ening(atan debit banjir ero%i di DAS dan %edimenta%i di %#ngai! A(ibatn$a %#ngai menjadi dang(al
(a0a%ita% 0enam0angn$a menjadi lebih (e2il %ehingga bila %#ngai tida( bi%a
menam0#ng ma(a terjadilah banjir %#ngai dan genangan di %e(itarn$a 3Sadtim ,*))4! "en$ebab banjir di 0er(otaan $ang 0aling dominan adalah 0er#bahan tata g#na lahan di daerah aliran %#ngai $ait# adan$a 0ening(atan (eb#t#han mi%aln$a #nt#( 0er#mahan ata#0#n ind#%tri dari 0engembangan (ota! Dalam ma%alah banjir (arena ber#bahn$a (om0onen hidrologi %e0erti da$a %era0 air $ang ma%#( (edalam tanah terlal# ban$a( ma(a air a(an mengalir diata% 0erm#(aan men#j# (e tem0at $ang lebih rendah! Draina%e $ang (#rang bai( ma(a air ter%eb#t a(hirn$a mele7ati (a7a%an 0erm#(iman 0end#d#( dan bila berlebihan a(an menimb#l(an banjir!
Banjir j#ga tida( l#0#t dari 0erila(# man#%ia dan dam0a( dari 0embang#nan 5i%i( 0er(otaan! :enomena ben2ana banjir mer#0a(an %alah %at# dam0a( dari
(e%alahan 0engelolaan %#mber da$a alam dan ling(#ngan! "ertama beralihn$a 5#ng%i 0engg#naan lahan di daerah terb#(a mi%aln$a daerah 0ertanian menjadi (a7a%an 0erm#(iman dan (a7a%an terbang#n menga(ibat(an aliran 0erm#(aan menjadi lebih be%ar (ed#a tida( adan$a (e%adaran dan (e0e(aan terhada0 ling(#ngan dari 0erila(#
dan 0en$#mbatan aliran %#ngai! Ketiga tida( di0at#hin$a berbagai 0erat#ran ter#tama dalam (egiatan 0embang#nan! "erat#ran dalam 0embang#nan 0er#mahan mi%aln$a (ehar#%an men$i%a(an lahan terb#(a #nt#( daerah 0ere%a0an air h#jan tida(
dila(#(an oleh ma%$ara(at! Sehingga (eti(a h#jan air tida( bi%a ma%#( (e dalam tanah (arena (#rangn$a lahan terb#(a di daerah ter%eb#t dan banjir 0#n tida( da0at di hindari 3Mar5ai ,**94! Dari berbagai 5a(tor ter%eb#t di ata% %ebenarn$a telah
men2ermin(an bah7a (#rangn$a (e%adaran ma%$ara(at 0er(otaan dalam men$i(a0i dan mere%0on% %#mber da$a alam dan ling(#ngan a(an dam0a( $ang ditimb#l(an di (em#dian hari!
22 M!%.!!" R'!%& Terb'$! H+)!' ,+ Per$-"!!%
Men#r#nn$a (#alita% r#ang terb#(a hija# dan r#ang terb#(a non1hija# di 0er(otaan telah menga(ibat(an men#r#nn$a (#alita% ling(#ngan 0er(otaan %e0erti
%ering terjadi banjir dan tinggin$a 0ol#%i #dara! Dalam h al ini di0erl#(an 0emi(iran ja#h (e de0an $ang tida( han$a berorienta%i 0ada 0emen#han t#j#an berjang( a 0ende( dan 0erl# mem0erhati(an agar 0embang#nan (ota lebih mem0ertimbang(an
5a(tor15a(tor ling(#ngan dan (eberlanj#tan 0embang#nan!
&#ang Terb#(a Hija# 3&TH4 (ota adalah bagian dari r#ang1r#ang terb#(a %#at# 7ila$ah 0er(otaan $ang terda0at oleh t#mb#han tanaman dan 8egeta%i g#na mend#(#ng man5aat lang%#ng ata# tida( lang%#ng $ang diha%il(an oleh r#ang terb#(a hija# dalam (ota ter%eb#t $ait# (eamanan (en$amanan (e%ejahteraan dan (eindahan 7ila$ah 0er(otaan ter%eb#t! &#ang terb#(a hija# memili(i bebera0a 5#ng%i $ait# e(ologi% dan 0erlind#ngan!) Keberadaan r#ang terb#(a hija# 3&TH4 di %etia0 (ota
memili(i tiga 5#ng%i 0enting $ait# e(ologi% %o%ial1e(onomi dan e8a(#a%i! :# ng%i e(ologi% &TH $ait# da0at mening(at(an (#alita% air tanah men2egah banjir meng#rangi 0ol#%i #dara dan 0engat#r i(lim mi(ro! :#ng%i lain$a $ait# %o%ial1
e(onomi #nt#( memberi(an 5#ng%i %ebagai r#ang intera(%i %o%ial %arana re(rea%i dan %ebagai taman (ota! Sementara e8a(#a%i ber5#ng%i antaralain #nt#( tem0at
)
Ma(alah Lo(a(ar$a "engembangan Si%tem &TH Di "er(otaan Dalam &ang(aian A2ara Hari Ba(ti "e(erjaan Um#m Ke >* Dire(torat 6enderal "enataan &#ang De0artemen "e(erjaan Um#m
0eng#ng%ian %aat terjadi ben2ana alam! Dengan (eberadaan &TH $ang ideal ma(a (e%ehatan 7arga (ota $ang ber%ang(#tan menjadi bai(! &TH j#ga da0at meng#rangi (adar 0ol#tan %e0erti timah hitam dan timbal $ang berbaha$a bagi (e%ehatan
man#%ia!
Ada0#n man5aat r#ang terb#(a hija# bagi 0er(otaan adalah;
)! Memberi(an (e%egaran dan (eindahan %ebagai 0ar#10ar# (ota! ,! Memberi(an ling(#ngan $ang %ehat bagi 0end#d#( (ota!
.! Sebagai tem0at 0ere%a0an air g#na menjaga (e%eimbangan tata air dalam tanah meng#rangi aliran 0erm#(aan dan menjaga agar (e%#b#ran tanah teta0 terjaga!
Keberadaan r#ang terb#(a hija# %ering(ali ma%ih di(alah(an oleh berbagai (e0entingan lain $ang lebih meng#nt#ng(an 0ada 0embang#nan 5i%i( #nt#(
(e0entingan e(onomi! A(ibatn$a (eb#t#han r#ang terb#(a hija# #nt#( berlang%#ng1 n$a 0ro%e% e(ologi% (#rang tera(omoda%i dan berdam0a( 0ada 0erma%alahan
manajemen 0engelolaan r#ang terb#(a hija#! Dengan #(#ran l#a% r#ang terb#(a hija# $ang (#rang o0timal ma(a da0at menimb#l(an dam0a( negati5 bagi 0er(otaan antara lain;
)! Men#r#n(an (en$amanan (ota? 0en#r#nan (a0a%ita% dan da$a d#(#ng 7ila$ah 30en2emaran mening(at (etr%ediaan air tanah men#r#n %#h# (ota mening(at dan lain1lain4!
,! Men#r#n(an (eindahan (ota!
23 T+%,!$!% '%"'$ Me%&!"!s+ B!%)+r
Salah %at# 5a(tor $ang men$ebab(an banjir adalah alih 5#ng%i lahan! "ro%e% alih 5#ng%i lahan dari lahan 0ertanian ata# h#tan (e 0er#mahan a(an da0at menimb#l(an dam0a( negati5 a0abila tida( dii(#ti oleh #0a$a1#0a$a
tinggi dan $ang lahan $ang ter%edia #nt#( re%a0an air tida( ada %ehingga hal ini da0at men$ebab(an banjir di daerah 0er(otaan!
Men2egah dan menangg#langi banjir tida( da0at dila(#(an oleh 0emerintah ata# 0erorangan %aja teta0i dib#t#h(an (omitmen dan (erja%ama dari berbagai 0iha( #nt#( menghindar(an (ota dari ben2ana banjir! Man#%ia $ang menga(ibat(an banjir man#%ia 0#la $ang har#% ber%ama1%ama men$elamat(an (ota! Men#r#t 3Sadtim ,*))4 Ada0#n lang(ah1lang(ah #nt#( mengata%i banjir di 0er(otaan adalah %ebagai beri(#t!
)! Memb#at %#m#r re%a0an air
Ber(#rangn$a lahan re%a0an air dan 0engg#naan air tanah $ang %angat berlebihan men$ebab(an t#r#nn$a 0erm#(aan air tanah! Hal ini bera(ibat 0ada
%ema(in %#litn$a #nt#( menda0at(an air $ang ber(#alita%! Kondi%i ini di0er0arah dengan %ema(in terg#%#rn$a (eberadaan 0e0ohonan oleh bang#nan1bang#nan %ehingga da$a %era0 tanah terhada0 air %ema(in ber(#rang!
,! Mem0erban$a( r#ang terb#(a hija#
&#ang terb#(a hija# $ang ideal adalah .*@ dari l#a% 7ila$ah! Ham0ir
di%em#a (ota be%ar di Indone%ia r#ang terb#(a hija# %aat ini bar# men2a0ai )*@ dari l#a% (ota! "adahal r#ang terb#(a hija# %angat di0erl#(an #nt#( (e%ehatan arena
bermain olah raga dan (om#ni(a%i 0#bli(!
.! Meng#bah 0erila(# ma%$ara(at agar tida( memb#ang %am0ah di %#ngai "arti%i0a%i %el#r#h elemen ma%$ara(at har#% dila(#(an %e2ara terorgani%a%i dan ter(oordina%i agar da0at terla(%ana %e2ara e5e(ti5! Seb#ah organi%a%i ma%$ara(at %ebai(n$a dibent#( #nt#( mengambil tinda(an1tinda(an a7al dan mengat#r 0eran %erta ma%$ara(at dalam 0enangg#langan banjir ! "en2egahan dila(#(an %e2ara
men$el#r#h ber#0a (egiatan 5i%i( %e0erti 0embang#nan 0engendali banjir di 7ila$ah %#ngai %am0ai 7ila$ah dataran banjir dan (egiatan non15i%i( %e0erti 0engelolaan tata g#na lahan %am0ai %i%tem 0eringatan dini ben2ana banjir!
3 PENUTUP
S+m/'#!% ,!% S!r!%
"embang#nan di 0er(otaan #nt#( mengejar (e#nt#ngan e(onomi men$ebab(an 0embang#nan $ang dila(%ana(an 2ender#ng meng#tama(an 0embang#nan 5i%i( dan (#rang mem0erhati(an a%0e( ling(#ngan! Kondi%i ini
men$ebab(an bang#nan1bang#nan t#mb#h dan ber(embang tan0a (endali 0adat tan0a arah %ehingga (ota menjadi %ema(in tida( ber%ahabat dengan ling(#ngan! Dalam 0ela(%anaan 0embang#nan di 0er(otaan %ering dihada0(an 0ada d#a ma%alah $ait# 0ert#mb#han 0end#d#( $ang %ema(in mening(at dan (eterbata%an %#mber da$a alam! 6#mlah 0end#d#( $ang mening(at %e2ara lang%#ng a(an men$ebab(an
mening(atn$a (eb#t#han a(an %#mber da$a alam $ang ada didaerah ter%eb#t! Dengan demi(ian (egiatan 0embang#nan dan 0ening(atan j#mlah 0end#d#( da0at
menga(ibat(an te(anan terhada0 %#mber da$a alam dan 0en#r#nan m#t# ling(#ngan! &#ang Terb#(a Hija# 3&TH4 (ota adalah bagian dari r#ang1r#ang terb#(a %#at# 7ila$ah 0er(otaan $ang terda0at oleh t#mb#han tanaman dan 8egeta%i g#na mend#(#ng man5aat lang%#ng ata# tida( lang%#ng $ang diha%il(an oleh r#ang terb#(a hija# dalam (ota ter%eb#t $ait# (eamanan (en$amanan (e%ejahteraan dan (eindahan 7ila$ah 0er(otaan!
Banjir mer#0a(an 0erma%alahan $ang (om0le(% $ang har#% %egera ditangani agar a(ibat $ang ditimb#l(annn$a tida( ban$a( mer#%a( dan mer#gi(an ma%$ara(at %e(itarn$a! U%aha1#%aha #nt#( men2egah dan meng#rangi a(ibat terjadin$a banjir ter#% dila(#(an! Teta0i ma%alah #tama banjir adalah bah7a banjir it# 0ada #m#mn$a tida( 0ermanen! Banjir it# datangn$a tida( terd#ga dan %#r#tn$a 0#n j#ga %ering tida( bi%a diramal(an oleh ma%$ara(at %ehingga terjadi (etida( %eimbangan ling(#ngan!
Dari 0enjela%an ter%eb#t lang(ah1lang(ah #nt#( mengata%i banjir adalah memb#at %#m#r re%a0an air mem0erban$a( r#ang terb#(a hija# dan meng#bah 0erila(# ma%$ara(at agar tida( memb#ang %am0ah di %#ngai!
DAFTAR RUJUKAN
Mar5ai M!A! ,**9! Moralitas Lingkungan! Yog$a(arta! =ahana Hija#! "erat#ran Menteri "e(erjaan Um#m! ,**! Pedoman Penyediaan dan
Penyelenggaraan Ruang Terbuka Hijau (RTH)di kawasan Perkotaan6a(arta! Sadtim ,*))! Pemanfaatan Lahan !an Potensi "anjir !i Perkotaan! 6#rnal Te(ni(
Si0il Uni8er%ita% Negeri "adang 8ol#me + 3)4; )1+!
Uni8er%ita% Negeri Malang! ,*),! Pedoman Penulisan #arya $lmiah %disi #elima Malang ; Uni8er%ita% Megeri Malang!
=ah$#ni E! ,**>! &nalisis keterkaitan 'ermasalahan tata ruang dengan kinerja 'erkembangan wilayah (studi kasus kota bandar lam'ung) Te%i% tida(
diterbit(an! Band#ng! "rogram St#di Ilm# "eren2anaan =ila$ah! Makalah Lokakarya Pengembangan istem Ruang Terbuka Hijau !i
Perkotaan !alam Rangkaian &ara Hari "akti Pekerjaan *mum #e +, !irektorat -enderal Penataan Ruang !e'artemen Pekerjaan *mum! .* Mei
,**9! Dalam De0artemen "e(erjaan Um#m 3Online4 3htt0;CC777!0#!go!idC4 dia(%e% ,. No8ember ,*).!
