WAWASAN DASAR HADITS NABI
Disusun dari berbagai sumber oleh:
Saiful Amien, M.Pd
Pokok Bahasan:
1. Definisi Hadis
2. Kedudukan Hadits
Nabi
3. Unsur Hadits Nabi
DEFINISI HADITS NABI SAW
لاوأ :
يوبنلا ثيدحلا فيرعت
احلاطصا :
ملسو هيلع للها ىلص يبنلا ىلإ فيضأ ام نم
ةغل :
ربخلا ،ديدجلا
"
اثيدح للها نم قدصأ نمو
”
"
لعجف ان ثيداحأ مه
"
وأ
ةفص ريرقت وأ لعف وأ لوق
CONTOH-CONTOH DARI DEFINISI ISTILAH
لوق
:"
نيدلا يف ههقفي اريخ هب الله دري نم
"
لعف
: الله ىلص يبنلا ءوضو فصو يف سابع نبا ثيدح
ملسو هيلع ريرقت
: نلا دجسم يف ةشبحلا بعل يف ةشئاع ثيدح ىلص يب
ملسو هيلع الله ةفص
: ةيقل ُخ :
ثيدح و هيلع الله ىلص ناك ةشئاع
ملس
ءي ش لك يف نمايتلا بحي ةيقْل َخ
:
ريصقلاب لاو نئابلا ليوطلاب سيل
Sebagian ulama:
“tdk semua hal yg disandarkan pd Nabi saw disebut sbg hadis”.
Hal ini karena ada istilah:
ٌعو ُ
فْر َم ٌثْي ِد َح
Hadis ygdisandarkan pd Nabi saw
ٌف ْوُق ْو َم ٌثْي ِد َح
Hadis ygdisandarkan pd Sahabat
ٌعْو ُ
ط ْق َم ٌثْي ِد َح
Hadis ygdisandarkan pd Tâbi‘în
PADANAN KATA HADITS
1.
ُةَّن ُّسلا (bhs: jalan,
tuntunan, kebiasaan, hukum ) = “sesuatu
yg dituntunkan oleh Nabi saw berupa
perintah, larangan
ataupun anjuran”.
Dlm pengertian di atas,
ةَّن ُس
vsةَع ْدِب
ة َع ْدِب
(bhs: “menciptasesuatu yg baru tanpa contoh sblmnya”), yaitu:
suatu cara dlm agama yg diciptakan menyerupai
agama sbg ibadah pd Allah.
Bid‘ah = penyimpangan = SESAT.
Dlm pengertian di atas,
ةَّن ُس
vsةَع ْدِب
ة َع ْدِب
(bhs: “menciptasesuatu yg baru tanpa contoh sblmnya”), yaitu:
suatu cara dlm agama yg diciptakan menyerupai
agama sbg ibadah pd Allah.
BEDA PENDAPAT ULAMA TTG SUNNAH
Ulama Hadis (menyamakan arti
al-sunnah
dgal-hadîts
)“segala hal yg bersumber dr Nabi saw berupa
perkataan, perbuatan,
persetujuan, bentuk fisik, karakter, perjalanan
hidup, baik sblm ataupun stlh kerasulan”.
Ulama
Ushûl
:“segala sesuatu yg
bersumber dari Rasulullah saw selain Al-Qur’an yg
pantas dijadikan dalil bagi hukum Syara‘”.
Dgn dmkian sgala sstu dari Nabi saw yg tidak berkenaan dg pembentukan hukum Syara‘
tdk termasuk Sunnah.
Ulama Fiqh:
“salah satu produk
hukum Islam yg lima,
yakni ( mandub ) sesuatu yg apabila dikerjakan
lebih baik drpd
ditinggalkan”
Kalaupun ant Hadis dg Sunnah harus dibedakan maka
hadis = “Riwayat ttg segala hal yg disandarkan pd Nabi saw”, sdgkan sunnah =
“Segala hal yg benar2
diajarkan Nabi saw. Dengan kata lain”
hadis adalah media utk
memberitakan sunnah Nabi saw.
So...
PADANAN KATA HADITS
2. ُرَب َخلا (berita).
Sebagian ulama
menyamakan arti
khabar dg hadis yg juga dpt digunakan utk
hadîts marfû‘, mawqûf,
& maqthû‘.
Tetapi sbgn lagi meng- gunakan khabar utk
selain Nabi, dan
mengatakan hadis lbh umum drpd khabar shg setiap hadis adlh
khabar, namun tdk
setiap khabar adlh
hadis.
PADANAN KATA HADITS...
3. ُر َ
ثلأا
(jejak/bekas/pengaruh).Sebagian ulama
menyamakan arti
atsar (jejak Nabi saw)
dghadis
.
Hanya ulamaKhurasan yg brpendpt bhw
atsar
utkhadîts
mawqûf,
sdgkhabar
utkhadîts marfû‘.
PERBEDAAN PENTING (AL-QUR’AN, HADITS QUDTSI, HADITS NABAWI)
al-Qur`an=
Kalam Allah yang
diturunkan kpd Nabi
Muhammad SAW dengan bahasa Arab yg
jelas/pasti, diriwayatkan secara mutawatir,
bacaannya (lafadz &
makna) bernilai ibadah.
Hadits Qudsi=
Riwayat yg dinisbatkan kpd Nabi saw kmd diteruskan
kpd Allah Yang Maha Suci. Sebagian ulama
mendefinisikan hadits Qudsi sbg hadits yg maknanya
dari Allah SWT, sdg
redaksinya dari Nabi saw.
Berbeda dg Al-Qur’an yg sudah pasti kesahihan- nya, hadits qudsi tidak otomatis berkualitas
sahih. Tdk ada jaminan Allah thd keterpeliha-
raan hadits qudsi.
Selain itu, karena bukan mu‘jizat maka struktur
kalimat
hadits qudsi
tdk seindah & sehebat Al-Qur’an. Dan, pahala membaca hadis tdk sebesar membaca Al- Qur’an.
KEDUDUKAN HADITS
Hadis memiliki kedudukan yg sgt penting krn ia sbg sumber hukum ke-2 dlm ajaran Islam.
ي ِط َ
أ اوُن َما َء َني ِذ َّلا اَهُّيَأاَي اوُعي ِط َ
أ َو َ َّللَّا اوُع
َلو ُسَّرلا ِف ْم ُتْعَزاَنَت ْنِإَف ...
ُهو ُّدُر َ
ف ٍء ْي َ ش ي ِ َّللَّا ى َ
ل ِإ ) 59 : ءاسنلا ( … ِلو ُسَّرلاَو
َّرلا اوُعي ِط َ
أ َو َ َّللَّا اوُعي ِط َ ِإ َ أ َو
ف اوُر َذ ْحا َو َلو ُس
ْن ا َمَّن َ
أ او ُم َ
لْعا َ
ف ْمُتْيَّل َوَت
ُ غلاَب ْ
لا اَنِلو ُسَر ى لَع َ ُنيِب ُ ْلْا
( ةدئالما :
) 92
-
ُذ ُخ َ
ف ُلو ُسَّرلا ُم ُكاَتا َء ا َم َو ْنَع ْم ُكاَه َن ا َم َو ُهو
ُه ِبا َقِعْلا ُديِد َش َ َّللَّا َّن ِإ َ َّللَّا اوُقَّتاَو اوُهَتْناَف ( رشحلا :
) 7
ٍلو ُسَر ْنِم ا َنْل َسْرَأ اَمَو
ِب َعاَطُيِل َّلاِإ ِن ْذِإ
ِ َّللَّا ( 4: 64 )
َق َ
ف َلو ُسَّرلا ِع ِط ُي ْنَم َو َ َّللَّا َعا َ
ط َ
أ ْد ْن َم
َكاَن ْ
ل َسْر َ
أ ا َم َ
ف ىَّل َوَت ظي ِف َح ْم ِهْي َ
لَع ا
( ءاسنلا :
) 80
FUNGSI HADITS
Fungsi utama hadits = utk menjelaskan
kehendak Allah dalam
Al-Qur’an. Hal ini krn tdk semua hal dijelaskan
scr rinci dlm Al-Qur’an.
Itulah sbbnya Allah SWT mengutus Rasul-Nya utk menjelaskan Al-Qur’an
melalui hadits2nya:
لا َكْي َ
لِإ ا َنْلَزْنَأَو ِ يَب ُتِل َرْكِ ذ
ِسا َّنلِل َن
َو ْم ِهْي َ
لِإ َلِ زُن اَم َفَتَي ْمُهَّلَع َ
ل َنوُر َّك
(QS. 16: 44)
Fungsi hadis dpt dirinci sebagai berikut:
1.
Bayân al-ta’kîd/al-taqrîr
: Utk mempertegas apa yg tlh dinyatakan dlm Al-Qur’an. Contoh: Perintah berwudlu, kewajiban
shalat, puasa, dll.
2.
Bayân al-tafsîr/al-tawdlîh
: Utk menjelaskan (merinci, membatasi, mengkhusus- kan) ayat yg bersifatglobal, apa adanya & yg umum.
A. Hadis yg merinci ayat yg brsft global, spt:
ُ
أ يِنو ُمُتْي َ
أَر ا َم َك اوُّل َص
ي ِ يلَص
(HR.al-Bukhari) merinci QS. 2: 43:
او ُميِق َ
ُع َكْرا َو َةاَكَّزلا اوُتا َء َو َةلا َّصلا أ
َنيِع ِكاَّرلا ََ َم او
b) Hadits yg membatasi ayat yg apa adanya, spt: tgn pencuri yg boleh dipotong sebatas pergelangan
tangan
( .
HR. Bhq)membatasi ayat potong tangan pencuri dlm QS. 5: 38:
ُةَق ِرا َّسلاَو ُقِرا َّسلاَو ا َم ُه َي ِدْي َ
أ اوُع ط ْقاَف َ
c) Hadits yg mengkhususkan ayat yg brsifat umum, spt: pembunuh tdk mewarisi sdikitpun warisn org yg dibunuhnya:
ُت ْقَ ْ
لما ْن ِم ُلِتا َق ْ
لا ُثِرَي لا ااًْي ََ ِلو
(HR. Darimi & Ahmad, dr Ibn ‘Abbâs), men-takhshîsh keumuman QS. 4: 11:
ْم ُك ِدلاْو َ
أ ي ِف ُ َّللَّا ُمُكي ِصوُي
.3.
Bayân al-tasyrî‘
: Membuat hukum baru yg tdk didpti dlm Al-Qur`an, spt:Haramnya emas & sutra bg lk2, haramnya
menikahi wanita dg bibinya skligus, dll.
UNSUR HADITS
1. Sanad/
ٌدَن َس (
bahasa:/sandaran/tumpuan/jalan yg menyampaikan pd
matan). Sdgkan scr istilah:
Sanad =rangkain para
periwayat hadis yg dijadikan sandaran matan.
2. Matan/ , scr bahasa:
permukaan/dataran yg keras, tampak & menonjol. Sdgkan scr istilah:
Matan => berita ttg hal-ihwal Nabi saw. Matan ini disebut sbg inti hadis.
َ ق ى َّن َ ثُ ْ
لْا ُنْب ُد َّم َح ُم اَن َ
ث َّد َح َلا
: َّه َو ْ
لا ُدْب َع اَن َ
ث َّد َح ِبا
َلا َ
ق ُّي ِف َقَّثلا :
ُبوُّي َ
أ اَن َ
ث َّد َح
َ ن َ
أ ْن َع َ
ةَبَلاِق يِب َ
أ ْن َع ِنْب ِس
ِب َّنلا ِنَع مهْنَع َّللَّا ي ِ ضَر ٍكِلاَم
َ لَع َّللَّا ى َّل َص ِ ي َمَّل َس َو ِهْي
َلا َ ق َح َد َج َو ِهيِف َّن ُك ْنَم ٌثَلاَث :
َي ْن َ
أ ِنا َميِ ْ
لْا َة َوَلا َنو ُك
ِم ِهْي َ
لِإ َّب َح َ
أ ُه لو ُس َر َو ُ َّللَّا ُ َّب ِحُي ْن َ
أ َو ا َم ُها َو ِس ا َّم َلا َء ْرَ ْ
لْا
َهَر ْكَي ْن َ
أ َو ِ َّ ِللَّ َّلاِإ ُهُّب ِحُي َك ِر ْفُكْلا يِف َدوُعَي ْنَأ
ْن َ
أ ُهَر ْكَي ا َم
ِرا َّنلا يِف َفَذْقُي
Contoh:
HR. al-Bukhâri (No: 16) ttg Manisnya Iman:
Rangkaian periwayat dari sejak al- Bukhâri hingga Anas bin Malik
disebut sanad.
ٍكِلا َم ِنْب ِسَنَأ (
و 91 ه )
َةَبَلاِق يِبَ أ (
و 103 ه )
ُبوُّيَ أ (
و 131 ه )
ُّي ِف َقَّثلا ِبا َّهَوْلا ُدْبَع (
194 ه )
ىَّنَثُ ْ
لما ُنْب ُد َّم َح ُم (
252 ه )
يىراخُبْلا (
256 ه )
Adapun lafal ِهيِف َّن ُك ْنَم ٌثَلاَث hingga ِراَّنلا يِف
adalah matan hadis.
Periwayat awal / sanad akhir
Periwayat akhir / sanad awal