Tim Neur
Tim Neur
otrauma
otrauma
RSU Dr.Soetomo – Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga Surabaya RSU Dr.Soetomo – Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga SurabayaPED!AN PRAKT"K
PED!AN PRAKT"K
K#"N"S
K#"N"S
E$idural %ematoma &ED%'
E$idural %ematoma &ED%'
DAFTAR ISI
HALAMAN
DAFTAR ISI...………...
1
BAB I. PENDAHULUAN...………...
2
I.1. Latar Belakang...………...
2
I.2. Permasalahan...………...
2
I.. T!"!an...………...
2
I.#. Sasaran...
BAB II. MET$D$L$%I………
#
II.1. Penel!s!ran &e'!stakaan………
#
II.2.
Pen(la(an Telaah &r(t(s &e'!stakaan………..
#
II..
Per(ngkat B!kt( (Level Evidence)……….
#
II.#. Dera"at Rek)men*as(………..
+
BAB III. EPIDURAL HEMAT$MA ………
,
III.1. De-(n(s(………...
,
III.2. Et()l)g(………...
,
III.. &las(-(kas(………..
III.#. Pemer(ksaan &l(n(s………
III.+. Pemer(ksaan Pen!n"ang……….
/
III.,. Tatalaksana………
/
III.. Al)gar(tma D(agn)s(s *an Tatalaksana……….
1#
Da-tar P!staka……….
1+
BAB I
PENDAHULUAN
I.1 Latar Belakang
E'(*!ral hemat)m a*alah salah sat! "en(s 'er*arahan (ntrakran(al 0ang *a'at ter"a*( ak(at tra!ma ke'ala *an ser(ng kal( *(serta( a*an0a -rakt!r t!lang tengk)rak. $tak era*a *( *alam t!lang tengk)rak 0ang kak! *an keras *an "!ga *( kel(l(ng( )leh sela'!t )tak 0ang *( se!t men(ngen salah sat!n0a a*alah *!ramater. D!ramater a*alah salah sat! sela'!t )tak 0ang
er-!ngs( !nt!k mel(n*!ng( )tak mement!k s(n!s3s(n!s 4ena serta mement!k 'er()ste!m ta!la (nterna. &et(ka se)rang men*a'at ent!ran 0ang heat *( ke'ala *an men(m!lkan -rakt!r maka 'atahan t!lang ke'ala terse!t *a'at men0eakan r)ekn0a 'em!l!h *arah 0ang melekat *( a5ahn0a *an mengak(atkan ak!m!las( *arah 'a*a r)ngga e'(*!ra sela(n (t! 4ena34ena 0ang meremes *ar( 'atahan t!lang 'a*a l)kas( -rakt!r "!ga *a'at men0eakan ak!m!las( *arah 'a*a r)ngga e'(*!ra. &ea*aan (n(lah 0ang *( kenal *engan se!tan e'(*!ral hemat)m.12
E'(*!ral hemat)m a*alah kea*aan 0ang ers(-at emergen60 karena ser(ng sekal( men(m!lkan ge"ala 'er!r!kan ne!r)l)g(s 0ang sangat 6e'at. &er!sakan )tak 'r(mer 'a*a e'(*!ral hemat)m ser(ng kal( t(*ak eg(t! mass(- 'er!r!kan 0ang 6e'at ter"a*( le(h *(seakan )leh 'r)ses *esak r!ang 0ang *(seakan ak!m!las( 'er*arahan terse!t. Seh(ngga *(agn)s(s serta 'enanganan 0ang 6e'at *an te'at memegang 'eranan 'ent(ng *alam mana"emen 'as(en3'as(en *engan e'(*!ral hemat)ma.
I.2 Permasalahan
7e*era )tak sam'a( saat (n( mas(h men"a*( masalah 0ang 'erl! men*a'at 'erhat(an 'ara *)kter kh!s!sn0a 0ang erke6(m'!ng *alam (*ang ne!r)tra!ma *an 'era5atan ga5at *ar!rat. Pr)lem !tama 'a*a 6e*era )tak a*alah t(ngg(n0a angka ke6a6atan *an kemat(an. Angka kemat(an *( RSUDDr.s)et)m) tah!n 2882 s9* 288, erk(sar antara , : sam'a( 12 : kea*aan (n( le(h t(ngg( *(an*(ng *(eera'a senter *( l!ar neger( 0a(t! antara 3; :. Hal 0ang mengem(rakan angka m)rtal(tas (n( ter!s men!r!n *ar( tah!n ke tah!n *an 'a*a tah!n 281 seesar 1 :. Hal la(n 0ang 'erl! *('erhat(kan a*alah 6e*era )tak an0ak ter"a*( 'a*a !s(a 'r)*!kt(- 0ang tent! akan sangat mem'engar!h( 'r)*!kt-(tas *an kema"!an angsa.#
I.3 Tuuan
1. Men!r!nkan m)r(*(tas *an m)r(*(tas 'as(en3'as(en EDH *( RS D)kter S)et)m) S!raa0a. 2. Mem!at al!r 'enatalaksanaan er*asarkan evidence based medicine !nt!k memant! tenaga
me*(s *alam *(agns(s *an tatalaksana EDH.
. Men(ngkatkan !saha 'eng)atan 'en6atatan *an 'ela')ran 0ang k)ns(sten.
I.! Sasaran
1. Tenaga me*(s 'eserta *(*(k *an sel!r!h "a"aran tenaga kesehatan 0ang terl(at *alam 'engel)laan EDH *( RS D)kter S)et)m) S!raa0a.
2. Pem!at ke("akan *( l(ngk!ngan r!mah sak(t (nst(t!s( "am(anan kesehatan nas()nal serta kel)m')k 'r)-es( terka(t.
DAFTAR PUSTA"A
1. N(sh("(ma D& $--erman SR Ballar* D< =(ns)n DR 7hett('all0 U& Ra!6h5erger AS et al. Imme*(ate an* *ela0e* tra!mat(6 (ntra6ran(al hem)rrhage (n 'at(ents 5(th hea* tra!ma an* 're(n"!r0 5ar-ar(n )r 6l)'(*)grel!se. Ann Emerg Me*. 2812 >!n. +/?,@#,83 ;.e13.
2. L(! >T T0an S Lee &. Emergen60 management )- e'(*!ral haemat)ma thr)!gh !rr h)le e4a6!at()n an* *ra(nage.
. B)r)4(6h B Bra!n > %!(l!r* >N et al. Dela0e* )nset )- tra!mat(6 eCtra*!ral hemat)ma. > Ne!r)s!rg. 1/;+ >!l. ,?1@ 83#.
#. Ba"amal AH. Pe*)man Tatalaksana 7e*era $tak. E*(s( &e32. S!raa0a T(m Ne!r)tra!ma RSU Dr.S)et)m)3Fak!ltas &e*)kteran Un(4ers(tas A(rlangga S!raa0a. 281#. Hal. 132
BAB II
#ET$D$L$%I
II. 1 Penelusuran "e&ustakaan
A6!an *asar !nt!k 'en0!s!nan Pe*)man Prakt(k &l(n(s ?PP&@ (n( a*alah !k! Pe*)man Tatalaksana 7e*era $tak *an !k! 7e*era $tak Ser( Per*arahan Intra &ran(al *an Mana"emen $'eras( 0ang telah *( s!s!n t(m ne!r)tra!ma 0ang ter*(r( *ar( 'ara ahl( e*ah sara- anestes( 'eserta *(*(k s'es(al(s e*ah sara- *an anestes( serta 'arame*(s *( Instalas( Ra5at Dar!rat *an Instalas( Ra5at Ina' Be*ah. T(m ne!r)tra!ma melak!kan 'eng!m'!lan *ata (*ent(-(kas( masalah )'(n( 'engalaman 'rakt(s *an st!*( l(terat!r serta 'enel(t(an 0ang erka(tan *engan 6e*era )tak.
II. 2 Pen'la'an Telaah "r't's "e&ustakaan
S(stemat(ka 'en!l(san *an (s( *ar( 'e*)man a*alah se*em(k(an r!'a seh(ngga ses!a( *engan k)n*(s( *( RSUD Dr. S)et)m) seaga( r!mah sak(t ters(er t('e A 'en*(*(kan. D(hara'kan se6ara m!*ah 'ara kl(n(s( k)ns!ltan 'eserta *(*(k 'r)gram *)kter s'es(al(s *an mahas(s5a ke*)kteran serta 'arame*(s *a'at mengg!nakann0a. A6!an *an rek)men*as( 0ang *(sarankan *('er)leh *ar( 'enel(t(an kl(n(s *an la)rat)r(!m serta eks'l)ras( "!rnal ata! re-erens( seh(ngga sangat m!ngk(n er!ah ses!a( *engan 'erkemangan (lm! 'engetah!an.
II. 3 Per'ngkat Bukt' (level of evidence)
Pem!atan 'e*)man (n( er*asarkan e4(*en6e ase* me*(6(ne *engan memag( t(ngkat tera'( ma!'!n (nter4ens( men"a*( t(ga kateg)r( rek)men*as( 0a(t! A B *an 7 ?A*els)n 288 M)*. SI%N 9 S6)tt(sh Inter6)lleg(ate %!(*el(ne Net5)rk 2811@
A. D(*a'at *ar( le4el 'em!kt(an klas I a*alah met)*e tera'( ata! (nter4ens( 9 'eme*ahan 0ang *('er)leh *ar( 'enel(t(an 0ang ers(-at 'r)s'ekt(- ran*)m(Ge* 6)ntr)lle* tr(al ?R7T@ ata! meta anal(s(s *ar( 'enel(t(an 0ang ers(-at R7T. Met)*e (n( mer!'akan g)l* stan*ar* ata! stan*ar* ?h(gh *egree )- 6l(n(6al 6erta(nt0@.
B. D(*a'at *ar( le4el 'em!kt(an klas II a*alah met)*e tera'( ata! (nter4ens( 9 'eme*ahan 0ang *('er)leh *ar( 'enel(t(an 0ang ers(-at anal(s(s a(k 'r)s'ekt(- ma!'!n retr)s'ekt(- ?st!*( )ser4as()nal k)h)rt kas!s3k)ntr)l *an st!*( 're4alens(@. Met)*e (n( mer!'akan g!(*el(ne ?m)*erate 6l(n(6al 6erta(nt0@.
(. D(*a'at *ar( le4el 'em!kt(an klas III a*alah met)*e tera'( ata! (nter4ens( 9 'eme*ahan 0ang *('er)leh *ar( 'enel(t(an retr)s'ekt(- ser(al 6ase *ar( *ata reg(stras( 'as(en la')ran kas!s re4(e5 kas!s *an 'en*a'at ahl( ?le4el 'em!kt(an I=@. Met)*e (n( mer!'akan )'t()n ?!n6lear 6l(n(6al 6erta(nt0@.
II. ! Deraat Rek)men*as'
1. %)l* Stan*ar* ?H(gh *egree )- 6l(n(6al 6erta(nt0@ ? I3a I3B @ Rek)men*as( A 2. %!(*el(ne ?M)*erate 6l(n(6al 6erta(nt0@ ? II3a II3@ Rek)men*as( B
. $'t()n ?Un6lear 6l(n(6al 6erta(nt0@ ? III3 I= @ Rek)men*as( 7
BAB III
EPIDURAL HE#AT$#A
III. 1 De+'n's'
Ak!m!las( *arah antara t!lang ke'ala *an *!ramater 0ang ter"a*( ak(at se'aras( t!lang ?ta!la (nterna@ *an *!ramater ?La'(san Per()steal@ seh(ngga mengak(atkan r)ekan 'a*a 'em!l!h *arah 0ang er"alan *(sek(tar *!ramater *an t!lang.12
R)ekan 'em!l!h *arah terse!t *a'at *(seakan )leh se'aras( t!lang3*!ra ata! r)ekn0a 'em!l!h *arah ak(at -rakt!r t!lang ke'ala.1
III. 2 Et')l)g'
E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ klas(k m!n6!l *(*aerah tem')r) 'ar(etal )leh karena r)ekn0a arter( men(ng(6a me*(a.1 E'(*!ral hemat)ma "!ga *a'at ter"a*( karena 'er*arahan *ar( 4ena
'a*a *!ra *engan kas!s sean0ak 18: *an =ena *('l)e *ar( t!lang *engan kas!s sean0ak #8:. E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ "arang sekal( mele5at( s!t!ra ke6!al( s!t!ra sag(tal(s *(
*aerah m(*l(ne ?EDH m!*ah mele5at( gar(s tengah *an gar(s tengah ter*a'at s(n!s sag(tal(s s!'er()r@. Terser(ng 'er*arahan erasal *ar( r)ekn0a 'em!l!h *arah *!ra ?a.4 *!ramater ter!tama a. men(gea me*(a@ *an >arang ter"a*( se6ara s')ntan tan'a a*an0a tra!ma. EDH s')ntan tan'a tra!ma *a'at ter"a*( ak(at (n-eks( s(n!s(t(s an)mal( 4ask!ler *an gagal g(n"al kr)n(s.1 Pa*a anak3anak E'(*!ral hemat)ma ter"a*( karena 'eregangan ata! r)ekn0a a.
men(ngeal tan'a *(*a'atkan -rakt!r. EDH "arang ter"a*( '* anak3anak *an )rang t!a *(karenakan 'a*a anak3anak 6)m'l(an6e *ar( t!lang le(h t(ngg( *an "al!r a. men(ng(6a me*(a le(h *angkal *an 'a*a )rang t!a *!ra *an t!lang melekat k!at.1 E'(*!ral hemat)ma ?EDH@
*ar( 4ena *!ramater ata! venous EDH "arang ter"a*(. T(*ak se'ert( arterial EDH venous EDH "arang mel!as *ar( !k!ran a5al karena mem'!n0a( tekanan 0ang ren*ah. Venous EDH "arang *(serta( -rakt!r *ar( 6al4ar( *an (asan0a 6en*er!ng ter"a*( 'a*a l)kas( 1
F)ssa ')ster()r 'e6ahn0a s(n!s trans4ers!s
F)ssa me*(a disruption *ar( s(n!s s'hen)'ar(etal
=erteC (n"!r0 *ar( s(n!s sag(tal(s s!'er()r *an 4ena k)rt(kal
-III. 3 "las'+'kas'
E'(*!ral hemat)ma *(ag( men"a*( t(ga ma6am er*asarkan gamaran ra*()l)g(s 6t s6an *an 5akt! 1
T('e 1 ak!t *an h('erak!t
• <akt! 1 har(
• %amaran ra*()l)g(s er!'a *arah el!m s)l(* ?h0'er*ense *engan se*(k(t ag(an
h0')*ense@
T('e 2 S!ak!t
• har( ke 2 sam'a( ke #
• %amaran ra*()l)g(s er!'a *arah s)l(* ?h0'er*ense@
T('e kr)n(s
• Har( ke s9* 28 har(
• %amaran ra*()l)g(s l!6ent *an terka*ang m(Ce* ?H0')*ense ata! 'lasma3l))* le4el@
%amaran !nt!k t('e 2 *an t('e *a'at ter"a*( (la 'en*er(ta mem'!n0a( kesa*aran 'en!h serta ter*a'at ge"ala kl(n(s er!'a n0er( ke'ala m(n(mal akan teta'( t(*ak *(lak!kan t(n*akan )'eras( ata! k)nser4at(-. T('e 2 *an t('e (sa sa"a ter"a*( 'a*a 'en*er(ta 0ang t(*ak mem'!n0a( kesa*aran 'en!h teta'( kel!arga men)lak !nt!k *(lak!kan t(n*akan )'eras( karena alasan tertent!.
III. ! Pemer'ksaan "l'n's
B(la 'en*er(ta mengalam( 6e*era ke'ala *an *atang *engan kesa*aran 'en!h maka eera'a ge"ala *ar( 'en(ngkatan tekanan (ntra6ran(al ?TI&@ )leh karena e-ek massa E'(*!ral hemat)ma ?EDH@ har!s k(ta ketah!(. %e"ala terse!t antara la(n
a. N0er( ke'ala
N0er( ke'ala mak(n men(ngkat saat ang!n 'ag( *(seakan karena saat t(*!r ter"a*( 4as)*(latas( 'em!l!h *arah )leh karena retens( 7$2 saat t(*!r. M!n6!ln0a rasa n0er( )leh karena 'enekanan 'em!l!h *arah *an 'enekanan *!ramater ?ke*!an0a sens(t(- terha*a' n0er(@.#
. M!al *an M!ntah
M!al *an m!ntah mak(n memerat saat 'ag( har(.#
6. &e"ang
Pen(ngkatan tekanan (ntrakran(al *a'at men6et!skan ter"a*(n0a ke"ang 'a*a 'en*er(ta 6e*era )tak.
%e"ala kl(n(s 0ang khas 'a*a E'(*!ral hemat)ma ?EDH@ a*alah a*an0a L!6(* Inter4al ?R(5a0at 'en!r!nan kesa*aran kemal(n0a kesa*aran sementara *an 'en!r!nan kesa*aran kemal(@.12+ %e"ala klas(k l!6(* (nter4al ?l(hat gra-(k 1@ (n( 'ertama kal( *(tem!kan )leh
>a6)s)n 'a*a tah!n 1;;,.1 L!6(* (nter4al t(*ak selal! a*a 'a*a E'(*!ral hemat)ma ?EDH@
*an l!6(* (nter4al han0a m!n6!l *engan 'ersentase *(a5ah 8:., M!n6!ln0a kesa*aran
'en!h !nt!k sementara mer!'akan tan*a ah5a 'r)ses 6e*era ke'ala 'r(mer t(*ak men0eakan ker!sakan 'a*a t(ngkat aC)n. De-(s(t ne!r)l)g(s )leh karena 'e mesaran massa E'(*!ral hemat)ma ?EDH@ (asan0a m!n6!l ak(at *ar( e-ek massa er!'a hern(as( !n6al *engan ge"ala seaga( er(k!t 1
a. Hem('ares(s k)ntralateral
Hem('arese k)ntralateral ter"a*( karena 'e*!n6!l!s 6erer( ?trakt!s k)rt(k)s'(nal(s@ tertekan )leh !n6!s. Penekanan (n( men0eakan tergangg!n0a (m'!ls sara- *ar( m)t)r k)rtek 'r(mer ?Area #@ ers(lang *( *e6!ssat() '(ram(* men!"! ke m)t)r en* 'late *ar( angg)ta gerak t!!h s(s( k)ntralateral.
. P!'(l an(s)k)r ('s(lateral ?M(*r(as(s@
M(*r(as(l ('s(lateral ter"a*( karena !n6!s menekan ner4!s $66!l)m)t)r ?N.III@. Ner4!s )66!l)m)t)r mem'!n0a( 2 k)m')nen !tama 1. N!kle!s 'aras(m'at(k ?n!kle!s E*(nger3 <est'hal9 n!kle!s a!t)n)m akses)r(@ 0ang mensara-( )t)t (ntra)k!ler ?)t)t s'(n6ter '!'(l *an )t)t s(l(ar(s@. 2. Bag(an esar 0ang mesara-( # *ar( , )t)t eCtra)k!ler ?rekt!s s!'er()r(n-er()r me*(al *an )t)t )l(!s (n-er()r@.
6. Ant)n S(n*r)m
• Hern(as( !n6al *a'at men0eakan 'enekanan 'a*a Arter( serer( ')ster()r 0ang memer(
s!''l0 'a*a tem')ral (n-er()r termas!k h('')kam'!s *an l)!s me*(al(s )66('(tal(s termas!k s!l6!s 6al6ar(na.1
• %angg!an 'a*a *aerah )66('(tal(s *an s!l6!s 6al6ar(na men0eakan 6)rt(6al l(n*ness 0ang
akh(rn0a men"a*( ant)n s(n*r)m (la 'en*er(ta *a'at h(*!' kemal(.1
• %ang!an 'aa*a h('')kam'!s men0eakan gangg!an mement!k mem)r( ar! (la
'en*er(ta *a'at h(*!' kemal(.1
*. Pen!r!nan kesa*aran
Pen!r!nan kesa*aran ter"a*( *(karenakan gangg!an *an *(4ers( *ar( Upper part of the reticulating activating system!"!# .1
B(la E'(*!ral hemat)ma ?EDH@ mak(n memesar *a'at men0eakan e-ek massa 0ang le(h heat *ar('a*a hern(as( !n6al seh(ngga ent!k hern(as( 0ang le(h eraha0a *a'at ter"a*( m(sal hern(as( sentral. Hern(as( sentral *a'at men0eakan ge"ala seaga( er(k!t.;
• Tr(as 7!sh(ng Bra*(kar*( h('ertens( res'(ras( an)rmal
• D('l)'(a )leh karena gangg!an sara- a*!6ens ?N.=I@ • D(sar(tm(a
• P!'(l M(*r(as( maC(mal • Mat( atang )tak ?MB$@
III. , Pemer'ksaan Penunang
&n!6ke0 %elar* *an E'ste(n ?1/;/@ men6atat ah5a e'(*!ral hemat)ma ?EDH@ 0ang ke6(l *an ter*(agn)sa *(a5ah , "am "arang me0eakan *e-(s(t ne!r)l)g(s *an (la telah mele5at( *ar( 5akt! , "am (asan0a 'en*er(ta s!*ah mengalam( *e-(s(t ne!)r)l)g(s *(karenakan e'(*!ral hemat)ma ?EDH@ memesar *an ter!kt( *engan *(lak!kann0a 6t s6an ke'ala.2
Beera'a gamaran 0ang *a'at k(ta l(at *( 7t s6an ke'ala antara la(n
a. %amaran h('er*ens erent!k (6)n4eC eCtra aC(al 0ang melekat 'a*a t!lang ke'ala./18
. B(asan0a *(*a'atkan -rakt!r t!lang ke'ala *(atas les( EDH.1
6. B(asan0a *(atas( )leh s!t!ra ke6!al( (la ter"a*( *(astas(s s!t!ra
III. - Tatalaksana
1. In*(kas( *an k)ntra(n*(kas( men!r!t %reenerg.11
a. In*(kas(
• Pas(en EDH tan'a mel(hat %7S *engan 4)l!me 8 66 ata! ketealan 1+ mm ata!
'ergeseran m(*l(ne + mm ata!
• Pas(en EDH ak!t ?%7S J/@ *an '!'(l an(s)k)r
. &)ntra(n*(kas(
• E'(*!ral hemat)ma ?EDH@ t('(s ?ketealan J 1 6m@ • S!ak!t ata! kr)n(s EDH *engan tan'a *e-(s(t ne!r)l)g(s • T(*ak a*a tan*a hern(as(
2. In*(kas( *an k)ntra(n*(kas( men!r!t the >a'an S)6(et0 )- Ne!r)tra!mat)l)g0.12
a. In*(kas(
• Teal E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ 132 6m • =)l!me E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ 2838 66
• Pen!r!nan ata! semak(n memeratn0a De-(s(t ne!r)l)g(s • Pen!r!nan %7S se6ara ermakna
. &)ntra (n*(kas(
• T(*ak *(*a'atkan *e-(s(t ne!r)l)g(s
. In*(kas( *an &)ntra(n*(kas( men!r!t Peter re(ll0 *an B!ll)6k.2
a. In*(kas(
• Teal E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ 16m ata! le(h • =)l!me E'(*!ral Hemat)ma ?EDH@ #8 66
Pa*a 'as(en sa*ar k)m!n(kas( a(k t(*ak memaka( 4ent(lat)r
a. Pen!r!nan kesa*aran . M!n6!l *e-(6(t ne!r)l)g(s
6. N0er( ke'ala m!al *an m!ntah meneta'
Pa*a 'as(en t(*ak sa*ar k)m!n(kas( "elek memaka( 4ent(lat)r
a. M!n6!ln0a ge"ala kl(n(s *ar( atang )tak
. Pen(ngkatan tekanan (ntrakran(al ?TI&@ 28mmHg . &)ntra(n*(kas(
• Sa*ar 'en!h • Teal EDH J 16m
• Massa sat! s(s( *an eCtra aC(al ?t(*ak a*a m!lt('el les( *( *aerah la(n ma!'!n k)ntralateral@ • T(*ak a*a e-ek massa ?m(* l(ne sh(-t J mm@
• S(sterna asal(s ter!ka
&eterangan Deskr('s( T(ngkat 'em!kt(an9 Dera"at rek)men*as( In*(kas( )'eras( EDH 4)l!me 8 66 har!s *( e4ak!as(
mel(hat %7S
EDH *engan s0arat (n( *a'at n)n )'erat(- *engan )ser4as( ketat
34)l!me J 866
3ketealan J 1+ mm
3'ergeseran m(*l(ne J + mm
3%7S ;
3t(*ak a*a *e-(s(t ne!r)l)g(s
Le4el III97
<akt! )'eras( D(rek)men*as(kan ah5a 'as(en EDH ak!t *an %7S J / *an an(s)k)r *(lak!kan e4ak!as( se6e'at m!ngk(n
Le4el III97
Tatalaksana )'eras( 'a*a e'(*!ral hemat)ma11
Penanganan *an m)n(t)r(ng 'en*er(ta 'as6a )'eras( EDH M)n(t)r(ng 'as6a )'eras(
1. &el!han *an tan*a 4(tal
a. &el!han $ser4as( tan*a tan*a tekanan (ntrakran(al ?TI&@ men(ngkat ?N0er( ke'ala m!al9m!ntah ke"ang@.
. Tan*a 4(tal $ser4as( tekanan *arah ?12898 mmhg@ -rek!ens( na*( ?,83188C9mnt@ -rek!ens( na-as ?*e5asa 1,328C9mnt@ s!h! t!!h.211#
2. Stat!s Ne!r)l)g(s ?%7S %$S '!'(l lateral(sas(@
a. %lasg)5 7)ma S6ale ?%7S@ $ser4as( n(la( %7S 'a*a 'en*er(ta. Pa*a eera'a kas!s se'ert( 7e*era $tak Berat n(la( %7S setelah *(angga' sem!h t(*ak 'ernah men6a'a( n(la( maks(mal ?%7S maks 1+@. Ban0ak -a6t)r 0ang men0eakan 'en*er(ta t(*ak men6a'a( n(la( maks(mal. Salah sat!n0a ker!sakan str!kt!r anat)m( )tak ak(at *ar( 6e*era )tak.2,
. %lasg)5 $!t6)me S6ale ?%$S@ %lasg)5 $!t6)me S6ale *(g!nakan !nt!k men(la( 'en*er(ta 6e*era )tak setelah 'era5atan *( r!mah sak(t. Ter*a'at + n(la( m)*al(tas 12
1. %))* Re6)4er0 &emal( ke kea*aan sem!la tan'a *e-(6(t
2. M)*erate D(sa(l(t0 &er!sakan sara- m(n)r tan'a menggangg! keg(atan *an 'eker"aan sehar( har(
. Se4ere D(sa(l(t0 &er!sakan sara- 0ang menggangg! keg(atan *an 'eker"aan sehar( har(
#. =egetat(4e &)ma ata! ker!sakan sara- erat 0ang men0eakan 'en*er(ta tergant!ng )rang la(n.
+. Death
1 .
Breath(ng =ent(lat()n*(-!ss()n *(str(!t()n 6(r6!lat()n B%A Ass(ste* reath(ng $ral H(g(ene !''er K l)5er res'(rat)r0 tra6t.
2 .
Bl))* Bl))* Preas!re P!lse 'er-!s()n?7RT9 A6ral@ anem(a l))* s!gar.
.
Bra(n3Hea*3Ne6k %7S Ne!r)l)g(6 s(gn P)s(t()n tem'erat!re Se(G!res 7t3S6an E0es I7P FB7 S(gn 6er4(6al -ra6t!re.
# .
Bla**er Fl!(* Imalan6e Ele6tr)l0te Imalan6e M(6t!rat()n
+ .
B)5el N!tr(t()n (malan6e SRMD De-e6at()n
, .
B)ne Fra6t!re Sk(n 6are m!s6le
.
Me*(6(ne Treatment an* m)n(t)r
. E-(kas( *an e-ek sam'(ng )at
Pengg!naan *ar( )at3)atan har!s *('anta! se*em(k(an r!'a *an har!s te'at (n*(kas( serta *)s(s. $at )atan s(m't)mat(s set(*akn0a *(er(kan h(ngga 'en*er(ta *atang k)ntr)l ke !n(t ra5at "alan.12
Rangsangan n0er( *a'at mem(6! 'en(ngkatan TI& *an har!s *(tangan(. Pa*a 'as(en 6e*era )tak ter"a*( 'en(ngkatan ka*ar P% *(mana P% er'eran *alam 'r)ses rasa n0er(. NSAID se'ert( ket)r)la6 metam(G)l *an ket)'r)-en erman-aat meng!rang( n0er(
*engan menghamat s(ntesa P% melal!( l)ka*e enG(m 706l))C(genase ?7$@. A6etam(n)'hen !kan termas!k NSAID nam!n mem(l(k( mekan(sme 0ang sama *alam menghamat s(ntesa P% melal!( l)ka*e enG(m 7$. Pen(ngkatan ka*ar 'r)staglan*(n ter"a*( 'a*a 'as(en 6e*era )tak. Nam!n 'e maka(an )at NSAID *a'at '!la men0eakan 'er*arahan sal!ran 6erna *an gangg!an -!ngs( g(n"al.1+
In*)metas(n mer!'akan g)l)ngan NSAID 0ang mem'!n0a( s(-at ant( (n-lamas( analges(k *an ant('(ret(k melal!( e-ek (nh((s( re4ers(el terha*a' enG(m 7$. In*)metas(n *a'at er-!ngs( seaga( tera'( alternat(- *alam mana"emen 'en(ngkatan tekanan (ntrakran(al 0ang re-rakter 'a*a 7$B. Nam!n mekan(sme aks( (n*)metas(n *alam men!r!nkan 6ereral l))* -l)5 ?7BF@ *an tekanan (ntra6ran(al mas(h el!m *('aham( se'en!hn0a.1+
&et)r)la6 !nt!k *e5asa *(er(kan *engan *)s(s 8 mg (ntra4ena *)s(s t!nggal ata! 8 mg9, "am (ntra4ena *engan *)s(s maks(mal 128 mg9har(. Metam(G)l *(er(kan *engan *)s(s +8831888mg9, "am se6ara 'er)ral (ntra4ena ata! 'erektal ?TP9DR II9B@.1+
#. D(et *an n!tr(s(
7e*era )tak men(ngkatkan res')n meta)l(k *an kata)l(k t!!h seh(ngga mem!t!hkan n!tr(s( 0ang 6!k!'. D(sarankan 'emer(an earl0 -ee*(ng 0ang a*ek!at karena memer(kan s!r4(4al *an *(sa(l(t0 )!t6)me 0ang le(h a(k 'a*a 'as(en *engan 6e*era )tak. Bel!m a*a 'enel(t(an 0ang men!n"!kkan met)*e 'emer(an mana 0ang 'al(ng a(k.1+
Dar( 'enel(t(an *(ketah!( ah5a 'emer(an k)m(nas( L7T *an M7T m!ngk(n *a'at memer(kan e-ek 0ang meng!nt!ngkan 'a*a meta)l(sme 'r)te(n *( 4(s6era 'as6a tra!ma. Penel(t(an men!n"!kkan ah5a 'emer(an late -ee*(ng ?le(h *ar( 1 m(ngg! setelah tra!ma@ erh!!ngan *engan n(tr)gen l)ss 0ang esar *(serta( 'en!r!nan erat a*an seesar 1+: 'erm(ngg!. Unt!k men6a'a( 'emen!han n!tr(s( 'a*a har( ke3 maka 'emer(an n!tr(s( har!s *(m!la( 'al(ng lamat 2 "am setelah tra!ma ata! 6e*era
?TP9DR II9B@.1+
+. Penanganan ke"ang 'as6a tra!ma
&e"ang (sa ter"a*( 'a*a 'en6er(ta 6e*era )tak. Hal (n( *(seakan karena a*a ker!sakan str!kt!r anat)m( 0ang men0eakan ter"a*(n0a -)k!s ke"ang. B(la ter"a*( ke"ang maka akan *('erl!kan tatalaksana kh!s!s !nt!k menegakkan *(agn)sa ke"ang 'as6a tra!ma.,
Peng)atan 'r)-(laks(s *a'at *(m!la( *engan -en(t)(n *)s(s l)a*(ng *e5asa 1+328 mg9kgBB *alam 188 66 NS 8/: *engan ke6e'atan (n-!s maks(m!m +8 mg9men(t. Pa*a 'as(en 'e*(atr( *)s(s l)a*(ng -en(t)(n 0ang *(rek)men*as(kan 18328 mg9kgBB *((k!t( *)s(s r!matan + mg9kgBB9har( *(ag( *alam 23 *)s(s. D)s(s r!matan *a'at *(t(ngkatkan h(ngga 18 mg9kgBB9har( !nt!k men6a'a( k)nsentras( ser!m antara 18328 m6g9ml ?TP9DR II9B@.1+
,. Pera5atan reha(l(tas( me*(k
Pen*er(ta 6e*era ke'ala *engan *e-(s(t ne!r)l)g(s ter!tama gangg!an m)t)r(k memerl!kan reha(l(tas( me*(k !nt!k men(ngkatkan -!ngs( ne!r)l)g(s.,
E$idural %ematoma
Non $erati23
&ED%' ti$is &ketebalan 4 ( 5m'
Subakut atau kronis ED% dengan tan$a de6sit neurologis Tidak ada tanda 7erniasi
$erati23
8olume 9 *1 55 Ketebalan 9 (, mm !idline s7i2t 9 , mm
ED% akut &:;S 40' dan $u$il anisokor
Stabilisasi A<; A=> 6sik diagnosti5
Radiologis sesuai indikasi #ab sesuai indikasi
Post $erative !anagement ? bservasiNon $erative !anagement ? bservasi
III. Al)gar'tma D'agn)s's *an Tatalaksana
Da+tar Pustaka
1. <(nn HR M*. )!mans Ne!r)s!rg(6al S!rger0 =)l!me #. ,th E*(t()n. Ph(la*e'lh(a Else4(er Sa!n*ers 2811.
2. Re(ll0 P B!ll)6k R. Hea* In"!r0 Path)'h0s()l)g0 an* management )- Se4ere 7l)se* In"!r0. 2n* e*(t()n. L)n*)n 7ha'man an* Hall 1//.
. %!(llerma(n P. Tra!mat(6 eCtra*!ral hemat)ma. A*4an6es (n Ne!r)tra!mat)l)g0113+8 1/;,.
#. The Bra(n Tra!ma F)!n*at()n. The amer(6an ass)6(at()n )- ne!r)l)g(6al s!rge)ns. The ")(nt se6t()n )n Ne!r)tra!ma an* 7r(t(6al 7are. In*(6at()ns -)r (ntra6ran(al 'ress!re
m)n(t)r(ng. > Ne!r)tra!ma 288.
+. T)re0 MT. Ne!r)6r(t(6al 7are. F(rst E*(t()n. 7amr(ge U& 7amr(*ge Un(4er(st0 Press 2818.
,. )llman FS. Man!al )- tra!mat(6 ra(n (n"!r0 management. F(rst e*(t()n. Ne5 0)rk Dem)s Me*(6al P!l(sh(ng 2811.
. Baehr M Fr)ts6her M. D!!s T)'(6al *(agn)s(s (n ne!r)l)g0 Anat)m0 Ph0s()l)g0 S(gns S0m't)m's. #th e*(t()n. Ne5 )rk Th(eme Me*(6al P!l(sher In6 288+.
;. Bhar*5a" A M(rsk( MA. Han*))k )- ne!r)6r(t(6al 6are. Se6)n* e*(t()n. Ne5 )rk S'r(nger S6(en6eOB!s(ness Me*(a LL7 2811.
/. $s)rn Anne %. D(agn)st(6 Imang(ng Bra(n. Am0rs(s 288#.
18. A*ams >P Bell D M6&(nla0 >. Ne!r)6r(t(6al 7are A %!(*e t) 'ra6t(6al management. F(rst E*(t()n. L)n*)n S'r(nger 2818.
11. B!ll)6k MR 7hesn!t RM %ha"ar >et al. S!rg(6al management )- a6!te e'(*!ral hemat)ma. Ne!r)s!rger0 +; S31+ 288,.
12. %!(*el(nes -)r the Management )- Se4ere Hea* In"!r0 the >a'an S)6(et0 )- Ne!r)tra!mat)l)g0. Se6)n* E*(t()n. Ne!r)l Me* 7h(r ?T)k0)@ +2 138 2812.
1. Br)*er(6k >P et al. =)l!me )- Intra6ereral Hem)rrhage Str)ke AHA > 2#/;3// 1//.
1#. B!la <.I L)es D.>. Tra!ma t) the 6erer)4as6!ler s0stem. Ne!r)(mag(ng 7l(n(6s )- N)rth Amer(6a# +32 1//#.
1+. Ba"amal AH. Pe*)man Tatalaksana 7e*era $tak. E*(s( &e32. S!raa0a T(m Ne!r)tra!ma RSU Dr.S)et)m)3Fak!ltas &e*)kteran Un(4ers(tas A(rlangga S!raa0a.
281#. Hal. 132
