• Tidak ada hasil yang ditemukan

aljabar linear elementer

N/A
N/A
elmi ori

Academic year: 2023

Membagikan " aljabar linear elementer"

Copied!
20
0
0

Teks penuh

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)

Latihan soal

1. Jika

|

𝑎 𝑏 𝑐 𝑑 𝑒 𝑓 𝑔 ℎ 𝑖

| = −6

Tentukan

|

−3𝑎 −3𝑏 −3𝑐

𝑑 𝑒 𝑓

𝑔 − 4𝑑 ℎ − 4𝑒 𝑖 − 4𝑓

|

Penyelesaian.

|

−3𝑎 −3𝑏 −3𝑐

𝑑 𝑒 𝑓

𝑔 − 4𝑑 ℎ − 4𝑒 𝑖 − 4𝑓

|

Suatu faktor bersama yaitu −3 dari baris pertama dikeluarkan melewati tanda determinan

= −3 |

𝑎 𝑏 𝑐

𝑑 𝑒 𝑓

𝑔 − 4𝑑 ℎ − 4𝑒 𝑖 − 4𝑓

|

4 kali baris kedua ditambahkan ke baris ketiga

= −3 |

𝑎 𝑏 𝑐 𝑑 𝑒 𝑓 𝑔 ℎ 𝑖

|

sehingga

= (−3)(−6)

= 18

2. Misalkan

𝐴 = [

𝑎 𝑏 𝑐 𝑑 𝑒 𝑓 𝑔 ℎ 𝑖 ]

Dengan mengasumsikan bahwa 𝑑𝑒𝑡(𝐴) = −7, tentukan a. det(3𝐴)

b. det(𝐴−1) c. det(2𝐴−1) Penyelesaian.

det(𝑘𝐴) = 𝑘𝑛det(𝐴) 𝑑𝑒𝑡(𝐴−1) = 1

det(𝐴)

(16)

Karena matriks 𝐴 berukuran 3 × 3 maka 𝑛 = 3 sedemikian sehingga a.

𝑑𝑒𝑡(3𝐴) = 33𝑑𝑒𝑡(𝐴) = 27(−7) = −189 b.

𝑑𝑒𝑡(𝐴−1) = 1

det(𝐴)= 1

−7= −1 7 c.

𝑑𝑒𝑡(2𝐴−1) = 23𝑑𝑒𝑡(𝐴−1) = 8

det(𝐴)= 8

−7= −8 7

3. Dengan menggunakan aturan minor kofaktor, tentukan 𝐴−1 jika diketahui 𝐴 = [

2 −3 5

0 1 −3

0 0 2

]

Penyelesaian.

Kofaktor-kofaktor dari 𝐴 adalah

𝐶11= (−1)1+1|1 −3

0 2 | = (−1)2(2 − 0) = 2 𝐶21= (−1)2+1|−3 5

0 2| = (−1)3(−6 − 0) = 6 dan seterusnya sehingga diperoleh

𝐶11= 2 𝐶12= 0 𝐶13= 0 𝐶21= 6 𝐶22= 4 𝐶23= 0 𝐶31= 4 𝐶32= 6 𝐶33= 2 Jadi matriks kofaktor-kofaktor adalah

[

2 0 0 6 4 0 4 6 2 ]

dan adjoin dari 𝐴 adalah

𝑎𝑑𝑗(𝐴) = [

2 6 4 0 4 6 0 0 2 ]

Dengan menggunakan ekspansi kofaktor sepanjang baris pertama maka det(𝐴) = 𝑎11𝐶11+ 𝑎12𝐶12+𝑎13𝐶13

= 2(2) + (−3)(0) + 5(0)

= 4 + 0 + 0

= 4

(17)

sehingga

𝐴−1= 1

det(𝐴)𝑎𝑑𝑗(𝐴)

=1 4[

2 6 4 0 4 6 0 0 2 ]

=

[ 1 2

3 2 1 0 1 3 2 0 0 1 2]

4. Selesaikan persamaan-persamaan berikut dengan menggunakan aturan Cramer.

−𝑥1− 4𝑥2+ 2𝑥3+ 𝑥4= −32 2𝑥1− 𝑥2+ 7𝑥3+ 9𝑥4 = 14

−𝑥1+ 𝑥2+ 3𝑥3+ 𝑥4= 11 𝑥1− 2𝑥2+ 𝑥3− 4𝑥4 = −4 Penyelesaian.

Sistem persamaan tersebut bisa diubah menjadi bentuk

[

−1

−12 1

−4

−11

−2 2 73 1

1 91

−4 ] [

𝑥1 𝑥2

𝑥3 𝑥4

] = [

−32 1411

−4 ]

Diperoleh matriks koefisien

𝐴 = [

−1 2

−1 1

−4

−1 1

−2 2 7 3 1

1 9 1

−4 ]

det(𝐴) = (−1) |

−1 7 9

1 3 1

−2 1 −4

| − (−4) |

2 7 9

−1 3 1 1 1 −4

| + 2 |

2 −1 9

−1 1 1

1 −2 −4

| − 1 |

2 −1 7

−1 1 3

1 −2 1

|

= (−1)(90) + 4(−83) + 2(8) − 1(17)

= −90 − 332 + 16 − 17

= −423 dan diperoleh matriks-matriks

𝐴1= [

−32 1411

−4

−4

−11

−2 2 73 1

1 91

−4 ]

(18)

det(𝐴1) = (−32) |

−1 7 9

1 3 1

−2 1 −4

| − (−4) |

14 7 9 11 3 1

−4 1 −4

| + 2 |

14 −1 9

11 1 1

−4 −2 −4

| − 1 |

14 −1 7 11 1 3

−4 −2 1

|

= (−32)(90) − (−4)(305) + 2(−230) − 1(−5)

= −2880 + 1220 − 460 + 5

= −2115

𝐴2= [

−1

−12 1

−32 1411

−4 2 73 1

1 91

−4 ]

det(𝐴2) = (−1) |

14 7 9 11 3 1

−4 1 −4

| − (−32) |

2 7 9

−1 3 1 1 1 −4

| + 2 |

2 14 9

−1 11 1 1 −4 −4

| − 1 |

2 14 7

−1 11 3 1 −4 1

|

= (−1)(305) + 32(−83) + 2(−185) − 1(53)

= −305 − 2656 − 370 − 53

= −3384

𝐴3 = [

−1

−12 1

−4

−1 1

−2

−32 1411

−4 1 9 1

−4 ]

det(𝐴3) = (−1) |

−1 14 9

1 11 1

−2 −4 −4

| − (−4) |

2 14 9

−1 11 1 1 −4 −4

| + (−32) |

2 −1 9

−1 1 1

1 −2 −4

| − 1 |

2 −1 14

−1 1 11

1 −2 −4

|

= (−1)(230) + 4(−185) + (−32)(8) − 1(43)

= −230 − 740 − 256 − 43

= −1269

𝐴4= [

−1 2

−1 1

−4

−1 1

−2 2 7 3 1

−32 14 11

−4 ]

det(𝐴4) = (−1) |

−1 7 14 1 3 11

−2 1 −4

| − (−4) |

2 7 14

−1 3 11 1 1 −4

| + 2 |

2 −1 14

−1 1 11

1 −2 −4

| − (−32) |

2 −1 7

−1 1 3

1 −2 1

|

= (−1)(−5) + 4(−53) + 2(43) + 32(17)

= 5 − 212 + 86 + 544

= 423

(19)

Dengan menggunakan aturan Cramer maka diperoleh 𝑥1 =det(𝐴1)

det(𝐴) =−2115

−423 = 5 𝑥2 =det(𝐴2)

det(𝐴) =−3384

−423 = 8 𝑥3 =det(𝐴3)

det(𝐴) =−1269

−423 = 3 𝑥4=det(𝐴4)

det(𝐴) = 423

−423 = −1 Jadi solusinya adalah {𝑥1, 𝑥2, 𝑥3, 𝑥4} = {5,8,3, −1}.

5. Pada suatu segitiga diketahui sistem persamaan trigonometri berikut.

𝑏 cos 𝛾 + 𝑐 cos 𝛽 = 𝑎 𝑐 cos 𝛼 + 𝑎 cos 𝛾 = 𝑏 𝑎 cos 𝛽 + 𝑏 cos 𝛼 = 𝑐 a. Gunakan aturan Cramer untuk menunjukkan bahwa

cos 𝛼 =𝑏2+ 𝑐2− 𝑎2 2𝑏𝑐

b. Kemudian gunakan aturan Cramer untuk mendapatkan rumus yang serupa untuk cos 𝛽 dan cos 𝛾 Penyelesaian.

a. Sistem persamaan tersebut dapat dibentuk menjadi [

0 𝑐 𝑏 𝑐 0 𝑎 𝑏 𝑎 0

] [ cos 𝛼 cos 𝛽 cos 𝛾] = [

𝑎 𝑏 𝑐 ]

Diperoleh matriks koefisien

𝐴 = [

0 𝑐 𝑏 𝑐 0 𝑎 𝑏 𝑎 0 ]

det(𝐴) = 0 |0 𝑎

𝑎 0| − 𝑐 |𝑐 𝑎

𝑏 0| + 𝑏 |𝑐 0 𝑏 𝑎|

= 0(0 − 𝑎2) − 𝑐(0 − 𝑎𝑏) + 𝑏(𝑎𝑐 − 0)

= 0 + 𝑎𝑏𝑐 + 𝑎𝑏𝑐

= 2𝑎𝑏𝑐 dan diperoleh matriks

𝐴1= [

𝑎 𝑐 𝑏 𝑏 0 𝑎 𝑐 𝑎 0 ]

(20)

det(𝐴1) = 𝑎 |0 𝑎

𝑎 0| − 𝑐 |𝑏 𝑎

𝑐 0| + 𝑏 |𝑏 0 𝑐 𝑎|

= 𝑎(0 − 𝑎2) − 𝑐(0 − 𝑎𝑐) + 𝑏(𝑎𝑏 − 0)

= −𝑎3+ 𝑎𝑐2+ 𝑎𝑏2 sehingga dengan menggunakan aturan Cramer diperoleh

cos 𝛼 =det(𝐴1)

det(𝐴) =−𝑎3+ 𝑎𝑐2+ 𝑎𝑏2

2𝑎𝑏𝑐 =𝑎(−𝑎2+ 𝑐2+ 𝑏2)

2𝑎𝑏𝑐 =𝑏2+ 𝑐2− 𝑎2 2𝑏𝑐

b. Diperoleh matriks-matriks

𝐴2= [

0 𝑎 𝑏 𝑐 𝑏 𝑎 𝑏 𝑐 0 ]

det(𝐴2) = 0 |𝑏 𝑎

𝑐 0| − 𝑎 |𝑐 𝑎

𝑏 0| + 𝑏 |𝑐 𝑏 𝑏 𝑐|

= 0(0 − 𝑎𝑐) − 𝑎(0 − 𝑎𝑏) + 𝑏(𝑐2− 𝑏2)

= 0 + 𝑎2𝑏 + 𝑏𝑐2− 𝑏3

= 𝑎2𝑏 + 𝑏𝑐2− 𝑏3

𝐴3= [

0 𝑐 𝑎 𝑐 0 𝑏 𝑏 𝑎 𝑐 ]

det(𝐴3) = 0 |0 𝑏

𝑎 𝑐| − 𝑐 |𝑐 𝑏

𝑏 𝑐| + 𝑎 |𝑐 0 𝑏 𝑎|

= 0(0 − 𝑎𝑏) − 𝑐(𝑐2− 𝑏2) + 𝑎(𝑎𝑐 − 0)

= 0 − 𝑐3+ 𝑐𝑏2+ 𝑎2𝑐

= −𝑐3+ 𝑐𝑏2+ 𝑎2𝑐

sehingga dengan menggunakan aturan Cramer diperoleh cos 𝛽 =det(𝐴2)

det(𝐴) =𝑎2𝑏 + 𝑏𝑐2− 𝑏3

2𝑎𝑏𝑐 =𝑏(𝑎2+ 𝑐2− 𝑏2)

2𝑎𝑏𝑐 =𝑎2+ 𝑐2− 𝑏2 2𝑎𝑐 cos 𝛾 =det(𝐴3)

det(𝐴) =−𝑐3+ 𝑐𝑏2+ 𝑎2𝑐

2𝑎𝑏𝑐 =𝑐(−𝑐2+ 𝑏2+ 𝑎2)

2𝑎𝑏𝑐 =𝑎2+ 𝑏2− 𝑐2 2𝑎𝑏

Referensi

Dokumen terkait

11 Gambar, foto, tabel, diprint dengan tinta hitam dan jelas sehingga menghasilkan cetakan yang baik 12 Penulis menyetujui untuk mengalihkan hak ciptanya ke Fakultas Teknik Sipil dan