No. 13. TAOEN Ill .
•
.
'
I SAPTOE PON, 28 REDJEB 1-866. 26 OCTOBER 1935.
. P • ANJEBAR ·s EMANCAT
PangaTSa
Pengarang: Im.Soepardi
Direktoer:
Dr. R.
SoetomoWEEKBLAD DJA WA OEMOEM Sesasi f
0.50 - 1kwartaal f
1.50Koedoe
mesthi dibajar dhisik
AdresRedalcsi lan Administrasi
iG. N. I. Boeboetan, S'baja.
Namer telefoon 3489• Zuid,
Diwetokake saben dina Saptoe dening: N. V. Handel Mij.
Drukk. ,,Indonesia" Soerabaia. •
Advert en
tie-
segarisf
0 20.Apese f
2.-Konransak pasangan Jen langganan1 kena bedhami.
Agenten kanggo advertentie: Ing SOERABAJA: Reclame en advertentiebureau "Niar", Pasar Besar. Ing BETA WI: Publiciteits-
-
kantoor .,De Globe" Rijswijk 7 B, - Advertentie en Uitgevers Mij. A. de La Mar Azn, postbox no. 28, - Publiciteitsbureau r
Arta" Laan de Bruin Kops 5, - Advertentiebureau .,1. R. A. B." Kebon Djeroek 2 E, Ing NEDERLAND: Publiciteitskantoor
.. ' .. De Globe" N. Z. Kolk 19 Amsterdam .
p· r h-p' r h • I
Tfmenan, bareng kapal wis dadi sartaI I I I . •
gambar wis katjekel dening Asano, bandjoerngakon toekang~toekang ing pabrik Ojepang
K
oedoe kita akoni dhewe, jen bangsa gawe kapal manoet gambar saka nlgara kita iki lsih padha isln neniroe, mfrga lnggris maoe. Rehne enggonne niroe ngati niroe ikoe diangg~p penggawe kang asor, ati banget, dadi oleh·olehanne ija pleg kaja kang ngrendhahake dradjade. gambar kang loepoet maoe. Bareng kapalJen ana wong kang ndoewe kapinteran, loemoeh niroe, merga wed! . . • tjamah.
Nanging, oega akeh kang slnen"g niroe, ja·
ikoe niroe bangsane kang krpenak bae, kang njfnengake ati, kang katonne bd!gas. kajata bah : penganggo, panganan, pakoelinan sarta pakareman.
Paniroe kang bisa ndjalari kemadjoewan sfdjati, arang ditindakake.
Loewih njedhihake maneh, Jen ana sing ngangg.ep, menawa neniroe patrap kang ora gawe kemadjoewan maoe, dianggep ikoe kang perloe, kang bagoes, sarta kang dadi pratandhane madjoe, apa modern.
Akeh bangsa kita kang natjad wanita kita nginang, merga katonne ala sarta kolot.
nanging djeboelle bandjoer . . , oedoed si- garet kaja wanita koelonan.
Akeh baogsa kita ~~ng mboewang towak.
nanging bandjoer karem bier, wijn, cbam·
pagne, 'jenever, sapanoenggalanne.
Nenlroe ikoe, koedoe pilih-pilih. Naoging ora moeng milihl sing kepeoak bae, koe- doene kang maedahi.
Neoiroe kang tanpa pikir, padhane patrape kithek kang niroe bendarane tjoekoer. Ora ngerti patrape wong tjoekoer, bandjoer tiroe tlroe, tibake , .• k~pagas.
Nanging watak niroe ikoe ora ala. Ian ora asor. Ora ala, jen sing ditiroe ikoe kang betjik Ian kang maedahi. Ora asor. merga ora saben wong niroe, mesthi ora ndoewe gagasan kang loewih loehoer maneh.
Dhek pirang pirang taoen kang kepoeng- koer. nalikane soedagar bangsa Ojepang, aran Asano, arep ngedegake kongsi kapal, meling nggawekake kapal menjang negara lnggris, awit nalika semono wong Ojepang doeroeng ana siig bisa gawe kapal.
Wong Djepang djoelig, akeh akale. Eng"
gonne meting maoe, kanthi pandjaloek, soe- . paja diwenehi weroeh dbisik gambar-gam- bar tjengkoronganne kapal sing erep digawe maoe, nganti tjoekoep.
Wong lnggrls ija prajitoa, soemeleng jen mengko gambere maoe ditlroe dening Dfe•
pang. Moelane bandjoer akon gawe gambar alng loepoet, soepaja jen ditiroe denfng wong
Oj~pang, ora ngepleki kewoedfoedenne,
wls rampoeng. diedhoenake ing segara •...•
miring. Merga sing dienoet gambar sing loepoet.
Ewadene wong Djepang ija soegih akal.
Asano maoe, rehne dheweke soedagar ce.:. ment, bandjoer prentah mopok kapale maoe
I
sarana cement, woesanane bisa djedjeg, ba- goes, kena dienggo. ·
Merga saka akalan maoe, sateroese Oje- pang bisa gawe kapal dhewe, ngantl saikl woedjoede kapal perange ora kasoran karo kapal perang saka nlgara endi bae ing sa- loemahe djagad.
Sakehing barang daganganne Ojlpang, prasasat kabeh saka olehe nlroe, wiwlt ba- rang kang tjilik-tjilik, toemekane kapal.
~anging, apa kabeh kang saka koelonan ditiroe dening Ojepang ?
Ora I Dokter Soetomo ija wis taoe ne- rangake, sababe Djepang bisa madjoe maoe merga bisa pilih-pilih enggone nlroe barang koelonan, sarta dene bangsa iki isih tetep ngoekoehi k~eltoet·e dhewe.
SEnadjan kemadjoewanne teknik wls sa- babag karo Eropah, ewadene kaboedajaone ora dileboer. Bangsa Djepang isih tetep ngroengkebl kaboedajanne. Adat tatatjarane dipilihi. Kang isih bisa ditindakake, teroes ditindakake, kang isih betjik, teroes dienggo.
Sarta maneh dene senadjan wis madjoe, ora bandjoer maboek koelonan, pratandha dene ora isin nganggo sandbal mlrang, kipas dloewang, kimono kang patlng gedhlmbyah.
Kagoenane isih lestari diadjokake, nanglng bab kang maedahi ija diplrdi, katandha dene Ing bah oelah raga, bangsa Ojepang kang nadyan ratjak padha kate-kate, na- nging kaetoeng misoewoer.
Kang loewlh perloe disoemoeroepi maneb, dene bangsa Djepang ora gelem ngowahl watake wetanan, oerlp sarwa prasadja.
. Paniroene bangsa Djepang lkl, moega.·
moega dadl kawigatenne bangsa kita.
•
Badan aether.
(N g I a n t a r a k e p r a n a s a k a badan aloes marang
b a d a n w a d h a g.
!Saka Rtdakai : Saka sdr. S. W. Ing Kademangan, - abonoe aetya - k1ta nampa lajaag kang soerasaoe kaja Ing aglsor ikl :)
S
adherek Redactie I andharan koela [ka- bar] ing ngandhap poenika manawl sakfnten perloe soepados kasisipaken wonten ing P. S. Soekoer bage rama S o s r o s o e.m a r t o kersa paring commentaar lngkang soepados saged dbamang, awlt tansah dados pitakenan kemawon, djalaran dereng wontea ingkang nggamblangaken.
An eh?
Wis taoe dikabarake ing P. S. kene, Jen ana botjah lanang ing desa Redjowinangoen bawah Kademangan (Blitar), oemoer nem taoen, djam 9 esoek dikon toekoe goela menjang pasar, nganti djam 5 sore doeroeng ana teka, wasana ketemoe ana ing koeboeran Gamong (Kademangan), kira-kira dobe 4 k. m. Manoet kandhane botjahe, djare didjak biblke menjang omahe, wasana tekan .•• , • koeboeran.
Dhek sasi Augustus, ija ana botjah lanang oemoer rong taoen; · djam 8 esoek dolanan ana latare ; bareng ditinggal embokne me•
njang boerl, botjah maoe bandjoer ora ana.
Anggone nggoleki nganti bedhoeg, lagi ketemoe ana ing "pepoendhen Gesing" dohe koerang loewih sa-k. m. ; Ojare botjahe, roemangsane difdjak bapakne. Bareng wis tekan ngenggon, bapakne pamit menjang kali, bandjoer ...• ilang. Botjahe kari ana ing ••.. pepoendhen maoe. . Ana maneh moerid wadon Ing sekolahan vervolg Kademangan, wis klas V. Dhek tanggal 26 September anjar iki, wajah djam 10 awan, nalika dikon ngapalake woelangan ora bisa, bandjoer nangis, sanadjan ora di- kapak-kapakake. Saking isinne, bandjoer metoe ana plpinlng lawang, ora soewe ban- djoer moelih. Sanadjan goeroene ngoendang boJa.;.bali, ngakon bali, botjabe .JllOeng tolah~
toleh bee, teroes moelib. Naflging· ngantJ•
djam 6 sore doe,roeng tEkan ngomab, moela~
ne dadl golek-golekan. Ketemoene ngantf
•
~atf~ 2. ..P AN-
I ~
B A~
s BM~
NG}\r .. _ _ . i-:--- ' .r:--- - ) -~-~
_o_cr...,_o_B_BR_J9-''3iiiiois~
'
djam 8 bengi ana ing koetha BUtar, dohe 5 k. m. : Manoet kateranga~e botjahe, nalika dheweke ana pipining · lawang, dlpararii embahne, diedjak inenjang koetha. Nalika dioendang gaeroene, dheweke ija weroeh, nanging sarehne diedj~k embahoe, moelane moeng tolah-toleh bae. Mangka·nalika ikoe, kantjane ija akeh sing soemoeroep, Jen botjah inaoe dhewelfan, roemangsane kok karo embahne. KaprlJe nalare·1 · · "-
Apa bab mangkene iki ora aneh
7"
(Lajang 'ing ndhoewoer iki wis kita atoer- ake pembantoe kita, sarta oleh Jcatrangan ltang tjotjog karo panggrajangan kita dliewe I Mengkene katrangan saka · pembanfoe kita
~aoe: Red.)
Manoet soerasane laJang-laJang Theosofie sing wis takwatfa, Ian sing gegajoetan karo kang kesEboet iag dhoewoer ikoe, kara- ngane toewan van den Broek Ian Njonfah Chritie, Ian saka kodjahe sad. M. S. gep.
oaderw. Ian saka goeneme wongesing doewe prewangan oetawa medium, apa sene saka panjakra-bawakoe dhewe, akoe bisa ngaa- dbarake mengkene : .
Alam donja iki dlaranl alam wa~hag, ka- perang dadi loro : perangan aloes laa pe ..
rangan kasar : Perangan aloes ' [a'loesing wadhag] cliarani alam' aether· [akasa].' Pera•
ngan kasar ija sing katon iki. · Alam aether ikoe · 'ija akeh lsen-isenne, awoedjoed badan aether [hawa aloes bang et, ora katon oetawa ora krasa dening pantja- drija wadhag], moeng sarana aethergezicbt.
Ana plrang-pirang woedjoed sing pantjen dadi isen-iserine ing kono: bangsa pelikan, thethoekoelan Ian kewanne ija ana. Titah- tltah sing meh padha karo manoesa ija ana.
kaja ta : djim, peri, perajangan, dhanjang antoe, gendroewo, banas-pati Ian lija-lijane. ' Akeh sing woedjoede ora memp?r manoesa, nanging wis doewe pikiran. Kewan-kewan fog kono ora kaja kewan ing alam wadhag kene.
Barang-barang ing alam wadhag iki padha doewe rangkepan badan aether, nanging ora pati sampoerna: sing sampoerna moeng manoesa. Nanging ija isih ana oendba- oesoeke toemrap sidji-sidjine wong. ·
Manoesa ikoe jen pinoedjoe prihatin ba-
ng~t. nalangsa bariget, tirakat oetawa tapa- brata, koerang mangan Ian toeroe, oetawa la'ra nemen, sok metoe dajane, sing bisa madegake badanne aether. Pantja-drijane ija pantja drija aether, bandjoer bisa weroeh ka-anan ing alani ether.
Kewan ija sok bisa thoekoel pandelenge C1ether sadhela, kaja ta djaran, asoe : nanging ija ora ngerti barang-barang, moeng kena kanggo tandha-sasmita toemrap sing ngingoe.
Badan aether ikoe nglantarake daja oerlp [prana) saka' badan aloes marang badan wadhag Dhadi oeripe badan wadhag ikoe saka prana. kang soemrambah ing awak sakadjoer. Prana tkoe aha oenderane kekoe- watan, diaranl chakram, wangoenne boender kaja tjawan, kehe pitoe, doemoenoeng ing alitarane badan wadhag Ian aether, nanging isih k~leboe perangane badan aether, moelane ora katon deeing mripat wadhag. Cbakram maoe antjer-antjere : 1 int] baloeng bojok, sangisore baloeng · oela-oela geger : ·2 ing poeser. ~ ing limpa. 4 ing djantoeng. 5 ing krongkongan (led-led). 6 ing antarane alis, 7 in'g sadhoewoere sirah.
Ana . oega wong ka~g wis koelina enggone bisa noewoehake semangating badane aether
k~lawan gampang. Toemrap wong kang ahli bnoeragan (sicbir) [zwartemagie] padha tnigoenc*ak~ kikoewatane ba'd;m ae~her oe- .fawa cha~ta1'· Oaja maoe sok kanggo mite.;
nab
oetawa mhingoengake wong. W,is ka- r9e'wail. ..
i~oe p~ngga'Vfe .... . aao,-
. r:.' . .Wong kang lag! bae mati awake 'wa- dhag, ~adane aether 'isih oerip ing sawa- tara lawase. Ikoe tsih bisa sesrawoengan karo badan aether :ijan~. Ing wawasan woe.:.
djoede badan aether ikoe njamboeng karo badan wadhag. Nanging toemrap kang sltiti, ija bisa mbedakake sethitbik. Wong kang•
isih bodbo, sok kena didhes!k dening badan aethere wong liJa. Soepaja kita ora kedhPsek dening badan efhere wong lija, kita koedoe roemasa akoe ana [akoe pikiran]. Moelane wong ahli pikir ora kena digaoggoe dening lelembdet, awlt doewe kikoewatan kang loe- wi&: Nanglng wong ahli pikir ikoe ijen doe- roeng pra<!tijk tlmenan, ija doeroeng keboeka paningaling batin Wong kang wis sentosa boedine bisa nganakake badan aether tjlptan, jaikoe jeii"arep 'gaildheiig· oetawa srawoe- ngan karo 'Iijane.
:Manoesa ikoe titah sing loehoer, loewih loehoer tinimbang lelemboet. nanging isih akeh sing ketitik asoring boedine, .jaikoe wldi oetawa m!moendhi marang lelemboet, prasasat ngawoela marang lelemboet; ngoer- mati Ian njenjoewoen marang kajoe-watoe, panggonan panjadranan, pakoeboeran Ian lija-lijane, sing dikira· ana sing mbaoe-reksa.
Mestine panggonan-panggonan maoe ora isl daja apa-apa; nanging bareng dipoendhi poendhi, bandjoer ana lelemboet sing ketarik mrono: ingkono sfolng, ngingkrak-ngingkrak Ian nganji-anji, tansah diladenni sapendja- loeke. Ora sethithik wong sing isih ngadjeni danjanr-danjanging desa, direwangi matenni pitik oetawa wldhoes, 1koe noedoehake ka·
bodhoanne Ian djirihe, tangeh bisane oleh kamardikan.
Sing ana ing sadjroning koeboeran ikoe moeng baloeng sing wis mretheli, tanpa daja-prabaWC;l apa-apa. Jen arep ngoermati leloehoer sing wis ninggal badan-wadhag, kirima tjipta sih katresnan. (Adia kok menjang kramrat perloe njoewoen pangestoe biso-a tarik loterij cetawa pangestoe penglamare bisa katampa, awit iki kleboe asor, egoistich Corr.]. ·
SOSROSOEMARTO.
ORA PILIH-PILIH.
- ,.Kaela .adjeng toembas wos I"
- ,.Beras abang apa b~ras poet~h 7"
- .. A!>ang adjeng ; poetih nggih adjeng ; woog sing koela toekokke nikoe : • • . woeta.''
Proefnummer.
Ana sedoeloer sawatara kang doeroeng dapi' langganan, kita kiriml proefnummer, soepaja bisa mriksanl isine koran kita iki.
Sedoeloer kang kita kirimi iki, ora moeng angger adres bae. Nanging, kita pilihl. kang kira-kira kersa moendhoet langga.nan, merga dene kagoengan semangat kemadjoewan ..
Jen ora kersa langganan. moega kerso•a mbalekake nomer kang bakal katampa ing minggoe ngarep. Rekane : sarana noelisl ing adresband temboeng ,.retouc afzender" ban- djoer dibalekake menjang post. Ora kelangao dhoewit sak igar sen.
Dene jen n\jaati ora mbalekake. sedoeloer:
. maoe bandjoer katetepake dadl abonne tetep
wiwit sasi · ngarep. ·
Soengkan.
(W. a ta k pep o e I as a n).
Sidji-sidjinlng manoesa kadoenoengan rasa soensikan. Mandjinge marang sidji-sidjining banp,sa, ora padha.
Ana kang kandel Ian ana kang tipis. Oega aoa kang ora ketempelan babar pisan. Jen ta disawang saka kahanan iki, kita bisa ngoekoer kamadjoewanne sidji-sidjining bangsa.
1. Kandel sol'.ngkanne, satbithik k~madjoe
wanne;
2. Tipis soengkanne, kena diaranni separo Umadjoewanne, Ian
3. Ora soengkanan, pesat kemadjoewanne.
Jen kanggone awak dhewek kok sing ma- thoek kang nomer sidji. Wadhiel pantlen djtmpol tenanan. Penjakit soengkanan ing kene kanggone awak eihewe isih doeroeng bisa ngilangi babar pisan. Kena dioepamak- ake mrasoek baloeng soengsoem. Jen ngoe~
koer kahanan iki, mbandjoer doewe panlmoe jen madjoen'e awak dhewe loewih pEsat panggonanne Ing , • . mboeri c:lhewe.
Ewa samono ing mangsa saiki, oepamane wong Iara, koelitaone wis rada katoo semoe•
semoe abang, Danging dof'roeog waras, doeroeng ridoeweni daja apa-apa. Tam~a
kan'g toemama dbewe ing wektoe iki, jail.coe djaman. krisis. Tjekake dja'moen·e wis tjoe- mepak, ~ari ngempakake wae. Moela pl-
*
ngandjoer kita Dr:. Soetomo ora soemelaag LOETJOE.? bangft marang anane djaman krisis iki Jen G 0 e r 0 e : Dek djaman Mataram, Ing wls -icroerigoe tangise anak bodjon~. wls ora tanah Djawa ana perang rambah ping pira ?" akeh-akeh 'maneh kang dipikilr, ·Jengen ka.;.M o er id : Kapiog woloe 1 wingkis, tiantjoet tali .. wandha, penjakit soeng- G o e r o e : .. Ping woloe 7 7 7 7 Tjoba se- kan wis loemajoe dJiewe, njingkir adoh ba.-.
boetna sidji·sidjl I" ·ngft. ·
M 0 e r i d : Perang ingkang kapisan, ka- Kabeh maoe adja nginteni jen wis ka·
pepei: I - ' ....
ping kalib. kaping tiga, kaping sekawan,
kaping· gangsal, kaping nem, kapiog pitoe,. · Lo'ewih oetama jen kabeh maoe kfrso:.a Ian kaping woloe. , . " ndhisiki nindakake samoebfirang kang
ing
• tembe bisa -meerakabJ Kanthi sabar, antfp BBNER. Ian tetep. s·adhengahe p~ngiaweia.n. sana·
D 0 el: ,.Min, akoe weroeh botjab sing dyan t~ kang remeh k~~doe cli~djeni, awit sadjege ora taoe medhoen saka petoeron7'' sakremeh•remehe plgawejaa·.tlsih ana adffil~.
Min: Sapa? Ngendi omahe 7" Bangsa K.~elon!1'1 padna anggladhi nind~I<~
D o e I : ,.Adikoe '·sl baji, oemoere lagi- · ~ke p~pgg~w~ mawa 'P,ek:san kang siQa.wang · selapan dina 1·· . irig liia.~· ~di_lfl<?~tjo~." Para st_udent
ing
(Saka SAKTI.) ~~f\~-~ndij~· . pad~ nqa_la~( P,asll}s11n (~~~.:' g~oca\agJ ~~ atq~eqt
aaQ_ wou
dhoe~oet•• ~ i. • ' . ""'-· ~ '>.. ·'-:,- · ' • -· - •
2_.6..,.
_o_cr_o_B .. f!R_ .. _1 .... 93-~-· _. _ _ _ _ ,,.. . ~----"P...;. ._,,._N_J_E..;;.~-~ R s I;
MANq ~ T-H
Katf~ ~.klas-se. Para koerban kang roemasa soeng ..
·:canan diremebake awake.-ija Jara kabe&. Para koerban kang nganggep iki sanadyan remeh.
ning pegawejan, ja dilakoni kantbl lfgaiie pikire, malah loewih dhisik bebas saka siksan
{ontgroening). · · ·
log• kene oega tinemoene wet karma, Sarehning ka~onne olehe nlndakake nga ..
.djeni pagawejan kang remeh, dheweke ifa bandjoer kadien denirig para kadange kaog nindakake ontgroening maoe. · · ·
Dene ~jen ana loepoete oetawa rasa kang .ara kepenak kanggone para maos ora liwat ngapoerane wae kang gedhe.
PA~•TJILIK.
Pergaoelanne pemoedha poetra Ian poetri.
(K o e d o e k a d j a g a k a n g s a m p o e r n a.) •
l
og kene akoe arep neranga~e bab per- gaoelan kita baogsa ·Indonesia, kang :adate woes katitahake dening kang Maha Agoeng koedoe tJara wetanan kaog wis~fsthine
hm
koedoe ngelingi marang adat kita dbewe, 'jaikoe ija tjara Wetanan. Ing kene kang perloe arfp dak orebake ija ikoe·pergaoelan kita ing saben dinane. jaikoe kanggone para Pemoedha kita Poetra Ian :POetrine, awit sakabehing manoengsa wis ngakoni Ian Goesti kang Maha Agoeng wis ndbawoehake, moenggoeh sakabehing kaanan ikoe ora bisa berobah. if en ora kita dhewe
"kang ngowahl.
Moenggoeh kakarepankoe ing karangan iki, ija ikoe toemrap Ian kang toemoedjoe marang pergaoelan kita pemoedba Poetra Ian Poetrine. awit kasampoernaning tanah
· w
oetah Getih Ian Bangsa kita ikoe ora saka wong lija. nanging ija saka kita dhewe, dene kang perloe banget ija ikoe kang dadi pa.;.njiptaning lboe kita, jalkoe lboe Pertiwi, ora lija pemoedha-pemoedba kita Poetri Ian Poetrane. Bab iki sakabehing pangarsaning Pakoempoelan apa bae wis angakoni jen pemoedha kita Poetra Ian Poetri kang ba- kal dadi kemoedhining pergaoeian Ian ka- sampoernaning Tanah Woetali Getih kita Ian
.oenggoeling deradjad ki=ta bangsa Indonesia.
Bab maoe kang koedoe diweroehi dening -sakabehing pemoedha kita Poetra Ian Poe-
trine, jaikoe· kang koedoe kadjaga temenan, kang diseboet pergaoeian kita (vrije omgang) jaikoe pergaoelanne Poetra Ian Poe~ri · kita.
. awit kang ndadekake karoesakan maoe, ora . lija saka hal ikoe kang tanpa wates, awit .or.._ meroehi wates-watese pergaoeian kita
·poetra Ian poetri.
log sarehning kita ing waktoene iki wis ora kena tjinegah bah ikoe, sebab wis ka- toet kagawa Ing djamanne, moefa ingkene kita dadi pemoedha koedoe ndoeweni wates .dhewe, :jai~oe koedoe ngelingi jen kita ikoe
·bangsa Wetanan. Awit pergaoelan maoe jen ,nganti ngloewihi wates bakaI katjempioeng fog babagan kang ora betjik kanggone kita bangsa
Vv
etanan. Kanggo andjaga adja rnganti katjemploeng ing panggonan maoe·mangkono oega kanggone panjamboetgawe kita kang toemoedjoe marang kabetjikan maoe. ora loepoe• saka ing panggodbaning . apa bae. moeia ing waktoe kita njamboet- .gawe maoe ko~oe kang ngati-ati adja
nganti kena panggodha kang bakal noe-
·woehake karoesakan.
Apa maneh toemrape kang aran Pemoedha ikoe kang ngantjik dlwasa, oepamane kem- bang mono lagi mikar-mekare Ian isih ang- iJada aroem, ing waktoe ikoe panggodha :maoe gamp~ng toewoehiog sarta gampan~
i - . . l
•
Massa educatie.
R
edactie .. Timo~r" ngremboeg ~~b tjara tjarane wong mbrantas lelara .. woeta sastra" ing kalanganne bangsa kita Indonesia iki, djarene sing apik "dhewe nganggo tjara massa educatie, jaikoe nindakake woelangan kang heibat sarta omber banget ing kala- nganne kaoem krama kita. ·Mengkene andJoeraane :
• . . . . dedalan kang permati dhewe kanggo njirnakake lelara woeta sastra lkl, · ·saka panemoekoe moeng : massa educatie. Saiki akeh wong lc:ang nge- degake sekolahan sarta bebadan ~ang arep moelang kaoem krama, nanging koedoene ora mengkono, kita dhewe kaoem terpeladjar koedoe n e k a n j ing panggonanne rakjat kita, sarana nggawa piwoelang. Ora perloe nganakake pang- gonan kang apik sarta bagoes, ing sa•
dengahing papan, ija Una.
Andjoeran iki oempama sega. wis wadhang, wis mamboe. Loewih praktis, theoriene Pergoeroean Rakjat P. B. I. kan·g bakal di- sebar. ing desa ingadesa. a wit kfdjabane penoentoen nekani kaoem krama, Ing kono kaoem sing moeiang ija bisa oerlp kanggo golek nafakahe, dene padba gelem dEdoe- noeng ana ing desa panggonan kono maoe sarana mboekak koperasi, apa waroeng.
soeboere, awit lagi padha ngantjik waktoe ikoe maoe.
Ing sarehning Goestl kang Maha Agoeng anitabake Poetra Ian Poetri ikoe koedoe niamboet gawe beearengan, moela panjam- boet gawe kita kang toemoedjoe marang kasampoernaning Tanah Woetah Getih Ian loehoering deradjat ki•a, kita koedoe kanthi pikiran kang toememen kanthi tekad kang tetep Ian mantep, ora kena sinambi goegoe- jonan. awit goegoejonan ikoe noewoehake lali. lali maoe kang mbebajani kanggo se- karone, jaikoe awake dhewe Ian oega toe•
mrap panggawene kang betjik maoe bisa ilang ing sanalika. Lan ilanging kapratjajan kang wis toemiba ing awake ing waktoene isih betjik maoe, oega bisa andadekake aso•
ring dradjat Tanah Woetah Getih kita Ian oega bangsa kita.
Kawroehana toewoehing nama ala sarta asoring dradjading Tanah Woetah Getih sarta Bangsa kita ikoe ora saka wong lifa, ija saka kita dhewe. mangkono oega kang noewoehake koerang kapertjajan maoe ora lija ija saka kita dhewe. ·
Moela saka ing panoewoenkoe marang sakabebing pematja Ian sakabehing Pemoedha kita Poetra toewin .Poetri, kita koedoe den eling-eiing Ian koedoe tiz:iandoer ing ati sanoebari kita sarta koedoe kita seleh ing mripat kita kanthi toelisan kang mangkene oenine "BI i a g. T i!t e p. M a n U p, W a s p a d a Ian P r a f i t n a:"
. .
Nanging koetjiwa, dene theorie iki safkJ doeroeng .. bisa di-tindakake kanthi ombe.f lianget,...:..isih sak ipit,-merga sokongan isfh
koer~ng.
Sabandjoere ., Ti~oer" maoe ngandjoer- ake seroewanne mengkene:
Marang sakehing bangsa Indonesia kang wis padha oisa matja Ian noelis, loewih dene para moedha, kita berse- roe : Opmarsch marang massa educatie.
Marang wong kang ngrasa kabotaa birgerak ing kalangan politiek, betjike nindakake rekadaja mbrantas woeta sastra ikl. Aja lebonana de.sa-desa, kam ..
poeog kampoeng padoenoenganne rakjat, sarana nganakake pandoewa marang tradjange lelara .. woe ta sastra " maoe.
Slroewan iki bregas banget. Kaja adate siroean lija-lijane. Nanging, loer, meloe ta- kon : Saoepaina seroean maoe toemiba fog lemah kang•soeboer, tegese bisa tinampa klawan gembira Ian ditindakake denlng kang padba tresna bangsa, hla boekoe handieiding endi kang bakal dienggo moelang kaoem krama kita maoe 1 lja bener moeng moelang sastra bae, oanging praktis-praktis-e rak koedoe ana bandleiding kang djempol ta?
Hla apa boekoe maoe wis ana 1
Saka soemoeroepkoe, doeroeng ana hand- leiding kanggo moelang abc oetawa hana- tjaraka kang praktis· kanggo kaoem diwasa.
Aoane akeh kang kanggo botjak tjilik bae.
Kahanane ngene iki, pak pok bae karo pakoermatanne bangsa kita maraog pemim ..
pinne. Nek ana gandrlngan bae, padha ke- plak kepI1Jk, soerak soerak, soewit soewit, nanging njatane, nganakake boekoe penge- tan sedjatahe pemimpin bae, doeroeng bisa.
Sapa kang bakal nganakake handleidlng kanggo mbrantas woeta sastra ing kala- nganne kaoem iboe bapa rakjat kita kang mathoek sarta kang praktis 1 Dienteoi bae.
PANJEBAR.
Bab limang prakara maoe ing eadi-endi bae koedoe sinanding, oepamane ing pasa- moean, ing waktoe leloengan, ing waktoe omong-omoegan, ing waktoe njamboet gawe Ian lija lijane.
Kaoggo panoeteeping karangankoe iki, ing ltene akoe matoer noewoen marang, sadoeloer Redaktoer
(*>.
Ian noewoen ma • rang matja Ian para sepoeh kerso•a meml•kirake ~b apa kang dak atoerake ing sakabehing pematja, dene akoe noewoeo goenging pangaksama manawa ing kara-
ng~n~oe ana kang or~ betjik sarta koerang
sa~Roerna, kerso·a njampoernakake.
P. D.
(*) Jen kapareng paring soe~b~ngsih ma- neh, kerso-a noelis manoet edjahanne P. S.
Manoenggale labir
'· Ian batin.
(K t k ~ e r a n g a n It i t a) •
W
eeljangan-wedjangane para pemlmpla klta. wiwit dhek semana tekane dlaa iki, wis akeb hanget. Sanadja'Q. wis sEmono kehe, mesthine para sedoeloer lfa ora IaU marang wedjanganne sing mengkene: "Toe-doeh~a k~!l!B!1~5'n kita 1•• 1• • Nitik marang wedjangan ing dhoewoer iki, tetcla banget
fen ·
kita · iki, sanadjaa bl'I
'Katfa
-t.
.. .. P AN J EB AR SE M A N G ~ T"\
26 OCTOBER. 195;.woedjoed djenggerenge wis 100 pCt. manoe•
sa, djarene isih koerang kemanoesane, jaikoe, tandang sepak tradjang kita, sing dadi tan•
dhane manoesa, i s i h k o e r a n g. Moeiane kemadjoewan kita, sing pantes diarani ke- madjoewane manoesa oetawa loehoering Bangsa Ian Negara, ija doeroeng ana.
Ewa samono loer, adja tjilik ati, awit kekoerangan kamanoesan iki ora kok moeng ogidjeni doemoenoeng ana iog kita thok, oanging ija tinemoe ing kana-kana, nganti nganake kahanan ing donja sing dadi tjihna- ne, .fen ja pantjl koerang kamanoesanne tenan Ian moeng nggedbekake reboetao.
Sing diagoel-agoelake dadi tandhane kema•
djo~wane, terkadbang moeng dadi sarana pangreboet, sing ora moeng bisa gawe pe•
patine manoesa, nangfng ija gawe pepati roepa-roepa [gegaman.]
Bab tandang sepak tradjang koerang ka- manoengsan iki, wong tanah 'mantja kang wis kaloka fog djagad, sardjana 1'risnamoerti ogarani koerang loewih mengkene : ,.jen tandange para manoesa olebe goiek kasia- metan, owah lakoe chewani. Dadi jen arep slamet kaja manoesa, ija koedoe ngowahi lakoe chewani maoe, diowahana dadi lakoe manoesa". (Mirsanana wawasane toewan Krisanamoerti bab sababe crisis donja, fog maandblad Persatoewan Hidoep Nov. '34 No. 11 katja 8 taoen ke V).
Sing ngono ikoe loer, dening bangsa kita Poedjangga Raden Ronggowarsito ija wis disoemoeroepi ing sadoeroeng-doeroenge, moelane ninggall penget marang kita sing padba keri, dene pen~et ikoe ija wis kasoe- moeroepan dening oemoem kita, jaikoe :
"Ing mbesoek bakal ana djaman edan, sing ora edan ora kedoeman, sing edan sangsaia boejan. Bedja-bedjane sing edan boejan, isih begdja sing eling. Bandjoer ana djaman ke- penak banget bebasan ngantoek nemoe ke- thoek (kalatidha).
Ing penget kono diterangake, "jen s;ng begdja tenan, nganti dibasakake ngantoek nemoe kethoek ikoe, wong sing eling : karepe.
ija eling marang tindak lakoe sepak tradjange manoesa tenan, .jaikoe barang sing pfoting bang· t anane kanggo kemadjoewan kita kaja dene manoesa.
Kang loemrah, lakoe kamanoengsan iki ana loro, jaikoe Iahir Ian batin, sing mfsthi- ne koedoe didjoemboehake dadi lahirbatin alias loro-loroning atoenggaI (karep, sedyane Jan lija-lijane maneh), nanging dening ma- noesa dipilah-pilah, dadi lahir dbewe, Ian batin dhewe.
Merga saka ikoe, bareng teka ing persa- toewan oetawa phkoempoelan, sing toemili- dak e I i n g kaja manoesa Ian g
e
I e m arep toemindak kamanoengsan, gelem koempoel, ikoe moeng batinne bae, moeni .,ace" Ian gelem arep mboektekake kamanoengsanne.Nanging njatane .ja ragadana dhewe, awit ragad iki barang oetawa lakoe lahir, isih doeroeng gelem' ,.ace" jen kanggo ngragadi tindak kamanoengsan.
Sarehne kita iki wis oemoem kepengin doewe kemadjoewanne manoesa, sing aran kaloehoeranne Bangsa Ian Nagara, dadi be..;.
tjlke, lahir Ian batin ikoe maoe adja tansah dipisahake bae, soepaja kita adja nganti
k~koerangan kamanoesan, kaja kang diboe•
toehake dening para peDlimpin .
•
\ OANDHEN.. ;
•
Lakon rabine Diolodoro.
Saslrepiog tangis, kotjapa Pr. Salijo pe ...
pakan kabeh Pr. Koeroepati. Pr. Joedistbiro.- Brotoseno, padba apiremboegan bah ilange:
dewi Erowati. Rembagira Pr. Koeroepatf.
prajoga oetoesan mring Mandoero, amlte·
dbani oeninga, sailange poetri ginawa maling,..
patah wis ora kanggo ; poetri k~arja sajem-...
hara. J<?n Kokrosono sagoeh nemokake, ija
tamto~ didhaoepake. Roekmoroto tinoedoeb,.
gja mangkat.
Sigeg kotjapa Pr. Anom Mandoero, pf.i.
narak nemonl patib Prabowo, ngatoerake- oleb-oleb, bandjoer ginadhoehake mring Brotodjojo. batoere ija ginadhoebake mring para njai nidj .
II.
K
otjapa mallng agoena kang mindba Pr.Salijo, lagi Ienggah ing prabajasa, kesaroe tekane Koerowo lilima, tanpa wigih, kang mindba Pr. Salijo noel I tinoebroek, Koerowo Iima slnampe, kelenger kabeh.
Bareng eling. sigra nggenira loemajoe, ma ..
toer mriog Pr. Koeroepati 'jen ora ketjonggab.
Pr. Koeroepati salah panjana, maling kinira jen kaog raji R. Djanoko, bandjoer nimbali Pr. Joedhistbiro, ingoetoes njekel maiing.
Pr. Anom isih pinarakan, kesaroe sowane- R. Roekmoroto, matoer saliring dinoeta, Kokrosono sagoeb, Roekmoroto tiooeo- dboeog bali.
Pr. Joedhis•
thiro matoer sendika, noeli loemeboe sar ..
ta angasta djemparing, tanpa wlgib kang pindba Praboe Salijo
linepasan djemparing.
ngenani dja:
dianira, babar djatioira Pr.
Koerondho·
Geni. noeli moemboel anggegana, sarwi sesoem-
Plajoene dewi Sembodro, matoer mring kang raka, 1jen patah maoe sadjatlne wong lanaog. Kokrosooo kaget, bandjoer engga[
madjing dale!'}.
Barfog diintip, priksa jen ingkang raji ing Madoekoro, sanalika sirna doekane, noeli- dikandbani: .. Wis, jaji kowe adja loenga•
loenga saka kono."
Kokrosono noelja mltoe, nimbali patilr Prabowo, noell ginandjar tjemEthi. Prabowo·
kaget sarwi matoer·; "Dosa koela ingkang~
poendi, Goesti 1"
. Kokrosono nglndika : .. Matamoe ora ndf.:.- deleng, oleb .. olehanmoe ikoe doedoe botjah.
wadon, nanging wong lanang ...
Prabowo matoer: .. Poenapa jlktos Goesti: tjobi koela badhe woeninga".
bar : .. Eh. ra- JOEDHISTIRO toe Ngamar-
Kokrosono : "Wis ora soesah Prabowo, satemEne goestfmoe Ojanoko dbewe, nanging.
koue ora soesah tfatoeran, jen nganti ware-·
wara dak boengis. Sedje sing dak tjatoer, si Norojooo apa wfs teka 1 ..
to, adja keri
kelangan, bakaI plnganten dakgawa". Ko•
tjapa sadjrone kedbatoo sailaoge poetri, ta•
ogise goemerah.
Prabowo: .. Wartosipoen fnggih sampoen ....
Kokrosono : "Wis Prabowo kowe adja
loen~a .. Joenga. akoe dak niliki sf Norojono ....
Bandjoer loenga.
TAMAN-IBOE
[NATION ALE - HUISHOUDSCHOOL.]
DJOKDJA.
Curcus baroe moelai tg. 1 Augustus 1935.
Moelaf sekarang soedah menerima moerfd baroe.
Lamanja pengadjaran 3 tahoea,
Jang diterima mendjadi moerid paling pendek dari .klas 7 sekolahan readab (H. I. S. enz.)
Bajaran sekolab seboelan f 4,-INCLUSIEF benoodigheden.
Moelai masoek harois bajar entree f 4 - PENGADJARAN :
I
BAHASA [TALEN]:
Hulshoudelijke Vakkea. sepertl 1
(njoagket, batik, mendfaft, potong1 pakean, maogsak-mangsak eoz )
Javaansch, Malefsch, Hollandscb, Engelsch, GEZONDHEIDSLEER: Verbandleer, [E H.B. 0.) enz.
OPVOEDKUNDE: Kinderspel, zorg, banden arbefd enz.
NATIONALB en CULTUUR-GESCHIEDENIS.
NATUURLIJI<E .HISTORIE dan lafa.lain.
• •
Mlntalab keterangan pendek tentang : • TAMAN.IBOE dan ROBMAH PONDOKANNJA [Inter•
naat] kepada dlrectrlce: NJ. Soerjohoedofo, a tau Secretarfaat 1
t. Soetlosoerfowiaoto, DJotomantajan P.A. I. 375. Djokja.
Pengoeroas T. I.
26 OCTOBER 19~5. I "p
AN J
EB AR SE M AN GA T• Katja 5, -A-d-eg_e_N_o-ro_j_o_n_o_ka_r_o_D_i_e_m_b_o_w_a_t_i.-s-a•t:•_---0-ji,_n_oko matoer: ,,Jen wonten karsil pa-I !II••••••••••••••••••
bane gamElan Kokrosono teka, ndjoedjoeg doeka. Lah poetri Mon~oroko kadospofndl ?..
I
ing mboerine Norojono, sarta meneng bee. Kokrosono: .. Poetri Mondoroko ilang gi-
Ojembowati matoer mring Norojono : nawa mating, ikoe jaji g<21~kana I"
S choolvere?niging
.:. .M; tNG .. SISWO ".
.. Koela poeoika bendjing poenapa sampeja'h Tanpa pamit R. Ojanoko bandjoer loenga atoerakeo raka djengandi 7" sapanakawane. Ing mboeri R. Kokrosooo
No;ojono modjar: .. Kowe ora dak atoer- voeng~a lakoene.
ake, arep dik lironi bae, golek pasar-pasar Sinigeg adege Pr. Koerondbo Geni karo kono, rak oleh." poetrane R, Prakongso. Sang Jaksodipo Kokrosono nggegem tanganne diag~kake dhawoeh mring kang poetra jen dewi Ero- mring Norojono. Uj~mbowati matoer ma• wati wis kagawa, bandjoer ndikakake mon- oeh: ,,Saciherek kapreoah poenapa Pr. Ko- dhong. Kesaroe leboene Kokrosooo Ian Oja•
krosooo poenika ?" noko sapanakawanne, Danging padha njiloe·
Saoere Norojono: .,Sadoeloerkoe lanang man.
noenggal rama iboe, nanging ora pati apik, Ing sadjroning kepoetren, dewi Erowati sok wonga bae arep. angger veadou". kang lagi nangis, tibaning gamelan tekane Ojembowati matoer maneh: ,,Bagoes R. Djanoko; dewe Erowati bandjoer poendi kalijan sampejan ?" dinekek iog kalpika.
Saoere Norojo.no: .,lsih bagoes akoe, Kotjapa R. Kokrosono kang ngadeg ma- boemi karo langi.t." tang kadhak n.eng tengah lawang : noeli
Kokrosono nggegem tangan, den agaka- leboene sang Prakoogso arsa manggihi dewi ken mring Norojono. [Prinesan iki kena Erowati. Sareng ningali kang malang kadhak, kabandjoerake sakeparenge, nanging ing sigra nggenira tanja.
kene reboet tjoekoep, ditjekak semene bae S.]. ·Kq~rosono dhadhag anjaoeri : .,Akoe Kokrosono nj~Qtak saka mboeai, Ojembo~ati oetoesan saka Mond~roko, nggoleki poetri".
kaget, ooeli mlajqe; Norojono noleh sarta R. Prakongso kagyat, Kokrosono sigra ogendika : .. K~kangmas, iki ndjedjaroehi te- tinoebroek : Kokrosono sinoedoek tan pasah, men, botjah girase ora djamak. lagi diarih- poetra danawa tinam~iling rimoek ponang arih ndadak didjaroehf, Ta, kadospoendi sirah, bandjoer mati, koewanda kaoentjalake mladjeng poenika. Poenapa sampoen dangoe mefoe, tiba ing ngarepe kang rama.
rawoehipoen kakangmas waoe ?" Sang Pr. Koerondho-Gbi kaget. mirs~
Kokrosono modjar : ,, Tekakoe wfwlt ora kang poetra mati, noelya krodha, loemeboe pati apik isih bagoes akoe." ing kedhaton kltemoe Ian Kokrosono. R.
Norojono ndhekoe sarta ojoewoen nga- Kokrosono sinaoet kang sirab arsa den oental.
poera: .,Meningi wiwitanipoen rawoehipoen Kokrosono malang kadhak, dadi sang Radja lcakangmas. Koela njoewoen pangapoenten danawa kelElegen. Kokrosono amoesthi kemawon, mbotln malib .. malih. namoeng nenggala, toemandoek mring Reksasa radja, koela engge ogaring·aringi tare poenika goemebroeg tlbeng bantala.
waoe, kadjengipoen toetoet." R. Kokrosono noeli piremboegan Ian R.
Kokrosono modjar : ,,Apa koerang aring• Ojanoko, dewi Erowati kinon ngatoerake aring ngono, wong toewa kok inggo tom- mring Mondoroko, Kokrosono mantoek bok." Kokrosono mbandjoerake dbawoeh•jen mring Mandoero: R. Djanoko wineling jen. 5embodro ditjekEI oewong: Norojono nep- ana dhedhawoeh saka sinoewoen in,g Mon- soe, nanglng bandjoer dipenggak dening doroko, mangsa bodboa .. Eandjoer oengkoer- Kokrosono, ditoetoeri .jen satemenne adhine oengkoeran.
dhewe jaikoe Djanoko. R. Djanoko mban- Kotjapa ing Soerolojo gara·gara, Hyang djoer ditimbali. R. Ojanoko mara sarta nga- Goeroe ndangoe karanane gara·gara. Atoere bektl Kokrosono ngandika: ,,Moelane kowe
1
Hyang Narodo: ,,Adhi Goeroe, poenika dak oendang adja maras atimoe. prakara gara·garane praboe Anom Mandoero, ang•adbimoe ikoe mangsa ngantija dak omab- genira panggih Ian poetri lng Mandoroko, omabake wong lija, wong wis patjanganmoe, poen Salijo gadbah kekoedangan, Erowatl oanging poen kakang rabekna dbisik." jen emah-emab, nganggeja kembang majang
·-··· .. ·••• .... 11 .. ·-
---·~--- LOWONGAN • • • • • ...
Wontblpoeo lowongao padamelan log kantor-kaotor saha ing fabrlek-fabrlek, wekdal p,oeaika mlstbi kaadJeog . adjeog saoglt deofng para penganggoe,r.
S~mantln oegi wootenipoen toekaog mbabar sindjang ingkang
dje~pol ~ar,apaoipoen •. saha logkang mirab ongkoslpoeo, wlkd~!
poeoika m!sthi kabltabakeo sanget deniog sliiten kemawoa iogkang
badbe mbabaraklo. ·
BaukkeriJ
,,MADJOE"
oegi toekang mbabar Ian med,I, kadjawf garapanipoeo sampoen misoewoer sae Ian wragatipoeo mirab, kwalfteiting babaran oegi want~k. soganipoen mawl saga· gEnh I· Salah satoengglling margf"fngka~g· oetami lcangge lampab ngirlt Ing salebltfng djaman mleset poeO-ika, kangge sintln kemawon fngkang badbe ml?abarakln. prajogf oeroesan kalijan :
F
AgentI I
BatlkkerijnMADJOE".
gan11 politie no. 175 Hankowstraat no. 53 (*
M a I an g. So e r a b a j a.
'•
.
•) Witwlt tan~j"gal 10 Agoeatoea '35, plndab datlng
Q~pd~'an P,~n~lell
YI
·2.I I I I
• I
n -
,,
.
.Patjarkembangstraat no. '10 ( Patjarkelrng) Soerabaja.
-
Peil sebagai H. ·1. S. scimpai kl. 1.
Pendidikan terpeiibara, alat mengadjar tioekoep, goe-
roenja be:vo~gd
Peodoedoek Putjarkeliag ~ dan sekitarnja, urnsoe:kkRnlab 1·
anak - annk toean dHlam
_______ p_e_r_g_o_e_ro_e_a_n_it_ii_______
I
kadjeng de~andaroe, sinoman dewa, bijada widodari".
Hyang Goero.e wis marfogake; Narodo kinon toemoeroen mrlng Mandoero, maring~
ake kang kas~boet ngarep, sarta Kokrosono plnaringan djedjoeloek Praboe Bolodewo.
Narodo mi- toehoe, noe- lya lengser.
Djedjer ing Mandoroko, pepakan ka- beh, kesaroe
t~kane R. Dja- noko, ... dina- ngoe matoer sakehing lela- konfra. ·
Praboe Sa- liJo ngandik" : .. Koeloep Oja- ooko djinlng
aira matoer mring Anak
Prabo~ ~ng
Mandoero.
Praboe Bolodewo Qibesoek Jen
. .
qgar~~nganggo~a slno~an dewa Ian bij~~a wida
~arf, ~p~d~ne kei:J:!,bang majang kaf oe de·
~andaroe~. · ·
Ojanoko matoer sendika, noeli pamft moendoer.
AdfQ~ ing Mandoerp, Praf.>pe ~~om
I,<olq·'osqnp·. ke~liafoehan Hyan'g N~rQdq, m~ringa'l~e PCJ~oeqib~~ge Hyapg Go_eroe,. sarta ndbawoehak'e .jeq SiJmengko kapatJ•
dban .difdjo~IQ~k ~r~b.oe ~olod~wo. Nar~ta sarampoenge i:>relc)~. iioe~y~ pJlsat TeJcane
R.
Qla~oko ngato'era\te klkoeda~g~ne k~rig oewa·. Rehne wfs sarwa ana, bandjoer boe~dhal ngarak.
Sinigeg gantf kotjapa praboe Moadoroko kang fagl plnarak Ian para Ratoe slscieroe- han: kes~roe 't*kane J>!oganten : barlng ~I~
pinriksa' kekoe(f°aiigan pfpak kaf.>eb, era ana
~png. gotli!ing, peb~an~eri liandj'oer dithiok~
eke. • ' . . . - ..
Ta n J
e
b k a J o n.SOEROHAMlDJOJQ, Soe.-lberrJd. . .. : ...
.
·. .fo·. .I
•
•Katia' 6. .. PANJEB.A'R ·sEMANGiT" . · ( ·
•
26 OCTOBER 19l5 .Bab olah lelawoehan.
Rec e p t s a w at a r a.
(Dening: SOELASTRI.)
S
adoeroenge akoe ngatoerake prcikara olah-olahan, loewih dhisik akoe ngla- hirake kaboengahaning ati, gene)ng P.S. kene ana sing oesoel soepaja dianani prakara olah- olahan. Sing kaja mengkono m::.ioe kadjaba wis dadi keparenge kangmas B.e s o e t, Ian oega dadi karenaning penggalihE; para maos loewih. maneh para poetri. Saja toemrap akoe dhewe, moefakat 100 pCt. Ojalaran anane perkara maoe kadjaba saka bisa nenoeatoen marang kaoem poetri moerih seneng nglahir- ake kagoenaae ana ing P. S. oega bisa ne- nangi marang olah-olahan jasaae bangsa db ewe.Jen takpikir-pikir anane lelawoeban kita kaja-kaja kasilep, ikoe kirakoe :bae kagalih remeh. doepeh boemboene tanpa timbangan gram-graman enz. Ian boemboene sing mesthi loewih moerah tinimbang olah-olahan tjara maatja.
Sing kaja mengkono maoe saka panglra- koe loepoet banget. Sebab enak Ian orane olah-olahan koewi ora goemantoeng marang moerah larange boemboe, oanging satemene moeng goemantoeng marang sing mboebonf.
Saja toemrap kita kaoem wanita kang wis kinodrad dadi djoeroe madhaharan, koewi koetjiwa banget jen ngantija ora bisa olah- olah.
Dadi saka panemcekoe oeger wis dikan- dhani boemboe-boemboene bae. wis mesthi.
bisa nindakake Ian bisa ngira-ira dhewe.
Para sdl. tak-atoeri ngengeti saiki djaman rikasa. djaman pengiridan, djaman kebang- saan, dadi kita koedoe wani rekasa. wani ngirid, wani ngoerip-oerip marang kagoenan, apa dene olah-olahan bangsa dhewe.
Ngisor iki tak-atoerake olah-olaban sawa- tara. Jen tjondhong tjobanin. Boemboene dak atoeri ngira .. ira pijambak keh-tbithike,
I. Sroendeng semaradana.
Andjoepoeka katjang tholo [abang] kli ..
tjetana koelite ajam, tjampoerana, klapa gebingan noeli. gorengen tanpa boemboe.
Jen wis [\lateng boembonana : goela. asem, oejah bewang Ian tresi sathithik. Boemboe iki maoe godhogin dhisik noeli katjang Ian klapa gebingan lcagongsa karo boemboe maoe.
2. Sraendeng kaboel.
Aliggorenga katjang thole ora oesah di- kletjet koelite. .jen wis mateng. dientas.
Bandjoer nggorenga krambil paroetan di- boemboni : brambang. bawang oejab, toem- bar djinten, goela, asem Ian salam. Manawa wis mateng katjang · tbolo gorengan maoe tjaroebin karo krambil saboemboene.
3. Entho ;. entho.
Andjoepoeka klapa nom paroeten, tjaroe- ben karo daging sing wis' ditjatjah lemboet. : Boemboene: Brambang, bawang, toembar : djinten. oefl\h Ian lombok sithithik, padha
" -didheplok noeli ditjaroeb karo paroedan
. I
klepa sarta iwak tjatjahan maoe. bandjoer digliedingi londjong-londjong toemoeli •digo- reng lgantl mateng. '
4. Rempah.
Boemboene padba karo entbo-entho, moeng wae nganggo salam, nanglng tanpa lombok. Pangolahe dilintingi [diwoengkoesj bandjoer didang nganti mateng.
5. Ojangan ladhoh.
Bakoene ampas terong oetawa kloewih, boemboene : Brambang bawang, oejab, trasi, salam, laos lombok karadjang sarta tempe bosok, tctemoeli digodhog karo santen sa- matenge.
6. Djangan bobor.
Bakoene bajem, boemboene : brambang, bawang, oejah, trasf, kentjoer Ian tempe bosok, digodhog karo santin samatenge.
7. Ojangan lantjam.
Sing loemrah dikela lantjam koewi gego*
dhongan, boemboene: Brambang, bawang, oejah. salam, laos Ian tempe goela sathithik bandjoer kagodhog nganti mateng.
8. Djaogan menir. .
Bakoening meniring djagoeng [djagoeng nom] Ian sajoeran boemboene: Brambang, bawang, oejah, koentji Ian goela, klapa, baodjoer digodhog karo banjoe tawa sama- teoge. [Ana sing kandha diangan menir koewi sarate ditjewoki jaikoe, .jen dientas diwGri banjoe adem setbitbik).
9. Ojangan tjoepang.
Sing kanggo ampas loemrahe tjlme oeta•
wa terong boemboene: Brambang, bawang, oejah, laos Ian salam. Sing kanggo doedoeh.
doedoeh iwak.
' Nomer Lebaran.
Kaja adat saben. mbesoek lebaran ngarep iki, Panjebar Semangat ija ngetoni namer spesial. Di-angkah biso-a loewih betjik Ian loewih njenengake tinimbang namer lebaran ing taoeo-taoen kang kapoengkoer.
log nomer Lebaran iki, bakal dis!dijani panggonan kanggo pasang advsrtentie .. ala!
bahalan" kaja · adat sabeo, · sak pasangan moeng f 0.50. Sedoeloer sing kirim tekst advertentre wiwit saiki, wis kena.
log nomer Lebaran maoe, bakal ogemot artikel-artikel kang gegajoetan karo dina rijaja. Bab ekonomi, kebatinan, pamardi, taman tjatoer, taman poetri. Ian lija-lijane, bakal dipilihf) kang gegajoetan karo Lebaran dina rijaja. tjekake kang maremake.
Sapa bae, kang kersa paring soembangan artikel oetawa leloetjon bab iki, bakal ka- tampa kanthi boengahing ati.
10~ Djangan asem.
Loemrabe t katjang dawa boemboene : Brambaog, bawang, salam, laos, goela, trasi, oejah Ian a!lem bandjoer digodhog.
11. Sambel oeleg.
Bakoene lombok, tras:, oejah, dioeleg nganti lemboet. Enake diwoewoehi brambang sarta djeroek phjel. Paogoelege sing adjeg.
12. Sambel djenggot.
Lombok abang, bawang, trasi, klntjoer,
~1oela dioeleg karo krambil. liki mathoeke djangaane laotjam.
12. Sambel bodjog.
Sambel iki koewat sawatara sasi moeng•
goeh sing dadl boemboene :
·~---·~---·
I
Se"arang zaman Kemadioean.
Tiarilah ileDandaian . !
Ojangan toenggoe nantl, spa jang dapat dikerdjakan sekarang.
Kita soedah sedia satoe boekoe peladjaran pentiog jang baroe sadja dikeloearkan.
,,15 BAHASA"
lsinja
iniboekoe:
MALAY
Arabic, Dutch, English, Es.
peranto, French. German, Mungarfao, -Italian, Norwe ..
glen, Portuguese, Rumanian, Russian, Spanish, Swedish, Turklsch.
Tebal lni boekoe 200 paglna, tertjltak dan teratoer modern diterangkttn dalam bahasa Melajoe, moedah sekali boeat beladjar bitjara (omong-omong) harganfa hanja f 2.- (doea roepia) soedab berlkoet ongkos klrim. Rembours tidak blsa ldrlm. Pesenlab darl sekarang, soepafa dfangao sampe keablsan. 8
I I SAJ:;
1
;;~;E:;ltdf ;~NO
Kepare~
152 Solo.
, ____________________________ ___
)
,·
:26 OCTOBER 1395.
Ojah Trasi, bawang, brambang, kem£1.
ebi iwak aban. lombok padba digoreng dhi- sik nganti mateng. Bandjoer didheplok dhewe nganti Iemboet. T oemoeli padba diwor da- lah lomboke, moerib bisane tjaroeb temena.Jl dideplok maneh ing loempang. Jen sakiro wis tjaroeb bandjoer diwadhahi lodhang kena hsimpen rada lawas rasane enak.
13. Sambel bawang.
•
Lombok oejah lan bawang dioeleg nganti lemboet wis enak (ning ja enake wong sing .ora ana toenggale].
14. Sambel goreng.
Lombok abang diradjang lemboet isine loewih dhisik diboewangi band;oer kakoem- .bah digangsa karo boemboene ; brambang, bawang, oejah, salam lacs tempe bosok-sarta trasi Jen wis bandjoer di santeni toemoeli -Oigeneni nganti samatenge. Kena didokoki .ebi Ian pete. Jen ora kanggo aden sok di·
wenehi ampas walah djepan. oetawa bligo.
terkadang kates endi sing disenengl kabeh .koewi padba koedoe diradjang lemboet t>eta-
wa aloes. •
Samene dhisik atoer pasoembangkoe bah olah-olahan. Lija dina manawa sela ngatoer- ake man eh. N giras pantes noenggoe sadoe- loer lijane, moerih padha kersa ngairake ka- .goenaoe olah-olah ana ing samadijaning P.S.
St. SOELASTRI.
Bab olah ·Olah an Djawa.
II.
20. Rem pa h.
P
adba karo entho•entbo, Danging tambah salam, tanpa lombok, pangolabe di- woengkoesi, kaedang oetawa ~kagodhog : moeng jen kagoreng tanpa salam.21. D j a n g a n l o d h a.
Terong oetawa kloewih, l.l. Boemboene:
brambang, bawang, oejah, trasi, salam, laos.
lombok karadjang. tempe bosok, kagodbog mawa santen.
22. D j a n g a n bob or.
Bajem enz. Boemboene: brambang, ba- wang, oejab, trasi kentjoer, tempe bosok, kagodhog mawa santen.
23. G o r e n g a n.
Saroepane iwak ikoe Una kag~reng, boemboene : oejah asem.
24. Sate.
Daging oetawa djerowan kairis tjilik-tjilik disoedjeni. Boemboene: oejah. toembar, djinten. bawang, goela. kapanggang mawa geni mawa.
• 25. S a t e p
e
n t h o e I.Tjatjahan daglng, Boemboene: oejah, trasi, brambang bawang, toembar, kemiri. goela, kaoeled karo paroedan · icrambtl. kaendheg- endbeg ana ing soendoek kaaranan abing, bandjoer kabakar geni mawa oetawa kago- reng [ tanah wetan].
26. I w a k d o e d o e h.
· Daging, kojor toewin ati, kairis-iris.
Boemboene : oejab, trasi, salam, laos, bram- bang. bawang, koenir kagodhog karo santen.
21: P I n d ha n g.
Oaging kairis .. iris, boemboene : oejah.
trasi, brambang, &awang, salam, laos. lom- bok, kloewek, kaoelek kagodhog karo santen.
• 28. B r o n g k o s.
Idhem. Moeng iwake kasoewir-soewir Ian lomboke karadjang.
29. 0 en toe p - '.
Gadjih oetawa kojoran kaworan katjang tjioa. Boemboeoe : · oejah. trasi, brambang.
•
•
,,P ~NJ E BAR SEMANG AT" Katja 7.
~----~~--~---~---~--- I
rane, tegese bisa aweh pangapoera marang wong ·sing loepoet .
Si Se n to e I menging B e s o e t, gak per- loe kandha .. djembar segarane", merga Ba.
njoewangi pantjen tjedbak segara • . . Hla iki nek koreke gambar bathok. - areke isih totok, - gak ngerti paramasastra.
Pantjen prekara ngembet-embet djeneng ikoe dadi prekara gedbe.
Si Se b o e I, dhasar doewe tangga poe-
D .,... ....
kroel. Bareng meloe matja soerate kamas1eneng.
abn. ing ndhoewoer mace, bandjoer mbelani .A
bonne kita no. 816 ing Banjoewangi, ngene: "Apa ija djeneng ,,Md. Imam" ikoe kirim soerat, kang sawise ,,n9ombeni" moeng sidji ndhiel kaja sing dikarepake de- B e so e t rong gelas gedhe ijs kopyor, ndjoer ning soerat iki. Apa doedoe wong lija ? wadael, ngene : Gadjege-ndhoek kampoeng Singomajan apa ,,Dina minggoe kepoengkoer wajah sore, Dhandhangwiring, apa kampoeng Ball (?) P. 5. kekoedangankoe (No. 41 tg. 12 Oct. '35) ija ana wong sing djeneng ngono. Nek ma- wis teka ing Banjoewangi, dhenok-dhenok, noet juridisch, soerate abonne iki. gak kena mamerake sing klambi idjo poepoes, teroes dibela, tjak Bes o e t. Karo maneh. djeneng tak koedang. Doeroeng tak olak .. alik kepeksa djenenge wong sing kanggo oepama maoe, akoe wis goemoejoe dhisik, polabe si pena, apa ija koer sidji ikoe bae, apa ndhoek Ba•olehe djigang ana podjokan wis katok mata, njoewangi g;.ik ana maneh wong lija sing mestbioe bakal kodjah apa-apa kang bisa djenenge rigono. Hla kok gevoelig. roe- ngilangake sajah njamboet gawe s?mingg0e mangsan temenan mas abn. 816 ikoe.
kempoet.
Ora katjrita lija-lija. soewe-soewe methoeki Ngono pledooi-ne si Sebo e I.
rubriek ,,Leloetj0n", katja 8, karanganne Kanggone Bes o et, bah iki gak preloe sdr. Md. Imam Banjoewangi, bareng dak didawa-dawa. Tjoekoep jen kita nglantarake rasak-rasakake djeboel kang digawe djeneng welinge redaksi,lija dina gawe leloetjon dadak djeneng-djenenge kantja-kantjane dhe- maneh, bakal dlgolekake djeneng sing we kang noenggal sak perkoempoelan . . . spekslal, soepaja gak bisa nglarakna (Temtoene bab iki sdr. redactie ora ngawoeo. atioe wong lija.
ninganni). Wis mifstbl bae sedoeloer-sedoe- Ma n D j a min 0 meloe2 ngremboeg.
leer kaog roemangsa kesenggol padba ndjon• Bareng matja soerat iki. pas ndoewenf in- dhil-ndjondbil. spiratie, karo kandha ngene : Akoe poerstel,
Pantjenne nek diwangsoeli : wong gawe soepaja bangsakoe nek menehi djenenge djeneng .ja kena wae manoet sasenenge : fa sing doero·~ng ana bae. soepaja gak akeh teka bener ; nanging rak ja em pan Ian pa pan. sing kembar. mosok • wong djeneng Amat Mengko gek ketoemanen, tembe mboeri bae, ndhoek kampoengkoe gak koerang saka
· kirim soembangan maneh nganggo oepama salosin, saking kehe ana sing . didjoeloeki
djeaenge loerabe dhewe oetawa kebabase Amat bakmi merga dodolan bakmi, Amat njang asmane para pemimpin kita, hla rak .ja krontjong merp dadi zaoger, Amat sate tjiak lat djare. Hara, saiki adv i es pena kambing merga adol sate kambiog, Amat keprije ?" klerk merga dadl klerk, Ian ana sing cfi.;
Bes o et ngerti. dene kangmas abonne djoeloeki Amat pitik, merga misoewoer pin:.
816 iki nganti merlokna kirim soerat. per- ter ••• mbedhog pltik,
loe mbesoet leloetjonne sdr. Md; Imam maoe. Sedje nek bangsa kita wis padha doewe Pantjenne bener, nek ana wong lija sing geslacbtnaam, iki gak gampang kliroe tampa ngrasani, ati pas trataban, Nek sing bra-
ngasan, ndjoer lali, teroes maranni karo Bab poer~t~lle M a n D j a m i n o iog nggawa roti kaloeng. Tapi nek sing ajeman n~-h~ewoer 1k1, fa gak an~ loepoete. Golek kaja si S e n t 0
e
l, masija dirasaoi wong, ija dieoeog nek koer golek s~ng se~je ae,. koe- ajem wae nek maranni ja gak nggawa rotij
rang apike, koedoene kediaba sing sedie. ifa kaloeng, ;api roti . . . kismis. sing apik. Tapi fa koedoe sing la~as ka~~. kahanaooe, mengko djenfnge "Sr1kandh1 B
~so
et~~ewe_
loegoene -gakngert1~pa
djeboel kahananne mbako. djeoeng ,,Soe- apa mg bab ik1, merga sapa eroeh se karepe tresno boogso,. djeboele koer bisa main • ..wong. mangka padha adoh padoenoeoganne. t G eog djenlng Larasati .. djeboele Gak lija. Bes o et d;odi wakile mas redak.:.
~~t~r
.~r.
sl;..aja,ditak~ni
,,ketao~pa
tape"teer, ndialoekake pangapoera.. mangsoeli ,,ketao" djeboele . . . . goroh.
Moeng bae, saka pangadiapkoe, kamas -
abonne iki sabandjoere sing dj~mbar sega- BESOET.
bawang, salam. laos, lombok,
[~~sigar-sigar]
33. Bothok boen.gkil.kagodhog banjoe. _ Oetawa bothok oerang, bothok baleojik.
30 G e t.; o k g e n e m: ' · ~Boemboene : oejah trasi, brambang, bawang.
Daging oetawa kojoran. kaworan bli1'- salam.~ lao~,'1 lombqk i~i~_karadjaog, paroedan bing woeloeh, karadjang. Boemboene: oejall, kramb1l, d1woeogkoesl, dildang .. _ .,
trasi. brambang. bawang, salam. laos. ka~ 34, Ken d ho o er an g.
godhog santen. Paroedao krambil nom. katjaroeban oerang,
31. Gad hon. Boemboene: - oejah, brambang, kentjoer, Tjatjahan daging Iemboet, boemboene: binaojonali doedoeh krambil maoe, kagadhog.
oejah, trasi, brambang, bawang, toembar, 35. Ge m b r o t.
djinten, salam, laos, kaoeled santen karo ParORdan krambil nom, godhong se~boe- endhog, diwoeligkoesi, diedang. .
I
kan. Boemboene: oejah, bawang, lombok,32. B' 0th 0 k a D Q ~ r j k. goeJa, djeroek poeroet, Jaos "kaJiotiog baD•
Rad1·angan rempela . ajam. Boemboene.1· djoer ka.garang.
I I MA' TRI_ ..
oejah, trasi, brambang, bawang, sa am. aos:
kentjoer, diwoengkoesi mawa santln, . - - - -
l
kaedang.