APLIKASI DISCORD KAANGGEN NINCAPANG KAWAGEDAN MATEMBANG PUPUH DURMA SISIA KELAS XI IPS 2 SMA NEGERI 2 BANJAR
SKRIPSI
Praya katur majeng ring Universitas Pendidikan Ganesha Pinaka sinalih tunggil pisarat ring sajeroning muputang
Program Sarjana Pendidikan Bahasa Bali
Olih
Putu Agus Eka Kurniawan NIM. 1812051011
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA BALI JURUSAN BAHASA SASTRA INDONESIA DAN DAERAH
FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS PENDIDIKAN GANESHA
SINGARAJA 2022
iv
v
vi
vi
vi
SAMBRAMA Om Swastyastu,
Rasa suksmaning manah ping kalih angayubagia aturang titiang pamekasnyane majeng ring Ida Sang Hyang Widi Wasa sangkan paraning dumadi sane maprabhawa Sang Hyang Aji Saraswati, antuk waranugraha miwah pamargi becik sane katibe ring padewekan titiang, santukan pakaryan tugas utawi skripsi titiang sane mamurda "Aplikasi Discord Kaanggen Nincapang Kawagedan Matembang Pupuh Durma Sisia Kelas XI IPS 2 SMA Negeri 2 Banjar" sampun prasida kapuputang.
Majeng ring Made Juniarta saspunika taler Kadek Putu Widiasih pinaka reraman titiang sane banget tresnain titiang. Wantah suksma sane prasida aturang titiang antuk samian tresna asih sane tan surud-surud. Dumadak benjang pungkur titiang prasida ngaenang bagia saha ngewales tresnan anake tua.
Reriptan alit puniki pinaka cihna sinalih tunggil walesan rasa tresna titiang punika suputra ri kala ngamargiang swadharma dados mahasisia ring Program Studi Pendidikan Bahasa Bali, UNDIKSHA.
Titiang ngaturang dahat suksma majeng ring Ibu Ida Ayu Sukma Wirani, S.S., M.Pd. taler majeng ring Tu Aji Ida Bagus Putra Manik Aryana, S.S., M.Si.
antuk kaledangannyane ngicenin pawarah-warah, tuntunan, taler sampun akeh ngicenin kaweruhan ring padewekan titiang. Asapunika taler majeng ring samian dosen ring Jurusan Bahasa Sastra Indonesia dan Daerah pamekasnyane ring Program Studi Pendidikan Bahasa Bali, titiang ngaturang suksma antuk ajah-ajahannyane sane sampun kaicenin. Samian punika pacang anggen titiang sesuluh ri kala ngamargiang swadharma maurip ring jagate.
Majeng ring semeton Jambe Anom angkatan 2018, semeton HIMASABA, sane stata rumaket miwah stata pakedek pakenyung, sagilik- saguluk sabayantaka saking dumun ngantos mangkin sane stata ring hati.
Suksma majeng ring Putri Kartika Weda Utami pinaka tunangan tiang antuk dukungannya dumogi iraga sida nglantur ka grahasta asrama, taler majeng
semeton CENTLOV, Okta Setiawan, Dedek, Romet, Sudirga, Dewa Ananda, taler sawitran titiang sane lianan. Suksma antuk dukungan, motivasi, wewehan, panampen, wantuan, miwah sane lianan sane sampun kaicen ring padewekan titiang, dumadak dumadik iraga stata raket rumaket masawitra ngantos kapungkur wekas.
Inggih wantah sekadi asapunika atur panyembrama saking titiang. Malih
vii
apisan titiang ngaturang suksma, saha nunas sinampura pet prada wenten iwang saking titiang ri kala ngaturang panyembramane puniki. Dumogi skripsi puniki prasida becik ring manak sang sane ngwacen. Maka wesananing atur, puputang titiang antuk parama santih.
Om Santih Santih Santih Om.
ix
PANGAKSAMA
Om Swastyastu,
Rasa suksmaning manah ping kalih angayubagia aturang titiang pamekasnyane majeng ring Ida Sang Hyang Widi Wasa sangkan paraning dumadi sane maprabhawa Sang Hyang Aji Saraswati, antuk waranugraha miwah pamargi becik sane katibe ring padewekan titiang, santukan pakaryan tugas utawi skripsi titiang sane mamurda "Aplikasi Discord Kaanggen Nincapang Kawagedan Matembang Pupuh Durma Sisia Kelas XI IPS 2 SMA Negeri 2 Banjar" sampun prasida kapuputang ring galah sane sampun kacumpuin. Skripsi puniki pinaka piranti ngrereh gelar sarjana Pendidikan Bahasa Bali ring Jurusan Bahasa Sastra Indonesia dan Daerah Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja.
Tetilikan puniki prasida puput nenten lempas saking kawentenan wantuan saking guru waktra miwah wantuan saking sane lianan. Antuk punika panilik ngaturang suksma majeng ring:
1. Prof. Dr. Nyoman Jampel, M.Pd., pinaka Rektor Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja, sane ngenter pangajah-ajah ring Universitas Pendidikan Ganesha saking ngawit nyantos puput sane kamargiang olih mahasisia.
2. Prof. Dr. I Made Sutama, M.Pd., pinaka Dekan Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja ring Fakultas Bahasa dan Seni ring Undiksha.
3. Dr. I Wayan Artika, S.Pd., M.Hum., pinaka Manggala Jurusan Bahasa Sastra Indonesia dan Daerah sane sampun ngicenin sarana miwah panuntun paajah- ajahan pamekas ring Fakultas Bahasa dan Seni Undiksha.
4. Tu Aji Ida Bagus Rai, S.S., M.Pd., pinaka Manggala Program Studi Pendidikan Bahasa Bali sane nenten surud-surud ngicenin tuntunan saha ngicen wewehan sajeroning muputang skripsi puniki.
5. Ibu Ida Ayu Sukma Wirani, S.S., M.Pd., pinaka guru waktra I saha pinaka Pembimbing Akademik (PA) sane sampun akeh ngicen wantuan, tuntunan, paweweh, miwah piteket sajeroning muputang skripsi puniki.
6. Tu Aji Ida Bagus Putra Manik Aryana, S.S., M.Si., pinaka guru waktra II sane sampun akeh ngicen tuntunan, paweweh, miwah piteket sajeroning muputang skripsi puniki.
x
7. Bapak lan Ibu Dosen Program Studi Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Pendidikan Ganesha sane sampun akeh ngicen bimbingan, pawarah-warah, lan ngwantu panilik ri kala malajah ring Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja.
8. Reraman titiang lan mahasisia Program Studi Pendidikan Bahasa Bali (utaminyane mahasisia angkatan 2018) sane stata ngicen wantuan, motivasi majeng panilik, punika taler sawitra sane lianan. Suksma antuk dukungan, motivasi, wewehan, panampen saha piteket sane sampun kaicen, dumogi iraga
stata raket rumaket masawitra ngantos kapungkur wekas.
Pangaptine mogi-mogi sidaning don kasidan skripsi puniki wenten pikenoh ipun. Asapunika taler pinunas majeng ring ida dane semeton sinamian, mangda sueca ledang jagi ngampurayang makakirang ipun, saha kayun ngwewehin, mecikang mangda skripsi puniki ngamolihang kaparipurnan.
Santukan akeh pisan yukti tuna basa basitanyane, boya ja wantah ngarya kaiwangan sangkaning tambet sane kalintang.
Om Santih Santih Santih Om
Singaraja, 18 Agustus 2022 Pengawi
x
DAGING SESURATAN
KACA TAKEPAN ... i
LEPIHAN ILIKITA GURU WAKTRA ... ii
LEPIHAN ILIKITA PRAWARTAKA PARIKSA ... iii
KUUB ... v
ABSTRACT ... vi
PRAYA KATUR ... vii
PANGAKSAMA ... viii
DAGING SESURATAN ... x
DAGING TABEL ... xiii
DAGING GAMBAR ... xii
DAGING LEPITAN ... xiv
SEMAYA SWAKARYA ... xv
ADYAYA I PURWAKA ... 1
1.1 Dadalan Pikobet ... 1
1.2 Ngrereh Pikobet ... 5
1.3 Ngwatesin Pikobet ... 6
1.4 Bantang Tetilikan ... 6
1.5 Tetujon Tetilikan ... 6
1.6 Kawigunan Tetilikan ... 7
ADYAYA II SEPAT SIKU-SIKU... 8
2.1 Penelitian Tindakan Kelas ... 8
2.2 Kesusastraan Bali ... 10
2.3 Tembang ... 11
2.4 Model Pembelajaran Blanded Learning ... 16
2.5 Aplikasi discord ... 18
2.6 Bantang Manah ... 24
2.7 Hipotesis Laksana ... 24
xi
ADYAYA III KRAMANING TETILIK ... 25
3.1 Palihan Tetilikan ... 25
3.2 Jejering lan Penandang Tetilikan ... 26
3.3 Panuntun Tetilikan ... 27
3.4 Piranti Mupulang Data ... 29
3.5 Data Tureksa lan Sepat Sida ... 30
3.6 Pengujian Hipotesis ... 34
BAB IV PIKOLIH MIWAH TETEPASAN ... 36
4.1 Pikolih Tetilikan ... 36
4.2 Pengujian Hipotesis ... 69
4.3 Tetepasan ... 70
BAB V PAMICUTET ... 74
5.1 Ringkesan ... 74
5.2 Pamicutet ... 75
5.3 Piteket ... 77
KAPUSTAKAAN ... 77
LEPITAN ... 78
xii
DAGING TABEL
Bagan 3.1 Pailehan Tetilikan ... 26
Bagan 3.2 Pedoman Paobahan Skor Mentah dados Skor Standar ... 32
Bagan 3.3 Pedoman Skor Penampen Sisia ... 34
Bagan 4.1 Pikolih Awal Kawagedan Sisia Nembangang Pupuh Durma ... 37
Bagan 4.2 Pikolih Praktiaksa Guru Pailehan I ... 39
Bagan 4.3 Pikolih Praktiaksa Sisia Pailehan I ... 41
Bagan 4.4 Pikolih Tes Pailehan I Sajeroning Nembangang Pupuh Durma olih Sisia Kelas XI IPS 2 SMA Negeri 2 Banjar ... ...43
Bagan 4.5 Pikolih Panampen Sisia ring Pailehan I ... 45
Bagan 4.6 Kategori Pikolih Panampen Sisia ring Pailehan I ... 50
Bagan 4.7 Rekapitulasi Panampen Sisia Pailehan I ... 51
xiii
DAGING GAMBAR
Gambar 2.1 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 19
Gambar 2.2 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 20
Gambar 2.3 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 21
Gambar 2.4 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 22
Gambar 2.5 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 22
Gambar 2.6 Tata Cara Ngawigunayang Aplikasi Discord ... 23
xiv
DAGING LEPITAN
Lepitan 1. Surat Permohonan Izin Penelitian ... 80
Lepitan 2. Surat Pemberian Izin dari Sekolah ... 81
Lepitan 3. Silabus ... 82
Lepitan 4. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Siklus I ... 92
Lepitan 5. Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Siklus II ... 94
Lepitan 6. Daftar Nama Siswa ... 96
Lepitan 7. Piranti Praktiaksa Guru ... 97
Lepitan 8. Daftar Nama Siswa ... 99
Lepitan 9. Piranti Panampen Sisia ... 100
Lepitan 10. Foto Panglaksana Peplajahan ... 101
Lepitan 11. Selampah Laku ... 105
xv