011
Abstract Original Article
Barriers to quality of clinical education from the viewpoints of medical students of Birjand University of Medical Sciences
in the academic year 2018-2019
Fatemeh Salmani1 , Batool Eghbali2 ,Mahmoud Ganjifard3 , Yahya Mohammadi4, Siavash Kafian Atary 5, Tahmineh Tavakoli6
1 Department of Epidemiology and Biostatistics, Faculty of Health, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran
2 Community Medicine Departments, School of Medicine, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran
3 Anesthesia Department, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran
4 Member of the Center for Medical Education Development and Education, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran.
5 Student Research Committee, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran
6 Corresponding author; Internal medicine Departments, Birjand University of Medical Sciences, Birjand, Iran Tel: 056-32381651 Fax: 056-32381132 Email:tahminetavakoli95238@yahoo.com
ABSTRACT
Background and Aim: One of the most important components of medical student education, it is clinical education that should always be observed because of its importance. Accordingly, the present study aimed to investigate barriers to quality of clinical education from the viewpoints of medical students of Birjand University of Medical Sciences in the academic year 2018-2019.
Materials and Methods: This descriptive cross-sectional study was performed on medical students. A total of 133 students who had completed their basic sciences courses were selected by the available sampling method. The data collecting tool was researcher made questionnaire that its validity and reliability were confirmed. Data were analyzed by SPSS software (Version 16).
Results: The mean score of professor’s domain was 15.06±5.69, educational environment and staff 6.1±2.38, personal characteristics of students 6.64 ± 2.43 and curriculum 7.66 ±3.05. The lack of emphasis on important points of the educational materials while presenting the lesson, master's disregard for communication between theoretical knowledge and clinical skills, inadequate knowledge and theoretical information of students, and the student’s lack of confidence in the patient's bedside they were identified as the most important barriers to clinical education. There was also no agreement between the existing and the desired conditions in the areas of interest from the viewpoint of the students and the clinical environment and staff had the highest inconsistency.
Conclusion: According to the present study, Students of among master's fields, Student individual characteristics, curriculum, staff and clinical environment, the most important barriers to education knew staff and clinical environments, which could be remedied by providing equipment and facilities and creating the necessary coordination between students and staff.
Key Words: Barriers to Education; Training; Clinical Environment; Medical Student
Salmani F, Eghbali B, Ganjifard M, Mohammadi Y, Kafian Atary S, Tavakoli T. [Barriers to quality of clinical education from the viewpoints of medical students of Birjand University of Medical Sciences in the academic year 2018-2019]. J Birjand Univ Med Sci. 2020; 27(1): 100-9. [Persian]
http://doi.org/10.32592/JBirjandUnivMedSci.2020.27.1.108 Received: May 27,2019 Accepted: September 14, 2019
DOI
یکشزپ نایوجشناد هاگدید زا ینیلاب شزومآ تیفیک عناوم یلیصحت لاس رد دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد 89
- 89
یناملس همطاف یلابقا لوتب ،
محم ، درف یجنگ دو یدمحم ییحی ،
،
نایفاک شوایس یراطع
، یلکوت هنیمهت
هدیکچ
هنیمز فده و یرتمهم زا یکی: دوش دصر دیاب هراومه نآ تیمها لیلد هب هک تسا نیلاب شزومآ ،یکشزپ نایوجشناد شزومآ یازجا ن
؛
ساسا نیا رب
، هعلاطم رضاح فده اب یسررب یکشزپ نایوجشناد هاگدید زا نیلاب شزومآ عناوم لاس رد دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد
یلیصحت 89 - 89 دش ماجنا
.
شور قیقحت شور هب هعلاطم نیا: ت
یفیصو یعطقم –
دش ماجنا یکشزپ نایوجشناد یور رب .
دادعت 011 هیاپ مولع هرود هک وجشناد
هب ،دندوب هدنارذگ ار دوخ دندش هعلاطم دراو سرتسد رد روط
. عمج رازبا یروآ تاعلاطا و ییاور هک دوب هتخاسرگشهوژپ همانشسرپ ،
هب نآ ییایاپ یأت
دیسر دی . هداد اه مرن زا هدافتسا اب ا
ازف ر
SPSS
( شیاریو 01 ) لیلحت و هیزجت دش
.
هتفاي اه دیتاسا هطیح هرمن نیگنایم : 18
/
±5 11 / 05 نانکراک و یشزومآ طیحم ، 19
/
±2 0 / 1 یگژیو ، نایوجشناد یدرف یاه
31 /
±2 13 / 1 یشزومآ همانرب و 15
/
±1 11 / 9 دوب . هئارا نمض یشزومآ بلاطم مهم تاکن رب دیکأت مدع سرد
هب داتسا هجوت مدع ،
رارقرب ی تراهم و یرظن شناد نیب طابترا ینیلاب یاه
یفاک،
ن یروئت تاعلاطا ندوب و نایوجشناد
نیلاب رب وجشناد سفن هب دامتعا مدع
هب رامیب ناونع هتخانش ،نیلاب شزومآ عناوم نیرتمهم دش
. هطیح رد بولطم و دوجوم طیارش نیب یقفاوت نینچمه زا رظن دروم یاه
تشادن دوجو نایوجشناد هاگدید و
ت مدع نیرتشیب قفاو
نانکراک و نیلاب طیحم هطیح رد دوب
.
هجیتن يریگ رضاح هعلاطم ساسا رب : نیب زا نایوجشناد
هطیح یاه سا
،دیتا وصخ یشزومآ همانرب ،وجشناد یدرف تایص
، و نانکراک
نیلاب طیحم ،
عنام نیرتمهم رثا
ار شزومآ رب راذگ هطیح هب طوبرم
و نانکراک نیلاب طیحم
دنتسناد هک اب مهارف و تازیهجت نتخاس
تاناکما یگنهامه داجیا و نانکراک و نایوجشناد نیب مزلا یاه
یم ، دومن فرطرب ار عنام نیا ناوت .
هژاو يدیلك ياه عناوم:
شزومآ
؛ شزومآ
، نیلاب طیحم
؛ یکشزپ یوجشناد
دنجريب يكشزپ مولع هاگشناد يملع هلجم .
9911
؛ 72 ( 9 :) 911 - 911 .
تفايرد : 6 / 9 / 19 شريذپ : 79 / 6 / 19
پا هورگ ی مد ی ژولو ی ز رامآ و ی تس ی
، کشزپ مولع هاگشناد ،تشادهب هدکشناد ی
ب ی
،دنجر ب ی
،دنجر ا ی نار ( . مک وضع ی هت کشزپ مولع شزومآ هعسوت و تاعلاطم زکرم شزومآ رد شهوژپ ی
)
کشزپ هورگ ی عامتجا ی
، کشزپ هدکشناد ی
، کشزپ مولع هاگشناد ی
ب ی
،دنجر ب ی
،دنجر ا ی نار
ب هورگ ی شوه ی
، کشزپ هدکشناد ی
، کشزپ مولع هاگشناد ی
ب ی
،دنجر ب ی
،دنجر ا ی نار .
ناریا ،دنجریب ،دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد ،یکشزپ مولع شزومآ هعسوت و تاعلاطم زکرم وضع .
مک ی هت قحت ی تاق وجشناد یی
، مولع هاگشناد کشزپ
ی ب ی
،دنجر ب ی
،دنجر ا ی نار .
؛لوؤسم هدنسيون لخاد هورگ
ی
، کشزپ هدکشناد ی
، کشزپ مولع هاگشناد ی
ب ی
،دنجر ب ی
،دنجر ا ی نار .
دنجريب يكشزپ مولع هاگشناد يكشزپ نايوجشناد هاگديد زا ينيلاب شزومآ تيفيک عناوم ...
همطاف يناملس ناراكمه و
همدقم صصختم یناسنا یورین تیبرت یارب
ارا ئ تمدخ ه
، زا یکی
یلصا تسا یشزومآ ماظن فیاظو نیرت
؛ لیلد نیمه هب
اهنآ ندومن فرطرب یارب شلات و هعماج یاهزاین ییاسانش زج ء یلصا فده نیرت یراذگ
تسا یشزومآ ماظن یاه (
0 .)
هب هعماج یاهزاین لیلد
هب نآ موادم تارییغت متسیس کی ناونع
ایوپ
، تسا ینوگرگد و رییغت لاح رد هراومه
؛ هب نیاربانب روط
،نامرد ،یریگشیپ ،یتشادهب یاهزاین رد لوحت دهاش موادم و اهاضاقت میتسه دوجوم عبانم
. فادها و شزومآ ور نیا زا
هب لیدعت و رییغت دنمزاین زین یشزومآ ماظن اب یهارمه روظنم
اج تسا هعم (
2 .) تارییغت نیا
، یشزومآ ماظن رمتسم شیاپ زاین
یم ار دبلط نیاربانب ؛ نآ هب هتسباو ناکرا و شزومآ یبایشزرا
،
شور زا یکی و ظفح یاه
اب وسمه شزومآ تیفیک یاقترا
تسا یناهج دشر .
یم یبایشزرا اب توق و فعض طاقن ناوت
سپ و دومن ییاسانش ار یشزومآ متسیس نآ زا
، نا اب لاقت
تسد یم شزومآ متسیس هب اهدروآ تیفیک دوبهب تهج رد ناوت
آ تیمک و ن
تشادرب ماگ (
1 .)
یارب یشزومآ متسیس یبایشزرا و یسررب
، یفلتخم عبانم
دراد دوجو نایوجشناد و دیتاسا ،ناریدم نوچ .
نایوجشناد اما
هب یلصا ناونع متسیس اب یگنتاگنت طابترا ،نابطاخم نیرت
دنراد شزومآ ؛
نیاربانب یم رظن هب
یارب عبنم نیرتمهم دسر
دنشاب شزومآ ماظن فعض و توق طاقن هب یبایتسد (
3 .) زا
یلصا ار نایوجشناد ناوتب دیاش ،رگید ییوس لماع نیرت
تسناد شزومآ تیفیک یاقترا راتساوخ
؛ هب ،تهج نیمه
رظن رد نودب ناریگارف تسا نکمم هک یتلاامتحا نتفرگ
تیعقوم یارب یدیدهت رد ،دشاب هاگشناد طیحم رد اهنآ
تحار شزومآ متسیس یازجا ریاس اب هسیاقم تارظن هطقن رت
یم ناونع ار دوخ دننک
( 5 ).
اسم ییاسانش ئ
و نایوجشناد ینیلاب شزومآ رد دوجوم ل
نآ حلاصا و عفر یارب مادقا
،
ّقحت بجوم و یریگدای فادها ق
اقترا ی دش دهاوخ یکشزپ تامدخ تیفیک (
1 .) م دوجو تلاکش
یشزومآ تلاکشم نوچمه نوگانوگ
، روهظ یلصا عنام ییاناوت
ییافوکش و نایوجشناد هوقلاب یاهدادعتسا و اه هشیدنا اهنآ قلاخ یاه تس
( 9 .) دوجو اب یلااب تیمها
ینیلاب طیحم رد یریگدای تاقیقحت زا یرایسب جیاتن ،
ماجنا بولطم براجت بسک مدع رگنایب ،هنیمز نیا رد هتفرگ
وجشناد تسا هدوب طیحم نیا رد نای (
9 .) هک تسا یهیدب
م لماوع ؤ
ّث ینیلاب شزومآ تیمک و تیفیک رب ر
، رایسب عونت زا
ب ییلااب ر تسا رادروخ
؛ هب هنوگ یمن هک یا کی هراومه ناوت
هتسد درمشرب نآ یارب ار صخشم لماوع زا یا .
اتسار نیا رد
تاعلاطم یرایسب
یور رب ینیلاب شزومآ عناوم هنیمز رد
نایوجشناد یکشزپ
هلمج نآ زا هک تسا هدش ماجنا یم
ناوت
اسم ییاسانش فده اب هک یناضمر و یربنع هعلاطم هب ئ
ل
نآ حلاصا یارب مادقا و ینیلاب شزومآ رد دوجوم ،دش ماجنا
؛درک هراشا اچ نیرتمهم هعلاطم نیا
طیحم هب طوبرم ار شل
تسناد نیلاب تسا ه
( 1 ) . ناراکمه و یرصن خ هعلاطم رد
رب دو
،کارا یکشزپ مولع هاگشناد یکشزپ نایوجشناد یور نیرتمهم عنام
شزومآ ار
اب طابترا رد و یشزومآ دنیآرف
هتسناد نانکراک دنا
( 8 ) . ناراکمه و یعازخ رد
هعلاطم دوخ
، هب
ُب رد اهنت شزومآ تیفیک یبایزرا اسا دع
ت دنتخادرپ دی و
نیرتگرزب
ُب هب طوبرم ار عنام رواشم و طابترا دع
ه دندرک یفرعم (
01 ).
هاگدید ناونع اب دوخ هعلاطم رد یراجیب و یراقفلاوذ یکشزپ نایوجشناد هرابرد
ینیلاب شزومآ طیحم
، تیاضر
ار نیلاب طیحم زا نایوجشناد رد
شرازگ بولطم دح دندرک
( 00 ).
رد ناراکمه و یمیظع هعلاطم
دوخ
، نیرتمهم شلاچ
نیلاب شزومآ ار
وجشناد یدرف داعبا هجوتم هلمج زا نای
:
هزیگنا ناد یلیصحت هتشر هب هقلاع و یدرف یاه نتس
د
؛
نانکراک و طیحم لماع نینچمه ار
نیرتراذگرثا زا یکی مه
رکذ شزومآ عناوم دندومن
( 02 ) . ریبک ، رد ار یددعتم عناوم
نایب ینیلاب شزومآ دومن
هب یخرب هک کیتامتسیس تروص
دراد دوجو
؛ تاسا لماع ار لماع نیرتمهم اما دی
تسناد ( 01 ) .
ناراکمه و یداداش کیتامتسیس هعلاطم کی رد
، نیرتمهم
رد ،هزیگنا نادقف نایوجشناد هزوح رد ار نیلاب شزومآ عناوم یتاسا هزوح یفاک هبرجت و لااب تلایصحت مدع د
هزوح رد ،
دوبمک تیریدم هطیح رد و نانکراک یراکمه مدع نانکراک دندومن نایب تاناکما و نامز ،اضف (
03 ) .
تصرف نیا ،یزروراک و یزومآراک هرود رد ینیلاب شزومآ یم مهارف وجشناد یارب ار هب ار یرظن شناد ات دزاس
تراهم ناور یاه -
رامیب زا تبقارم یارب هک یعونتم یتکرح
تسا مزلا
، دیامن لیدبت (
1 )؛
وس زا ی
،رگید نایوجشناد
دوخ شزومآ زا شخب نیرتمهم ار ینیلاب شزومآ ،یکشزپ یم نآ اب طابترا رد ار یتیاضران و تلاکشم نیرتشیب و دنناد
یم حرطم دننک
( 05 .) تاعلاطم هب هجوت اب هدش رکذ
رب هک
یکشزپ نایوجشناد هاگدید زا ینیلاب شزومآ هدنرادزاب لماوع هتخادرپ دنا نیا ، هعلاطم دوجوم عناوم یسررب تهج رد رد
شزومآ زا دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد رد ینیلاب هاگدید
دش ماجنا یکشزپ نایوجشناد .
شور قیقحت یفیصوت هعلاطم کی شهوژپ نیا -
رد هک تسا یعطقم
یلیصحت لاس 89
- 0189 دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد رد
دش ماجنا .
شهوژپ دروم هعماج ار
اب هک یکشزپ نایوجشناد
زا مرت کی و هدش نیلاب هصرع دراو هیاپ مولع نومزآ رد یلوبق گ اهنآ روضح دنداد لیکشت ،دوب هتشذ
. دادعت 011 هب رفن تروص
شخب رد رضاح نایوجشناد نیب زا سرتسد رد ینیلاب یاه
هب دندش باختنا هنومن ناونع .
یارب عمج تاعلاطا یروآ
، همانشسرپ زا هتخاس رگشهوژپ
دش هدافتسا ینیلاب شزومآ تیفیک عناوم یسررب .
رادناتسا رازبا د
ناراکمه و یریصن هعلاطم (
01 ) هک یارب عناوم یسررب
هاگدید زا شزومآ دوب هدش یحارط یراتسرپ نایوجشناد
،
تفرگ رارق رضاح هعلاطم همانشسرپ یحارط یانبم و
اب هدافتسا
تلااقم رد دوجوم عبانم ریاس زا هبحاصم ماجنا و
یاه
همین راتخاس هتفای
، نارگشهوژپ طسوت هعلاطم
س رییغت هب ؤ
تلاا
یارب یکشزپ نایوجشناد درپ
و دش هتخا بیترت نیا هب
دیدج همانشسرپ ی
میظنت و هیهت دیدرگ
. لماش همانشسرپ نیا
دوب شخب هس :
کیفارگومد تاعلاطا هب طوبرم لوا شخب لماش نایوجشناد
: ت تیعضو ،سنج ،نس أ
ّه ،تنوکس لحم ،ل
دوب لدعم و یلیصحت مرت .
لماش مود شخب :
هطیح یاه
دیتاسا هناگراهچ (
01 س ؤ لا ، 39 زایتما ) ، و یشزومآ طیحم
نانکراک ( 1 لاؤس ، 02 زایتما ) یگژیو ، یدرف یاه (
1 لاؤس ، 02
زایتما ) یشزومآ دنیآرف و (
9 لاؤس ، 01 زایتما ) دوب . نیا رد
شخب خساپ ب اه ساسا ر هس ترکیل فیط
ییات
« ،یلب
ات ریخ ،یدودح
» تازایتما اب
«
،کی ،ود رفص
» عمج دش یروآ
( همانشسرپ زا شخب نیا یارب
رش یسررب زا بولطم طیا
دوب نایوجشناد هاگدید .)
رد همانشسرپ یدعب شخب
، زا
ایآ هکنیا هرابرد ار دوخ رظن دش هتساوخ نایوجشناد دروم لاؤس
هب رظن فیط اب ار دراد دوجو اهنآ شزومآ لحم رد عنام ناونع
جنپ ترکیل ییات
« یلیخ دایز یلیخ ،دایز ،طسوتم ،مک ،مک
» اب
تازایتما
« اهچ ،هس ،ود ،کی جنپ ،ر
» نک نایب ن د ( زا شخب نیا
همانشسرپ یارب
نایوجشناد هاگدید زا دوجوم طیارش یسررب
دوب ) . رثکادح شخب نیا رد هطیح رد زایتما
دیتاسا ( 01 لاؤس )
91 نانکراک و یشزومآ طیحم ،زایتما (
1 لاؤس ) 11 ،زایتما
یگژیو یدرف یاه (
1 لاؤس ) 11 یشزومآ دنیآرف و زایتما (
9
لاؤس ) 31 ما دوب زایت .
یارب همانشسرپ ییاور یسررب اه
، زا 9 زا رفن دیتاسا
هتشر یاه یکشزپ شزومآ (
2 رفن ) یتسیز رامآ ، (
0 رفن ) و
هتشر نیصصختم یاه
شراوگ ( 2 رفن ) یژولوتامور ، (
رفن 0 ) ،
یشوهیب ( 0 رفن ) و یژولورا ( 0 رفن ) دش هدافتسا .
هلحرم نیا رد
هب همانشسرپ ف کی تروص
برد یهاوخرظن مر نازیم هرا
رورض ت هداس ،حوضو ، طبترم و ندوب
ندوب لااؤس رایتخا رد ت
تفرگ رارق نیصصختم و
هطقن تارظن عمج اهنآ
؛دیدرگ یروآ
تارمن سپس
0CVI
2CVR و ره یارب لاؤس
و دش هبساحم
لااؤس یلااب ریداقم اب ت 95
/ 1 ( رب هشولا لودج ساسا )
دروم
تفرگ رارق شریذپ .
نینچمه یارب
یایاپ یسررب همانشسرپ ،ی
1Content Validity Index
2
دنجريب يكشزپ مولع هاگشناد يكشزپ نايوجشناد هاگديد زا ينيلاب شزومآ تيفيک عناوم ...
همطاف يناملس ناراكمه و
لودج 1 - یحارط همانشسرپ یياياپ و یياور نیلاب شزومآ عناوم هدش
ی یکشزپ نايوجشناد هاگديد رد
رایتخا رد 05
ییایاپ و تفرگ رارق نایوجشناد زا رفن نآ
اب
ت خابنورک یافلآ زا هدافتسا أ
دیی دیدرگ ( لودج 0 .)
زا سپ قلاخا دک تفایرد و بیوصت
(
Ir.bums.REC.1396.274
) قلاخا هتیمک زا مولع هاگشناد
شزپ ب یک رگشهوژپ ،دنجری شخب هب
ینیلاب یاه و دومن هعجارم
زا سپ همانشسرپ ،نایوجشناد زا تیاضر ذخا اه
ار رایتخا رد
داد رارق اهنآ .
هداد اه عمج زا سپ مرن رد یروآ
رازفا
SPSS
( شیاریو 01
) یفیصوت رامآ زا هدافتسا اب و دیدرگ تبث
(
،رایعم فارحنا ،نیگنایم یناوارف
) نتسا رامآ و یطاب
( نومزآ زا
نوسریپ یگتسبمه بیرض )
فیصوت دش لیلحت و .
هتفای اه هعلاطم نیا رد 011
نیگنایم اب یکشزپ نایوجشناد زا رفن
نس ی 98 /
±0 89 / 21 لاس دنتشاد تکرش .
،سنج رظن زا 1
/ 59
دصرد ( 99 رفن ) تکرش زا نز ناگدننک
لهأت تیعضو رظن زا و
3 / 12 دصرد ( 91 رفن ) درجم دندوب . ناد لدعم نایوجش
03 /
±0 32 / 01 دوب .
،تنوکس لحم رظن زا 0
/ 29 دصرد ( 11
رفن ) نکاس نایوجشناد زا هاگباوخ
و دندوب 9 / 11 دصرد ( 38
رفن ) نیدلاو اب و
0 / 11 دصرد ( 39 رفن ) یگدنز لقتسم
یم دندرک ( لودج 2 .)
لودج 2 - یگژيو تكرش یکشزپ نايوجشناد کیفارگومد ياه م رد هدننك
هعلاط
ریغتم رایعم فارحنا
نیگنایم± دادعت
دصرد
نس 98
/
±0 89 / 21 -
-
لدعم 03
/
±0 32 / 01 -
-
نز سنج -
99 1 / 59
درم -
55 3 / 30
تنوکس لحم هاگباوخ
- 11
0 / 29
نیدلاو اب هارمه یصخش لزنم -
38 9 / 11
نیدلاو نودب یصخش لزنم -
39 0 / 11
ت تیعضو أ
ّه درجم ل
- 91
3 / 12
هاتم ل -
51 1 / 19
یلیصحت مرت رژاتسا *
- 82
2 / 93
نرتنیا -
12 9 / 25
8*
دندوب هدرکن زاربا ار دوخ یلیصحت مرت نایوجشناد زا رفن .
یجنسناور صخاش هرامآ رادقم
ییاور 82 CVR
/ 1
85 CVI / 1
ییایاپ خابنورک یافلآ
دیتاسا هطیح 91
/ 1
نانکراک و یشزومآ طیحم 15
/ 1
یاه یگژیو وجشناد یدرف
91 / 1
یشزومآ دنیآرف 15
/ 1
همانشسرپ لک 99
/ 1
لودج 3 - هب هعلاطم رد هدننك تكرش نايوجشناد خساپ یناوارف عيزوت لااؤس
همانشسرپ ت
هطیح اه لااؤس
ریخ ت يدودحات
یلب
ت دادع دصرد دادعت دصرد دادعت دصرد
دیتاسا هطیح
نایوجشناد رد ینیلاب یاهتراهم یریگدای یارب هزیگنا داجیا 58
9 / 33 59 8 / 31 05 3 / 00
هدش یفرعم عبانمو تاعلاطا ندوب زور هب 91
8 / 12 00 1 / 9 19 9 / 29
نایوجشناد درکلمع رب قیقد تراظن 11
0 / 39 09 9 / 01 51 2 / 19
اررقم تیاعر ینیلاب شزومآ طیحم رد مظن ظفحو یطابضنا ت 11
9 / 39 05 3 / 00 53 8 / 31
وجشناد یمسج و یحور تیعضو هب هجوت 11
8 / 22 81 1 / 91 5 9 / 1
اهشخب رد سرد هب طوبرم بلاطم هئارا رد یشزومآ کمک لئاسو زا هدافتسا 15
1 / 38 33 1 / 11 22 9 / 01
ره یادتبا رد لنسرپ اب نایوجشناد یزاسانشآ ینیلاب شزومآ
31 1 / 11 99 1 / 59 05 3 / 00
نایوجشناد هب یلمع یاه کینکت یارجا تهج یفاک تصرف نداد 12
39 51 2 / 31 09 8 / 02
ضیعبت ندشن لئاق نایوجشناد نیب (
و سنج،ندوبن ای ندوب یموب، نس ظاحلزا )....
31 1 / 12 38 9 / 11 30 9 / 11
آ هئارا نمض یشزومآ بلاطم مهم تاکن رب دیکأت ن
91 1 / 59 03 1 / 01 32 9 / 10
شخب رد وجشناد و داتسا نیب بسانم یملع لماعت ینیلاب شزومآ یاه
92 5 / 53 15 5 / 21 25 8 / 09
وجشناد هب داتسا تبسن ندوب بسانم و یفاک (
یریگدای فلتخم یاه هبنج بسانم ششوپ یارب )
19 5 / 50 11 1 / 29 29 2 / 20
ب طابترا ندرک رارق رب هب داتسا هجوت تراهم و یرظن شناد نی
ینیلاب سیردت ماگنه ینیلاب یاه 98
9 / 58 10 5 / 21 22 9 / 01
ینیلاب سرد فادها ساسا رب نایوجشناد زا ناداتسا یبایشزرا 91
51 15 5 / 21 29 5 / 21
دیتاسا طسوت هنازور یشزومآ یاهدنار یرازگرب 51
2 / 31 05 3 / 00 13 5 / 39
همانرب رد وجشناد تکراشم هب تیمها یشزومآ یاه
15 2 / 38 21 9 / 08 30 0 / 10
لنسرپ و نیلاب طیحم
ینیلاب یاه تراهم یاه شزومآ زکرم بلاق رد ینیلاب یاهتراهم شزومآ 59
9 / 31 19 2 / 28 13 2 / 21
یدروم یسررب تاسلج یرازگرب (case report)
یارب اه شخبرد یملع یاه سنارفنک و
یکشزپ نایوجشناد 55
9 / 30 09 1 / 01 58 9 / 33
نایوجشناد دادعت و یکشزپ ثحابم اب یناتسرامیب یاهشخب دادعت بسانت 12
1 / 39 18 9 / 28 11 8 / 22
یرامیب فلتخم دراوم دوجو (
نارامیب ددعت ) یشزومآ یاهناتسرامیب رد 18
1 / 52 18 5 / 28 23 2 / 09
نیلاب طیحم یشزومآ تازیهجت و تاناکما ندوب یفاک 12
39 11 9 / 22 31 1 / 11
تکراشم ینیلاب سورد یارجا یارب یاهناتسرامیب زکارم ناریدم بوخ یراکمه و 19
1 / 52 15 8 / 21 29 9 / 21
وجشناد یدرف تایصوصخ هطیح
نیلاب رد وجشناد یگدامآ اب دورو 58
9 / 33 22 9 / 01 50 1 / 19
یکشزپ هدنیآ و ینیلاب تامادقا تهج تبغر و هزیگنا نتشاد 50
8 / 19 12 3 / 23 39 1 / 11
و یفاک نایوجشناد کیروئت تاعلاطاو شناد ندوب بسانم (
ناتسرامیبدرومرد لابق هک یتاعلاطا
دنا هتفرگ ارف تشادهب یاه هکبشو 99 )
0 / 58 28 22 25 8 / 09
ینیلاب یشزومآ طیحم رد اهنآ قیقد تیاعر و یشزومآ تاررقم هب نایوجشناد هجوت 19
0 / 50 25 0 / 08 18 9 / 28
اب رب وجشناد سفن هب دامتعا رامیب نیل
91 1 / 59 21 9 / 08 11 9 / 22
یملع ربتعم عبانم هعلاطم یاج هب یسلاک تاوزج زا ینیلاب هرود نایوجشناد هدافتسا 31
9 / 13 28 22 59 2 / 31
یشزومآ همانرب
سلاکو شخب رد نایوجشناد و دیتاسا نیب یهورگ ثحب یرازگرب 11
2 / 38 10 2 / 23 13 1 / 21
وژپ رد نایوجشناد زا هدافتسا زا رتشیب یریگدای هب قیوشت و شهوژپ هیحور تیوقت تهج اه شه
شهوژپ قیرط 11
0 / 39 39 8 / 15 20 01
ینیلاب سورد یارجا یارب هدکشناد یزیر همانرب رد بوخ تابث و مظن 58
9 / 33 53 8 / 31 08 3 / 03
ینامرد یتشادهب یاهدحاو و هدکشناد نیب یگنهامه دوجو /
ب سرد یارجا یارب اهناتسرامیب ینیلا
55 9 / 30 39 1 / 15 11 9 / 22
سرد ثحابم ششوپ یارب ینیلاب سیردت نامز تدم تیافک 11
9 / 39 13 9 / 25 15 5 / 21
ینیلاب سرد فادها لماک حوضو 90
2 / 53 11 8 / 22 11 8 / 22
نایوجشناد زا دیتاسا تاراظتنا و نیلاب شزومآ فادها نیب توافت 13
5 / 39 20 8 / 05 39 1 / 15
یشزومآ فادها اب بسانتم شخب رد یدربراک و بسانم کوب گلا دوجو 18
9 / 28 30 1 / 10 50 8 / 19
دنجريب يكشزپ مولع هاگشناد يكشزپ نايوجشناد هاگديد زا ينيلاب شزومآ تيفيک عناوم ...
همطاف يناملس ناراكمه و
لودج 4 هرمن نیگنایم قباطت یسررب- بولطم و دوجوم طيارش رد یشزومآ ياه همانرب و يدرف ياه یگژيو ،طیحم ،دیتاسا ياه هطیح
رد شخب ش دیتاسا هطیح هرمن نیگنایم ،دوجوم طیار
18 /
±5 11 / 05 دوب
؛ دعب نیا رد هرمن رثکادح هکنیا هب هجوت اب
یم همانشسرپ ساسا رب تسناوت
39 نایوجشناد ،دشاب هب
نیا
ییلااب هرمن هطیح ن
هداد دوب دن . و یشزومآ طیحم هرمن نیگنایم
نانکراک 19
/
±2 0 / 1 دوب
؛ هجوت اب طیح نیا هرمن رثکادح هب ه
( 02 هرمن )
ًابیرقت عقاو رد ، ار طیارش نایوجشناد زا یمین
بسانم دندوب هدرک نایب یگژیو هرمن نیگنایم .
یدرف یاه
نایوجشناد 31
/
±2 13 / 1 دوب ؛ نیا هرمن رثکادح هب هجوت اب
هطیح ( 02 هرمن )،
ًابیرقت زین ار دوخ درکلمع نازیم نایوجشناد
هب تروص هدرک دروآرب هرمن رثکادح زا یمین ندوب
د . نیگنایم
هرمن هطیح یشزومآ همانرب 15
/
±1 11 / 9 دوب نایوجشناد ؛
هرمن دح فصن زا شیب یا ا
رثک ( 01 هرمن ) ار شخب نیا هب
داد صاصتخا دوب ه
دن .
هب مدع و تاعلاطا ندوب زور یفرعم عبانم
اب هدش 8 / 12
هئارا نمض یشزومآ بلاطم مهم تاکن رب دیکأت مدع ،دصرد نآ اب 1 / 59 مدع ،دصرد رارقرب هب داتسا هجوت
نیب طابترا ندرک
تراهم و یرظن شناد اب ینیلاب سیردت ماگنه ینیلاب یاه
9 / 58 بسانم و یفاک ،دصرد ن
و شناد ندوب کیروئت تاعلاطا
نایوجشناد (
ًلابق هک یتاعلاطا رد
دروم و ناتسرامیب
هکبش هتفرگ ارف تشادهب یاه دوب
دن ) اب 0 / 58 مدع ،دصرد
ناد سفن هب دامتعا اب رامیب نیلاب رب وجش
1 / 59 دصرد نیرتمهم
عناوم دندوب
؛ رگید ییوس زا
، یدراوم هب تیعضو هب هجوت نوچ
اب وجشناد یمسج و یحور 1
/ 91 یزاسانشآ ،دصرد
نایوجشناد اب ینیلاب شزومآ ره یادتبا رد لنسرپ اب
1 / 59
،دصرد اب دیتاسا طسوت هنازور یشزومآ یاهدنار یرازگرب 5
/ 39 دوجو ،دصرد گلا
بسانتم شخب رد یدربراک و بسانم کوب
یشزومآ فادها اب 8
/ 19 دصرد ناوت یم هب
ناونع
ّوق طاقن ت
درک هراشا (
لودج 1 .)
،نوسریپ یگتسبمه بیرض رادقم هب هجوت اب قفاوت
ییلااب
رد نایوجشناد هاگدید زا بولطم طیارش و دوجوم طیارش نیب چیه هطیح زا کی دوجو اه
تشادن
؛ تبثم اما ب رد طابترا ندو
هطیح یشزومآ همانرب ،دیتاسا یاه و
یگژیو یدرف یاه
طیارش یاتسار رد یشزومآ ماظن تکرح زا ناشن نایوجشناد بولطم دراد بیرض نانکراک و نیلاب طیحم هطیح رد اما ،
سوکعم دوجوم و بولطم طیارش نیب طابترا
ناشن ، هدنهد
دوجو هطیح نیا رد عنام دوب
( لودج 3 .)
ثحب اطم زا نیلاب شزومآ عناوم یسررب فده اب رضاح هعل
نایوجشناد هاگدید یکشزپ
تسا هدش یحارط .
ییاسانش
کمک فعض طاقن حلاصا ای عفر هب ،ینیلاب شزومآ تیعضو یم و هدومن ناوت
د ،یشزومآ فادها هب یبایتسد دوبهب بجوم
دوش رتلااب تیفیک اب یتبقارم تامدخ هئارا و رهام دارفا تیبرت ( 09 .) انب هب جیاتن رب هدمآ تسد
، 8 / 19 مدع نایوجشناد دصرد
یدرف هزیگنا دوجو
؛ 1 / 39 رد نایوجشناد دادعت ،دصرد
هورگ یشزومآ یاه و
39 تاناکما دوبن و لنسرپ دروخرب دصرد
هب ار تازیهجت و نایب نیلاب شزومآ عناوم زا یکی ناونع
درک دن . یوس زا رگید
توق طاقن زا یکی رضاح هعلاطم رد
آ نیلاب شزوم ،
و وجشناد یمسج و یحور تیعضو هب هجوت
هطیح م طيارش اه
دوجو م طيارش
ازیم بولط قفاوت ن
رایعم فارحنا نیگنایم±
رایعم فارحنا نیگنایم±
دیتاسا هطیح 18
/
±5 11 / 05 51
/
±01 95 / 59 151
/ 1
نانکراک و یشزومآ طیحم 19
/
±2 01 / 1 95
/
±3 05 / 22 013
/ 1 -
وجشناد یدرف یاه یگژیو 31
/
±2 13 / 1 19
/
±3 92 / 191 20
/ 1
یشزومآ همانرب 15
/
±1 11 / 9 21
/
±1 51 / 29 111
/ 1
نایوجشناد یزاسانشآ ینیلاب شزومآ ره یادتبا رد لنسرپ اب
؛دیدرگ نایب ارقرب هب داتسا هجوت دنچ ره
ر نیب طابترا ندرک
تراهم و یرظن شناد ینیلاب سیردت ماگنه ینیلاب یاه
زا ،
یوس 8 / 59 دصرد نایوجشناد هب
نایب شزومآ عنام ناونع دش
.
لماوع یور رب هعلاطم اب ناراکمه و یربنع رب رثؤم
رد ینیلاب شزومآ دنیآرف زا یکشزپ نایوجشناد یدنمتیاضر هجیتن نیا هب ،کارا یکشزپ مولع هاگشناد دنتفای تسد
هک
نیرتمک و یشزومآ یاوتحم زا یدنمتیاضر نیرتشیب تسا هدوب اهدلیف تیعضو زا یدنمتیاضر (
1 ) . هعلاطم رد رضاح
هرمن نیرتهب زین
، رف هطیح رد دمآ تسد هب یشزومآ یاهدنیآ
.
اقفلاوذ ر یراجیب و ی رب دوخ هعلاطم رد
یور نایوجشناد
ولع هاگشناد یکشزپ م
و یطیحم تیعضو ،دنجریب یکشزپ
دندرک شرازگ بولطم دح رد ار ینیلاب شزومآ رب مکاح یاضف ضاح هعلاطم اب ینیلاب شزومآ رب مکاح تیعضو رظن زا هک ر
تسا وسمه (
00 ) .
رد دازآ هاگشناد رد هک ناراکمه و ییلاوماقآ هعلاطم ماجنا ییامام و یراتسرپ ،یکشزپ نایوجشناد یور رب دهشم
تبثم شرگن نیلاب طیحم هب تبسن نایوجشناد ،دوب هدش و
اب هک دنتشاد تیاضر جیاتن
یمن وسمه رضاح هعلاطم دشاب
( 09 .) ور رب هعلاطم اب یدمحا و یمیحر یاهراکهار و عناوم ی
آ تیفیک دوبهب دیسر هجیتن نیا هب ینیلاب شزوم
زا هک دن
برم هاگدید هطیح رد ینیلاب شزومآ تیفیک ،نای
طیحم یاه
هطیح ریاس تیعضو و یشزومآ و یهافر تلایهست و ینیلاب اه
فیعض دح رد دوب
هزیگنا و هقلاع دوجو مدع و یارب
هب ،ینیلاب طیحم رد نایوجشناد ناونع
شزومآ عنام نیرتمهم
همانرب رتشیب هجوت و ینیلاب سم و نازیر
وؤ همانرب یارب نلا ر
ی ز ی
هب نیلاب یارب بسانم تیعضو دوبهب راکهار نیرتمهم ناونع
،
دیدرگ زاربا (
08 .)
ناراکمه و یمیظع هعلاطم رد نایوجشناد یور رب هک
،دوب هدش ماجنا ییامام 99
و مدع نایوجشناد دصرد دوج
رف هزیگنا هتشر هب هقلاع و ید
، 89 نایوجشناد زا دصرد دادعت
و هورگ ره رد دارفا 82
دروخرب دصرد و تاناکما دوبن و لنسرپ
تازیهجت هب ار
داد صیخشت عنام ناونع دوب ه
دن ( 02 ) اب هک
جیاتن تسین وسمه تدش تهج زا رضاح هعلاطم .
رد لیبق زا یتلاکشم زین ناراکمه و یناقهد هعلاطم :
کان یسرتسد یراکمه مدع ،یشزومآ و یهافر تاناکما هب یفا
و هورگ شخب رد یزومآراک یگدنکارپ
ینیلاب شزومآ یاه
،
هب نایب عنام ناونع تسا هدش
( 21 .)
ناراکمه و ناینابرق دوخ هعلاطم رد
م لماوع ناونع اب ؤ
ّث ر
ینیلاب شزومآ تیفیک رب یور رب
یربشوه نایوجشناد هاگدید
جیتن نیا هب ،لمع قاتا و دندیسر ه
هک هاگدید زا یبرم
نا
لماوع نیرتمهم م
ؤ
ّث ر ینیلاب شزومآ تیفیک رد
،
« و فادها
طیحم و یشزومآ همانرب نیلاب
» نایوجشناد هاگدید زا و
« وجشناد اب دروخرب
، یشزومآ همانرب و فادها
» تسا ( 20 .)
O’Mara
ناراکمه و هعلاطم رد
دوخ شلاچ ، طیحم یاه
هب ار نیلاب نیرتمهم ناونع
درک رکذ لماع دن
. شلاچ نیا ،اه
هب ناشتیصخش رب و هداد شهاک ار یریگدای تصرف ناونع
م درف کی ؤ
تسا رث (
22 .) هعلاطم رد
Gignac-Caille
و
نایوجشناد ،ناراکمه
« تراهم تواضق و ینیلاب یاه
» ار
هب مهم ناونع ینیلاب نایبرم یگژیو نیرت
هک ینیلاب شزومآ رب
هدرک نایب ،تسا رثؤم دنا
( 21 .)
زا یشزومآ تلاکشم یور رب هعلاطم اب ناراکمه و ییارق ولع هاگشناد یکشزپنادند نایوجشناد هاگدید دهشم یکشزپ م
،
دیسر هجیتن نیا هب هدکشناد یشزومآ تلاکشم نیرتمهم هک دن
یفاک شزومآ دوبن ،نایوجشناد هاگدید زا دهشم یکشزپنادند هفرح قلاخا ثحبم رد د دادعت بسانت مدع ،یا
و نایوجشنا
هناخباتک بسانمان عضو ،شخب و موتناف رد یشزومآ تاناکما کینکت زا هدافتسا مدع ،یملع مدع ،نایوجشناد تکراشم یاه
هرمن و ینیلاب یاهدحاو زا یخرب تیافک هقیلس یهد
نودب و یا
تسا رایعم (
23 .) جیاتن نیا نایوجشناد دادعت و تاناکما رظن زا
ب عبانم زا هدافتسا مدع و ه
زور
، هعلاطم اب رضاح
تسا وسمه .
تبقارم نایوجشناد یور رب هعلاطم اب ریبک هب ،هژیو یاه
درب یپ یلمع و یرظن بلاطم نیب فاکش دوجو .
نینچمه
دنجريب يكشزپ مولع هاگشناد يكشزپ نايوجشناد هاگديد زا ينيلاب شزومآ تيفيک عناوم ...
همطاف يناملس ناراكمه و
مدع ار عنام نیرتمهم مامتا زا دعب نایوجشناد یلغش تینما
تفیش دوجو و لیصحت لوط رد هدرشف یاه
تسناد لیصحت
( 01 )؛
یلاح رد رد هک
اطم هعل رضاح 8 / 19 شناد دصرد ج
نایو
تبغر و هزیگنا هغدغد یارب
ار یکشزپ هدنیآ و ینیلاب تامادقا
هتشاد دنا تسین وسمه ریبک هعلاطم اب هک .
ینعم طابترا تیاهنرد هطیح رد یراد
یاه ،شزومآ فلتخم
تشادن دوجو دوجوم و بولطم طیارش نیب
؛ ره نیا هک دنچ
هطیح رد طابترا رف و دیتاسا یاه
یگژیو و یشزومآ دنیآ یاه
تبثم نایوجشناد یدرف هک دوب
ناشن وسمه هدنهد ندوب
نایوجشناد بولطم طیارش اب یشزومآ متسیس تسا
، رد اما
هب طابترا نیا نیلاب طیحم هطیح هک دوب یفنم تروص
ناشن دوب دوجوم طیارش زا نایوجشناد تیاضر مدع هدنهد
؛
یم ار شزومآ عنام نیرتراذگرثا نیاربانب طیحم هطیح ناوت
تسناد نیلاب .
هجیتن یریگ سم کی ینیلاب شزومآ ئ
ّدج هل شزومآ رما رد ی
پ نایوجشناد ز
یم بوسحم یکش و داتسا نآ رد هک دوش
دنراد تکراشم هزادنا کی هب وجشناد
؛ طیحم نوچ یلماوع اما
یم زین یشزومآ همانرب و نیلاب نایوجشناد درکراک رب دناوت
دنشاب راذگرثا .
ا رب هعلاطم نیا ساس
، یشزومآ یاهاضف داجیا و
تاناکما رتشیب
نیلاب شزومآ یاقترا بجوم مولع هاگشناد رد
دش دهاوخ دنجریب یکشزپ .
رکشت و ریدقت رد بوصم یتاقیقحت حرط جیاتن زا هتفرگرب هلاقم نیا
دک اب دنجریب یکشزپ مولع هاگشناد یشهوژپ یاروش 3593
تسا . نیدب زا ناگدنسیون هلیسو ینایوجشناد و دیتاسا همه
دندومن تکرش هعلاطم رد هک یکشزپ
، رکشت ینادردق و
یم دنیامن .
عفانم داضت :
هنوگ چیه هک دنراد یم ملاعا هلاقم ناگدنسیون داضت
یعفانم رضاح شهوژپ رد درادن دوجو
.
عبانم :
1- Ahangari Z, Rahmani M, Sohrabi Z, Kharazifard M. Dental curriculum according to views of the graduates of dental schools of the country during the last 5years. J Dent Sch, Shahid Beheshti Univ Med Sci. 2010; 28(2): 80-7. [Persian]
2- Pakshir HR. Dental educationand dentistry system in Iran. Med Princ Pract.2003;12 Suppl 1:56-60. DOI:
10.1159/000069844
3- Gholami H, Ahmadi chenari H, Chamanzari H, Shakeri M T. Amendable barriers in Clinical education from Viewpoints of students and clinical instructors at faculty of nursing and midwifery of Mashhad. J Torbat Heydariyeh Univ Med Sci. 2015; 3(1): 29-34.
4- Tiwari A, Lam D, Yuen K, Chan R, Fung T, Chan S. Student learning in clinical nursing education: Perceptions of the relationship between assessment and learning. Nurse Educ Today. 2005; 25(4): 299-308. DOI:
10.1016/j.nedt.2005.01.013
5- Hughes O, Wade B, Peters M. The effects of a synthesis of nursing practice course on senior nursing students' self- concept and role perception. J Nurs Educ. 1991; 30(2): 69-72.
6- Anbari Z, Ramezani M. The obstacles of clinical education and strategies for the improvement of quality of education at Arak University of Medical Sciences in 2008. J Arak Uni Med Sci. 2010; 13(2): 110-8. [Persian]
7- Abazari F, Arab M, Abbas Zadeh A, RashidNegad M. A Study Determining the Various Sources of Stress in Nursing Students of Rasht, Mashhad, Zahedan and Shiraz (2000). J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2002; 10(3): 91-7. [Persian]
8- Pourghane P, Rajabpour -Nikfam M. Experiences of Nursing Students and Clinical Teachers about Clinical pharmacology course: A Qualitative Study. Research in Medical Education. 2016; 8(3): 53-60. [Persian]
9- Nasri K, Kahbazy M, Noroozy A, Nasri S. The medical education problems and possible Solutions in stagers and intern's view points of Arak University of Medical Sciences, 2006-07. J Arak Uni Med Sci. 2010; 12(4): 111-21.
[Persian]
10- Khazaei Z, Ramezanzadeh K, Moodi M, Moradi M. Quality of clinical education in Birjand Medical School from the students perspective. Future Med Educ J. 2012; 2(1): 22-6. doi:10.22038/fmej.2012.903
11- Zolfaghari SH, Bijari B. Medical Students'Prespective of Clinical Education Enviroment of Hospitals Affiliated with Birjand University of Medical Sciences, Based on DREEM Model. J Birjand Univ Med Sci. 2016; 22(4): 368-75.
[Persian]
12- Azimi N, Bagheri R, Mousavi P, Bakhshandeh-Bavrsad M, Honarjoo M. The Study of Clinical Education Problems and Presenting Solutions for improvement its Quality in Midwifery. Research in Medical Education. 2017; 8(4): 43-51.
13- Kabir S. Addressing the Barriers to Clinical Education in Emergency Medicine. Aust J Clin Educ. 2017; 1(1): 506- 94.
14- Shadadi H, Sheyback M, Balouchi A, Shoorvazi M. The barriers of clinical education in nursing: A systematic review. Biomedical Research. 2018; 29(19): 3616-23. doi: 10.4066/biomedicalresearch.29-18-1064
15- Peirce AG. Preceptorial students' view of their clinical experience. J Nurs Educ. 1991; 30(6): 244-50.
16- Nasiri A. Nursing educators and students attitude about the effective factors on nursing clinical skill learning in Birjand city 1382. Iranian Journal of Medical Education. 2004;10:144-144.
17- Rassouli M, Zagheri Tafreshi M, Esmaeil M. Challenges in clinical nursing education in Iran and strategies. Clin Exc. 2014;2(1):11-22. [Persian]
18- Aghamolaei Teamur, Fazel I. Medical students' perceptions of the educational environment at an Iranian Medical Sciences University. BMC Med Educ. 2010; 10: 87. doi: 10.1186/1472-6920-10-87
19- Rahimi A, Ahmadi F. The obstacles and improving strategies of clinical education from the viewpoints of clinical instructors in Tehran’s Nursing Schools. Iran J Med Educ. 2005; 5(2): 73-80. [Persian]
20- Dehghani H, Dehghani K, Fallahzadeh H. The educational problems of clinical field training based on nursing teachers and last year nursing students view points. Iran J Med Educ. 2005; 5(1): 24-33. [Persian]
21- Ghorbanian N, Abdollahzadeh Mahlani F, Kazemi Haki B. Effective Factors on Clinical Education Quality;
Anesthesiology and Operating Room Students View. Educ Strategy Med Sci. 2014; 6(4): 235-9. [Persian]
22- O'Mara L, McDonald J, Gillespie M, Brown H, Miles L. Challenging clinical learning environments: Experiences of undergraduate nursing students. Nurse Educ Pract. 2014; 14(2): 208-13. doi: 10.1016/j.nepr.2013.08.012.
23- Gignac-Caille AM, Oermann MH. Student and faculty perceptions of effective clinical instructors in ADN programs. J Nurs Educ. 2001; 40(8): 347-53.
24- Gharaei Sh, Kargoza S, Amirchakhmaghi M, Gholami H. Students’ Viewpoints of Mashhad Dental School about Educational Problems a Qualitative Study. Educ Strategy Med Sci. 2015; 8(2): 123-30. [Persian]
