بررسی انسان شناختی نقوش سفال «کلپورگان» سراوان

*ناوارس »ناگروپلک« لافس شوقن یتخانش ناسنا یسررب

4یناتسهوک میرم ،³رنوپسا نایارب ،²ناریج یدزیا رغصا ،^1**یناریش انیم .ناریا ،نادهاز ،ناتسچولب و ناتسیس هاگشناد ،رنه هدکشناد سردم ¹ .ناریا ،زیربت ،زیربت هاگشناد ،یعامتجا مولع هورگ رایداتسا ² .اکیرما ،ایفلدایف ،ایناولیسنپ هاگشناد ،یسانش ناسنا هورگ داتسا ³ .ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا رنه هاگشناد سردم ⁴ )96/12/12 :ییاهن شریذپ خیرات ،96/10/22 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ .دزادرپب شا هدننیرفآ هــعماج و گنهرف هاگدید زا »ناگروــپلک« لافــس ینییزت شوقن مهف و یــسررب هب دراد رظن رد رــضاح ۀــلاقم دوخ رد چوــلب گنهرف زا ار یرایــسب یونعم و یداــم ۀرتــسگ و تــسا چولب نانز هــشیدنا و رــکف ۀتخاــس تسد ناگروــپلک لافــس یاه لافــس شوقن یگنهرف یناعم :هک شــسرپ نیا خــساپ لابند هب رنه یــسانش ناسنا درکیور اب هلاقم نیا .تــسا هداد یاج هک- ینادیم یاه شهوژپ و تادهاــشم رب هیکت اب ،یلیلحت-یفیصوت شهوژپ نیا رد ؟تــسیچ اهنآ ناگدنزاــس یارب ناگروپلک یاه هیرظن ناــیم رد هک هدــش هدیــشوک - هدــش ماجنا یتکراــشم هدهاــشم و یرادرــب ملیف ،یرادرــب سکع ،هــبحاصم قــیرط زا لیلحت چولب گنهرف بوچراچ رد شوقن ،یتخانــشانعم یماظن هباثم هب رنه هیرظن زا هدافتــسا اب رنه یــسانش ناسنا فلتخم راثآ رگید هب ،انعم یلکــش ییامنزاب یارب سپــس ،هتخادرپ شوقن یکبــس و یلکــش لیلحت هب ادتبا ناگدنراگن .دنوــش یــسررب و جیاتن .دنا هدرک عوجر اه حرط و لاکــشا ییاــشگزمر تهج یناتــساب یاه هنیلافــس و میلگ ،یزودنزوــس نوچمه هقطنم یرنه زا یفلتخم حوطــس دومنزاب یلک روط هــب و اهرواب ،تاداقتعا ،موــسر ،بادآ دومنزاب شوــقن نیا .1 هک دــهد یم ناــشن شــهوژپ تخاــس هب ،گنهرف نیا دیلوتزاب و موادت و ظفح و لاقتنا روظنم هب ،هقطنم رگلافــس نانز .2 و تــسا ناگروپلک ۀعماج گنهرف .دنراد لاغتشا شوقنم یاه هنیلافس

یدیلک یاه هژاو .شوقن ،ناگروپلک ،لافس ،چولب گنهرف ،یتخانشانعم یسررب ،رنه یسانش ناسنا

موس و مود ناگدنراگن ییامنهار هب "ناگروپلک لافس شوقن یتخانش ناسنا یسررب" :ناونع تحت لوا هدنراگن دشرا یسانشراک همان نایاپ زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا ناهفصا رنه هاگشناد رد مراهچ هدنراگن هرواشم و .E-mail: minashirany@gmail.com ،054-33447433 :ربامن ،09132270275 :نفلت :لوئسم هدنسیون**

هب هک تــــسا یــــسانش ناسنا زا یا هخاــــش ،رنه یــــسانش ناسنا یهاگدید نیا ».دزادرپ یم شا هدننیرفآ گنهرف هاگدید زا رنه مهف«

رثا« ،دناد یم سانش ناسنا هجوت روحم ار نآ چیل دنومدا هک تــــسا .)Leach,1967, 25(»؟دراد نآ ناگدنزاــــس یارب ییانعم هــــچ یرنه یگنهرف هنیمز یاراد ار رنه هک تــــسا یدرکیور رنه یــــسانش ناسنا ناشن .تسین نکمم هنیمز نیا تخانــــش نودب رنه مهف و دناد یم صاخ هعماج کــــی گنهرف رد هــــنوگچ یرــــنه ءایــــشا هکنیا نداد کی هفیظو ،دنراد گنهرف نآ یارــــب یدرکراک هچ و دنوــــش یم دیلوت لکش ار هچراپکی لک کی هراومه هعماج و رنه « .تسا سانش ناسنا هنیمز بــــسح رب طقف رنه رگید زیچ ره ای هلدابم ای ییاراک .دنهد یم .)Ibid( » تسا هدش هدهاشم نآ رد هک تسا یگنهرف یگنهرف لوصحم کی رنه هــــک هاگدید نیا اب رنه یــــسانش ناسنا هدافتــــسا رازبا کی ناونع هب نآ داــــعبا یمامت رد گــــنهرف زا ،تــــسا ییاجنآ زا یرــــنه یاــــه تیلاعف .دــــمهفب ار یرــــنه رــــثا اــــت دــــنک یم ،اهراتفر هدش هتخومآ و کرتــــشم یاهوگلا« لماــــش هک دنا یگنهرف Ember &Ember,( دنوــــش یم »یا هژــــیو تاــــساسحا و اــــهرواب یگدنز اب دنویپ ،لوا هجرد رد رنه یگژیو تفگ ناوت یم .)1993,466 یاهرواب ،اه هــــشیدنا و تاــــساسحا ،براجت اب نآ دوپ و رات و تــــسا هک یتنس عماوج رد هصاخ تسا هدش هتفاب شگنهرف و هعماج کی یاهزاین هک لاح نیع رد ،دراد یدرــــبراک و یلمع هبنج رتــــشیب رنه قوذ ،دزاــــس یم فرطرب ار صاخ یگنهرف اب هعماج کی دارفا هرمزور سپ .دهد یم شرورــــپ ییابیز مهف و کرد یارب زین ار شا هدــــننیرفآ تسد هدننیرفآ هعماج گنهرف تخانــــش هب ناوت یم رنه هعلاطم اب میهافم و انعم رتهب مهف هب دناوت یم گنهرف یسررب یفرط زا و تفای .دماجنایب یرنه ءایشا دناد یم دیفم یسانش ناسنا یارب رنه زا هک یفیرعت ،یفروم دراوه و یتخانــــشانعم یاه یگژیو هک یراــــثآ « :دنک یم ناــــیب هــــنوگ نیا ار » دنور یم راک هــــب ییامنزاب ای ندنایامن یارــــب و دنراد یتخانــــشابیز درکراک لوا هجرد رد رــــنه ،فیرعت نیا رــــبانب .)Morphy, 1994,655(

ییامنزاب درکراک هب سپــــس و دراد یتخانش ییابیز و یتخانــــشانعم .دوش یم هراشا رنه ینعی یتنــــس یاهرنه زا یکی شوقن یــــسررب هب رضاح شــــهوژپ یقطانم زا یکی ناگروپلک .دزادرپ یم "¹ناگروپلک" یاتسور یرگلافس روهشم اهنآ تخاس یتنــــس ۀویش رارمتسا و اه هنیلافس هب هک تــــسا دنا هتخومآ ناشدادجا زا ار یرگلافس ۀفرح ،هقطنم نیا نانز .تسا عون و تخاــــس ۀویــــش رد ار یتنــــس یاــــه شور ناــــمه زورــــما اــــت و .دنا هدرک ظفح ،تــــسا ینهذ تروص هب ًاماک هــــک نآ یزادرپ شقن یرگلافس تنس زا یریذپانریثأت و اه تنــــس و لوصا هب یدنبیاپ نیا زا ار اه لافــــس نیا هک تــــسا ییاه یگژیو نیرت مهم زا ،رگید قطانم .تسا هتخاس زیامتم نآ رگید یاه هنومن شوقن یگنهرف یاــــنعم مهف فده اب ناگدــــنراگن هلاقم نــــیا رد یاه هیام شقن ییاسانش و هعلاطم هب ،رنه یــــسانش ناسنا شور اب ،گنهرف نوــــچ یرثؤم لــــماوع اب اــــهنآ طابترا و ناگروــــپلک لافــــس اریز ؛تسا هتخادرپ هقطنم مدرم موــــسر و بادآ و اهرواب ،اه هشیدنا انعم اهنآ ناگدنزاــــس ۀشیدنا زا صخــــشم یمهف ۀیاــــس رد یرنه راثآ شــــسرپ نیا خــــساپ هب ندیــــسر یارب ناگدنراگن نینچمه .دبای یم نیا طابترا ؟تــــسیچ ناگروــــپلک لافــــس شوقن یگنهرف یناعم هــــک نیا مدرم یاه هتخاــــس تسد ریاــــس رد هتفر راک هب شوقن اب شوقن ،شوقن ییانعم و یلکــــش لیلحت رب زکرمت اب و هدرک یــــسررب ار هقطنم .دنا شوقن یارو رد هــــتفهن ِیاــــنعم کرد هب نتفای تــــسد ِددــــصرد رب یگنهرف تاــــعلاطم نتفرگن ماجنا و مجــــسنم یاه شهوژپ دوــــبن هدهع هب ار گــــنهرف یریوصت تبث هک اه هنیلافــــس نیا شوــــقن یور ارچ .دوب شهوژپ نیا ماجنا یارب عوضوم نیا باختنا لیلد ،دــــنراد زا هک تسا یرنه یلکش و یگنهرف یرصنع ناونع هب یلافــــس راثآ هک یاه گنهرف زا یرایسب ییاسانش رد یرثوم شقن نونک ات هتــــشذگ تهج رد یــــماگ دــــشوک یم ور شیپ شهوژپ .تــــسا هتــــشاد ناهج یارب ار هنیمز و درادرب چولب موق رنه یــــسانش ناسنا یسررب و یفرعم .دزاس رتراومه تاعوضوم نیا رد هدنیآ رت لصفم یاه یسررب

همدقم

هعلاطم دروم ۀعماج و یسانش شور

یفلتخم یاه هاگدید ،رنه یــــسانش ناسنا یاهدرکیور خیرات رد تاعلاطم ساــــسا رب نآ یاــــهدرکراک و تــــیهام ،رــــنه اب طاــــبترا رد رنه یتخانــــشانعم دعب ،اهنآ زا یکی هک تــــسا هتفرگ لکــــش ینادیم دوش یم یتخانــــشانعم یماظن نوچمه رنه ،درکیور نیا رد .تــــسا لاقتنا یپ رد ،یرادــــید ریغ و یرادید یاه هناــــشن زا هدافتــــسا اب هک ناــــسانش ناسنا نیرت هتــــسجرب .تــــسا نوگ انوگ میهافم و دصاقم لیند ،یفروم دراوه ،نام یسنان ،دنزرو یم دیک ات دعب نیا رب هک رنه .)3 ،1390،ناریج یدزیا( دنتسه گروف ینوتنآ و کیوبیب رنه یلکش و یروص یاه یگژیو رب ً

لاومعم لیلحت ،درکیور نیا رد یتخانشابیز ریثات اب طابترا رد لکش حیضوت ،فده و دوش یم زکرمتم Silver,1979, ( تسا هنادنمرنه نایب یلکش ینابم نداد ناشن و نآ و یرکف یاه ماظن هب یسرتسد یلصا یاهرازبا لکــــش لیلحت .)267 .دنا هدرک دیلوت هنیمز رد ار رنه هک دهد یم تسد هب ار ییاهنآ لامعا راک هب هــــنوگچ ،دنوــــش یم هتخاــــس هنوگچ راثآ هکنیا مهف یاــــهازبا مهارف ار دنبای یم رییغت نامز لوط رد و هتفای لاقتنا هنوگچ ،دنیآ یم رد ار اــــنعم ،گروــــف .)Morphy & Perkins, 2006, 323-4( دــــنک یم

و دنک یم یــــسررب یعامتجا-یگنهرف رت هدرتــــسگ ماظن اب رنه طابترا ناوت یمن دنمرنه هعماج و گنهرف نتفرگ رظن رد نودب تسا دقتعم .)Forge, 1967/2006, 110( تفای تسد رنه دروم رد یتخانش هب اه لافس شوقن زا یرادرب سکع قیرط زا شهوژپ یاه هداد یروآدرگ قیبطت شخب رد .تسا هدوب ناگروپلک هقطنم یتــــسد عیانص رگید و هدش هدافتسا یا هناخباتک دانسا زا ،ناتسچولب یناتساب یاه هنیلافس یسررب ینعی تسا رنه یــــسانش مدرم ،اه هداد لیلحت شور و تــــسا هرهب اهنآ یروص یاه یگژیو یسررب و یلکش لیلحت زا اه هنیلافس شوقن .دیآ یم تسد هب شوقن یلصا کبس هجیتن رد هک تــــسا هدش هتفرگ زا یکی هــــک ناگروپلک یاتــــسور رد هعلاطم عوــــضوم یاه لافــــس یرتمولیک 25 ۀلصاف رد و تــــسا ناوارــــس ناتــــسرهش یاهاتــــسور یفرصم دربراک هــــقطنم نامه رد و دوــــش یم هتخاــــس ،دراد رارــــق نآ ناتسیس ناتسا یقرــــش بونج ۀیحان رد ناوارــــس ناتسرهش .دراد تمس زا .تسا هدــــش عقاو ناتــــسک اپ زرم یکیدزن رد ،ناتــــسچولب و بونج زا ،رهشناریا ناتسرهش اب برغ زا ،شاخ ناتسرهش اب لامــــش راوج مه ناتسک اپ روشک اب بونج و قرش زا و زابرس ناتسرهش اب یبرغ راوناخ133 ،تسا هموح ناتــــسهد هب قلعتم هک اتــــسور نیا .تسا .دنتسه نز رفن 235 و درم رفن 272 اهنآ زا هک دراد تیعمج رفن 507و هدمع ،یرگلافس و یزود نزوس ،تراجت ،امرخ دیلوت ،یزرواــــشک رارمتسا لیلد هب زین نآ ترهش و تــــساتسور نیا مدرم یاه تیلاعف نآ هب یتنــــس ًاماک یا هویــــش هب نانز هک تــــسا یرگلافــــس تیلاعف رذآ رد ات دــــش ثعاب شدرف هب رصحنم یــــگژیو نیمه و دنا لوغــــشم وکسنوی هب ناهج یتسد عیانص یاتسور نیلوا ناونع هب 1395 هام .دسرب یناهج تبث هب و دوش یفرعم ندوب روصحم ،قطانم رگید زا اهنآ یرود ،چولب مدرم یتاذ رــــنه یگدنز عون و هقطنم ییاوه و بآ صاــــخ تیعضو ،اه هوک اب هــــقطنم رگید اب یــــگنهرف لداــــبت و طابترا اــــت هدــــش بجوم اهنآ یا هریــــشع و رکب ،رنه نــــیا یاه یگژیو و دنــــشاب هتــــشادن دوجو ناریا قــــطانم یا هصرع رد یعامتجا یــــیایوپ عقاو رد .دنامب یقاب هدروخن تــــسد دودحم ار اه ییاناوت و تاــــناکما ،)شنک او و شنک(لماعت زا کــــچوک نیا .تسا هجاوم کدنا یاه یروآون و دنک رایــــسب یرییغت اب و هدرک و یعیبط عبانم هب و دنوش یم راک یا هفرح و هدنبیرف رایــــسب ،فورظ .دنا هدش دودحم ناش یعامتجا

شوقن یفرعم

طابترا یاه هار زا یکی ،هتشذگ رد یلافــــس فورظ ندرک شوقنم یارب یهار لابند هب هراومه اه ناسنا .تسا هدوب فلتخم ماوقا نایم دندوب دوخ یاه هشیدنا و تاــــساسحا و اهرواب ،دیاقع لاقتنا و تبث .دندرک یم هدافتسا یریوصت شوقن و ریوصت نابز زا ،طخ عارتخا ات و هک دنتسه یمیهافم لماح هراومه اهدامن و یریوصت یاه هناــــشن بسک اب نیاربانب ؛دننک یم نایب ار نیمزرس و موق تاداقتعا و شرگن زا یتاعاطا ۀــــنیجنگ هب ناوت یم شوقن نــــیا هب تفرعم و تخانــــش شوقن میهافم تخانش یارب .تفای تسد فلتخم قطانم و راصعا شوقن ۀیزجت و فــــیصوت هب تــــسا یرورض ادتبا ،ناگروــــپلک لافــــس زا دنترابع شوقن ۀدنهد لیکشت رصانع ،یلک روط هب .دوش هتخادرپ

.رارکت و هریاد ،یزول ،ثلثم حوطس ،طخ ،هطقن شوقن ،دنوش یم داجیا ییادتبا یاه لکش ،رصانع نیا بیکرت زا کیره .⁴مدنگ شوح و ³ولیگ،²کوکت :زا دــــنترابع ناگروپلک ییادتبا یاه لکش و دنوش یم یتارییغت شوخ تسد ،ییادتبا یاه لکــــش زا ،⁶ت َچ ،⁵لب ُک :لماــــش شوقن نیا .دــــننک یم داجیا ار یرــــت هدیچیپ مه اب بیکرت رد شقن ود یهاگ و دنوش یم ⁹ک ُرــــ َس و ⁸ک ُرَنوک ،⁷ل َت ُچ کی بیکرت و مدنگ شوح و ولیگ شقن بیکرت لثم دنبای یم راتخاس .مدنگ شوحراهچ و کرنوک ،شوقن یراذگ بیترت یلک روط هب ،هدش رکذ یاه بیترت رب نوزفا ثلثم تروص هب هک دوش یم هدید مه عاضلااریثک لاکشا تروص هب

.دنتسه یزول و عبرم و رد ای فرظ نوریب رد اه شقن هکنیا هب هجوت اب تانییزت یلک بیکرت یقفا طوطخ دننام یتانییزت .دنک یم قرف ،دنشاب هدش یحارط نآ نورد

.ناگروپلک شوقن راتخاس -1 لودج

هیلوا لکش یلوط بیترت هیوناث لکش

هیلوا لکش ییولهپ دنچ بیترت هیوناث لکش

هیلوا لکش نراقتم هیوناث لکش

هیلوا لکش یعاعش بیترت هیوناث لکش

هیلوا لکش عطاقتم بیترت هیوناث لکش

هیلوا لکش هتسویپ مه هب بیترت هیوناث لکش

هیلوا لکش یا هشوخ بیترت هیوناث لکش

یتانییزت و »یقفا تانییزت« ،دننک یم داجیا فرظ نوریب حطس رد هک ار »رودم تانییزت« ،دننک یــــم داجیا داــــشگ هناهد فرظ نورد رد هک ار یدنب میسقت »زیرف« و »هورگ« ۀتسد ود هب ناوت یم ار تانییزت .دنمان یم ،رتشیب هک دنوش یم لیکشت رودم ای یقفا طخ دنچ ای کی زا هورگ .درک رود هب یراــــصح یعون هب و دــــنروآ یم دوــــجو هب ار اــــهزیرف بوــــچراچ نامه ،»زیرف« .)597 ،1385 ،یزوت( دننک یم داجیا یلصا هــــیام شقن هدیشک،دنا هدرک داجیا »اه هورگ« هک ییاضف رد لاومعم هک تسا یشقنً :دوــــش یم میــــسقت عون هــــس هب دوخ راتخاــــس ساــــسارب و دوــــش یم لثم ؛دنوــــش یم شقن دتمم طــــخ کی رد :دــــتمم یاــــهزیرف .1

.لتچ ،کرنوک،ولیگ ،لبک ،کرس ،کوکت یاه شقن یباق و دتمم طخ نودب اه هیام شقن :یا هیام شقن یاهزیرف .2

.مدنگ شوح و کرنوک ،تچ ،مدنگ شوح شقن لثم ؛دنوش یم داجیا میــــسقت باق ود هب هک دنتــــسه ییاهزیرف :راد باق یاهزیرف .3

.)599 ،نامه( دنوش یم ادج مه زا راد باق راون اب و دنوش یم یهاگ و دــــتمم تروص هــــب رتــــشیب اهزیرف ،ناگروــــپلک شوــــقن رد لیکــــشت یلاوتم و مظنم طاــــقن زا اه هورگ و دنتــــسه یا هــــیام شقن ییاضف و دــــننک یم داجیا ار یــــیاه باق ،دوــــخ رارکت اب هک دنا هدــــش نراقت لصا زا شوقن ِرتــــشیب .دنروآ یم دوجو هب »اهزیرف« داجیا یارب .دنریگ یم رارق فرظ یاضف رد و دننک یم یوریپ یکبــــس شیارگ یتــــسیاب یلکــــش یانعم لاقتنا یارب« یرنه رثا یاه هویش دناوت یم هعماج کی .)Bunzel,1938, 566( »دشاب هتشاد هب هریغ و تاکرح ،اهادص ،اه مجح ،طوــــطخ شیارآ یارب ار یصاخ یاه هویش .تسا کبــــس نامه نایب صاخ هویــــش نیا ؛دروآ دوجو ،کبس ،عقاو رد و دهد یم لکــــش ار کبس ،ساسحا و هــــشیدنا یلک Shapiro,1953, ( تــــسا یعمج ساسحا و هشیدنا »ینورد لکــــش«

طابترا هب زــــین گروف .دبای یم طاــــبترا کبــــس اب اــــنعم .)287& 305 .)Forge, 1967/2006, 110 ( دزرو یــــم دــــیک ات اــــنعم و کبــــس نیب ۀدمع یاه یگژیو ناوت یم شوقن لکــــش هب هجوت اب ،یلک روط هب

:درک هصاخ هنوگنیا ار اه هنیلافس شوقن رد دوجوم کبس

؛)شوقن رتشیب رد( یعازتنا طوطخ زا هدافتسا .1

؛)شوقن رتشیب رد( هتسکش طوطخ زا هدافتسا .2

؛رودم تانییزت رد یزکرم بطق دوجو .3

؛یا هیام شقن یاهزیرف نتفرگ رارق راصح رد .4 .نراقت و یا همین دومنزاب .5 دومع عطاقتم طوطخ تروص هب اه شقن یخرب یدــــنب بیکرت .6

؛ییایفارغج یلصا تهج راهچ یاتسار رد مه رب یزول یسدنه لاکــــشا تروص هب اه شقن یخرب یدنب بیکرت .7

؛ثلثم و .یقفا یاضف رد دتمم یطخ تروص هب شوقن رتشیب یدنب بیکرت .8 رد ای و یا هــــیام شقن شوــــقن نیب رد یــــنییزت لاکــــشا دوجو .9

.یلاخ یاهاضف

یتخانشانعم لیلحت

دوجو رــــب رظان ،دــــش هئارا رــــت شیپ هــــک رــــنه فــــیرعت زا یــــشخب سانــــش مدرم یارب هچنآ و دوب ءایــــشا رد یتخانــــشانعم یاه یگژیو

هدننکدیلوت گــــنهرف رتــــسب رد ءیــــش ِیاــــنعم کرد ،دراد تــــیمها رد لکــــش یــــسررب هدنرادربرد انعم لیلحت ،رــــنه هعلاطم رد .تــــسا Scott-( دراد دوخ رد ار یا هنیمز هبرجت لکــــش هک ارچ تــــسا هنیمز دنمرنه هب یرنه یاه لکــــش« زین کیوبیب رظن زا .)Hoy,2003,268 ،ناــــشیاه هتساوخ هک یرت هدرتــــسگ عامتجا هب یناعم ،دنراد قلعت نادنمرنه دیلوت تردق زا سپــــس و دنک یم داجیا ار اهوگلا هعومجم بادآ و دــــیلقت ،تنــــس .) Biebuyk ,1969,11( »دــــنک یم هدافتــــسا هتــــشاد تیمها لکــــش یحارط رد هــــک دنتــــسه یرصانع موــــسر و اــــه هیام شقن یــــتح و اه لکــــش و اــــه مرف ،یــــثوروم تروــــص هــــب و صاخ تنــــس« کی ناوــــنع هــــب و دبای یم لاــــقتنا لــــسن هــــب لــــسن هباثم هب« رــــنه ،عماوج نیا رد .دوــــش یم ظفح »یتخانــــش ییابیز Sil- (» یموب تخانــــش و شناد هب هتــــسباو یتخانــــشانعم لک کی گنهرف نآ یاضعا یارب نآ موهفم و انعم هک تسا )ver, 1979,268 یروحم یعوضوم لکــــش لیلحت ور نــــیا زا .دراد ییازــــسب تــــیمها .تــــسا رنه یــــسانش ناسنا هصاخ و ماع روط هب رــــنه تاــــعلاطم رد

ناگروپلک لافس شوقن یگنهرف مهف

راک ناشیلصا یاه گنهرف رد هنوگچ ءایــــشا هکنیا نداد ناشن«

Shel-( »دشاب رنه یــــسانش مدرم یروحم ۀصخــــشم دیاب ،دننک یم هتــــسویپ هلاقم نیا رد ،رظن نیا اب قــــباطم .)ton, 1992,4 & Coote لیلحت و یــــسررب هب و اه هداد لیلحت هب یتخانــــش مدرم یدرکیور اب .تسا هدش هتخادرپ هقطنم نیا گنهرف ۀنیمز رد ناگروپلک شوقن شقن هد هب ناوت یم یلک روط هب ار اه لافــــس رب هدش میــــسرت شوقن زا یا هیــــشاح اب یباق رد ً

لاومعم یقفا یاــــهاضف رد هک درک میــــسقت هناهد ای تخت فورظ یور رب رودم ییاضف رد ای دنا هدش شقن طاقن .دنا هتفرگ رارق داشگ ،هطقن .دنیوگ یم»کوکِت« یلافس فورظ رد هطقن شقن هب :کوکت یاه هنیلافس شوقن ۀدنهد لکــــش رصنع نیرت یساسا و نیرت یئزج و دننک یم عورش هطقن زا ندز شقن یارب چولب نانز .تــــسا ناگروپلک ،دریگ یم لکش یلگ فرظ حطس رب گنر دروخرب زا هک ار یرثا نیتسخن ناسکی یا هلصاف اب و تکرح و متیر اب همه هک یطاقن .دننک یم داجیا و طاقن نیا بیکرت زا و دنوــــش یم هتخادرپ فرــــظ درگ ادرگ رد مــــه زا .دنریگ یم لکش ینییزت رصانع رگید و طخ هک تــــساهنآ یگتــــسویپ یارب فورظ یور ییاه باق داجیا روظنم هب رتشیب ،لافس رد کوکت

.کوکت شقن -1 ریوصت.کوکت شقن- 1 ریوصت

یاهاضف ندرکرپ یارب نینچمه و نآ نایم رد رگید شوقن نتفرگ رارق میــــسرت فورظ ۀبل و ندرگ ،هتــــسد هلمج زا ،فورظ یور رــــب یلاخ نیا ،میریگب رــــظن رد ینتم دننام ار اه لافــــس شوقن رــــگ ا .دوــــش یم .)1 ریوصت( دسر یم نایاپ هب هطقن اب و دوــــش یم عورــــش هطقن اب نتم یاه هطقن داجیا .تــــسا ریجنز یانعم هب یچولب ناــــبز رد :ولیگ لیدبت اه هطقن نیا یهاگ .دنک یم ریجنز داجیا هک فرظ درگ رب تباث ار مجسنم و مکحم یا هریاد هک دنوش یم ریجنز یعقاو یاه هقلح هب رگید و لافس شقن نیرتدرباکرپ ،ولیگ .دنهد یم لیکشت فرظ درگ رب چولب نانز .تسا یزود نزوــــس هژیو هب ،هقطنم نیا یتــــسد عیانص ناــــشن و دننک یم نایامن ار دوخ یگتــــسبمه ساــــسحا شقن نیا اب .درادن تمواقم بات ریجنز نیا ربارب رد یا هدــــیدپ چیه هک دنهد یم رد ریجنز یاه هناد .تــــسا چولب مدرم قافتا و داحتا زا یدامن ،وــــلیگ ،ریجنز .دوش یم هدید مه هب هدیبسچ و هتسویپ تروص هب اج همه نیا و تــــسا چولب موق یعامتجا یگتــــسبمه و ماجــــسنا زا یداــــمن روضح اه شقن رد چولب یعامتجا یگدنز یانبم ناونع هب یگتسبمه رادروخرب تدحو یعون زا ،چوــــلب یعامتجا ماظن ،یلک روط هــــب .دراد و یگنهامه زا یبــــسانم دح اب ماظن یازــــجا ۀمه ،نآ رد هک تــــسا .دننک یم لمع رگیدکی رانک رد ینورد ِماجسنا

11ددــــــ َم و رــــــ َش َح ،¹⁰یراــــــجُب موــــــسر دوــــــمنزاب ،رــــــیجنز شــــــقن دومن یعون نداد قــــــیرط زا موــــــسر نیا .تــــــسا ¹²رای َم نینچمه و یعامتجا یگتسبمه یانبم هک تاــــــساسحا هب هوکــــــشاب و یعمج .دننک یم لمع تاساسحا نیا تیوقت و ایحا و میکحت یارب ،دراد یحارط یجوم ای گ ازگیز تروص هب ریجنز یاه هناد یهاگ :ل َت ُچ

یچولب نابز رد »ت ُچ« .دنهد یم لکــــش ار لتچ شقن و دنوــــش یم .تسا کچوک یاه گ ازگیز یانعم هب »لتچ« و تساران و جک ینعی .تسا بآ دامن شقن نیا ،هقطنم مدرم ۀتفگ هب رد نــــینچمه و هــــقطنم نــــیا یاــــهرنه رــــگید رد ،شــــقن نــــیا رد )دایم زا شیپ مود ۀرازه لیاوا( نیماد یناتــــساب یاه هنیلافــــس یارب هک یگنر .)5و 4ریواصت( دوش یم هدید زین ناتــــسچولب ۀقطنم تــــسا یبآ و دیفــــس هتفر راک هب هقطنم یاهرنه رگید رد شقن نــــیا .دــــشاب بآ رهظم دناوت یم شقن نیا هکنیا رــــب تــــسا یلیلد دوخ هک راهچ اب هک مینادب بآ جوــــم کی ار ک ازگیز تکرح ره رگ ا ،نــــینچمه ندوب تمسق راهچ رب دناوت یم راهچ ددع ،تــــسا هدــــش مسر هریاد هراشا مه هتــــشذگ رد بآ میــــسقت یدنب نامز فرظ ینعی ،»ساط«

.دشاب هتشاد هدــــش یم هدرمــــش سدقم یرصنع نایناریا رواب رد بآ زاــــبرید زا و سدقت زا ،ناتسچولب نوچمه بآ مک و یریوک قطانم رد و تــــسا هب چولب مدرم داقتعا و رواب .تــــسه و هدوب رادروخرب یا هژیو هاگیاج رد چولب موق ییاریذپ بادآ زا یــــهاگ آ اب نآ هــــب مارــــتحا و شزرا و بآ هب هک ینامهم ره .دوــــش یم رتراکــــشآ چولب ۀناخ هب نامهم دورو ودب وا شکشیپ بآ یرادقم تسخن هناخبحاص ،دوش یم دراو اهنآ ۀناخ نامهم یارب ار هدیدپ نیرت شزرااب و نیرتهب ،بیترت نیا هب و دنک یم .)فلا 1390 ،هداز گرزب ( دوش یم راتساوخ زا .دراد دوــــجو هقطنم مدرم دزــــن یرایــــسب یاهرواب ،بآ ۀرابرد و نآ یدنب میسقت ماظن ،اهرواب و اه ناتساد ،راعــــشا ،اه لثملا برض همــــشچ نآ رد هک ییاه ناکم هژیو هب و نآ تــــسادق ،رت مهم همه زا اه هاگتسیز نینچمه .دنا هدرک یم سیدقت ار نآ مدرم و هتشاد دوجو .دنا هتفرگ یم لکش اهدور و اه هرد ،بآ یاه یوج فارطا رد ً

لاومعم ،ینیسح هاچ ،روپمب نوچمه ناتسچولب یرگلافس یناتساب قطانم هجوت اب .دنا هدش عقاو روپمب ۀناخدور ۀیشاح رد زین نیماد و باروخ اب نآ دومنزاب و بآ تیمها هب ناوت یم یبوخ هب ،هدشدای ریــــسافت هب فورظ هژیو هب و چولب مدرم یاه هتخاــــس تــــسد یور رب لتچ شقن .درب یپ ناشیا یلافس هب شقن نیا .تــــسا لفق یانعم هب یچولب نابز رد »لب ُک« :لب ُک هتسویپ مه هب یاه یزول لکش هب هک تــــسا ریجنز یاه هناد تروص و دنب زا یموهفم ،لفق ،چولب مدرم رواب رد .)7ریوصت( دنا هدش شقن حاورا و دب مشچ ندرکرود یارب یمسلط ،یزول شقن و ندش هتــــسب .تسا ثیبخ

.ولیگ شقن -2ریوصت

.چولب میلگ رد لتچ شقن -4 ریوصت .لافسرد لتچ شقن -3 ریوصت

.نیماد خیرات زا شیپ هنیلافس رد چیپرام شقن -5ریوصت )Tosi,1970, 25( :ذخام .چولب یزود نزوس رد لبک شقن -8ریوصت

.لبک شقن -7ریوصت

ریوصت

2 - ولیگ شقن .

تــــسا نادنز و دنب یانعم هب مه یچولب نابز رد دنب :دنب و لفق طابترا لفق اب مــــیهافم نیا یود ره .ندــــش هتــــسب یانعم هب مه و نیمز یــــتقو ،ناگروــــپلک مدرم یاــــهرواب ساــــسارب .دنراد کــــیدزن هب و دهد یمن لوصحم ،دریگ یم رارق مخز مشچ ضرعم رد یزرواشک یلاسکشخ ماگنه رد ای »تسا هدرک لفق نیمز« :دنیوگ یم حاطصا ای هدمآ دنب نامــــسآ« :دنرب یم راک هــــب ار حاطصا نیا ناراــــب دوــــبن و .»تسا هدش هتسب ییاهریسم زین نامسآ و نیمز یگتسب و لفق عفر یارب چولب مدرم هک دندقتعم هــــلمج زا .دنا هتفای تــــسد ییاهرواب هــــب و هدوــــمیپ ار شزیر بجوم صاخ یلامعا ماجنا اب ،ربا دوجو تروص رد دنناوت یم .دنوش رگید لحم هب یلحم زا اهربا ییاج هباج زا عنام ای دنوش ناراب .دننز یم هرگ ار زاد تخرد گرب ،روظنم نیا یارب اهنآ هک هتــــسویپ مه هب یاه یزول شقن :مخز مــــشچ و لفق شقن هقطنم نیا یاهرنه رگید رد روفو هب ،تــــسا لصتم مه هب اهنآ نایاپ هدهاــــشم مه هریاد شقن ،یزوــــل طــــسو رد یهاگ .دوــــش یم هدید .)8ریوصت( دننک یم یعادت ار مشچ لکش هک دوش یم ِمشچ نتشاد هگن رود یارب یمسلط دامن ،چولب گنهرف رد یزول زمرق یراون اب نیچ یلافس فورظ تانییزت رد ،شقن نیا « .تسا دب مه هب یزول ود .تسا هدوب یزوریپ زا یدامن و هدــــش یم هتفاب گنر شقن نیا زا .دنوش یم لفق مه رد ای لصتم مه هب هت زا هک هتــــسویپ ]دیلپ[ هثیبخ حاورا ندرــــک رود یارب زین اه هناخ راوید یور رــــب یهاگ هدافتسا اب چولب دنمرنه .)16 ،1380 ،لاه( »تسا هدش یم هدافتسا رد ار نآ ،یا هریــــشع و یــــموق یاهرواب و تنــــس ساــــسارب ،یزوــــل زا رب و هتفاب مه هب دنپسا یاه هناد اب ار نآ ای هدرب راک هب دوخ یاهرنه یزول .تسا هدرک بصن ینادرگ اب روظنم هب دوخ یگدنز لحم رد رس هنوگ ضرعت و یمجاهت تلاح ،دراد هک یا هدنورورف و زیت ۀشوگراهچ اب ،چولب مدرم ۀنایماع یاهرواب رد .دــــنک یم یعادت ار نوریب تمــــس هب و ثیبخ حاورا یرود و زــــیرگ ثعاب ،یناکم رــــه رد لکــــش نیا دوجو .)154 ،1384 ،شخب هش( دش دهاوخ نانمشد رگید هک دوــــش یم هدید مه اهانب زا یضعب یاــــهراوید رب یزوــــل شقن .دندــــش ظاحل انب نآ رب نای ّنج و ثیبخ حاورا ندرــــکرود روظنم هــــب ای یرجآ یاهانب رد رــــجآ رد تفاب داجیا و حطــــس رییغت اب شقن نــــیا انب یاه تــــسویپ رد ای یلگ و تــــشخ یاهانب رد یلاخوت تروص هــــب یارب هک تــــسا هتفر راک هب نــــییزت تروص هب هرــــجنپ و رد نوــــچمه »بیــــس« هعلق ۀرجنپ و »ک َز ِد« عماج دجــــسم رد هب ناوت یم هنومن ،دش هتفگ هچنآ هب رظن اب .درک هراــــشا ناوارس ِناروس ناتــــسرهش رد نیا و هدوب دب مشچ و ثیبخ حاورا نتشاد هگن رود یارب یزول شقن .تسا چولب مدرم یاهرواب و اهداقتعا زا یدومنزاب ،شقن هب شقن نیا .تــــسامرخ تخرد ۀخاــــش یانعم هب تــــچ :ت َچ

و تسا هدشرپ ییاه هناخراهچ اب نآ نورد هک تــــسا یثلثم تروص .)9 ریوصت( تسا هدش هدیشک یزاوم گ ازگیز طوطخ نآ نییاپ رد ار چولب مدرم یــــگدنز اب امرخ تخرد گنتاگنت طاــــبترا ،شقن نــــیا امرخ تخرد زا ارــــچ هکنیا .)37 ،1384 ،یراوــــهد( دهد یم ناــــشن دنمرنه .دراد ثــــحب یاج دوخ ،دننک یم رــــیوصت ار نآ ۀخاــــش طقف هک روط نامه ،دــــشکب لماک روط هب ار لخن هکنیا یاج هب رگلافــــس دوش یم هدهاشم زین ناتسچولب یناتــــساب قطانم یاه هنیلافس رد رظن هبانب .تــــسا هدرــــک رــــیوصت ار نآ زا یــــشخب طــــقف ؛)10 رــــیوصت(

اب ار حرط زا یئزج ،دنمرنه رگ ا هک تــــسا ملــــسم رما نیا ،دلفــــستره هدومن هضرع ار نآ ۀــــمه هک تــــسا نیا لثم دــــشک یم یدنمتردق ییورین داجیا دنمرنه دارم« هک تسانعم نیا هب بلطم نیا .تــــسا لصاح ییارگءزج اــــب مه هک یروظنم .تــــسا ییوداج تعیبط اــــب کیدزن رایسب طابترا نیبم ،رگید یوس زا و ییارگ لک اب مه و دوش یم رد هتفهن یاــــنعم اریز ؛تــــسا نتــــشون و یدنب نیذآ هنوگ نیا نــــیب »نتــــشون اب مه و درک افیا ندرکریوصت اب مه ناوت یم ار اه هیام شقن .)50 ،1381،دلفستره(

ادتبا رد هک دهد یم ناــــشن یناتــــساب یاه هنیلافــــس ۀدهاــــشم ،نامز رذــــگ اب یلو ؛تــــسا هدــــش یم شقن رتارگ عقاو ،لــــخن تخرد زین ساوــــب هک روط ناــــمه .تــــسا هدــــش لیدبت یــــسدنه شقن هب اه هدیدپ ،رصانع ناــــیب یارب ادتبا رد اه حرط ای اه لکــــش« :دیوگ یم لزنت یسدنه یاه لکــــش هب ً

ادعب یلو ؛دنا هدوب یعقاو یاهدادیور ای .)Boas,1955, 562( »دنا هتفای مه و دریگ یم رارق یــــقفا یاضف رد کت تروص هب مه شقن نــــیا هدید 9ریوصت رد هــــک نانچ ؛رودــــم یاضف رد ییاتراهچ تروــــص هب هک روطنامه .تــــسا هدش میــــسرت اپیلچ بیکرت رد لخن ،دوــــش یم ،1356 ،شاتروتخب( دوش یم هدرمش دیــــشروخ زا یدامن دوخ لخن شوقن یدنب بیکرت رد .دراد دیشروخ هب هراــــشا زین بیکرت نیا ،)46 یحارط یــــیاتراهچ تروــــص هب ار لــــخن یاه هخاــــش زــــین ناگروــــپلک رارق نآ زکرم رد دراد اــــپیلچ هــــب هیبــــش یمرف هک یزول کی .دــــنا هدرک لگ نیا .دنا هدیــــشک رپ جنپ یاــــه لگ ،نآ روداــــترود و تــــسا هتفرگ رهوج و لماکت لبمــــس و رهم هب قــــلعتم« یــــسانشدامن رد ،رپ جنپ »تسا نیمز ۀدنرادهگن هک نآ یورین و باتفآ لبمــــس .تسا یگدنز شقن راهچ نیب یفنم یاضف ،نیا رب هواع.)37 ،1387،نایهلادبع(

هک دهد یم شیامن ار لخن زا رتارگ عقاو یریوصت فرظ ۀنایم رد تچ .دراد تهابش لااب یامن زا لخن ریوصت هب ناتخرد ریاــــس زا شیب امرخ تخرد هب ،چوــــلب مدرم گــــنهرف رد و یداصتقا درــــبراک مه ،هقطنم مدرم یارب اریز ؛تــــسا هدــــش هجوت

.یلافس باقشب رب تچ شقن -9ریوصت .شیپ لافس رب لخن تخ رد شقن -10ریوصت

)Tosi 1970,31( :ذخام

یگدنز تخرد هب چولب دزن امرخ تخرد« .دراد یونعم تــــسادق مه چـ َم :دنیوگ یم و دنراد تسود دوخ دنزرف نوچمه ار نآ و دراد ترهش ساوب هچنانچ .)37 ،1384 ،یراوــــهد( »دنزرف و لخن ینعی ،چـــــَبو یاه هدیا داــــمن ،اهرنه عاوــــنا رد ینییزت یاــــه حرط« تــــسا دقتعم ،اهرنه یدادرارق یاه حرط ]یراگزور[ ینامز زین و دنا نهذ رد ینیعم تفگ ناوت یم سپ .)Boas,1955, 561( »دــــندوب ارگ عقاو یاه شات تخرد سدقت ،هــــقطنم تعیبط زا یدومنزاب کــــش یب لخن شقن .تسا چولب مدرم یاهرواب روآدای و لخن نیریش ۀویم ،تسا یشحو ِلخن ۀویم زا هتفرگرب مان نیا :ک ُرَنوک رد هک نآ .تــــسا چوــــلب موق لبمــــس هــــک ناــــبایب لد رد از یژرــــنا و رَنوک ۀویم ینیریش هب یراکهاش و هرمث ،یتسیز تیعضو نیرتراوشد .)42 ،1384 ،یراوهد( دراد هب و ناگروپلک تــــعیبط رد روفو هب زاد ۀچتخرد ای یــــشحو لخن وردوخ تروص هب هچتخرد نیا .دوش یم تفای ناتسچولب ،یلک روط مدرم .دنک یم ومن و دشر ناتــــسچولب یاه نابایب و یتفربآ ریــــسم رد داتفه دودح ،تسا یفابریصح ماخ ۀدام هک تخرد نیا گرب زا چولب اهنآ یریاــــشع و ییاتــــسور یگدنز رد هک دننک یم دیلوت هلیــــسو عون ،هچتخرد نیا دربراک دراوــــم زا رگید یکی .دراد یرایــــسب یاهدربراک یاه¹³»وکیل« رد هک تسا ییوگشیپ و لاف یارب نآ گرب زا هدافتــــسا صیخشت یارب نآ زا ،نینچمه .تسا هدــــش هراشا نآ هب زین یچولب لکش و شقن نیب یرهاظ تهابش .دننک یم هدافتــــسا هدیدرظن درف دنمرنه« ،ساوــــب رظن هــــب .دوــــش یمن هدید تــــعیبط رد نآ یــــعقاو هچنآ افرص هکلب ؛دــــشکب ،دنیب یم ار هچنآ ات دنک یمن شات یــــیادتباً بیکرت ،دنتــــسه وا نهذ رد ءیــــش کی ۀصخــــشم یاه یگژیو هک ار »یرادید لکــــش رد اهنآ یعقاو یاضف نتفرگ رظن رد نودب ؛دــــنک یم ۀدروخ هرگ یاه گرب هب هیبــــش یدودحات کرَنوک شقن .)Ibid, 562(

نآ مدرم رواب و هــــقطنم تعیبط روآدای شقن نیا .تــــسا زاد تخرد هب یبایتــــسد یارب )زاد( یــــشحو یامرخ تخرد گرــــب ندز هرگ هــــب .دش هراشا نآ هب زین رت شیپ هک تسا دوخ یاه هتساوخ هبانب .تسا مدنگ ۀــــشوخ یانعم هب مدنگ شوح :مدنگ شوح یتمعن یروآدای یارب یا هلیسو شقن نیا ،رگلافــــس نادنمرنه ۀتفگ نیا راگدیرفآ رک اش هراومه ات تسا مدنگ مان هب دنوادخ یاه تمعن زا رد و ییاهنت هــــب ای کرنوک اب بیکرت رد ار مدــــنگ شقن .میــــشاب یزور ای هساک زکرم رد ار شقن نیا .درک هدهاــــشم ناوت یم ییاپیلچ بیکرت تروص هب رتــــشیب .دید ناوت یم رگید فورظ رد نینچمه و باقــــشب ،دنوــــش یم رت کچوک لااب هب نییاپ زا هک یزاوم گ ازگیز طخ راــــهچ

14"گچنیسناد" زا ار شقن نیا چولب نانز .)12ریوصت( دوــــش یم شقن ،دراد دوجو مدنگ ینوریب ۀتسوپ رد هک تسا ییاه هنابز ینعی ،مدنگ .دنا هتفرگ ماهلا نآ نمرخ ندیبوک و مدنگ تــــشادرب و تــــشاک رد "رــــشح" مسر

یبوکیاپ و نــــشج اب هارمه ،مــــسارم نیا یارجا .دوــــش یم ارجا زــــین ۀتفگ هب انب هنافــــسأتم هک تــــسا هدوب ییاهرعــــش و راکذا ندناوخ و هدــــش ک اپ یعمج ۀرطاخ زا یلک هب نآ راعــــشا هزورما ،هقطنم مدرم اهنآ یارب ار هچنآ سپ دراد ار اط مکح چولب مدرم یارب مدنگ .تــــسا .دنشک یم ریوصت هب ،هدوب دنمشزرا یورد ات ندز مخــــش ،نیمز ندرــــک هدامآ نامز زا هــــقطنم مدرــــم یقیسوم اب هارمه ،مسارم نیا .دندرک یم ارجا ار رشح مسر ،لوصحم اه مدنگ هک ینامز یتح ؛تسا هدش یم ارجا یعمج هتسد یاهزاوآ و »زاورپ و زاوــــش« نامز نآ هــــب هک هدمآ یم لااــــب و هدرک یم دــــشر یمک ماگنه رد .دندناوخ یم یعمج هتسد یاهزاوآ و رعش زین دنا هتفگ یم انرــــس و لهد یاهزاــــس اب ییاهزاوآ هک دوب موــــسرم ،لوصحم یورد لاح رد یصخــــش هک دندرک یم ماعا قیرط نیا زا و دنناوخب هارــــمه زاس اب هارمه مــــسارم نیا .تــــسا لوصحم تــــشادرب ای مدنگ یورد هدمآ یم رامــــش هب دنوادخ زا یرازگرکــــش یعون ،اه یبوکیاپ و اهزاوآ و نییآ و چولب یگدنز رد مدنگ تیمها زا یدومنزاب ،مدنگ شقن .تسا ییورین روضح هب فرژ یداقتعا روآدای و هقطنم موــــسر و یرازگرکــــش .دنناد یم وا رک اش ار دوخ هراومه چولب هک تسا چولب موق رد ییاروام باقــــشب و هــــساک زکرم رد هراومه شقن نیا :مدنگ شوح و ولیگ لثم ریجنز ،دوش یم هدهاــــشم 12 ریوصت رد هک یروط هب .دراد رارق

.تسا هدش شقن مدنگ یاه هشوخ رود هب یراصح هقلح تروص هب ندمآدرگ و تــــسا یعامتجا دنویپ دامن ،هقلح دومنزاب ،دوــــش یم هدید مه هــــقطنم مدرم صــــقر رد هک یروط هــــب تلصو ،دنویپ ۀناــــشن ،هقلح« .تــــسا چولب یعامتجا دنویپ نیمه .)391 ،1371،یضر( »تسا کرتــــشم یراک و ینتسسگ ان یا هتشر و و صقر ندوــــب مأوت هب هراــــشا زین نیــــشیپ ثحب رد ،نــــیا رب نوزــــفا ریوصت نیا هک دش لوصحم تشادرب اب نامزمه چولب مدرم یبوکیاپ ار شقن نیا .دنک دییأت لکش نیرت هداــــس هب ار بلطم نیا دناوت یم و تشاک یارب راوریجنز هک تــــسناد رشح مــــسر دومنزاب ناوت یم زین

.کرنوک شقن -11ریوصت .چولب صقر -13ریوصت

.مدنگ شوح و ولیگ شقن -12ریوصت

اب هارمه یراکمه نیا .دنهد یم ماجنا مدنگ یبوک نمرخ و تشادرب .تسا هدش یم ماجنا صقر و ¹⁵یقیسوم و رعش دنخرچ یم دوخ روحم رب مه ناگراتــــس و یکلف روص دننامه نانآ دیــــشروخ راگدومن و دراد رارق زکرم رد هک یلخن ای مدنگ رود هب مــــه و هدــــش شقن ییاپیلچ تروص هب مدنگ شقن .دننز یم خرچ ،تــــسا کی لوح ،هدنصقر نار َو َد .تــــسین دیــــشروخ اب طابترا یب و تــــسا خرچ روآدای نینچمه ،ناــــنآ یراگرپ تکرح رــــگید ینایب هب ای روــــحم نوچمه ؛)88 ،1373 ،روــــکوبود( تــــسا ملاع رد یزیچره شدرگ و رد یلگ فرظ شخرچ ای یلافس فورظ تخاــــس یار¹⁶"ونوب" شخرچ .تسد رد یراذگ شقن ماگنه هب قرــــش زا دیــــشروخ شدرــــگ تــــهج رد ناگدــــنصقر شــــخرچ دارفا اه هقلح ،مینک ضرف هطقن کی ار صخــــش ره رگ ا .تــــسا برغ لیکــــشت ار هقلح شقن و دــــنخرچ یم دوخ رود هــــب هک دــــنا هدنصقر هقطنم مدرم صقر زا یدوــــمن ،یلک روط هب شقن دوــــخ و دنهد یم هکنیا ربانب .)13رــــیوصت( دنخرچ یم مدنگ نمرخ زکرم رود هک تــــسا تهابش مدنگ شوح و ولیگ شقن راتخاس هب چولب مدرم صقر تکرح رد هقطنم مدرــــم صقر دومنزاب شقن نــــیا هک تفگ ناوــــت یم ،دراد .تسا مدنگ یرازگرکش مسارم هب کرس .تسا سأر یانعم هب هک دیآ یم رس زا کرس ۀژاو :ک ُر َس ریوصت لکــــش یثلثم بیکرت رد هک تــــسا ییاه هقلح ای هطقن تروص

.)14ریوصت( دنا هدش و دوــــش یم هدید زین هقطنم رگید یاهرنه شوــــقن رد شقن نــــیا رد رتشیب ،یزود نزوس شوقن رد .دوــــش یم هدناوخ زین مان نیمه اب یاه هنیلافس یور هب شقن نیا .دوش یم هتخود نیتسآرس تمسق هب یداع مدرم یگدنز .دوش یم هدید زین ناتــــسچولب خیرات زا شیپ تعیبط هب هتسباو تخس« سک اوبلاه لوق هب ناییاتــــسور صوصخ »دشخب یم ساکعنا ار تعیبط تشرد و هداس راقو راچان هب و تــــسا .)Halbwachs, 37 ,1982(

.دراد رارــــق اه هوک زا یراــــصح رد ناتــــسچولب هکنیا هب هــــجوت اب ،رود یاه هتــــشذگ زا .تــــسا هتفرگ ارف هوک ار هــــقطنم نیا رــــساترس هراومه اریز ؛دنا هدــــش یم هدرمــــش سدقم ناریا گنهرف رد اــــه هوک هک تــــسا یعیبط ،ور نیا زا ؛دنا هدــــش یراج اه هوک زا اهرهن و اهدور هوک ،ناریا بوــــنج و یزکرم قطانم ناراــــب مک و کــــشخ ۀقطنم رد مدرم گنهرف رد .)16 ،1382 ،ماــــهرپ( دــــننک سدــــقت و شیاتــــس ار زا رواب نیا .دنا هدش عقاو اه هوک رد سدقم یاه ناکم ِرتــــشیب ،چولب اب زین ماــــسا زا دعب و هتــــشاد دوجو مدرم نهذ رد رود یاه هتــــشذگ ناوت یم روکذم یاه ناکم زا .تــــسا هتخیمآرد اهنآ یبهذم یاهرواب »ناگرهم« هوک و ¹⁹»ناروــــگریپ« ،¹⁸»ناروگرگنل« ،¹⁷»ناچوــــس روگ« هب نیا .دنا هدوب نایتشترز هاگتدابع و سدقم یاه ناکم هک درک هراشا ردق یدنلب ۀدنهد ناــــشن هک دراد دوجو یرگید رایــــسب لیلاد و رما یاه ثلثم تفگ ناوــــت یم .تــــسا چولب مدرم رواب رد هوک هاگــــیاج و نینچ نیا هک دنتسه هوک زا یدامن زین فورظ ۀندب رب هتــــسب شقن یلماک دامن ،امرخ ناتخرد راــــنک رد و دنرادروخرب هجوت و تــــیمها زا ،کرــــس شقن ،نیاربانب .دنوــــش یم هدرمــــش ناتــــسچولب تعیبط زا .تسا هقطنم نیا تعیبط دومنزاب و تساپیلچ تروص هب بیکرت نیا :مدنگ شوح و کرنوک بیکرت راهچ بیکرت نیا ءزج ره .دوش یم هدید مه هقطنم رگید یاهرنه رد هب مه نآ هک تــــسا هتفرگ رارق زکرم رد یزوــــل راب ره و هدــــش رارکت راب .)15ریوصت( تسا هدش میسقت تمسق راهچ روفو هب هقطنم نیا یتسد یاهرنه رگید رد ناوت یم ار شقن نیا ،اه هراگن گنس رد ار تسا اپیلچ لکش هب هک شقن نیا راتخاس و دید نیب رد هچنآ .تــــسا هجوت روخ رد کزــــید یلافــــس فرظ ،تلاآ رویز هجوت بلج رهم ۀــــنودرگ موهفم و انعم ۀراــــبرد هک یفلتخم ریــــسافت هب هراــــشا ،شتآ و رهم ،دیــــشروخ داــــمن موهفم رــــب هواع ،دــــنک یم یاهدومن زا و دراد )داب و ک اــــخ ،شتآ ،بآ( هناگراهچ یاه جیــــشخآ ،هقطنم مدرم ۀتفگ هب .دوش یم هدرمــــش رهم شیاین یدام گنهرف یارب هک تسا تعیبط ۀناگراهچ رصانع زا یناشن و دامن ،اپیلچ شقن و داب ،بآ ،شتآ ۀــــناگراهچ رصانع ینعی ؛تــــسه و هدوب سدقم اهنآ زا شیپ ،چولب مدرم تاداقتعا رد هــــشیر اهنآ سدقت هب رواب هک ک اخ .دراد یتشترز و یتسرپرهم بهذم نامز و ماسا طوبرم دیاش زین امرخ گنر ندش زمرق ماگنه رد واگ ندرک ینابرق فرظ .دــــشاب یتــــسرپرهم نارود زا هدنام یاج هب یدام گنهرف هب هدرم رتسک اخ زا یرادهگن یارب هتشذگ رد هک زین ²⁰"یکچوس" یلافس .تسا یتسرپرهم گنهرف رگید یاه هنومن زا ،تــــسا هتــــشاد دربراک یکیدزن رد هک کزد یاتــــسور فارطا رد ناگرهم هوــــک رد ،نینچمه صاخ یاهزور رد²¹ نایتشترز هک دراد دوجو یا هدکشتآ ،تسا ناگروپلک .دنا هدرک یم یناشفا تسد و یبوکیاپ و دنا هتخورفا یم شتآ نآ زارف رب هدنام یاج هب چولب موق رد تــــشترز نامز زا هک یبادآ هــــلمج زا حاورا هب داقتعا و ک اــــخ و شتآ ،داب ،بآ سدقت هب ناوت یم ،تــــسا هتفگ هچنآ هب رظن اب .درک هراشا دب و کین هب رصانع میــــسقت و ثیبخ ۀتشذگ یاه نییآ یدام گنهرف زا اپیلچ شقن دوش یم صخشم ،دش تــــساه نییآ نیمه زا یدومنزاب و تــــسا هدنام یاج هب چولب مدرم .تفای ناوــــت یم ار اــــهنآ یاــــپدر ناتــــسچولب گنهرف رد زوــــنه هــــک

.لافس رد کرس شقن -14 ریوصت

.مدنگ شوح و کرنوک شقن -15 ریوصت

،ناگروپلک یاه لافس شوقن یتخانشانعم لیلحت رد ،یلک روط هب یشوقن .1 :درک یدنب میــــسقت یلک ۀتسد هــــس هب ناوت یم ار اه شقن شقن هلمج زا ؛دنتــــسه هقطنم فارطا تعیبط زا مهلم و دومنزاب هک دامن تچ شقن ،هوک دامن کرس شقن ،زاد تخرد ۀویم دامن کرنوک موسر و بادآ دومنزاب هک دنتــــسه یــــشوقن .2 .لخن تخرد ۀخاــــش هک ولیگ شقن نوچمه ؛دنتــــسه چولب مدرم یاهرواب و تاداــــقتعا و رشح مسر دومنزاب و چولب مدرم نواعت و تدحو و یگتــــسبمه دامن داقتعا و رواب دومنزاب لبک شقن ،نینچمه .تسا راجب و رایم و ددمو زین مدنگ ۀــــشوخ و ولیگ شقن ،رــــش حاورا زا یرود و مخز مــــشچ هب شقن .تسا چولب مدرم ینیچ نمرخ مــــسارم و رشح مــــسر دومنزاب دومنزاب ،دنا هدش ریوصت ییاپیلچ بیکرت رد هک مدنگ شوح و کرنوک چولب گنهرف نیب رد هک تسا هتــــشذگ هب طوبرم تاداقتعا و اهرواب موق رد هک تسا تعیبط ۀناگراهچ رصانع دامن و تسا هدنام یاج هب نوزفا و دنتــــسه شتآ و داب و ک اخ و بآ زا ترابع رصانع نیا چوــــلب و مرتحم و سدقم رصانع ریوصت .4 .دــــنا هدرک ظفح ار رصانع ،نآ رب دامن هک لتچ شقن نوچمه ؛تــــسا چولب مدرم و گنهرف یارب مهم هب هک دنریگ یم رارق هتــــسد نیا رد زین کرس و تچ شقن .تــــسا بآ مدرم رظن رد ود ره هک دنتسه هوک و لخن تخرد ۀخاش دامن بیترت نیا رد مه مدنگ ۀشوخ شقن .دنا سدقم و مرتحم یعون هب هقطنم

و مهم رایسب یــــشقن موق نیا یارب مدنگ اریز ؛دریگ یم یاج هتــــسد .دراد یتایح یسدنه رصانع لوا هاگن رد هک ناگروپلک لافــــس شوقن ،عقاو رد تاداقتعا ،هقطنم تعیبط زا نیدامن یدومنزاب رد ،دنتسه ضحم و گنهرف لماح ،یلکروط هب و دنا هتفر راک هب موسر و بادآ ،اهرواب و .دنتسه هقطنم یموب تیوه نایب هب ،شوــــقن نیا کبــــس و لکــــش قیرط زا رگلافــــس دنمرنه و تاــــیبرجت ،تاــــساسحا ،اه هــــشیدنا رد عــــقاو یــــناینب یاــــه هدیا ییاه مایپ و دزادرپ یم نیلافس یش بلاق رد چولب مدرم یاه تیلاعف ،وا دوخ یارب هــــکنیا امک.دنک یم نایب دوــــخ گنهرف و تــــعیبط زا ار دوخ هعماج یــــعامتجا و یگنهرف راتخاــــس اب یــــلو تــــسین هناهاگ آ یرثوم روط هب دــــناوت یم رنه تفگ ناوت یم نیاربانب .تــــسا طبترم یاه هنیمز رد ار هعماج کی مدرم و موق کی یاه هــــشیدنا و براجت هک دنتسه اه هیام شقن و لاکشا و دهد حیضوت یگنهرف و یعامتجا رازبا لکش لیلحت و دننک یم نایب ار یراذگریثات یاه تیفرظ و یناعم رنه هک تسا یا هعماج یلمع و یرکف یاه ماظن هب یسرتسد یلصا .تسا هدرک دیلوت یگنهرف هنیمز رد ار

هجیتن

اه تشون یپ

و ناتــسیس ناتــسا ،ناوارــس ناتــسرهش یرــتمولیک 25رد ییاتــسور 1 .ناتسچولب 2 Tekok.

3 Gilu.

4 HushGandom.

5 Kobl.

6 Chat.

7 Chotal.

8 Konarok.

9 Sarok.

.تــسا ناتــسچولب مدرم یاه تنــس نیرت هدیدنــسپ زا راجب :راجُب موــسر 10 هداوناخ و دنک جاودزا دهاوخ یم هک یناوج اب یدام یهارمه و کمک ینعی راجب و گرم ماگنه رد هکلب ؛دوش یمن جاودزا مــسارم هب رصحنم راجب .دهد لیکــشت ،تروص رــه رد هک دوــش یم ماجنا زین لزــنم زاــس و تخاــس و یراوگوــس مــسارم .تسا یراکمه و کمک نامه ،تنس نیا زا فده رد دارــفا یهورگ نواــعت و یراــیمه یــنعم هــب ددــم و رــشح :ددــ َم و رــ َش َح 11 اهنآ رظن رد ،ییاهنت و درادــن یموهفم چولب مدرم یارب نتــسیز اهنت .تــساهراک رباربان ۀلباقم و یگدنز ریــس رد موق نیا دارفا ،ور نیا زا .تــسا یدوبان ۀلزنم هب یگدنز دوخ ناشیک مه و موق رانک رد هراومه هک دنا هتخومآ ،نشخ تعیبط اب یروما رد رتــشیب ،ددم و رــشح .دننامب ناما رد یبیــسآ و دنزگ هنوگره زا ات دننک یبوریلا و تخاــس ،لوصحم یورد ،یراک جنرب ،هناخ ،هــسردم نتخاــس دننام .دوش یم هدید نمشد ربارب رد عافد و ّدس و تانق رگ ا یتح ؛دــشاب رطخ رد یتلع ره هب هک تــسا یــسک هب نداد هانپ ،رایم 12 ،دربب هانپ یسک هب لوتقم ناگتسب و هفیاط ماقتنا زا رارف یارب و دشاب لتاق یو

.دنک عافد وا زا ناج یاپ ات دیاب درف نآ 13 Liko.

14 Dansinchg.

نآ یبوچ ۀتــسد و ینارپ مدنگ ۀخاــش هــس ،راک رازبا دوخ زا هک یروط هب 15 و ادص داجیا یارب ،دوــش یم هدافتــسا نآ زا مدنگ و هقاــس یزاــسادج ماگنه هک اب صوصخم یاهزاوآ اب ر ُک هورگ و ناوخ کت و دننک یم هدافتسا یقیسوم یارجا دنخرچ یم مدنگ نمرخ رود یهورگ تروص هب اهنآ .دننک یم یهارمه یقیسوم ۀتــسد و هخاــش هــس هب ار نآ یبوچ ۀتــسد و هخاــش هــس ،نایم رد کی روط هب همادا ار راک نــیا صاــخ مظن و گــنهآ اــب و دــننز یم لــباقم فرــط دارــفا یــبوچ لصاح یادص و لــبط یادص هب هیبــش دوــش یم دیلوت هک ییادص .دــنهد یم .)ب1390 ،هداز گرزب( تسا روبنت یادص هیبش اه هخاشرس ندروخ مه هب زا هب اپ ناتشگنا اب و دوش یم هتخاــس نآ یور هب فرظ هک یلافــس باقــشب 16

.دراد ار یرگلافس خرچ نامه مکح عقاو رد دیآیمرد شخرچ 17 Gursuchan.

18 Langarguran.

19 Pirguran.

ندرک دود یارــب هزورما هــک تــسا ناددنپــسا نآ یــسراف هژاو :یکچوــس 20 یور هک تسا درگ هنت یلافــس یاه کلق هیبش ،دوش یم هدافتــسا نآ زا دنپــسا

.دریگ یم اج یرتمیتناس 10 یا هیاپ راهچ نامز زا زین ییاه ناکم .دنیوگ یم »ربگ« ای »روگ« اه یتشترز هب ،چولب نابز رد 21 ۀلمجزا ؛دراد دوجو زونه هک تسا هدنام یقاب یماسا نامه اب یتشترز نید جاور

.درک هراشا »ناروگ ریپ« و »ناروگ رگنل« و »ناچوس روگ«هب ناوت یم اه ناکم نیا

عبانم تسرهف

و گروف ، نام ،گ اف :رنه یــسانش ناسنا روهظ ،)1390(رغصا ،ناریج یدزیا http://www.academyhonar.com/branches- of- رد هدش رشتنم ،کوبیب

. art/anthropology/1799 تیاــس ،ناتــسچولب رد نآ یاهرواب و بآ ،)فلا1390(ماــسادبع ،هداز گرزــب یــسرتسد خــیرات( http://anthropology.ir ،گــنهرف و یــسانش ناــسنا

.)90/9/18 ناسنا تیاس ،ناتسچولب رد راک یقیــسوم ،)ب1390( ماــسادبع ،هداز گرزب

.)90/9/18 یسرتسد خیرات( http://anthropology.ir ،گنهرف و یسانش هنودرگ اــی دیــشروخ هــنودرگ(زیمآزار ناــشن ،)1380( للها ترــصن ،شاــتروتخب

.نارهت ،رهورف ،)رهم و رــنه ۀیرــشن اــب ماــهرپ سوریــس رــتکد یوــگتفگ ،)1382 (سوریــس ،ماــهرپ

.51-42 صص ،لوا هرامش ،لوا لاس ،مدرم و رنه یشهوژپ ۀمانهامود ،مدرم رهم اضر رــتکد ۀــمجرت ،ناتــسیس خــیرات زا شــیپ ،)1385 (وــیزیتروم ،یزوــت

.دهشم ،ژاپ ،نیرفآ ،زکرم ،یراتــس لاج ۀمجرت ،ناج هدنز یاهزمر ،)1373(کینوم ،روکوبود

.نارهت یراکمه اب فلؤم ،هتشذگ هوکش ناوارس ،)1384(قیدص دمحم ،یراوهد

.ناوارس ،دیلو نبدلاخ یشورفباتک ،شــخبرون کــمام ۀــمجرت ،مــسیئارتیم رــهم نــییآ ،)1371(مــشاه ،یــضر

.نارهت ،تجهب و نمهب ،رــنه هام باتک ،چوــلب ینییزت شوــقن ،)1384(دــمحم ،شــخب هــش

.146-140 صص ،دنفسا یاه هنیلافــس رد هام و رهم یاهدامن مــیهافم ،)1378( زاــنهب ،ناــیهلادبع

.64-46 صص ،2 هرامش ،همانرنه همانلصف ،خیرات زا شیپ ،برــغ و قرــش رــنه رد اــهدامن یا هراگــن گــنهرف ،)1380( زــمیج ،لاــه

.نارهت ،رصاعم گنهرف ،یدازهب هیقرۀمجرت یتعنص نویامه ۀمجرت ،ناتساب قرش رد ناریا ،)1381(تسنرا ،دلفــستره رنه اب دیهــش هاگــشناد و یــگنهرف تاــعلاطم و یناــسنا موــلع هاگــشهوژپ ،هداز

.نارهت ،نامرک Biebuyk, Daniel )1969(, Introduction, In Tradition and Creativity in Tribal Art, edited by Berkeley, University of Californiia Press, pp:1-23.

Boas, F )1955(, Race, language and culture, The Macmillan Com- pany, New York.

Bunzel, Ruth )1938(, Art, in General Anthropology, Edited by Franz Boas, Boston, D.C. Heath & company.

Coote, Jeremy and Anthony Shelton )eds( )1992(, Anthropology, Art and Aesthetics, Clarendon Press, Oxford.

Ember, Carol R & Melvin Ember )1993(, Anthropology, Prentice- Hall of ndia Ergin, New Dehli.

Forge, Anthony )1966(, Art and Environment in the Sepik, Proceed- ing of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland 1965, pp: 23-31.

Forge, Anthony )1967/2006(, The Abelam Artist, In The Anthro- pology of Art, edited by H. Morphy & M. Prkins, MA: Blackwell, pp:

109-121.

Halbwachs, M )1982(, Psychology of social class, Printing of London.

Leach, Edmond R )1967(, Aesthetics, In The Institutions of Primitive Society, edited by E. E. Evans-Pritchard, Oxford: Basil Blackwell, pp:

25-38.

Morphy, H )1994(, The Anthropology of Art. In T. IN gold )Ed(, Companion Encyclopedia to Anthropology, Edited by Tim In gold, London: Routledge, 648-685

Morphy, Howard & Morgan Perkins )2006(,The anthropology of art, Blackwell Publishing, Oxford.

Scott-Hoy, Karen )2003(, Form Carriers Experience: A Story of Art and Form on Knowledge, in Qualitative Inquiry, Sage Publication, Vol.9, no. 2, pp: 268-280.

Silver, Harry A )1979(, Ethnoart, in Annual Review of Anthropol- ogy, pp 267-307.

Shapiro, Meyer )1953(, Style, in Anthropology Today, ed. A. L.

Kroeber, Chicago: Aldine, pp: 287-312.25.

Shelton, Anthony Alan )2006(, Museums and Anthropologies: Prac- tices and Narratives, In Companion to Museums Studies, edited by Sh.

Macdonald, MA: Blackwell, pp: 64-80.

Tosis, M )1970(, A Tomb from Damin and the Problem of the Bampur Sequence in the Third Millennium B.C, New Series, Vol.20. Nos. 1-2.