عزانم لماوع ه
و راکمه ی رد یکیتیلپوئژ ۀقطنم رزخ
( ظ تیفر اه )ییارگاو و ییارگمه ی
روپ یدمحا ارهز
*1
یایفارغج رایشناد سردم تیبرت هاگشناد یسایس
هلحم تاداس ینیسح ارهز
سردم تیبرت هاگشناد یسایس یایفارغج دشرا سانشراک ییازریم اضردمحم
سردم تیبرت هاگشناد یسایس یایفارغج دشرا سانشراک :تفایرد خیرات ( 9
/ 5 / 1991 - :بیوصت خیرات 7
/ 8 / 1991 )
کچ ی هد هب رزخ هقطنم یسایس یایفارغج رییغت لاقتسا ببس
لاس رد یوروش داحتا یاهروشک ل 1991
،
تسایس .تسا هدرک داجیا نآ یکیتیلپوئژ تیعضو رد ار یتارییغت فده اب هیسور و ناریا یاه
و ناتسنمکرت ،ناجیابرذآ یاهروشک درکلمع و هقطنم رد ناشرترب هاگیاج شرتسگ و ظفح هصرع رد تفرشیپ یاتسار رد ناتسقازق سایس ناوت شرتسگ و یداصتقا یاه
شهاک فده اب ،ی
یگتسباو هب رزخ رد ار یلباقت و یتباقر یاضف ،اه تفگ دنور هب یهاگن .تسا هدروآ دوجو
اهوگو
یم دییأت ار بلطم نیا رزخ یلحاس یاهروشک طباور و هتسناوتن نونکات ،طباور نیا هک دنک
هب هقطنم رد ار ییارگمه زا یبولطم حطس تسا لاؤس .دروآدوجو
نیا راتشون نیا یاه هک تسا
مادک رزخ ۀقطنم رد یراکمه و هعزانم دجوم لماوع هقطنم رد طباور رب مکاح یاضف و ؟دنا
تمس هچ هب رزخ ی
تسا تکرح رد
؟ نیا راتشون اب هدافتسا زا شور هناخباتک یا و ینادیم و
ور درکی صوت – یفی لحت
،یلی هب لابند یبایتسد خساپ هب نیا لاؤس اه .تسا
،جیاتن امن رگنای ثأت ری
فارغج لماوع زا هورگ ود ییای
پوئژ و یکیتیل رد لکش یریگ هعزانم و یراکمه رد
هقطنم رزخ
تسا هک زا نایم یمامت اهنآ یرترب اب لماوع دجوم هعزانم تسا . یلماوع هک طباور یاهروشک
یلحاس رزخ ار هچره رتشیب هب یم قوس ییارگاو یوس .دهد
هژاودیلک اه
،رزخ ۀقطنم ،کیتیلپوئژ ،تباقر .ییارگمه ،ییارگاو
Email: z.hosseini62@yahoo.com1
*
همدقم و لماوع زا یشخب همشچرس
اه همه زا و دراد رارق روشک ره یایفارغج رد ،تردق ی مهم
رت
یگژیو هکنیا لکش رد ار نیداینب شقن ،رتشیب ییایفارغج یاه
دننام تردق رصانع ریاس یریگ
یزاب یماظن و یسایس ،یداصتقا تردق م
ی ( دنک
،این ظفاح 1989
ص ، . 88 .) تیعقوم روشک کی
.تسا اهروشک ریاس اب طباور رد هدننک نییعت لماع اریز ؛دراد ار تیمها لوا هاگیاج ا
تیمه
رییغت طیارش رییغت اب روشک کی تیعقوم م
ی دنک
Mills & Mclauglin,1957, p.167-166( ).
ایفارغج هک تسا لاس نارازه م
مه ت ر یزاب ار یدربهار شقن نی م
ی دنک
Don Ward, 1992, (
p.vii
یگژیو ).
دنتسه یلم تردق رب راذگریثأت یاهریغتم ،ییایفارغج یاه ظفاح(
،این 1989 ،
.ص 88 لیلد نیمه هب .) یارب تباقر اب ،تردق هب یبایتسد یارب یسایس نارگیزاب تباقر
هفلؤم هب یبایتسد یم فیرعت رترب یکیتیلپوئژ و ییایفارغج یاهریغتم و اه
بلاغ رد هک دوش
یکیتیلپوئژ طباور ار تباقر زا ییاضف یکیتیلپوئژ طباور یمامت رد عقاورد .تسا نییبت لباق
یم .درک هدهاشم ناوت تملاسم رد یتح
طباور ،تسا یلماعت طباور هک نآ لکش نیرتزیمآ
یم لکش یتباقر یاضف رد ،رتشیب عفانم هب یبایتسد فده اب نارگیزاب .دریگ
شور راتشون یسانش
شور نیا راتشون براک شهوژپ نیا جیاتن .تسا یدر
هنوگ شهوژپ اه رد یریگراکب میمصت
یاه
رثؤم هعلاطم دروم هنیمز رد طوبرم ب .دن
فده ا هب یبایتسد فده
یاه هناخباتک شور زا شهوژپ -
م نییعت فده اب ناگربخ زا یجنسرظن یارب )همانشسرپ( ینادیم شور نینچمه و یا ؤ
هفل یاه
.تسا هدش هدافتسا ،یراکمه و هعزانم
ژ قطنم و کیتیلپوئ ۀ
یکیتیلپوئژ
زا نخس کیتیلپوئژ علاطم
ۀ یتباقر طباور تردق
اه ای یناهج حطس رد هقطنم
ا فده اب هک دراد ی
تروص ناهج ای هقطنم رب هطلس م
ی گ ی در لئاسم رب لرتنک داجیا ای ییوج هطلس ،یهاوخ یرترب .
ینومژه حلاطصا رد هک ناهج همه رب ای ناهج زا یشخب ،هقطنم فگ1
یم هت رد یلصا فده ،دوش
یزاب
،هدازدهتجم( تسا کیتیلپوئژ یاه 1989
.ص ، 198 - 179 .) تمدخ رد کیتیلپوئژ
1.Hegemony
سایس ت سد یارب ناراذگ ت
فده هب نتفای یاه
س ی سا ی ناش تسا
Haushofer, 1942, p.34(
هب ).
قع ی هد :زا تسا ترابع کیتیلپوئژ ،یتزع
« کرد عقاو ی ت اه فده اب یعیبط طیحم ی تسد
ی با ب ی ه
،تردق ب ه ار یلم تایح و یلم عفانم و دش یناهج یزاب دراو ،حطس نیرتلااب رد ناوتب هک یلکش
درک ظفح »
،یتزع(
1981 ص ، . 7 .) ییایفارغج ۀقطنم کی یدرکراک و یراتخاس رصانع رگا
هب هب ای ،یعامتجا ای یدارفنا تروص شقن یسایس دعب زا صقان ای لماک تروص
،دوش نیرفآ
ایفارغج ۀقطنم یم تیهام رییغت یی
هب و دهد یم رهاظ هنحص رد یکیتیلپوئژ ۀقطنم کی تروص -
ظفاح( دوش ینایواک و این
،دار 1988 .ص ، 75 نوناک ،کیتیلپوئژ قطانم عقاورد .) یتباقر یاه
هب هک دنتسه هطساو
نتشاد و یگژی یژرنا عبانم :نوچ ییاه و
رس رب نتشادرارق ،یندعم سم
یاهری
اوئژ یگژیو(یتلاصاوم یاهرازاب هب یسرتسد ناکما و )یکیژتارتس
ب نی هجوت دروم یللملا
تردق اه ی هقطنم ا تباقر لحم هب و هتفرگ رارق یناهج و ی تردق
اه یارب تسد تردق هب یبای
لیدبت هطلس تیاهنرد و رتشیب هدش
دنا .
یکیتیلپوئژ طباور هویش طلسم یاه ر
تلود نایم راتف هب ،اه
کی اب ناشطباور عون هطساو زا یفیط ۀدودحم رد ،رگید
تلود .تسا ریغتم هطلس ات لماعت زا اهوگلا ،دنتسه دیدهت نارگید یارب ساسا رد دنمتردق یاه
یمن زگره اریز .تشاد ناشتردق زا اهنآ هدافتسا یلکش ربارب رد ینیمضت ناوت
ب شیازفا تازاوم ه
ءوس لامتحا دروم رد نارگید ،اهنآ تردق اشتردق زا اهنآ ۀدافتسا
.دش دنهاوخ نارگن ن ب
نیا ر
هب و نارگید یوس زا دیدهت ساسحا شیازفا هب تلود کی تردق شیازفا ساسا نتفرگراک
مادقا هنزاوم یاه یم یا
،لتیل(دماجنا 1989
ص ، . 99 یم .) تردق یتباقر طباور ناوت ار اه
هب اب .درک یسررب )هطلس و ذوفن ،لباقت ،لماعت( یکیتیلپوئژ طباور زا یفیط تروص هب هجوت
فده .دش دهاوخ یسررب )لباقت و لماعت( هطبار زا حطس ود ،راتشون نیا یاه
)فلا )هشقانم ،شکمشک ،یریگرد ،ضراعت( لباقت ای هعزانم
یمرد ینامز هک تسا یعامتجا یتیعضو فده ،رگشنک دنچ ای ود هک دریگ
لابند ار راگزاسان یاه
یم نیب طباور رد .دننک ضراعت راتفر ،للملا
آ یم ار زیم گنج رد ناوت
هب– و هوقلاب رطخ کی ناونع
هب مه دوجوم تیعقاو ناونع هناچ رب ینتبم راتفر و–
تنوشخ نابز زا ادج ینز یب .دید راب
دیدرت
یم ار ضراعت هک نامگ نیا لایخ درب نایم زا ناوت
و یگدنرادزاب یاهدربهار .تسا هنازادرپ
هنزاوم لکش تردق اعت تیریدم یتنس یاه
.دنتسه ضر ب
هلخادم هب ضراعت همتاخ یار فرط
،مانون و زناویا( تسا زاین دنیارف لیهست یارب یثلاث 1981
.ص ، 151 )
)ب )ییارگمه ،یراکمه( لماعت مه درکیور و ییارگمه ینعی لماعت مامت زا هدافتسا یارب نارگیزاب یلیمکت
ظ تیفر لماوع و اه
ا ظفح فده اب یکیتیلپوئژ ریغتم و تبثم مامت و یلم تینما و تدحو ،یضرا تیمامت و للاقتس
شزرا تلود کی یتایح یاه -
هب ؛تلم هب یراکمه کیتیلپوئژ ،رگید ترابع یاهدرکیور یعون
تیعقاو اب قبطنم و یقطنم تسا رگیدکی اب هحماسم تهج رد اهروشک یکیتیلپوئژ یاه
یدمحا(
روپ و یلق ،هداز 1989 .ص ، 9 فده ،تیعضو نیا رد .) ه
تسایس ،ا یخرب یاهراتفر و اه
دحاو زا هب ،اه فده هب یبایتسد تهج رد یعنام ناونع یم ریسفت دوخ یاه
تروص رد و دوش
تسایس و اهراتفر هب نآ لیدبت و نارگیزاب طسوت اهراتفر لیدعت یارب شلات ای لیدعت یاه
یم لکش یراکمه رب ینتبم یراتفر یوگلا ،راگزاس ت تروص نیا ریغ رد .دریگ
یلجت ضراع
،یمساق( تفای دهاوخ 1988
.ص ، 111 هقطنم ییارگمه .) رد ینعم هب یا
مه ،یداصتقا یزیمآ
هژیو ۀقطنم رد اهروشک یدربهار و یسایس هقطنم ماظن کی ندروآدیدپ یارب یا
هچراپکی یا
،هدازدهتجم( تسا 1989
.ص ، 182 .)
طبار رب رثؤم لماوع ۀ
تردق نیب تباقر اه
لماوع یسررب فده اب نیب تباقر رب رثؤم لماوع ادتبا هک میتسه نآ دنمزاین ،یراکمه و هعزانم
نونکات .مینک یسررب رزخ ۀقطنم رد ار رثؤم لماوع اهنآ نیب زا سپس و هعلاطم ار اهروشک شهوژپ طباور رب راذگریثأت لماوع و اهروشک نیب یتباقر طباور ۀنیمز رد یرایسب یاه نیب
اهنآ
عومجم ،تسا هتفرگ تروص هیرظن هعلاطم اب ،لماوع نیا ه
هاگدید و اه نیا نادنمشیدنا یاه
هب هزوح یم هدهاشم ریز لودج رد هک تسا هدمآ تسد .مینک
لودج 1 تردق نیب تباقر رب رثؤم لماوع . اه
،نایوپ روپ نیسح(
1992 .ص ، 125 - 117 )
تردق نیب تباقر رب رثؤم لماوع هورگ ود رد اه
نب نای و ییایفارغج یاه غتم
کیتیلپوئژ یاهری
هقبط یم یدنب درک میهاوخ یسررب ار هعلاطم دروم ۀقطنم رد تباقر رب راذگریثأت لماوع .دنوش
ک یم یراکمه ای هعزانم طیارش دیدشت و داجیا ببس رزخ ۀقطنم رد ه .دوش
کیتیلپوئژ یاهریغتم )فلا هب ؛دنتسه مه یور رب ییایفارغج و یسایس لماوع ریثأت لوصحم کیتیلپوئژ یاهریغتم هنوگ
یا
شنکاو و شنک زا هلصاح یاهرادیدپ هک اهنآ
هکلب ،یسایس طقف هن و دنتسه ییایفارغج طقف هن
اهنآ نب نای نینچمه و روشک کی یجراخ و یلخاد تسایس هک دنتسه کیتیلپوئژ لماوع و اه
نارگیزاب و اهروشک ریاس اب ار نآ طباور صرع
ۀ ب نی رارق ریثأت تحت یدایز نازیم هب ار یللملا
م ی ترابع اهریغتم نیا .دنهد :زا دنا
1 .
،یکیتیلپوئژ یاهدک داضت 1 . تردق نزاوتم حطس هقطنم
ا تردق اب ی
،یناهج و ینوماریپ
9 . و تاعزانم ییایفارغج عبانم راکمه
ی اه ( ظ تیفر اه
،)ییارگاو و ییارگمه ییایفارغج ی
اهروشک تباقررب رثؤم یکیتیلپوئژ و ییایفارغج یاهریغتم و لماوع نادنمشیدنا
ناینب ییایفارغج یاه ---
کیتیلپوئژ نزو یبسن یربارب یکسنیزرب ،نیاتشرلاو ،لگیپشا و یروتناک ،نهوک ،ردنیکم
حطس هقطنم تردق نزاوتم یاه یناهج و ینوماریپ ،یا
تنیلف ،نمتاگ ،لگیپشا ،نهوک ،ردنیکم
تاعزانم ییایفارغج عبانم زنیلاک ،تگاه ،رمیاشرم ،نتگنیتناه ،نهوک
اهاضف یدربهار یلااب هجرد دنیکم
تگاه ،نهوک ،ناهام ،نمکیاپسا ،ر
نماان یاهاضف نمتاگ ،زنیلاک ،ناگروم و کیل ،نهوک
هیداحتا دوبن هقطنم یاه یا یکسنیژرب ،نهوک ،نمکیاپسا ،ردنیکم
هقطنم تابث و تینما نییاپ هجرد یا
لگیپشا و یروتناک ،ناگروم و کیل ،نهوک
هقطنم یدربهار راب نمکیاپسا ،ردنیکم ،نهوک
وکح تم کیژولوئدیا یاه زنیلاک ،تگاه ،نمکیاپسا ،ردنیکم
و یلم تینما و تدحو ،یضرا تیمامت ،للاقتسا هک ینامز شزرا
اه تموکح یساسا ی -
تلم
تلم تسایس و ییایفارغج یاهاضف هب دنویپ رگید یاه
م ی دروخ لکش هرجاشم کیتیلپوئژ عبانم
م ی گ ی در فلاتخا زا یرایسب . و اه
شکمشک اه هک دنراد ییایفارغج أشنم نیرید ی م
ی ناوت اهنآ ار
هتسد رد :داد رارق ریز یدنب
1 . ،ینیمز یاهزرم هب طوبرم لئاسم بلاق رد یعیبط یایفارغج بآ
اه
ییاوه میرح ،یلحاس ی
،رگید دراوم و
1 . هب طوبرم لئاسم بلاق رد یدربهار تاشقانم قطنم
ۀ
،لئاح لرتنک هاگولگ اه
تیمکاح ،
هگنت اه ،
9 . شکمشک اه هب طوبرم لئاسم بلاق رد یسایس ی
و تفن( یژرنا میظع عبانم هب یبای تسد
،)زاگ 8 .
،رگیدکی اب یگدنز فلتخم یاهوگلا یقلات هب طوبرم لئاسم بلاق رد یگنهرف تاعزانم 5 . تسیز تاعزانم
دراوم و بآ ،اوه یگدولآ هب طوبرم لئاسم بلاق رد یطیحم
،رگید
6 . ،زنیلاک( رگید دراوم و نایزبآ و بآ عبانم رس رب هعزانم 1985
.ص ، 115 - 187 ) .
8 . یدربهار راب ناکم
اه
،ییایفارغج یاهاضف ای
5 .
،)ینارحب( نماان و نما یاهاضف 6 . دوبن داحتا ی ه اه ی هقطنم ا (ی هجرد ماکحتسا و یراوتسا ی پی
اهدنو
،)ینورد ی
7 . جرد ۀ تینما و تابث هقطنم
ا
،ی
8 . دربهار راب .هقطنم ی
ناینب )ب ییایفارغج یاه
زا روظنم نب
نای هب هک دنتسه یلماوع ،ییایفارغج یاه و یلخاد تسایس میقتسم و لقتسم تروص
ر اهروشک یجراخ ا
رارق ریثأت تحت م
ی نیا .دنهد نب
نای ترابع اه :زا دنا
1 . تیعقوم ،ایرد هب یکیدزن و یرود ینعی ییایرد تیعقوم زج
ی هر ا
،یلحاس تیعقوم و ی
1 . مهم شخب هک ییورملق رد ای یکشخ رد ندوب روصحم ینعی یرب تیعقوم نآ
ار یکشخ
لیکشت م ی دهد یکشخ رد ندوب طاحم . م
ی دناوت ار تلود کی کیتیلپوئژ یاهراتفر زا یرایسب
هب فوطعم
،دنک دوخ
9 . ارق ینعی یدربهار تیعقوم ر
یداصتقا و یطابترا ،یماظن دربهار بوچراچ رد نتفرگ و
راذگریثأت و یناهج یاهدنیارف رب یدربهار تیعقوم یاهدرکراک ی هقطنم
ا تیعقوم دننام ،ی
هگنت ا
،ی 8 . آ لرتنک و اهدادیور و ثداوح زکرم رد هک یزکرم تیعقوم اهن
رارق م ی گ ی در دنلتراه دننام .
.ردنیکم
عمج یدنب تروص تاعلاطم هب هجوت اب هئارا یاهوگلا زا هتفرگ
روشک یتباقر هطبار هنیمز رد هدش هب ،اه
رظن
یم ریاس اب ترواجم و ییایفارغج تیعقوم لماع ود شقن ،هتفای نییبت یاهوگلا رد هک دسر
یکیتیلپوئژ قطانم :تسا هتفرگن رارق هجوت دروم
1 ییایفارغج تیعقوم.
لکش رد لماع نیا تیمها یلماوع .تسا هدش هتشاگنا هدیدان اهروشک نیب تباقر یوگلا یریگ
وم ،یرب تیعقوم :نوچ هیشاح تیعقوم و یزکرم تیعقوم ،یدربهار تیعقوم ،یرحب تیعق
،یا
یم مادک ره لکش تهج رد یلماع دنناوت
.دنشاب هقطنم کی رد یتباقر هطبار دیدشت ای و یریگ
1 یکیتیلپوئژ قطانم ریاس اب ترواجم.
تردق هجوت دروم هشیمه یکیژتارتساوئژ و یکیتیلپوئژ قطانم هک اجنآ زا ،تسا هدوب اه
یارب ار هصرع ،رگید یکیتیلپوئژ ۀقطنم رانک رد یکیتیلپوئژ ۀقطنم کی یریگرارق نیاربانب تردق نیب تباقر دیدشت مهارف رواجم یکیتیلپوئژ ۀقطنم رب رتشیب طلست و لرتنک فده اب اه
یم .دنک
طیحم یسانش رد رزخ هاگیاج ن
هیرظ کیتیلپوئژ یاه
هیرظن نامز رد کیتیلپوئژ نازادرپ وگ یاه
هب ار ناهج زا یفلتخم قطانم نوگان قطانم ناونع
نوناک( کیتیلپوئژ هدرک یفرعم )تباقر یاه
.دنا رد یو ،لزتار کیردرف روحم نیمز هاگدید
ۀلاسر لاس رد دوخ 1928
ناونع اب
« خیرات ییایفارغج روحم »
یارب ب شخ ایساروا یزکرم
هژیو تیمها هب ار هقطنم نیا و دش لئاق یا
نتشاد لیلد هب رصحنم ،هدرتسگ عبانم و اضف
درف
،دراد رارق )دنلتراه( یزکرم و یروحم ۀیحان رد رزخ ۀقطنم ،ردنیکم هیرظن رد .تسناد ییاج تیمکاح هب نآرب نتفای طلست ردنیکم دید زا هک یم یهتنم ناهج رب نتفای
.دوش
هدرک در ار ینیمز تردق نییآ یلو دراد ار ردنیکم هاگدید نامه نمکیاپسا هدوب دقتعم و
هیشاح للاح هک تسا ،نهوک( دوب ناهج یارب دربن دیلک ردنیکم یا
1987 .ص ، 57 .) هیرظن
یم اهایرد رب لرتنک ار یناهج تردق کی داجیا یلصا طرش ناهام ییایرد تردق هب .دناد
.تسا یناهج رترب تردق بسک یارب هار نیرترب و نیلوا اهایرد رب تراظن وا ۀدیقع د پمک یرفج باتک ر
« هنایمرواخ کژتارتسا یایفارغج »
هب یدیدج حلاطصا زا یضیب مان
یم هدافتسا یژرنا یدربهار لاس رد پمک یرفج ۀیرظن .دنک
1997 هاگدید حرط لوصحم ،
کی زا یمونوکاوئژ .دوب رگید ییوس زا رزخ هزوح رد زاگ و تفن دیدج ریاخذ فشک و وس
هک تسا هدروآ دوخ باتک رد یو 72
اخذ دصرد زا شیب و تفن یناهج هدش تبث ری
82
هقطنم لخاد ناهج یعیبط زاگ عبانم دصرد ا
ناتسبرع ات ناتسقازق و هیسور بونج زا ی
،یواکراه و پمک( تسا هدش روصحم یبرع هدحتم تاراما و یدوعس 1989
.ص ، 18 رد .)
راد یژرنا میظع ریاخذ هک تسا مهم یدربهار هطقن ود زا یکی رزخ یایرد ،پمک ۀیرظن و د
هب عبت .دراد کیتیلپوئژ یلااب تیمها ناهج و هقطنم رد
یگژیو رزخ ۀقطنم یکیتیلپوئژ یاه
قطنم ۀ هارمه هب رزخ یایرد هدنریگربرد رزخ 5
نآ یلحاس روشک .تسا
زابرید زا رزخ یایرد
هب ۀقطنم و یزکرم یایسآ نیب یدنویپ ،دوخ یکیمونوکاوئژ و یسایس یایفارغج هاگیاج هطساو
ا زاقفق هقطنم یاهدادیور ریس رد یتیمهارپ شقن هراومه و هدرک داجی هقطنمارف و یا
هدرک افیا یا
گنررپ تینما و یژرنا ۀفلؤم ود قیفلت اب هک یشقن ،تسا .تسا هدش مه رت
تیمها
یم زاب نآ یژرنا ریاخذ هب رگید زیچ ره زا شیب هقطنم نیا کیمونوکاوئژ .ددرگ
تفن ریاخذ
تابثا دش ۀ یایرد رزخ نیب یزیچ 1
/ 129 یلا 7 / 195 هدش هدز نیمخت هکشب درایلیم دنا
، زا هک
،نازیم نیا اب ناتسقازق
191 درایلیم ناتسنمکرت نآ زا دعب و ریاخذ نیرتشیب اب
7 / 99
، یروهمج
اب ناجیابرذآ 99
، ب ناریا ا 15 و اب هیسور 9
/ 7
، دنراد رایتخا رد ار رزخ ۀقطنم تفن ریاخذ
تعاطا(
و
،یترصن 88 - 1978 .ص ، 5 .)
نینچمه دروآرب ریاخذ فشک هدش بط زاگ یعی هب رزخ هزوح رد تروص
بسن ی 172 ات 161
ای ،بعکم توف نویلرت 1
/ 9 ات 8 / 8 ،اکیرمآ یژرنا تاعلاطا ۀرادا( تسا ناهج زاگ لک زا دصرد
1228 ).
جارختسا یداصتقا یاهرامآ یاهروشک یژرنا تارداص زا یناهج ربتعم عبانم زا هدش
زخ یلحاس ناشن ،ر
روشک نیا داصتقا رد عبانم نیا تیمها ۀجرد هدنهد رد هنومن یارب .تسا اه
لاس 1229 دودح 91 یم لیکشت زاگ و تفن تارداص ار ناجیابرذآ روشک تارداص زا دصرد -
دهد ( ،یناهج کناب )2009
یم ایرد نیا تیمها رب همه زا شیب هچنآ . میظع ریاخذ دوجو دیازفا
خ هزوح ؛تسا زاگو تفن ۀلئسم نینچمه .دراد رارق ایساروا و هنایمرواخ یژرنا بطق ود نیب رز
ار ایرد نیا تیمها هک دنتسه یلماوع زا هیامرس تیعضو و رازاب ،هلول طوطخ کیژتارتساوئژ ،راطعرهم( تسا هدرک نادنچود 1989
.ص ، 1 .)
سپ یوروش داحتا یشاپورف زا ،
هب یزکرم یایسآ یاهروشک رد یبوخ
نیب هعماج یللملا
هدش هتخانش مشچ رد ار دوخ شقن و دنا
نیب یسایس و یداصتقا زادنا شیازفا یللملا
هداد دنا
Zabortseva, 2012, p.170(
ناتسنمکرت ).
مهم رزخ هزوح رد یزاگ عبانم نیرت ار
رایتخا رد
هب تبسن ار یتفن عبانم نیرتشیب ناتسقازق .دراد یروهمج
یایرد رد ناتسنمکرت و ناجیابرذآ
رزخ دراد هیسور . هب یورین دشر هب ور ذوفن اب رثؤم ۀلباقم هب کیتیلپوئژ گرزب تردق کی ناونع
یم دوخ یدربهار توق قطانم هب اپورا هیداحتا و وتان تردق رد یبسن فعض دوجو اب و دزادرپ
هب یژرنا رب زکرمت اب ار دوخ ینونک یربهر ات تسا روبجم روشک نیا ،یداصتقا عبنم کی ناونع
ر دنک تیبثت یجراخ تسایس مرها و یداصتقا دش
2012, p.179( Baev,
. )
س یجراخ تسای
برغ لابق رد هیسور رتشیب
رییغت اب هارمه تسایس
رد برغ یاه ربارب
نیب طباور .تسا هیسور
هدوب نیا زا یکاح نیتوپ نامز رد هیسور و اکیرمآ تسا
نارود رد هیسور یجراخ تسایس هک
یمیدلاو یروهمج تسایر نیتوپ ر
، حرط یبسن یفیک و یمک شهاک هب رجنم نیب یراکمه یاه
هیسور و هدحتم تلاایا تسا هدوب
Kasymov, 2012, p.58(
تیعقوم ).
نیب هیسور یللملا
« رظن زا
یخیرات تسا هدمآ دیدپ برغ نتخانش تیمسر هب و تردق هب هتسباو .»
هیسور یوزرآ رد
تسا ناهج رترب تردق اب یربارب .
دربهار دودم یلم تینما ی
ف
(2009)
، هب تروص هکنیا هب هجوت اب ،صاخ
« رب هیسور بقاوع
زا یشان کیمتسیس نارحب نرق نایاپ رد
12 هدرک هبلغ و
شیپ داجیا زاین یارب هدش
لوحت هیسور
تردق زا یکی هب یم عورش ورشیپ گرزب یاه
وش د »
Kropatcheva, 2012, p.32(
ناریا ).
رد نایم
تردق هقطنم یاه ا
ی ، کی رایسب رگیزاب مهم
تسا ، هچ رگا هب لح رد تلاکشم زورب لیلد
یقوقح تیعضو طسوت رزخ یایرد
نایناریا شنزرس هدش تیلاعف .تسا ۀقطنم رد ناریا یاه
هب رزخ جراخ
زا فاشتکا دودحم
هدش تسا . نینچمه دیدهت
و اکیرمآ میرحت
یاه
هیامرس یراذگ گرزب هدوزفا نایناریا تلاکشم رب یجراخ .تسا
،لاح نیا اب نایناریا
شلات
هدرک دنا ات اب تسایس هلول طخ و
یراکمه یاهروشک رگید
رزخ یایرد ب
فدها کی هعسوت
ریسم تارداص یبونج
هک نایناریا یم للادتسا
،دننک مک هنیزه زا رت هنیزگره یرگید هب ،تسا
دنیازفیب هقطنم رد دوخ شقن تیمها
Kubicek, 2013, p.7( )
.
ج لماوع قطنم رد یراکمه و هعزانم رب رثؤم یکیتیلپوئژ و ییایفارغ ۀ
رزخ
عمج و یسررب اب هتفای یدنب
ناگربخ زا یجنس رظن زین و راتشون یرظن یاه لماوع نایم زا 1
یم اهروشک نیب طباور رب راذگریثأت یکیتیلپوئژ و ییایفارغج و ییایفارغج لماوع ناوت
هب ار ریز یکیتیلپوئژ ثأت لماوع ناونع
تردق تباقر رب راذگری .درک یسررب رزخ ۀقطنم رد اه
1 . فدهاب نییعت هفلؤم یاه رثؤم رب هعزانم و یراکمه رد هقطنم
،رزخ زا تارظن 122 رفن زا دیتاسا هتخیهرف
یناریا و یناریاریغ رد نیمز ۀ تاعلاطم
،رزخ هدافتسا ا و تیول هفلؤم اه هدیجنس هدش تسا .
ودج هب هجوت اب ل
1 هب هقطنم رد هعزانم لماوع یرترب ، هچرگا .تسا دوهشم لماک تروص
رد یلماع هب ندش لیدبت ییاناوت یزکرم تیعقوم و ییایرد زرم دننام لماوع نیا زا یخرب یراکمه داجیا تهج هقطنم یاه
هتشاد ار یا هدش لیدبت هعزانم یارب یلماع هب اما ،دنا
رد .دنا
زا مادک ره یسررب هب همادا یم هتخادرپ یراکمه و هعزانم لماوع
.دوش
یراکمه رب رثؤم لماوع )فلا 1 . )یکشخ رد ندوب روصحم( یرب تیعقوم
ینعی رزخ یلحاس روشک هس یروهمج
ناتسقازق و ناتسنمکرت ،ناجیابرذآ
، روصحم یاهروشک
ییایرد زرم یزکرم تیعقوم یژرنا عبانم یزبآ عبانم یطیحم تسیز یگدولآ ییایرد تیعقوم نماان یاهاضف هیداحتا دوبن هقطنم یاه
یا
هقطنم یدربهار راب
نیا زا و دنرادن ار دازآ یاهبآ هب یسرتسد ناکما هک دنتسه یکشخ رد رظن
شک دنمزاین یاهرو
یگژیو نیا .دنتسه یناهج یاهرازاب اب طابترا و یسرتسد هنیمز رد دوخ هیاسمه ببس
لکش
ار یکیتیلپوئژ یگتسباو یعون عقاورد و یلحاس یاهروشک نیب تاطابترا زا یصاخ دنور یریگ اهروشک نیا ات دش ببس لماع نیمه نینچمه .تسا هدش ببس اهروشک نیا یارب فده اب
یگتسباو زا ییاهر هب ،
زا نوریب رد دوخ ناگیاسمه اب طابترا لابند ۀقطنم
جیتن رد .دنشاب رزخ ه
هقطنم یاهروشک روضح ،لماعت نیا هقطنمارف و یا
تباقر رزخ رد یا ار
شرتسگ هقطنم رد هداد
.تسا 1 . یسرتسد کیتیلپوئژ ذآ یروهمج و ناتسنمکرت ،ناتسقازق ،یوروش داحتا للاقتسا ون روشک هس هک اجنآ زا ناجیابر
هب هدش روصحم یکشخ رد ،دازآ یاهایرد هب نتشادن یسرتسد لیلد یرارقرب یارب نیاربانب ،دنا
هیاسمه یاهروشک ریاس ای هیسور و ناریا یاهروشک دنمزاین یناهج یاهرازاب اب طابترا دوخ
لودج 1 یراکمه و هعزانم رب رثؤم یکیتیلپوئژ و ییایفارغج لماوع .
یکیتیلپوئژ و ییایفارغج لماوع یراکمه رب رثؤم لماوع
هعزانم رب رثؤم لماوع
یکیتیلپوئژ یاهدک یبسن داضت هقطنم تردق نزاوتم حطس یناهج و ینوماریپ ،یا
یرب تیعقوم )یطابترا(یدربهار تیعقوم یکیتیلپوئژ قطانم ریاس اب ترواجم
تیدودحم ییایفارغج یگژیو نیا عقاورد ؛دنتسه مه هب اهروشک نیا یارب ار یکیتیلپوئژ یاه
هار
هجیتن هک تسا هتشاد .تسا اهروشک نیا یداصتقا و یسایس یگتسباو نآ
9 . تسیز یگدولآ یطیحم
یم ار رزخ یایرد یگدولآ مهم لیلاد :درمشرب حرش نیا هب ناوت
1 یتشک زا یشان یگدولآ.
،اه
1
،نآ زیربآ ۀضوح و رزخ یایرد فارطا رد رقتسم عیانص.
9 تیلاعف.
،یزرواشک یاه 8 گشیلااپ.
ها
،ایرد هیشاح رد رقتسم زاگ و تفن یاه
5 تسیز لوصا تیاعر نودب تفن جارختسا و فاشتکا.
،مزلا یطیحم
6 هناخدور و اگلو . أشنم هک ایرد نیا برغ یاه
82 یگدولآ دصرد .دنتسه ایرد نیا یاه
مادقا رزخ یگدولآ اب هلباقم فده اب لاس زا ییاه
1968 لاقنا عوقو نامز ات .تفرگ تروص ب
لاس زا .تفرگ لکش هنیمز نیا رد تسشن تفه یملاسا 1992
ات 1222 سلاجا نارهت رد ییاه
هیهت فده اب وکسم و حرط
میمصت رزخ یایرد یگدولآ شهاک هنیمز رد ییارجا یاه دش یریگ
لاس رد هکنیا ات 1229
نیب یطیحم تسیز یدادرارق ، 5
لکش هب هک دش هتسب یلحاس روشک -
تسایس یریگ سنم یاه
مج اب .دیماجنا رزخ یطیحم تسیز لئاسم اب هطبار رد یرت و لمع راکتبا
یماگشیپ یملاسا یروهمج
زا سپ ،ناریا 8
شلات لاس
« نارهت نویسناونک
»،
طیحم نویسناونک
ربماون رد رزخ یایرد تسیز 1229
نارهت رد هتسب
ش د . تسیز ۀلئسم هنیمز اهنت ،رزخ یطیحم
یا
یب ییاهن قفاوت نآ رد هک تسا ن
5 ،ناراکمه و روپ یدمحا( تسا هدش لصاح یلحاس روشک
1989 .ص ، 11 - 18 .) لیلحت و هیزجت هب یاهرامآ
ناشن رزخ یایرد یگدولآ نازیم زا هدمآ تسد
یم هک دهد ار )یرلاشاد تفن عبانم رد هلمج زا( یتفن یگدولآ نازیم نیرتشیب ناجیابرذآ روشک
یم داجیا رزخ یایرد رد طانم نیرتگرزب .دنک
رد تفن تشن ق نایم
ۀ راشتنا هب رجنم رزخ یایرد
یتفن یگدولآ اب
بلاغ نایرج لمع ،
هک رتشیب ریزج هبش تمسق رد ۀ
خر وکاب جیلخو نورشبآ
یم دهد
، دراد دوجو
(Ivanova and et al., 2012, p.1024
)ب لماوع هعزانم رب رثؤم
1 . اهروشک یکیتیلپوئژ یاهدک یبسن داضت
کیتیلپوئژ یاهدک هب
شیپ ناونع ضرف
لکش رصانع ،یدربهار یاه یجراخ تسایس ۀدنهد
ظفاح( دنتسه اهروشک ،این
1985 ، .ص 188 تردق شلات رزخ یکیتیلپوئژ ۀقطنم رد ) لعفلاب یاه
یم تروص ناهج و هقطنم رد تردق شیازفا تهج رد ،هقطنم هوقلاب و ببس هلئسم نیا هک دریگ
لکش هب تبسن داضتم یجراخ تسایس یریگ یم یتباقر یراتفر هجیتن رد و رگیدکی
.دوش
1 . هقطنم تردق نزاوتم حطس یناهج و ینوماریپ ،یا
تردق نیب هتفرگ لکش طابترا عون زا یحطس رگا .دراد یگتسب اهروشک نیب تردق حطس هب اه
ماظن طلسم نارگیزاب ای رگیزاب نیب ،هقطنم نورد یاهروشک نیب تردق نزاوت هقطنم
ا گیزاب اب ی ر
ماظن طلسم نارگیزاب ای رگیزاب نیب و ینوماریپ ماظن طلسم نارگیزاب ای هقطنم
ا ای رگیزاب ای ی
رجنم اهروشک نیب یتباقر هطبار دیدشت ای و داجیا هب ،دشاب هتشاد دوجو یناهج طلسم نارگیزاب یم هب .دوش یم رظن هقطنم نارگیزاب نیب نزاوت زا یحطس دهاش رزخ ۀقطنم رد هک دسر (یا
ناریا
یناهج نارگیزاب و )هیکرت و نیچ (ینوماریپ نارگیزاب اب )هیسور و ۀیداحتا و هدحتم تلاایا(
هب هک میتسه )اپورا .تسا هدش اهنآ نیب یتباقر ۀطبار دیدشت و داجیا ببس عبت
9 . ییایرد تیعقوم
تردق هب گرزب یاه هاربآ و اهایرد شقن لیلد
ه نیب یاه و یناهج تراجت رد یللملا بسک
هاگیاج یدربهار گ زا
ذ هتش نونکات رود یاه هب
نآ لابند هدوب
دوخ یماظن یرترب هک دنا ار
نآ رد
.دنهد شهاک ار بیقر یاهروشک روضح ناکما دح ات و تباث قطانم بسک رد اهایرد تیمها
هب یماظن و یسایس رترب هاگیاج هیرظن یخرب هک تسا یدح
طرش ار اهایرد رب لرتنک نازادرپ
یلصا هتسناد یناهج تردق کی هب ندش لیدبت یارب .دنا
هب دنمشیدنا نیا رظن نا
نیب عازن رد ،
تردق دنراد رارق یرترب ییایرد تیعقوم رد هک ییاهورین ،اه
، تسد رد یارب لمع راکتبا نتفرگ
یرتشیب تاناکما دنراد
هب. ایرد نیا طابترا و رزخ ۀقطنم نوناک رد رزخ یایرد نتفرگ رارق لیلد
زا اگلو( ههاربآ ود هار -
اگلو و ند -
طابترا ییوس زا و کیتلاب و هایس یایرد اب ،)کیتلاب
.تسا هدرک نادنچود ار هقطنم یدربهار تیمها دازآ یاهایرد اب نآ یلحاس یاهروشک 8 . تیعقوم یدربهار
هب رزخ ۀقطنم
دربهار بوچراچ رد نتفرگرارق لیلد هقطنم یاه
یناهج و یا دربهار –
یاه
یارب ،یناهج یدربهار یاهدنیارف رب یراذگریثأت هجیتن رد و رگید دراوم و یداصتقا ،یطابترا ناهج و هقطنم یاهروشک .دراد یدایز تیمها
5 . )ردنیکم دنلتراه هیرظن( یزکرم تیعقوم هیرظن یسررب رد هعلاطم اب هک هنوگنامه رگید و پمک ،ناهام ،نمکیاپسا ،ردنیکم یاه
ظن و نادنمشناد هیر
هب رزخ ۀقطنم ،دش هدهاشم کیتیلپوئژ نازادرپ یارب ،ییایرد ۀقطنم کی ناونع
شخب زا یتمسق ردنیکم هیرظن رد رزخ ۀقطنم .دراد یرایسب تیمها ناهج و هقطنم رب هطلس رب تیمکاح هجیتن رد و یناهج ۀریزج رب طلست ببس نآ رب طلست هک تسا دنلتراه یزکرم .دش دهاوخ ناهج
6 . ترواجم یکیتیلپوئژ قطانم ریاس اب
قطنم ۀ زوح راهچ اب رزخ یایرد ۀ
زوح :زا دنترابع هک دراد طابترا صخشم یکیتیلپوئژ ۀ
یایسآ
زوح ،قرش رد یزکرم ۀ
زوح ،برغ رد زاقفق ۀ
زوح ،بونج رد ناریا ۀ
؛لامش رد ولاسا و هیسور
نیا هزوح زوح رب هناگراهچ یاه ۀ
یلپوئژ تیوه و هتشاذگ ریثأت رزخ یایرد لکش ار نآ یکیت
یم نیا زا .دنهد و بیکرت لصاح دیاب ار رزخ یایرد لئاسم ور
دروخرب هاگدید و لئاسم یاه
صاخ نیا زوح ود رد هک تسناد هزوح راهچ ۀ
هلخادم یاهورین اب زین یقرش و یبرغ رگ
هقطنمارف هدیچیپ یوگلا و هدروخ دنویپ یا یا
یم لکش ار ییارگمه و تباقر زا نیا هک دهد
دم شنکاو اب هلخا ور هبور رزخ یایرد یبونج و یلامش شخب یاه
ش تسا هد ظفاح(
،این 1978 ،
.ص 88 ).
7 . ان یاهاضف( یگنهرف لماوع بلاق رد هقطنم تینما )نما
یایرد یلحاس یاهروشک زا مادک ره رد نوگانوگ ماوقا دوجو ،یوروش داحتا یشاپورف زا سپ رزخ ببس لکش ی و لخاد رد یتاعزانم یریگ یاهروشک رگید اب ای رگیدکی اب اهروشک نیا نیب ا
هب .تسا هدش هیاسمه یلکش
یم ربرد زین ار زاقفق و یزکرم یایسآ یاهروشک هک دننام .دریگ
نچچ( تاعزانم -
ناتسجرگ ،هیسور ناتسجرگ ،ایزاخبآ –
- ،ایتسوا یروهمج ناجیابرذآ
–
،ناتسنمرا یروهمج
ناجیابرذآ شلات ،ناتسغاد–
یاه یروهمج ابرذآ
یریگرد دوجو )ناجی یاه
یم یقلت هقطنم کی ینماان یارب یلماع یموق هک تسا یثحابم زا یکی یژرنا لاقتنا تینما ،دوش
زوح رد ۀ دیدهت اب رزخ ییاه
هبور ور هقطنم تاعزانم .تسا هب یا
رطخ نیرتشیب ،زاقفق رد هژیو اه
زوح یژرنا لاقتنا یلصا طوطخ هجوتم ار ۀ
رزخ هب هژیو لول طخ هس ۀ
ب(
وکا - کسیسورون ،
وکاب - وکاب ،اسپوس -
یج اح یم ) ن لیسناتپ طاقن نیا رد و تسا ینماان رتسب یزکرم یایسآ .دنک
ینماان داجیا ،تاعزانم نیا ریثأت نیرتشیب هک تفگ ناوتب دیاش .دراد دوجو ییلااب یریگرد اه
دم رگید ییوس زا اما ،دشاب هقطنم زا جراخ هب رزخ یژرنا عبانم لاقتنا یارب تردق هلخا
یاه
هقطنم هقطنمارف و یا ناهب هب یا
ۀ هک یموق تاعزانم لح فده اب
للاقتسا یم لکش یبلط دریگ
،
ببس زوح شرتسگ ۀ
تردق نیا ذوفن زا هیسور یماظن تیامح دننام ؛دش دهاوخ هقطنم رد اه
هرق رد هنمارا لباقم رد یناتسهوک غاب
یروهمج .ناجیابرذآ
8 . هیداحتا هقطنم یاه یا
هب یاهروشک ییارگمه سح نتفرگن لکش هجیتن رد و کرتشم عفانم نتشادن دوجو لیلد
ات ،رزخ یلحاس هقطنم هیداحتا نونک
لکش یلحاس روشک جنپ یراکمه اب رزخ ۀقطنم رد یا
هقطنمارف یاهروشک روضح هنیمز لماع نیا و هتفرگن .تسا هدرک دیدشت رزخ رد ار یا
9 . تاشقانم هار
یدرب )یطابترا(
تاشقانم ۀنیمز رد یدربهار
یاهرازاب اب طابترا ییاناوت هنیمز رد اهروشک هاگیاج هب هجوت
ۀنیمز ود رد هلئسم نیا هک دراد تیمها یناهج سرتسد
ی اهروشک ی رد روصحم کشخ
ی هب
اهرازاب ی ژرنا و لااک ی
، لماع ی راکمه تهجرد ی
اهروشک و لپوئژ یت ی ک هلول اه ی تفن ی
، سم ی اهر ی
لاقتنا ژرنا ی هب اهرازاب ی فرصم ، لباق هجوت تسا .
هلول کیتیلپوئژ یتفن یاه
لکش اب هب و یوروش داحتا یشاپورف زا سپ رزخ ۀقطنم رد دیدج یسایس یایفارغج یریگ لابند
لکش و رزخ یایرد رد یژرنا عبانم فشک نآ هویش یریگ
یداصتقا طباور زا یدیدج یاه
هقطنم یاهروشک -
دادرارق یاضما هرهب و شرتسگ فده اب ییاه
اب یتفن نیدایم زا یرادرب
هیامرس یجراخ ناراذگ -
یاهرازاب هب یژرنا لاقتنا ۀلئسم ،هقطنم کیتیلپوئژ رییغت تیاهنرد و
یم یژرنا لاقتنا ریسم مادک هکنیا .دش لیدبت گرزب یشلاچ هب ،فرصم یناهج دناوت
یارب
یناپمک و هقطنم یاهروشک هیامرس یاه
راخ راذگ هتشاد یتینما و یسایس ،یداصتقا هفرص یج
هب هلول طوطخ یخرب ،یوروش داحتا یشاپورف زا لبق هچرگا ؟دشاب )هایس یایرد( لامش تمس
هیامرس زا سپ اما ،تسا هتشاد دوجو یراذگ
یوگباوج طوطخ نیا هقطنم نیا رد هدرتسگ یاه
هیامرس یاهروشک و تسا هدوبن دیلوت دایز مجح زین و یبرغ راذگ
عبانم نیا هدنراد یاهروشک
یم شلات و هدوبن هیسور هب یگتسباو هب لیام ناجیابرذآ یروهمج دننام یژرنا یاهریسم ات دننک
.دننک داجیا یژرنا لاقتنا یارب ار یدیدج هک یلاحرد
رد یژرنا تارداص رد هیسور راصحنا
رخاوا 1992 یاهریسم اما ،دش هتسکش مهم
زا نانچمه تارداص هار
دومیپ هیسور کاخ ن .تسا
لول طخ تخاس ۀ
دنزب رود ار هیسور هک یدیدج
، یجراخ تسایس رد مهم رایسب تیولوا
یروهمج .دوب هدحتم تلاایا و ناجیابرذآ
سپ زا یسررب هنیزگ هب ناریا ریسم ،فلتخم یاه
دش در تحارص و
لول طخ ۀ ناغفا سنارت زاگ زین
هرطاخم رایسب دوب زیمآ
هجیتن رد . آ
زا اکیرم
ندوبن
اح نایم لول طخ هیلوا ۀ
وکاب سیلفت– - حیج ا
1ن دش لیدبت (
Kubicek, 2013, p.5
هک یلاحرد .)
ناریا یم دناوت نیمأت
؛دشاب ییایسآ یاهرازاب رد یژرنا یاضاقت ۀدننک هب تارداص هار زا
هلیسو
هلول تفن ۀضواعم ای سراف جیلخ هب ناریا زا میقتسم لقن و لمح یاه ،لاح نیا اب .داد ماجنا1
رس هیام تسا هدش دودحم هدحتم تلاایا یداصتقا میرحت اب ناریا تفن شخب رد یراذگ
(
Tavana & et.al., 2012, p.349
.)
1 . یزبآ عبانم مهارف ناروناج و ناهایگ لماش یطیحم یتسیز عبانم هنوگ عونتم هعومجم هدننک
ناکم کی یا
هب مادک ره هک دنتسه تیفرظ ببس
هیلوا تادیلوت و یکیتنژ یاه هب ،دوخ هیوناث و
میقتسم لکش
یم نیمأت ار یناسنا یاهورگ عفانم میقتسمریغ ای هب رامآ ساسا رب .دننک
ریاخذ ،هدمآ تسد
ۀجیتن رما نیا و تسا شهاک هب ور رزخ یایرد یناوختسا نایهام یب دیص لماوع
و هیور
هناخدور ۀزوح یوررب دس داجیا و یطیحم تسیز یگدولآ ،ینوناقریغ تسا اه
تلایش نامزاس(
،ناریا 1991 )
1 . ییایرد یاهزرم یم هچرگا رزخ یلحاس یاهروشک ییایرد زرم نییعت ۀلئسم هب تسناوت
تهج رد یلماع ناونع
هب اما ؛دشاب هقطنم یاهروشک یراکمه لکش تهج رد یمهم رایسب لماع تروص
تابسانم یریگ
هب اهروشک یسایس هب هک یطباور .تسا هدش لباقت تمس
و تمس یایرد ۀقطنم یاهروشک ییارگا
هب رزخ یایرد درف هب رصحنم یگژیو هب هجوت اب .درک دهاوخ ادیپ قوس رزخ نیرتگرزب ناونع
هب زین نآ یقوقح تیعضو ،ناهج هچایرد هقطنم یاهروشک و هدش شلاچ راچد یصاخ لکش
هتشادن یکرتشم میمصت ایرد نیا رد دوخ زرم نییعت دروم رد زونه ت نیا هب و دنا
یرایسب بیتر
هرهب هب طوبرم لئاسم زا هب ایرد نیا زا یرادرب
هب هجوت هتبلا .تسا هدنام یقاب صخشمان تروص
نیناوق نداد رارق رظن رد اب )ناریا زج هب (رزخ یلحاس یاهروشک هک دراد ترورض مهم نیا نیب ییایرد یاهزرم دروم رد یللملا -
ونژ نویسناونک -
نییعت ار دوخ ییایرد یاهزرم و هدرک
هرهب هب مادقا رضاح لاحرد هدرک دوخ زرم ۀدودحم رد رزخ یایرد زا یرادرب
تیعضو نیا و دنا
ان هک تسا ناریا یم هتبلا .تسا صخشم
ار یطیارش نینچ زورب رد لیلد نیرتگرزب ناوت
هب تفگ دنور هب یهاگن .تسناد هنیمز نیا رد ناریا حیحص یساملپید نتفرگنراک یاهوگو
س یاهروشک .تسا بلطم نیا دیؤم رزخ یلحا
1. Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline (BTC) 2.Swap
9 . یسایس تاشقانم )یژرنا عبانم هب یبایتسد(
هب رامآ هب هجوت اب روشک زاگ و تفن ریاخذ نازیم زا هدمآ تسد
روشک جنپ ،رزخ ۀزوح یاه
هبتر نیرتلااب رزخ ۀقطنم .دنراد ار رزخ زاگ و تفن یژرنا ریاخذ یاه
ریاخذ نیمود ناتسقازق
ب و دراد ار یتفن ه
یروهمج نایم رد تفن ۀدننکدیلوت نیمود ناونع زا سپ یوروش داحتا یاه
روشک نیا زاگ و تفن دیلوت و دراد یعیبط زاگ گرزب ریاخذ نینچمه روشک نیا .تسا هیسور هب تسا شیازفا لاحرد هتسویپ تروص (
،یژرنا تاعلاطا ۀرادا 1211
).
مهم ناجیابرذآ یروهمج یدربهار تارداص هناهد نیرت
تکرش .تسا برغ هب رزخ ۀقطنم
زا رتمک دیلوت هب ناجیابرذآ تفن یتلود 12
هدهع هب ار ناجیابرذآ یروهمج دیلوت لک زا دصرد
،دراد 82 یقاب دصرد نیب تایلمع تکرش و مویلورتپ شیتیرب طسوت هک هدنام
یروهمج یللملا
ناجیابرذآ دادعت هک 1
12 ( یتفن تکرش مویلورتپ شیتیرب
ن یتلود تکرش ، ،ناجیابرذآ تف
یروهمج اب هک تسا )رگید تکرش دنچ و لیبوم نوسکا ،یژرنا نوود ،لیوا تاتسا ،نوروش هدرک اضما جارختسا دادرارق ناجیابرذآ دنا
Ciarreta & Nasirov, 2012, p.283( ).
نارود رد .دوب ناتسنمکرت ،یوروش داحتا یارب یژرنا رظن زا تیمها اب یاهروشک هلمج زا
ش داحتا داحتا ورملق مامت ،هلول طخ دحتم متسیس کی اب ناتسنمکرت زاگ تارداص ،یورو
یمرب رد ار یوروش رارق هیسور رایتخا رد هلول طخ نیا ،یوروش داحتا یشاپورف زا سپ .تفرگ
هلئسم نامز نآ ات هک ناتسنمکرت زا یژرنا لاقتنا ات دش ببس هلئسم نیا و تفرگ دوب یلخاد یا
تاملپید یعوضوم هب ،یزیزع و ییلاوک( دبایب یتینما هاگ و یسایس یتیمها و هدش لیدبت کی
1989 .ص ، 126 .)
یم ناشن رزخ یلحاس یاهروشک یاهدادرارق هک دهد
تیقفوم نیچ روشک اهنت هدنیازف یاه
یا
میظع ریاخذ هک ییاهروشک اب دیدج یاهدادرارق هار زا ،یزکرم یایسآ یژرنا هب یبایتسد رد ار دنراد یژرنا هب )ناتسنمکرت ،ناتسقازق(
نانچ .تسا هدروآ تسد یایسآ اب نیچ تراجت هک
یزکرم 15 رد ربارب 8 ( لاس 1222 - 1228 تسا هتفای شیازفا )
Tsygankov, 2012, p.7( ).
هب هیسور و وتان یورین دشر هب ور ذوفن اب رثؤم ۀلباقم هب کیتیلپوئژ گرزب تردق کی ناونع
توق قطانم هب اپورا هیداحتا یم دوخ یدربهار
تردق رد یبسن فعض دوجو اب و دزادرپ
هب یژرنا رب زکرمت اب ار دوخ ینونک یربهر ات تسا روبجم روشک نیا ،یداصتقا عبنم کی ناونع
دنک تیبثت یجراخ تسایس مرها و یداصتقا دشر
Spechler & Spechler, 2013, p.2-7( ).
1. Azerbaijan International Operating Company (AIOC)
هجیتن هتفای هب یهاگن اب یرامآ و یرظن یاه
یم راتشون ۀقطنم رد ار هعزانم لماوع لماک یرترب ناوت
.درک هدهاشم رزخ ظ
تیفر ون روشک هس .دنتسه ییایفارغج لماوع زا رثأتم رتشیب ییارگاو یاه
هب ناتسنمکرت و ناتسقازق ،ناجیابرذآ یروهمج للاقتسا زین و یلم تموکح هقباس نتشادن لیلد
تیعقوم( اهنآ رب مکاح ییایفارغج طیارش هب )یرب
لیدبت و دوخ هاگیاج یاقترا و رییغت لابند
هقطنم تردق کی هب ندش تارداص ،یجراخ یراجت یاهدادرارق( یداصتقا ۀعسوت .دنتسه یا
و ییاپورا یاهروشک اب یراجت یاهدادرارق نتسب هار زا )لقن و لمح تیعقوم ،یژرنا تکرش هقطنم یاهروشک و یتفن گرزب یاه ب یارب ،نیچ دننام یا
و یتفن نیدایم زا یرادرب هره
هقطنم یاهروشک نیب یتباقر ییاضف داجیا ببس یناهج یاهرازاب هب یژرنا عبانم نیا لاقتنا ،یا
هقطنمارف تکرش و یا .تسا هدش یناهج گرزب یاه
هب شنت و شلاچ زا رپ ییاضف داجیا ،هقطنم رد تباقر داجیا ،لماوع یمامت لوصحم یارب هژیو
یلحاس یاهروشک هب( رزخ یلحاس یاهروشک یاوزنا نآ راکشآ هنومن هک تسا رزخ ۀقطنم
هژیو
لکش ،ییوس زا .تسا )ناریا نامیپ یریگ
هب یماظن و یتاحیلست یاه یاهرونام یارجا هژیو
تردق روضح اب یتاحیلست هقطنمارف یاه
زا یلحاس یاهروشک نتشاد هگن رود فده اب یا
رزخ یتینما لئاسم -
و ناریا هژیو هب هیسور
- تسا هدش رجنم رزخ رد ار نماان یاضف دیدشت ،
یگژیو نینچمه و یزبآ و یژرنا عبانم دوجو رگید ییوس زا و یاهروشک یایفارغج یاه
هقطنم - یرحب و یرب تیعقوم ،یدربهار تیعقوم -
ییارگمه نتشادن هیاس رد هقطنم یاه
هب ،یا
هلول کیتیلپوئژ ۀنیمز رد یدربهار و یسایس تاشقانم ه
رجنم ،یسرتسد کیتیلپوئژ و یتفن یا
هب .تسا هدش لئاسم لح رد رزخ یلحاس یاهروشک طسوت حیحص یساملپید نتفرگن راک
هقطنم هب ،یا و بآ عبانم یگدولآ ۀلئسم زین و نآ ۀعبات تلاکشم و یسایس زرم نییعت هلئسم هژیو
هجیتن رد و هدش رجنم هقطنم رد هعزانم لماوع دیدشت هب ،رزخ رد یزبآ تردق رتشیب روضح
-
هقطنمارف یاه یم رطخ هب ار یلحاس یاهروشک عفانم هک تسا هداد شرتسگ ار یا
.دزادنا
لاس رد هچرگا مادقا ریخا یاه
هناشن یدح ات رزخ یلحاس یاهروشک یاه دوبهب زا ییاه
رد طیارش هک دنراد ار رزخ ۀقطنم
مهم هلمج زا نیرت
نیا یم تلاوحت ل طخ حاتتفا هب ناوت
هلو
شخرچ ،ناتسنمکرت و ناریا دیدج یروهمج
هب ناجیابرذآ زوح رد هیسور تمس
ۀ و یژرنا
هب و اکیرمآ زا یبسن هلصاف یراکمه زین و هیکرت هژیو
نیمز رد ناتسنمکرت و هیسور یاه ۀ
زاگ
درک هراشا ؛
قیقد یهاگن اما هب رت
یم ،رزخ رد تاعزانم شرتسگ و زورب لیلاد تبثم یماگ دناوت
تهج رد ییارگمه دنور شرتسگ و تلاکشم عفر
.دشاب هقطنم رد اه
عبانم یسراف )فلا
1 . یدمحا و ارهز ،روپ ناراکمه
( 1989 ) ، رزخ یایرد کیتیلپوئژ حلسم یاهورین ییایفارغج نامزاس :نارهت ،
.
1 . (هداز یلق یلو یلع و ارهز ،روپ یدمحا 1989
،)
« کیتیلپوئژ تلاداعم رد رزخ شقن لیلحت و یسررب
هقطنم
،یا همانلصف
،ایفارغج هرامش ،متشه لاس 17
.ص ، 7 - 17 .
9 .
،تعاطا داوج و (یترصن اضردیمح 88
- 1987 ) ،
« هزوح یژرنا لاقتنا طوطخ و ناریا رزخ ی
»
، همانلصف
یزکرم یایساروا تاعلاطم
، لاس مود
، ش هرام 9 .ص ، 1 - 11 .
8 . (مانون یرفج ،ماهارگ ،زناویا 1981
،) نیب طباور گنهرف للملا
همجرت ، شم اریمح .نازیمرشن :نارهت ،هدازری
5 .
،این ظفاح (اضردمحم 1989 ) ، یلم عفانم و تردق
، :نارهت باختنا رشن .
6 . (دار ینایواک دارم و اضردمحم ،این طفاح 1988
،) قفا یسایس یایفارغج رد دیدج یاه .تمس :نارهت ،
7 . (اضردمحم ،این ظفاح 1978
،)
« توافت ضراعت و اه هزوح رد اه
رزخ یایرد کیتیلپوئژ
» ، نلصف هما تاعلاطم
زاقفق و یزکرم یایسآ هرامش ،
17 .ص ، 89 - 58 .
8 .
،این ظفاح (اضردمحم 1985 ) ، کیتیلپوئژ میهافم و لوصا یلپاپ تاراشتنا :دهشم ،
.
9 . (اضر ،نایوپ روپ نیسح 1992
هراق هبش :یدروم هعلاطم ،کیتیلوپوئژ قطانم رد طباور یوگلا نییبت ،)
،دنه هلاسر رتکد ی فارغج یا ی س ی سا ی هاگشناد ، .سردم تیبرت
12 . (للها تزع ،یتزع 1981
،) کیتیلپوئژ .تمس :نارهت ،
11 . (داهرف ،یمساق 1988
،) نیب طباور و لوصا للملا
.نازیم رشن :نارهت ،
11 . (ما ناج ،زنیلاک 1985
،) یماظن یایفارغج و ینهآ اضردمحم ،نامجرتم ،یگنهرف یایفارغج مود دلج ،
ما هاگشناد تاراشتنا و پاچ هسسؤم :نارهت ،ینسح مارهب .)ع( قداص ما
19 . (یواکراه تربار و یرفج ،پمک 1989
،) هنایمرواخ کیژتارتسا یایفارغج همجرت ،
،ینیسح یدهم ی
.یدربهار تاعلاطم تاراشتنا :نارهت 18 .
،ییلاوک (ههلا 87 - 1986 ) ،
« زاقفق زا تفن لاقتنا کیتیلپوئژ
» ، همانلصف یزکرم یایساروا تاعلاطم
، لاس
،لوا ش هرام 1 .ص ، 87 - 71 .
15 . لوئاس ،نهوک (درانرب
1987 ،) یناهج ماظن کیتیلپوئژ .نارهت رصاعم راربا :نارهت ،نادراک سابع :مجرتم ،
16 . (دراچیر ،لتیل 1989
،) هیرظن رد لوحت هنزاوم یاه
اوق همجرت ، هسسؤم :نارهت ،هداز ینیگچ یلعملاغ
. نارهت رصاعم راربا یللملا نیب تاقیقحت و تاعلاطم یگنهرف 17 .
،هدازدهتجم (زوربپ
1989 ) ، ج ییایفارغج تسایس و یسایس یایفارغ تمس :نارهت ،
.
18 . (اضر ،راطعرهم 1989
،)
« زاقفق و یزکرم یایسآ رد رزخ کیتیلپوئژ هاگیاج
» ، همانهامود ناریا تلاوحت
)ساریا( ایساروا و هرامش ،
19 .ص ، 95 - 51 .
یسیلگنا )ب
1. Baev, Pavel k ,(2012), «From European to Eurasian Energy Security: Russia Needs and Energy Perestroika», Journal of Eurasian Studies, Vol.3, No.3 pp.177–184.
