لیلحت نامتفگ تلادع
یتیسنج رد
ۀمانرب جنپ لاس ۀ مشش ت عسو ۀ یداصتقا
، یگنهرف
و یعامتجا یروهمج
یملاسا ا ناری
نیورپ یلع
1روپ
داوجدمحم یدهاز
2
ریما
3یکلم
اضردمحم یداوج
هناگی
4
خیرات :تفایرد 23 / 12 / 95 خیرات
:شریذپ 18 / 06 / 96
هدیکچ
ماظن همانرب یزیر رد ناریا
، زا نامتفگ یاه یسایس و یعامتجا مکاح ریثأت یم دریذپ و هک یهاگیاج نیا
نامتفگ اه یارب هژوس اه و هلوقم اه لئاق دنا
، رد همانرب یاه هعسوت زاب ییامن یم دوش . زا هلمج هژوس یاه
رایسب مهم
، ۀلئسم
« نانز
» .تسا هتسب هب هکنیا ژوس ۀ نانز رد هچ زوح ۀ ینامتفگ رارق اد ر د
، یناعم و
تیوه یاه یفلتخم هب دوخ یم دریگ . نیمه یناعم توافتم تسا هک رد ماظن همانرب یزیر رولبت یم دبای و
هب ۀبون دوخ هب یرارقرب تلادع یتیسنج ای موادت یرباربان یتیسنج رجنم یم دوش . شهوژپ رضاح
، هب
علاطم ۀ شکمشک یاه ینونک عماج ۀ ناریا رب رس ینومژه ییانعم رد زوح ۀ نانز ( روطت ینامتفگ ) و زاب ییامن
ثحب تلادع یتیسنج رد ۀمانرب مشش هعسوت اب شور لیلحت نامتفگ ولکلا و هفوم یم دزادرپ . هتفای اه رد
ثحب روطت ینامتفگ ناشن یم دهد هک نامتفگ لادتعا هک هب ریبعت یفلاکرف لصاح کیتکلاید ینامتفگ
حلاصا یبلط و ییارگلوصا تسا
، لاد
« یربارب یتیسنج
» ار هک طسوت نامتفگ یارگلوصا لاکیدار هب ۀزوح
نامتفگ یگنوگ درط هدش
،دوب رد هاگیاج لاد یزکرم یم دناشن . نیارب ساسا
، ناگناشن
« لاغتشا نانز
»،
« تصرف اه ی ربارب
»،
« عفر عناوم یقوقح
»،
« هداوناخ ارگ یی
»،
« یب یهجوت هب تیسنج
» و
« هافر و ۀمیب نز نا
» ار
رد دنویپ اب لاد ینوناک
« یربارب نز و درم
» لصفم دنب ی م ی دنک . نینچمه لیلحت نامتفگ تلادع یتیسنج رد
ۀمانرب مشش هعسوت
، رگناشن نآ تسا هک نامتفگ مکاح رب ۀمانرب مشش
، اب هناشن یا یروحم اب ناونع
« تلادع یتیسنج
» و اب لولدم یاه
« تصرف یاه یلغش
»،
« تملاس و تشادهب
»،
« یداوساب نانز
»،
« حلاصا
ماظن یقوقح
» و
« تکراشم رد میمصت یزاس و میمصت یریگ
» لکش هتفرگ تسا هک نیا هناشن یاه ییانعم
،
هب بیترت دنریگربرد ۀ تلادع یداصتقا
، تلادع یتشادهب
، تلادع یشزومآ
، تلادع یقوقح و تلادع یسایس
دنتسه . هچرگا نیا لاد اه رد نتم همانرب
، یاهانعم سم ت رت رد میهافم ار هب روط لماک ششوپ یمن دنهد
،
یم ناوت راودیما دوب هک اب یارجا ۀمانرب مشش هعسوت
، هنیمز یاه مزلا یارب هنیداهن ندش تابلاطم یندم رد
عوضوم یرارقرب تلادع یتیسنج رد هعماج مهارف و شقن نانز رد ۀعسوت روشک گنررپ رت .دوش
هژاو یاه لک یدی : ۀمانرب مشش
،هعسوت لیلحت
،نامتفگ
،هعسوت
،تیسنج تلادع یتیسنج .
1 یوجشناد . یرتکد هعماج
،یسانش هاگشناد مایپ رون ( ۀدنسیون لوئسم ) p_alipoor@yahoo.com،
2 . رایشناد هورگ مولع
،یعامتجا ۀدکشناد مولع یعامتجا - یداصتقا هاگشناد مایپ m_zahedi@pnu.ac.ir،رون
3 . رایشناد هورگ مولع
،یعامتجا ۀدکشناد مولع یعامتجا - یداصتقا هاگشناد مایپ a_maleki@pnu.ac.ir،رون
4 . رایشناد هورگ هعماج
،یسانش ۀدکشناد مولع یعامتجا هاگشناد نارهت myeganeh@ut.ac.ir ،
همدقم و حرط هلئسم
هعسوت
، یدنیارف هدیچیپ و یعون ینوگرگد یعامتجا
تسا هک فده نآ
، ت لیدب تیعضو دوجوم هب
تیعضو بولطم و هنیهب
؛تسا یتیعضو هک رد نآ
، یمامت داحآ هعماج دیاب هب عبانم دنمشزرا شناد
،
تردق و تورث یسرتسد دنشاب هتشاد
و نیا دنیارف
، دوبهب و یاقترا حطس یگدنز یعامتجا - یناسنا
و یلاعت ناسنا ار هب لابند هتشاد .دشاب ساسارب دهاوش یخیرات
،
« هعسوت هشیمه یاراد ریسم و تهج
یناسکی تسین و عفانم لصاح زا نآ
، یارب همه ربارب عیزوت یمن دوش
» نسمام(
، 1387 : 6 )
؛
هب یروط هک بلاق و ریسم نآ
، زا یرادبناج سنج
هنایارگ ریثأت یم .دریذپ رب نیمه انبم
، نامتفگ یاه
هعسوت یا اب درکیور یتیسنج حرطم هدش دنا . نونکا صخشم ش
هد تسا هک س تسای اه و تامادقا
هعسوت ا ی هک یاهزاین یدربهار و
یلمع نانز ار هدیدان م ی دنریگ
، زا یشخبرثا رتمک
ی .دنرادروخرب
اب ا ی هکن رد حطس ب ی ن للملا ی رب تیمها لوقم ۀ تیسنج رد همانرب ر ی ز ی یارب هعسوت
، رایسب دیکأت هدش
تسا و اب هجوت هب نیا عوضوم
،
« تیمها و شقن نانز
، هزورما شیب زا هتشذگ کرد ندش ی تسا و
هاگآ ی اه ی یعامتجا درومرد
رباربان ی اه و ضیعبت رد حوطس و داعبا نوگانوگ شیازفا
هتفای
، یلو
تیمها تیسنج رد همانرب ر ی ز ی اه ی هعسوت رد[
]ناریا نادنچ هک دیاب دروم هجوت رارق هتفرگن تسا
»
( داش ی بلط
، 1379 : 2 .) هب نایب رگید
، اب دوجو تیساسح یسنج
هدشداجیا رد
حطس نیب یللملا و
ات یدودح رد حطس یلم شیامیپ(
شزرا یاه نایناریا
، 1394 )
، ماظن همانرب یزیر ناریا ناکامک هب
لئسم ۀ نانز و تلادع یتیسنج یب هجوت تسا .
« اب رورم ماظن همانرب ر ی ز ی رد ناریا م ی ناوت تفگ هک ات
لاس 1368
ًلامع هب لیلد یتلاکشم هک
روشک اب نآ هجاوم هدوب تسا
، همانرب یزیر هعسوت یا رد
راتخاس یقوقح ناریا هدید یمن .دوش رد مانرب ۀ لوا هعسوت ، شخب ی تحت ناونع تسایس میظنت
هداوناخ هب نانز صاصتخا .تفای
رد مانرب ۀ مود
، شزرو نانز و تکراشم رتشیب
نانز رد روما
یعامتجا
، یگنهرف
، یشزومآ و
یداصتقا زین
هب قوقح نانز هفاضا .دش رد مانرب ۀ موس
، هولاع رب
یاقترا شقن بسانم نانز رد ۀعسوت روشک و تیوقت داهن هداوناخ
، شیازفا تصرف یاه لاغتشا
،
لیهست روما یقوقح و اضق ی ی نانز
، تیامح زا نانز تسرپرس راوناخ
و داجیا هنیمز یارب تیامح
زا لیکشت نامزاس یاه یتلودریغ
، هیصوت هب شرتسگ تکراشم
رد لیذ گنهرف و رنه و تاطابترا
یعمج دش
، اما رد مانرب ۀ مراهچ
، لوا ی ن راب دوب هک ثحبم تیسنج و صاصتخا تازایتما
هژیو هب
نانز حرطم
، و تلود فظوم دش اب فده تیوقت شقن نانز رد هعماج
، ۀعسوت تصرف اه و شرتسگ
حطس تکراشم نآ
اه ار رد روشک رد روتسد راک رارق .دهد هجوت رتشیب مانرب ۀ مراهچ هب شرتسگ
نامزاس یاه یتلودریغ
، یاهداهن یندم
و لکشت یاه نانز و هب صوصخ هجوت
هب بیکرت یتیسنج
ۀضرع یورین راک
، یاقترا تیفیک یگدنز نانز و زین شیازفا یاهرواب یمومع تبسن هب یگتسیاش
نانآ
، عقاورد رولبت حرط ثحبم تیسنج رد نیودت نیا همانرب .تسا رد مانرب ۀ مجنپ زین هب یتایلک
رتشیب افتکا هدش تسا هک مدع ارجا ی یتح شخب یکچوک زا نیا همانرب
، یایوگ مک هجوت ی تلود
تقو هب هاگیاج نانز تسا
» یروصنم(
، 1394 : 16 .) نیدب بیترت
، رد هد ۀ مراهچ یزوریپ بلاقنا
یملاسا و هب مغر یارجا جنپ مانرب ۀ هعسوت ا ی و رد مین ۀ هار یارجا دنس مشچ زادنا ب ی تس لاس ۀ ماظن
،
زونه زوح ۀ نانز عاونا لداعت اه درادن ار و
نانز رد مامت ی هبنج اه ی یگدنز یدرف
، یگداوناخ و
یعامتجا
، هب حوضو راثآ و یپ یاهدما نآ ار کرد و سمل م ی دننک . هولاع نیارب
، تفرشیپ نانز
رد
هصرع اه ی فلتخم دننام شزومآ و تشادهب و تکراشم یداصتقا
و یسایس هب کی نازیم ن تسی و
یعون یب نزاوت ی رد یسرتسد نانز
و نادرم هب تصرف اه و عبانم هب مشچ م ی دروخ و نانز هب
تصرف اه ی یعامتجا و
یگنهرف و نادرم اب توافت نعم ا راد ی هب تصرف اه و عبانم یداصتقا و
یسایس یسرتسد دنراد
دنس(
ۀمانرب مشش هعسوت
، 1394 .)
اب یسررب همانرب یاه لوا ات مجنپ هعسوت و اب یهاگن هب صخاش یاه فاکش یتیسنج رد ناریا - هک
رخآ ی ن راب رد لاس 2015 رشتنم هدش تسا - یم ناوت هب نازیم یبایماک و تیقفوم تلود یاه ناریا و
یدمآراک همانرب یاه هعسوت یا یپ .درب ساسارب نیمه شرازگ
، ناریا رد فاکش یتیسنج اب ۀرمن 58 / 0 رد
لاس 2015 رد بتر ۀ 141 ناهج رارق دراد نیرخآ(
بتر ۀ یناهج طوبرم هب روشک نمی اب بتر ۀ 145 تسا )
هک اب هسیاقم رد شرازگ
یلبق ( 2014 ) اب بتر ۀ 137 ناهج ی
، راهچ هلپ تفا هتشاد تسا ( عمجم یناهج
داصتقا
، 2015 ).
فاکش نیدب دح ار م ی ناوت هلئسم یا یعامتجا یقلت .درک لئسم ۀ رباربان ی اه ی نیب نانز
و نادرم
، رد لاس اه ی ریخا دروم هجوت هدوب تسا
؛ هکارچ نامه روط هک هراشا دش
، دوبهب تیعضو نانز
،
هب روط میقتسم و ریغ میقتسم رد تفرشیپ هعماج شقن عت یی ن هدننک ا ی دراد و چیه یروشک رداق تسین
نودب هجوت هب نانز هب ناونع یمین زا امرس ی ه اه ی یناسنا دوخ
، ماگ اه ی یساسا و یمهم رد نیمز ۀ هعسوت
درادرب . زا ا ی ن ور
، مزلا تسا هک ماظن همانرب ر ی ز ی هب لئاسم نانز و تلادع یتیسنج ساسح دشاب
، اما اب
دوجو تیمها هدشرکذ
« هب رظن م ی دسر هک یراوشد کرد
عوضوم و ناهج لومش ندوبن فیرعت
صخاش اه ی یعامتجا بسانم
بجوم هدیدرگ ات داعبا یتیسنج رد همانرب اه تیاعر .ددرگن تیمها
همانرب ر ی ز ی یتیسنج
، رد یزاساناوت نانز
یارب تسد ی با ی هب تلادع و یربارب اب نادرم .تسا هب روظنم
هیجوت نیا عوضوم
، داعبا ینوگانوگ زا
نیا هلئسم ار دیاب حرطم و یسررب درک ات دیاش اب تخانش ب ی رتش
هلئسم
، مدق اه ی یتبثم رد نیا تهج هتشادرب دوش
» ( داش ی بلط
، 1379 : 2 .) هب نیا بیترت
، مزلا تسا زا
قیرط ماجنا نتفرگ شهوژپ اه ی فلتخم
، هب لئسم ۀ رباربان ی اه ی یتیسنج و یگنوگچ نآ
تخانش لصاح
دوش . یکی زا شور اه ی یقیقحت هک م ی ناوت هب لیسو
،نآ ۀ هب لماع موادت یرباربان یتیسنج رد هعماج یپ
درب
، لیلحت نامتفگ اه ی مکاح رب تلود اه و هب عبت نآ
، ماظن س ی تسا راذگ ی و همانرب ر ی ز ی روشک زا رظنم
تلادع یتیسنج .تسا یدیدرت تسین هک همانرب یاه هعسوت
، دوخ زا نامتفگ یاه تلود یاه رازگراک
تیعبت یم دننک . زا نیا ور
، اب هجوت هب هکنیا هلوقم یاه
« نز
» و
« تلادع یتیسنج
» رد هچ زوح ۀ ینامتفگ
یمسر(
)یتلود رارق1
هتفرگ دنشاب
، یناعم و تیوه یاه یتوافتم ادیپ یم دنک . نیمه یناعم توافتم تسا
هک رد ماظن همانرب یزیر رولبت یم دبای و هب ۀبون دوخ رب یرارقرب تلادع یتیسنج ای موادت یرباربان
یتیسنج رثا یم دراذگ . رد نیمه اتسار
، شهوژپ رضاح نمض علاطم ۀ شکمشک یاه ینونک عماج ۀ ناریا رب
رس ینومژه ییانعم رد ۀزوح نانز روطت(
)ینامتفگ
، هب لیلحت نامتفگ تلادع یتیسنج رد ۀمانرب مشش
هعسوت یم دزادرپ و هب نیا شسرپ یساسا خساپ یم دهد هک رد نتم مانرب ۀ مشش هعسوت
، هچ ییاهانعم زا
تلادع یتیسنج تیبثت و هتسجرب هدش دنا .
بوچراچ یموهفم
و یرظن
)فلا تلادع یتیسنج و نامتفگ یاه هعسوت اب درکیور یتیسنج
تلادع یتیسنج
، بلغا لداعم یربارب یتیسنج رظنرد هتفرگ هدش تسا
، اما نیا ود موهفم زا کی رگید
دنزیامتم . یربارب یتیسنج
،2
هب تصرف یاه ربارب یگدنز نانز و نادرم هراشا دراد هک دنریگربرد ۀ
اناوت ی ی تکراشم رد
زوح ۀ یمومع .تسا یربارب یتیسنج
، رب تکراشم هنلاداع
رد شزومآ
، رازاب
راک
، تامدخ یتشادهب و
تسایس زکرمتم .تسا تاحلاصا یقوقح
، یکی زا یاهرازبا یدیلک
و مهم
1 . اب هجوت هب هکنیا نامتفگ یموهفم نردماسپ
،تسا نیا لاؤس شیپ یم دیآ هک اب هجوت هب هکنیا ۀعماج ناریا هراومه نایم تنس و
هتینردم راتفرگ هدوب و ۀلصاف یناوارف مه اب هتینردماسپ
،دراد ایآ یم دناوت یاریذپ موهفم نامتفگ دشاب . رد خساپ یم ناوت تفگ هک زا
ود رظنم یم ناوت اب موهفم نامتفگ هجاوم دش . رظنم
،تسخن نامتفگ ار موظنم ه یا ییانعم ضرف یم دنک هک هب
،حلاطصا لئاسم
نابز یتخانش و یاروام نابز یتخانش ار رد نورد دوخ ناماس هداد تسا و هب نیا سو لی ه یم دناوت هب یگدنز ناسنا اه رد عامتجا و
نینچمه هب ناهج تسیز و ایند و اهیفام انعم و موهفم
،دشخبب اما رد نیمود
،رظنم ضورفم نیا تسا هک
،نامتفگ هموظنم یا ییانعم
،تسا اما یگژیو کیژولوئدیا درادن
؛ کی صن
،یکیژولوئدیا یتشادهب
و ناهج لومش و ینتبم رب قطنم یراگناود و داضت
،تسین ایپوتا
یمن
،دزاس یراکادف یمن
،دبلط نامیا داجیا یمن
،دنک یدوخ و یرگید یمن
،دزاس تیوه فافش بلط یمن دنک و رد کی ماگ
هبور
،رتولج ۀمه نیا یگژیو اه ار هب هیشاح یم دنار . رگا هب رظنم مود هاگن
،مینک یعیبط تسا ۀعماج کیژولوئدیا [
ناریا ] یمن دناوت
نامتفگ ار رد نیا تحاس مهف دنک و هب نآ هزاجا دهد رد یگدنز رمزور ۀ دارفا عامتجا روضح و نایرج ادیپ
،دنک اما رگا هب رظنم
تسخن هاگن
،مینک
،نامتفگ هموظنم یا ییانعم تسا هک هب ره ماظن یرکف و یدرکیور یم دناوت قلاطا دوش . امک هکنیا هب رظن یم دسر
رد ۀعماج زورما
،ام
،بازحا هورگ اه و نایرج یاه
،فلتخم زا نامتفگ یانعم تسخن ار جارختسا هدرک
؛دنا هکارچ
،نامتفگ رگا ۀشیر
هتینردماسپ و ییارگراتخاساسپ هتشاد
،دشاب یمن میناوت رد ۀعماج دوخ نآ ار اب نیا
،فیراعت هشیر و هاگتساخ هتشاد
،میشاب اما اب رظنم
،تسخن اب ضامغا یم ناوت دوجو نامتفگ ار رد هعماج تفریذپ و زا نیا
،ور یم ناوت تفگ هک ۀعماج
،ناریا لیذ نامتفگ یاه
،ییارگلوصا
،یگدنزاس حلاصا یبلط و لادتعا تسیز یم دنک (
،کیجات 1396 .) 2. Gender equality
رد هزرابم یارب یربارب .تسا یربارب یتیسنج
ًاموزل یزاین هب نانیمطا زا یربارب جیاتن درادن
؛ اریز
ضرف یم دنک یتقو هک عناوم تکراشم فذح
یم دنوش
، کی نیمز یزاب ناسکی یارب ودره سنج
دوجو دهاوخ تشاد و نیا عوضوم رظنرد هتفرگ یمن دوش هک نکمم تسا نانز و نادرم تیعقاو اه
و براجت توافتم ب ا رگیدکی هتشاد .دنشاب زا نیا ور
، موهفم تلادع یتیسنج حرطم 1
یم دوش .
تلادع یتیسنج هب تلادع رد جیاتن یگدنز یارب 2
نانز و نادرم هراشا دراد
،هجیتنرد . هب
رتارف زا
یربارب تصرف اه یم دشیدنا
، زاین هب رییغت رد شرگن اه ار یروآدای یم
دنک
، رب قیلاع
، تاحیجرت و
یاهزاین توافتم نانز و نادرم دیکأت دراد و زاین هب عیزوتزاب تردق
و عبانم ار یساسا یم دناد
( زیویر و نداب
، 2008 : 10 .) هب نایب رگید
، یربارب یتیسنج یتیعضو ینتبم رب نوناق ضیعبتدض و
راتساوخ راتفر ناسکی هعماج اب نادرم و نانز تسا
، اما نینچ ینیناوق هبدوخ دوخ نیمضت یمن دننک
هک نانز یم دنناوت زا دوجو نیا نیناوق هرهب دنم وش دن
؛ اریز رد اجنیا لئسم ۀ تخاس یعامتجا و
یتامادقا هک هب ناونع عنام رس یمرب دنروآ
، نانچمه یقاب دنتسه
؛
،نیاربانب موهفم تلادع یتیسنج
حرطم یم دوش هک یموهفم هتسباو هب تلادع یعیزوت تسا . تلادع یتیسنج ینامز ققحت یم دبای هک
طیارش یعامتجا راهم
دوش و سرتسد یریذپ و طلست نز و درم ار رب عبانم
، ناکما ریذپ
؛دزاس یارب
ثم ا ل
، نکمم تسا بصعت راکشآ تبسن هب مادختسا نانز
رد تموکح دوجو
هتشادن دشاب .
نیااب همه
، شیلک ۀ ینهذ هعماج رابرد ۀ شقن نانز و نادرم
،3
رثا دوخ ار دراذگب و ببس دوش هک
هعماج
، نادرم ار رد مادختسا رب
نانز حیجرت دهد سروت(
و ویرازور
، 1375 : 116 .) زا نیا ور
،
تلادع یتیسنج مزلتسم نآ تسا هک مامت ی تلاخادم و
تسایس یاه هعسوت یا یارب ناشریثأت رب
طباور یتیسنج لیلحت دنوش یتیسنج تلادع نینچمه . دنمزاین
یرگنزاب رد تسایس اه و همانرب یاه
هعسوت تسا ات هب وحن یبسانم قیلاع و تیعقاو یاه توافتم نادرم و نانز رظنرد دنوش هتفرگ
( زیویر و نداب
، 2008 : 10 .)
نارگشنک
، ۀعسوت تلادع یتیسنج ار لداعم
« یدنمناوت نانز
» رظنرد یم دنریگ ریبک(
، 2010 ).
رد
نیا بوچراچ
، تلادع یتیسنج
، یزاسدنمناوت ای
ندشدنمناوت نانز
رد داعبا یداصتقا
، یعامتجا -
1. Gender equity 2. Life outcomes
3 . یاهراتخاس یلحم
یرباربان
،یتیسنج
ًامومع دننام یرما
« یعیبط
» هبرجت یم دنوش . هب ریبعت ییویدروب ( 1977 )
، یرباربان یاه
یتیسنج تلاح ییاسکود ادیپ یم دننک . اسکود Doxa( ) ینعی نآ هبنج ییاه زا تنس اه و گنهرف هک نانچ یهیدب ضرف هدش دنا هک
یعیبط هدش دنا ( هرتولام و
،ناراکمه 1389 : 167 .)
یگنهرف
، /یگداوناخ نایم
یدرف
، ینوناق و یسایس تسا
1. هب نخس رگید
، تلادع رد داعبا یداصتقا
،
یتشادهب
، یسایس
، یشزومآ و یقوقح یارب نانز و نادرم تسا .
یارب ققحت تلادع یتیسنج ود درکیور یلک رد همانرب یزیر هعسوت یا حرطم :تسا
)فلا تفایهر یب یفرط یتیسنج هک رد نآ
، همانرب یاه هعسوت هاگن یتیسنج رادن دن . رد نینچ
همانرب ییاه
، نایم نز و درم یتوافت رد تکراشم و
یرادروخرب زا
عفانم مانرب ۀ هعسوت دوجو ادن در و
نآ رد
،اه ه چی هنوگ داوم ینوناق صاخ نانز یمن هدید دوش .
)ب تفایهر تیساسح یتیسنج
،نآ رد هک همانرب
یاه هعسوت اب هاگدید یتیسنج و نایارگربارب ۀ
بسانتم اب طیارش اهروشک میظنت یم ش و ن د و یتح هاگ اب فده شهاک ضیعبت اه و یرباربان یاه
یتیسنج
، مانرب ۀ هعسوت یا صاخ تیعمج نانز نیودت یم دوش . یبایزرا درکلمع همانرب اه و تفرشیپ
نانز رد نینچ همانرب ییاه
، ساسارب صخاش
یاه صاخ نانز تیعضو دوبهب نییعت
یم دوش
( یداش بلط
، 1381 : 64 - 65 .)
نیا هر ی تفا اه
، کیره هب یوحن رد نامتفگ اه ی هعسوت اب درکیور یتیسنج حرطم هدش دنا :
« نانز
رد هعسوت
2»
،
« نانز و هعسوت
3» و
« سنج ی ت و هعسوت
4» .
نانز رد هعسوت : نیا نامتفگ هشیر رد نامتفگ لاربیل درومرد اهرازاب دراد یراداچ(
، 1995 : 26 )
و رتشیب رب هافر و ییادزرقف زا
نانز زکرمتم تسا
،روکذم نامتفگ . هورگ
فده دوخ نانز ( یادج زا
نادرم ) فیرعت یم دنک و هب یاهدنیارف یعامتجا
هک یگدنز یعامتجا نانز
ار لکش یم دنهد
،
یب هجوت تسا زنیه(
، 2008 : 173 .) رد نیا هاگدید
، هبنج یاه یژولوئدیا تیسنج
، تصرف یاه
رباربان نیب نادرم و نانز
، و شزرا یرباربان هک رب راک نادرم و نانز هتشاذگ یم دوش
، یگمه هدیدان
1 . یارب کیره زا نیا
،داعبا هفلؤم ییاه یارب شجنس هئارا هدش تسا . هفلؤم یاه دعب یداصتقا ترابع دنا زا : روضح رد لغاشم
یاراد قوقح
،لااب هدافتسا زا ناریدم لماع
،نز لامعا عفانم
،یداصتقا روضح نانز رد تسایس یاه نلاک یداصتقا و هجدوب یاه
یتلایا و
؛یزکرم رد دعب یعامتجا - یگنهرف
، یداوساب نانز و یسرتسد هب تاناکما هدرتسگ رت یلیصحت
، و ۀئارا ۀهجو هناسر یا تبثم
زا
،نانز شقن اه و تکراشم یاه
؛نانآ رد دعب یگداوناخ / نایم یدرف
، یاهدنور هقطنم یا و یلم درومرد نییعت نامز
،جاودزا قح
باختنا یارب
،قلاط تیامح یسایس
،ینوناق یبهذم یارب نینچ تهج ییاه ( ای دوبن تیدض هنلااعف )
، متسیس یاه ۀدننکداجیا
یسرتسد نانآ هب لیاسو یریگشیپ زا
،یرادراب طقس نینج نمیا و ۀئارا تامدخ یتشادهب
؛یلسانت رد دعب
،ینوناق تیامح ناق و ن زا
،نانز یسرتسد هب عبانم و قح
،باختنا جیورت قوقح و
،نیناوق و هدافتسا زا هاگتسد ییاضق یارب ناربج تراسخ
؛تنوشخ رد دعب
،یسایس یگدنیامن نانز رد یاهدحاو
،یتموکح بحاص تردق ندوب هب ناونع کی داحتا هی یأر هدنهد و رد رظن نتفرگ عفانم نانز رد
میمصت یریگ یاه یسایس ( هرتولام و
،ناراکمه 1389 : 171 .) 2. Women in development (WID)
3. Women and development (WAD) 4. Gender and development (GAD)
هتفرگ یم دنوش .
« نانز رد هعسوت
» هن رب ملظ و روج
، هکلب رب رقف دیکأت یم دنک . نیااب لاح
، رقف ار
دمایپ طلس ۀ نادرم رب نانز یمن اد دن تیپ(
و کیو
، 1384 : 254 .)
نانز و :هعسوت یلئاسم ریظن هشیر یاه یرلااسدرم
، دیدشت یرلااسدرم اب
شرتسگ هیامرس یراد
و لیلحت سلگنا زا روهظ تیکلام یصوصخ
، نیمز ۀ یخیرات نیا بتکم یرکف تسا تیپ(
و کیو
،
1384 : 256 .) هاگدید
« نانز و هعسوت
» ب ر فلاخ درکیور
« نانز رد هعسوت
» - هک رب دورو نانز هب
یزاسون دیکأت تشاد - رگنایب نآ تسا هک نانز هشیمه یشخب زا دنور هعسوت هدوب دنا و
ًاقیقد دنویپ
نانآ اب یزاسون دوب هک انآ ن ار فیعضت و ناوتان درک ( :نامه 254 .) رد نیا نامتفگ هعسوت یا
، دوبهب
عضو ی ت یداصتقا نانز
، رتهب ی ن هار لح یارب نایاپ نداد هب یلایتسا نادرم رب نانز تسا ( چرام دنا و
تراپراپ
، 1995 .)
تیسنج و هعسوت : رد ود نامتفگ یلبق
، هب راتخاس ساسا ی رباربان ی رد طباور ب ی ن نانز و ادرم ن
هجوت هدشن تسا . نامتفگ
« سنج ی ت و هعسوت
»،
نمض نتخادرپ هب
لئسم ۀ یرباربان یتیسنج
، رب
گنوگچ ی ثأت ی ر هعسوت رب لوتزاب ی د طباور تردق زکرمتم هدش .تسا نیا نامتفگ
« ینتبم رب ود موهفم
لک ی د ی تسا : ج سن ی
1ت ا(
ی هد اه ی تبسن هداد هدش هب ظاحل عامتجا ی هب گنانز ی و گنادرم ی ) و طباور
سنج یت
2ی اهوگلا(
ی طباور م یا ن نانز و نادرم هک هب ظاحل عامتجا ی دنبراتخاس ی
هدش دنا )
» زنیه(
،
2008 : 174 .) بحاص نارظن نیا نامتفگ
، اب دیکأت رب طباور یتیسنج ( شیب زا رب دیکأت دوخ نانز )
مشچ زادنا لک هنارگن یرت ار هئارا دندرک هک رب زکرمت دودحم رب هبنج یاه یدیلوت )داصتقا(
ای
یلثمدیلوت )یردام(
یگدنز نانز هبلغ یم دنک گنای(
، 2000 ) و عقاو ی ت اه یی ار رد زکرم هجوت رارق
م ی دهد هک هن اهنت د ی هاگد اه ی عامتجا ی تیسنج ار پ ی ر ی ز ی م ی دننک
، هکلب شقن اه
، لوئسم ی ت اه و
تاراظتنا عم
ین ی ار هب نانز و نادرم صاصتخا م
ی دنهد .
)ب نامتفگ و ۀیرظن نامتفگ وتسنرا ولکلا و لاتناش هفوم
نامتفگ ترابع تسا زا
« نابز هب ۀباثم شنک یعامتجا
» فلاکرف(
، 1989 : 17 .) موهفم نامتفگ
گربرد ی دنر ۀ مه ۀ عاونا لامعا سایس ی و عامتجا ی
، زا هلمج اهداهن و نامزاس اه تس ثاروه(
، 1377 :
156 .) نینچمه نامتفگ اه یماظن هطبار ا ی زا یناعم و اهرادرک دنتسه هک تیوه هژوس اه و هژبا اه ار
م ی دنزاس سیکاکارواتسا(
، 2000 : 6 .) نسنگروی و
سپیلیف
، لوصا و تاضورفم یکرتشم
یارب
1. Gender 2. Gender relations
نامتفگ اه لئاق :دنتسه 1 . نابز یباتزاب زا تیعقاو شیپزا دوجوم
؛تسین 2 . نابز رد بلاق اهوگلا ای
نامتفگ اه راتخاس ادیپ م ی دنک . زا ا نی ور طقف کی س متسی لماع ییانعم دوجو درادن
، هکلب هعومجم ا ی
زا س متسی اه ای نامتفگ اه دوجو دنراد هک ساسارب نآ اه
، اهانعم زا کی نامتفگ هب نامتفگ رگید رییغت
م ی نک ن د
؛ 3 . یاهوگلا ینامتفگ هب سو لی ۀ یاهرادرک ینامتفگ
ظفح ای نوگرگد م ی وش ن د و 4 . نیا ظفح
و ینوگرگد اهوگلا
ار دیاب رد یاهرتسب یصاخ
هک نابز رد نآ اه لمع م ی دنک
، لیلحت درک
نسنگروی(
و سپیلیف
، 2002 : 8 .)
یرظن ۀ نامتفگ
،
« هعومجم یا زا میهافم و هرازگ یاه یلیلحت - یرظن و هب ریبعت ییوکوف
، بوچراچ یاه
یخیرات و هنیمز روحم یارب لیلحت تروص یدنب یاه ینامتفگ تسا
» ( گنیفروت
، 1999 : 12 .) فده رظن ی ۀ
نامتفگ
، ت هف ی م و نشور ندرک روهظ و قطنم نامتفگ اه و وه تی یاه هتخاسرب دش ۀ یعامتجا تسا
هک
نآ اه هب نارازگراک یعامتجا
اطعا م ی دننک . نینچمه
،نآ فده مهف
رما یعامتجا هب
ۀباثم یتخاسرب
یعامتجا
؛تسا نیاربانب
، اب هدافتسا زا یاهرازبا ینامتفگ م ی ناوت ره دپ دی ۀ یعامتجا ار لیلحت .درک ا دی ۀ
یلک رظن ی ۀ نامتفگ نیا تسا هک دپ هدی یاه یعامتجا
، زگره لماک .دنتسین یناعم ه چی هاگ من ی دنناوت یارب
هشیمه تیبثت دنوش و نیا رما
، هار ار یارب شکمشک اه و شلاچ اه ی یمئاد یعامتجا رب رس فیراعت و
تیوه زاب م ی دراذگ هک دوخ تاریثأت ی یعامتجا هب لابند دراد .
ۀناوتشپ یرظن و یشور شهوژپ رضاح
، یرظن ۀ نامتفگ وتسنرا ولکلا و لاتناش هفوم .تسا زا
ا نی ور
، اهنت هب یرظن ۀ نامتفگ نیا ود میهاوخ .تخادرپ ولکلا
و هفوم
، یرظن ۀ دوخ ار اب قیفلت
، کح و
حلاصا ود تنس هدمع
، ینعی مسیسکرام و
ییارگراتخاس تروص
یدنب دندرک . مسیسکرام طقن
ۀ
یعورش یارب ندیشیدنا ۀرابرد
رما یعامتجا رد
رایتخا نآ اه رارق داد و ییارگراتخاس هیرظن
یا
رابرد ۀ انعم درک هضرع نانآ هب .
ولکلا و فوم ه نیا ود تنس ار رد بلاق هیرظن یا ارگراتخاساسپ اب
رگیدکی قیفلت .دندرک ساسارب نیا هیرظن
، لک زوح ۀ یعامتجا
، هکبش یا زا اهدنیارف هب رامش یم دمآ
هک انعم نورد نآ قلخ یم دش . زا نیا رظنم
، لیلحت نامتفگ ناشن یم دهد هک زا قیرط مادک دنیارف
شلات یم مینک ات یانعم هناشن اه ار تیبثت مینک و مادک دنیارف بجوم یم دوش هک رد یخرب تیبثت اه
،
یناعم هب نانچ رما یلومعم لدب دنوش هک نآ اه ار هدیدپ یا یعیبط هب رامش میروآ نسنگروی(
و
سپیلیف
، 1394 : 54 .)
« لصفم یدنب ار هب ره یرادرک قلاطا یم مینک هک نایم رصانع ]فلتخم[
هطبار یا داجیا یم دنک
هک یط نآ
، تیوه نآ اه ۀجیتنرد نیا رادرک لصفم یدنب رییغت یم دنک . یتیلک ار هک ۀجیتنرد رادرک
لصفم یدنب لصاح یم دوش
، نامتفگ یم میمان . کیره زا عضاوم توافتم ار ات هزادنا یا هک نورد کی
نامتفگ هب مه لصتم هدش دشاب
،
« ههرب )دعب(
1» و ره یتوافت ار هک هب یوحن ینامتفگ لصفم هدشن
دشاب
،
« رصنع
2» یم میناوخ
» ولکلا(
و هفوم
، 1393 : 171 .)
رد اجنیا ولکلا و هفوم راهچ موهفم مهم ار فیرعت یم دننک هک رد همادا هب یسررب نآ اه
یم میزادرپ . یارب نیا راک
، میهافم طبترم اب نآ اه
، ینعی
« هرگ هاگ اه
3» و
« تسب
4» اه ار زین حرطم
یم مینک نسنگروی(
و سپیلیف
، 1394 : 56 - 60 :)
نامتفگ ار تیبثت انعم نورد کی ورملق صاخ فیرعت هدرک دنا . یمامت هناشن یاه کی نامتفگ
،
دعب .دنتسه یانعم نآ اه ساسارب
« عضاوم ینتم رب ناشتوافت
» تیبثت هدش .تسا یمامت هناشن اه داعبا
کی ماظن دنا و یانعم ره ناشن ه ار طبار ۀ نآ اب رگید هناشن اه نیعت یم دنک . ره نامتفگ
، زا قیرط
تیبثت یبسن انعم لوح هرگ هاگ یاه یصاخ لکش یم دریگ . هرگ هاگ ناشن ۀ یزاتمم تسا هک ریاس
هناشن اه لوح نآ مظنم یم دنوش . ریاس هناشن اه
، یانعم دوخ ار زا قیرط هطبار ناش اب هرگ هاگ ذخا
یم دننک . نامتفگ یتیلک تسا هک رد نآ
، ره هناشن یا رد بلاق کی دعب و هب ۀطساو هطبار شا اب ریاس
هناشن اه تیبثت هدش .تسا نیا لمع زا قیرط
« درط
5» یمامت یاهانعم رگید
ی هک نآ هناشن
یم تسناوت هتشاد دشاب
، ماجنا یم دریگ
؛ ینعی یمامت طباور رگید ی هک نکمم تسا هناشن اه اب
رگیدکی هتشاد .دنشاب هب نیا بیترت
، نامتفگ ترابع تسا زا لیلقت تلاح یاه .نکمم نینچمه
نامتفگ
، یششوک یارب یریگولج زا
شزغل هناشن اه زا ناشهاگیاج تبسن
هب رگیدکی و هجیتنرد
،
قلخ کی ماظن ییانعم دحاو تسا . ولکلا و هفوم ۀمه تلاح یاه ینکمم ار هک نامتفگ درط یم دنک
،
« نادیم نامتفگ ای زوح ۀ نامتفگ یگنوگ
6» یم دنمان و نآ ار ورملق یرورض داجیا ره رادرک یعامتجا
یم دنناد ( 1393 : 182 .) نادیم نامتفگ
، ینزخم یارب یرادهگن
« دازام انعم
» ی هدشدیلوت هب
ۀلیسو لمع
لصفم یدنب - ینعی درط ییاهانعم هک
ره هناشن رد ریاس نامتفگ اه هتشاد تسا - هب لیسو ۀ کی
نامتفگ صاخ تسا
، ات کی دحاو ییانعم دوش قلخ .
نادیم نامتفگ
، مه ۀ نآ ییاهزیچ تسا
هک
جراخ زا نامتفگ رارق دنراد و یمامت هچنآ نامتفگ درط هدرک .تسا زا هکاجنآ نامتفگ رد هطبار اب
هچنآ جراخ زا نآ رارق یم دریگ هتخاس یم دوش
، هراومه رد ضرعم نیا رطخ رارق دراد هک نامه اه
شفیعضت دننک
؛ ینعی تدحو ییانعم نآ
، رد ضرعم رطخ مهزا دیشاپ ه دش ن هب ۀلیسو ریاس شور یاه
1.Moment 2.Element 3. Nodal point 4.Clouser 5.Exclusion
6.The field of discursivity
تیبثت یانعم هناشن اه رارق .دراد رد اجنیا
، موهفم رصنع هب نایم یم یآ د . اهرصنع هناشن ییاه تسه دن
هک ناشیانعم زونه
تیبثت هدشن
؛تسا ینعی هناشن ییاه هک هب روط هوقلاب یناعم ددعتم دنراد یارب(
لاثم
، ییانعمدنچ .)دنتسه
اب هدافتسا زا نیا موهفم
، نونکا یم میناوت موهفم نامتفگ ار هرابود
تروص یدنب :مینک نامتفگ ششوک یم دنک اهرصنع ار اب نتساک زا تلاح ییانعمدنچ هب
یتیعضو هک
یانعم یتباث هتشاد دشاب
، هب دعب لیدبت .دنک هب نابز ۀیرظن نامتفگ ولکلا و هفوم
، نامتفگ کی تسب
داجیا یم دنک هک فقوت ی تقوم رد ناسون یانعم هناشن اه تس
، اما تسب چیه هاگ ییاهن تسین و لاقتنا
زا
« رصانع
» هب
« داعبا
» چیه هاگ هب روط لماک یمن تروص
دریگ ولکلا(
و هفوم
، 1985 : 110 هب لقن زا
نسنگروی و
سپیلیف
، 1394 : 59 ) . زگره یمن ناوت نامتفگ ار نانچ لماک تیبثت درک هک هب لیلد رثکت
ییانعم رد نایم نامتفگ فیعضت دوشن ای رییغت دنکن نسنگروی(
و سپیلیف
، 1394 : 59 ) .
نامه روط هک هتفگ دش
، هرگ هاگ اه هناشن یاه یزیامتم دنتسه هک کی نامتفگ لوح نآ اه نامزاس
ادیپ یم دنک
، اما نیا هناشن اه هب یدوخ دوخ ییاوتحم .دنرادن تقیقحرد یرظن
ۀ نامتفگ
، نآ ییاهرصنع
ار هک هب یور باصتنا یناعم نوگانوگ دنزاب
،
« لاد یاه لایس
1» یم دمان ولکلا(
، 1990
؛ 1993 .)
لاد یاه لایس
، هناشن ییاه تسه دن هک نامتفگ یاه فلتخم ششوک یم دننک هب شور صاخ ناشدوخ
هب نآ اه انعم .دنشخبب هرگ
هاگ اه لاد یاه لایس تسه دن .
« هرگ هاگ
» هب طقن ۀ هنیرولب
2ندش نورد کی
نامتفگ صاخ قلاطا یم دوش و
« لاد لایس
» هب شکمشک یراج
نایم نامتفگ یاه فلتخم یارب
تیبثت یانعم هناشن یاه مهم قلعت .دراد
نونکا مه ۀ رصانع یلیلحت مزلا یارب فیصوت موهفم لصفم یدنب ار رد رایتخا میراد
؛ اریز ره
یتیوه هطبار یا تسا
، یتح رگا ماظن طباور هب طقن ۀ تیبثت ای یماظن رادیاپ زا توافت اه دسرن
؛
چ هکار مه ۀ نامتفگ اه
، هب ۀلیسو زوح ۀ نامتفگ یگنوگ ای(
نادیم )نامتفگ هک رد نآ اه زیررس یم دوش
،
راچد هلاحتسا یم دنوش . لاقتنا زا
« رصانع
» هب
« ههرب اه
» زگره لماک یمن دوش . تلزنم
« رصانع
»،
هاگیاپ
لاد یاه یروانش تسا هک رداق هب لصفم یدنب لماک اب هریجنز یا ینامتفگ تسین و نیا تلصخ
روانش
، تیاهنرد رد
ره تیوه ینامتفگ دننام(
تیوه )یعامتجا ذوفن
یم دنک
، اما رگا تلصخ مامتان
ره تیبثت ینامتفگ ار میریذپب و مه نامز
، تلصخ هطبار یا ره یتیوه ار دییأت مینک
، تلصخ مهبم
لاد و تیبثت ندشن ش هب ۀلیسو چیه یلولدم
، طقف ینامز دوجو دراد هک لولدم یاه یب یرامش دوجو
هتشاد دشاب . رقف لولدم اه
، لصفم یدنب راتخاس ینامتفگ ار زا مه یمن دشاپ
، هکلب هب سکع
، نیا
1.Floating signifiers 2.Crystallization
ییانعمدنچ هک تسا1
نینچ یراک یم دنک . عقاورد
، ییانعمدنچ نامه
یزیچ تسا هک دعب نیدامن و
هب روط هبناجدنچ نییعت
دش ۀ ره تیوه یعامتجا ار
لکش یم دهد . هعماج زگره هب تمس نیا ینامه اب
شدوخ شیپ یمن دور
، ات یتقو ره طقن ۀ یزکرم نورد یتینتمانیب ماوق
یم دبای هک رد نآ ریزارس
یم دوش . رادرک لصفم یدنب
، مئاق هب تخاس یطاقن یزکرم تسا هک هب روط صقان انعم ار تیبثت
یم دننک و نیا تلصخ مامتان
، مدقم رب یگدوشگ رما
یعامتجا تسا
هک دوخ رد ضوع
، لوصحم
زیررس مئاد نایاپ یریذپان زوح ۀ نامتفگ یگنوگ نادیم(
)نامتفگ هب نورد ره نامتفگ تسا ولکلا(
و
هفوم
، 1393 : 185 .)
لیلحت ولکلا و هفوم
، زیامت نایم یاهرادرک ینامتفگ
و ینامتفگریغ ار
رانک یم دهن و تسخن رب
نیا هتکن هحص یم دراذگ هک ره هژبا یا هب ۀلزنم هژبا یا زا کی نامتفگ لکش یم دریذپ
، ات اجنآ هک
چیه هژبا یا جراخ زا طیارش ینامتفگ روهظ
یمن دبای . مود هکنآ ره یزیامت نایم هچنآ
ًامومع
هبنج یاه ینابز و یراتفر رادرک یعامتجا هدناوخ
یم دوش
، ای زیامت یتسردان تسا ای دیاب شهاگیاج
ار هب ۀلزنم یعون یراذگزیامت رد
بوچراچ دیلوت
یعامتجا انعم
دبایزاب هک رد بلاق تیلک یاه
ینامتفگ راتخاس ادیپ یم دنک . دیاب رد اجنیا هب ود هتکن هجوت دوش . تسخن هکنآ رگا هعومجم یا
هب حلاطصا ینامتفگریغ (
اهداهن
، نونف
، نامزاس دلوم و )...
لیلحت یم دوش
، ام طقف لکش یاه مک و شیب
هدیچیپ یا زا عضاوم نایم هژبا اه ار یمرد میبای هک لوصحم یترورض
ینوریب تبسن هب یماظن دنتسین
هک هب نآ اه تخاس یم دهد و نیاربانب
، طقف نآ اه ار یم ناوت لصفم یدنب یاه ینامتفگ .تسناد مود
هکنیا للادتسا ام
، شریذپ یگناگود کیسلاک
هیلوا نایم ۀزوح ینیع - هک نوریب زا ره لخادم ۀ
ینامتفگ لکش
یم دریگ - و ینامتفگ لکشتم
زا تارهاظت بان
هشیدنا .تسا حضاو تسا هک
صاوخ یدام هژبا اه
، یشخب زا یزیچ تسا هک ام نامتفگ یم میناوخ . ام تلصخ یدام ره راتخاس
ینامتفگ ار یم میریذپ نامه(
: 173 - 177 )
؛ نیاربانب
، مه ۀ شنک یاه یعامتجا ار
یم ناوت لصفم یدنب
ینامتفگ هب رامش .دروآ
ولکلا و هفوم هب یگنوگچ نیوکت
و کینومژه ندش نامتفگ اه زین دنتخادرپ . نآ اه رب یا نایب
یگنوگچ نیوکت
کی نامتفگ
، رب رصنع
« تیریغ یزاس
2» دیکأت یم دنزرو . تیریغ یزاس هفوم و ولکلا
هشیر رد تسایس .دراد هب رظن ولکلا و هفوم
، یاهدنیارف یسایس
نیرتشیب تیمها ار دنراد ولکلا(
،
1990 : 33 .) هب یلکروط
، دیلوتزاب انعم و رییغت وحن ۀ باستنا انعم
، یلامعا یسایس دنا . تسایس رد
1.Polysemy 2.Antagonism
