بررسی نقش حیاط در پیکره بندی فضایی مساجد در راستای ارتقاء راندمان عملکردی با استفاده از روش چیدمان فضایی

۹۱

یدرکلمع نامدنار یاقترا رد طایح شقن یسررب

*اضف نامدیچ شور زا هدافتسا اب دجاسم

3ییایک میرم ،²رگ هتسویپ بوقعی ،^1**یردیح ربک ا یلع .ناریا ،جوسای ،جوسای هاگشناد ،یسدنهم و ینف هدکشناد رایداتسا ^۱

.ناریا ،جوسای ،جوسای دحاو ،یملاسا دازآ هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم هورگ ،یزاسرهش یرتکد ^۲ .ناریا ،جوسای ،جوسای دحاو ،یملاسا دازآ هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم هورگ ،یرامعم یرتکد یوجشناد ^۳

)۹5/۱۲/۱۱ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹4/۶/۱ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ یرامعم یــحارط تایرورض زا یــهاگ و راکــنا لباقریغ نارــیا یرامعم یــیاضف راتخاــس رد طاــیح شــقن و تخاــس رد ناریا یراــمعم یاــهانب یلصا وــضع نــیا .تــسا یــیایفارغج و یــمیلقا طیارــش ببــس هــب زا یرایسب یدنب هرکیپ زا ،یرهــش مک ارت هب طوبرم لئاسم و نیمز تلاکــشم لیلد هب یزورما یاهزاــس لیدبت هدــش اهر رصنع کی لکــش هب ای و فذح دجاــسم دننام یعمج یاه یربراک صوــصخ هــب اــهانب نیا و دوــش یم هتفرگ هدیدان انب یدرکلمع هدزاب رییغت رد نآ شقن هک تــسا یلاح رد نیا .تــسا هدش هداد قوــس دجاــسم یدرکلمع نامدنار رب طایح شقن یــسررب یاتــسار رد ار رضاح شهوژپ فده رما یریگرارق تیعقوم ،انب یدنب هرکیپ رد طایح دوجو مدع ای دوجو نوچ یلماع ،ساسا نیمه رب .تسا و دش هتفرگ رظن رد رضاح شهوژپ رد یــسررب دروم یاه صخاــش ناونع هب نآ هــسدنه عون نینچمه و و دیدرگ باختنا یدروم یاه هنومن ناونع هب رصاعم و یتنــس یاه حرط اب دجــسم تفه نآ ساــسا رب نینچمه و فارگ میــسرت شور ود زا هدافتــسا اب "یدرکلمع نامدنار" شجنــس هب طوبرم یاه لیلحت دوجو داد ناــشن قیقحت جیاتن تیاهن رد .تفریذپ ماــجنا اهنآ یور رــب Depthmap رازــفا مرن زا هدافتــسا رد ار یدرــکلمع ناــمدنار رادــقم نیرتــشیب ،انب یــسدنه زکرم رد لیطتــسم هــسدنه اــب یزــکرم طاــیح .دنک یم داجیا دجاسم

یدیلک یاه هژاو .ییاضف نامدیچ ،یدرکلمع نامدنار ،دجسم ،طایح

رب هیکت اب ناــمز رذگ رد یراجاق یاه هناخ یدرــکلمع - یدبلاک تلاوــحت نییبت« :ناونع اــب موــس هدنراگن یرتکد هلاــسر زا هتفرگ رــب هــلاقم نــیا*

.دشاب یم ماجنا تسد رد جوسای دحاو یملاسا دازآ هاگشناد رد هک تسا »)زیربت :یدروم ی هنومن( یدرکلمع نامدنار موهفم .E-mail: Aliakbar_heidari@yu.ac.ir ،۰۷4-۳۱۰۰۹555 :ربامن ،۰۹۱۷۱4554۹4 :نفلت :لوئسم هدنسیون**

۱۰4 - ۹۱ تاحفص ۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

۹۲

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

رد هــچ یــناریا یتنــس یراــمعم یــیاضف راتخاــس رد طاــیح و )... و ارــسناوراک ،هــسردم ،دجــسم( دــننام یــمومع یاــه یربراک یا هژیو هاگیاج زا ،)اه هناخ دننام( یمومعریغ یاه یربراک رد هــچ یدرکلمع رظنم زا ،یــمیلقا یاــهدربراک رب هولاع و هدوــب رادروــخرب یریگرارق اب هک بیترت نیا هــب .تــسا هدوب یناوارف تیمها زئاح زین نیمات رب هولاع ،نآ فارطا رد اهاضف ریاــس شنیچ و انب زکرم رد نآ یسرتسد تایفیک ،دوخ فارطا یاهاضف یارب بسانم رظنم و رون ار ناربراک طــسوت اهنآ زا هدافتــسا نازیم و عون نــینچمه و اــهنآ هــب رضاح شهوژپ رد عوــضوم نــیا هک هداد یم رارــق عاعــشلا تحت زــین روظنم .دریگ یم رارق یــسررب دروم یدرکلمع نامدنار ناونع تحت نازیم یــترابع هب اــی اضف یرو هرــهب نازــیم ،یدرــکلمع ناــمدنار زا ینامز هک ینعم نیا هب .تسا ناربراک طسوت اضف زا یریذپ هدافتسا نازیم هک دریگ رارق یا هنوگ هب صاخ یدنب ه رکیپ کی رد ییاضف هک ناکــما لــباقم رد و شــهاک نآ رد طــبترم رــیغ یاــه تیلاعف ذوــفن رتهب دناوت یم ،دبای شیازفا نآ رواجم یاهاضف هب یناــسر تامدخ دمآراک اضف یــتلاح نینچ رد هــک دریگ رارق نارــبراک هدافتــسا دروــم تــسا یرتلااب یدرکلمع نامدنار یاراد یرــیبعت هــب و هدــش یقلت .)Mostafa & Hassan, 2013(

یــیاضف راتخاــس رد طاــیح رــصنع ،نارــیا یتنــس یراــمعم رد هک ینعم نــیا هب .تــسا هدوب رادروخرب یصاخ تــیمها زا دجــسم دجــسم نتخاــس دصق هــک یدراوــم رد ،دجــسم یاــنب تخاــس رد طایح ادتبا رد ،تسا هتــشاد دوجو ناگدنزاــس نهذ رد راد طایح هدومن یبای ناکم انب یدنب هرکیپ رد مظنم ًلاماک هــسدنه کی اب ار لوح ار ... و اــه ناویا ،اه ناتــسبش هلمج زا رصانع ریاــس سپــس و ،۱۳۷8 ،هداز نــیما ؛۱۹ -۱8 ،۱۳85 ،یــنایک( دــندومن یم اــپرب نآ یزکرم طایح هک دــسر یم رظن هب نینچ باــسح نیا اب .)۳۲-۳4 دم دجــسم یانب ییاضف و یــسدنه راتخاــس رد هیاپ رصنع اهنت هن روضح یارب یــناکم و شخب تدحو یلماع هــکلب ،هتــشاد رارق رــظن هتفر یم رامــش هب زین یرهــش یاضف کی ناونع هــب مدرــم لــماعت و هحص زین نآ یــگنهرف و یعامتجا تــیمها رب عوضوم نــیا و تــسا هــجوت اــب یزورــما دجاــسم رد هــک تــسا یــلاح رد نــیا .دراذــگ یم دراوم زا یرایــسب رد ،نــیمز هب طوبرم تلاکــشم و هــینبا مــک ارت هــب

نآ ناکــم ،یدنب هرکیپ ظاــحل هــب اــی و فذــح اــنب دــبلاک زا طاــیح سپ هچنآ ،دجــسم تخاــس رد هک ینعم نیا هب .تــسا هدرک رییغت رارق هدافتسا دروم طایح ناونع تحت ،دنام یم یقاب انب تخاس زا نآ رگید طاــیح ،یتلاح نــینچ رد هــک تــسا یهیدب اذــل .درــیگ یم روبع یارب یــلحم هب اهنت و هتــشادن ار دوخ شــخب تدحو تــیهام لیلحت نمض رضاح شهوژپ ساــسا نیمه رب .تسا هدــش لیدبت رب نآ شقن ،دجاــسم رصاعم و هتــشذگ یرامعم رد طاــیح هاگــیاج هی هجوت اــب و دهد یم رارــق لیلحت دروــم ار اــنب یدرــکلمع ناــمدنار ،انب یــیاضف راتخاــس رد نآ ندوــبن اــی ندوــب نوــچ ییاه صخاــش مظنم هسدنه نتــشاد نینچمه و انب یدنب هرکیپ رد نآ تیعقوم حیضوت نــیا اب .دزادرــپ یم مــهم نیا لــیلحت هــب ،نآ مــظنمان اــی و :تسا یسررب لباق ریز دراوم بلاق رد قیقحت تلااوس تسا یرورض دجاسم یدنب هرکیپ رد طایح دوجو اساسا ایآ - ً

؟ریخای ناــمدنار یاــقترا یاتــسار رد طاــیح بــسانم یــبای ناکم -

؟تسا هنوگچ دجسم یدرکلمع یاقترا رد بوــلطم دــید تیفیک داــجیا ترورــض هــب هــجوت اــب - طایح یسدنه راتخاس نیرت بسانم ،دجاسم یدرکلمع نامدنار هچ هب ،دشاب هتشاد ار یبولطم تیفیک یرصب یــسرتسد نآ رد هک ؟تسا لکش لباق تروص نیا هب قیقحت تایضرف ،قوف تلااؤس هب هجوت اب

:دنشاب یم هئارا دجسم یدرکلمع نامدنار یاقترا یاتــسار رد طایح دوجو -۱

.تسا یرورض تــیعقوم ،دجــسم یدرــکلمع ناــمدنار یاــقترا روــظنم هــب -۲ اب ار طابترا نیرتــشیب هک دوــش هتفرگ رظن رد یا هنوگ هب دیاب طایح یسدنه زکرم رد نآ یریگرارق اذل .دشاب هتــشاد هدیــشوپرس یاضف .دراد هارمه هب اضف یارب ار یرو هرهب نازیم نیرتشیب انب یروحم یاــضف هک دــشاب یا هنوگ هب دــیاب طاــیح هــسدنه -۳

.دسرب لقادح هب نآ رد رعقم یاضف و دیآ دوجو هب نآ رد بسانم

قیقحت تایبدا -1

و هسدنه رب دیک أت اب( طایح شقن یسررب هب ادتبا ،شخب نیا رد .دوش یم هتخادرپ یصخش و یعمج یاه یربراک رد )نآ یبایناکم اضفوحن یاه نیسروئت هاگدید ،شهوژپ عوضوم هب هجوت اب سپس دروــم نآ رــب رــثوم لــماوع و اــضف یدرــکلمع ناــمدنار اــب طاــبترا رد نیا رد یرــظن بوــچراچ هــئارا هــب تــیاهن رد و هــتفرگ رارــق یــسررب .دوش یم هتخادرپ صوصخ ناریا دجاسم یدنب هرکیپ رد طایح یاهوگلا عاونا -1 -1 یکی ادتبا زا دجــسم رد طاــیح ،دــیآ یمرب دهاوــش زا هــک هــنوگنآ تــسا هتفر یم رامــش هب ییاضف یدــنب هرکیپ یــلصا یاــه شخب زا

یاضف ،رصاعم نارود ات ملاــسا دجاــسم نیتــسخن زا هک یوحن هب هتــشاد ریگمــشچ یروضح ،دجاــسم رد نــحص یریبعت هــب اــی زاــب روهــشم لاوقا رــبانب )ص( رــبمایپ دجــسم لاــثم ناوــنع هــب .تــسا روصحم زاب یاضف یاــنبم رب ،ملاــسا یاملع و قرــشتسم نیققحم فرص هب افرص ،هدش ضراع نآ هب هک یتافاضا و تسا هتفرگ لکشً هولاع .)۳5 ،۱۳۹4 ،ناراکمه و یناملــس( تسا هدوب یزادنا هیاــس ،دجــسم تخاــس ماکحا و یخیرات یاه هنومن رد قیمعت اــب نیا رــب یزیچ ،دجــسم رد زاــب یاضف هــک دوــش یم تــشادرب عوضوم نــیا

۹۳

شور زا هدافتسا اب دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا رد طایح شقن یسررب اضف نامدیچ

اسب هچ و تسا هنارامعم عونت افرص ای و میسقت یاضف کی زا شیبً هچنانچ ؛دروآ رامش هب یلحم یرامعم ثاریم کی اهنت ار نآ ناوتن هک ملاسا لبقام یاه هاگ شیاین زا یرایسب هب طایح ندومن هفاضا ،دنا هدش لیدبت دجسم هب و هتفای یربراک رییغت ملاسا روهظ زا دعب یــسررب اب لاح نیا اب .)۱۳۷8 ،راک هرــقن( تــسا اعدم نیا رــب یــلیلد ،ملاسا نید رظنم زا هک دوــش یم نایامن عوضوم نیا یهقف ماکحا هلمج زا هک درــیگ ماجنا زاب یاضف رد اــمتح دیاب تاداــبع زا یــخرب زامن( اقــستسا زامن ،ناــبرق و رطف دایعا یاــهزامن هب ناوــت یم اــهنآ یدراوم و هثاغتسا زامن ،هفرع زور زامن ،)دنوادخ زا ناراب تساوخرد دوجو موزل رب عوضوم نیا .)۱۳8۰ ،یمق( دومن هراشا تسد نیا زا رد نیا .دراذگ یم هحص زین دجــسم یدنب هرکیپ راتخاــس رد طایح هلمج زا فــلتخم لیلاد هــب انب ،رــصاعم نارود رد هــک تــسا یــلاح هدوب طایح دقاف ای دجاــسم زا یرایــسب ،یرهــش یاه نیمز شزرا رد فقــسمریغ تروــص هــب هــک نــیمز زا یــکچوک شــخب هــکنیا اــی و رد نیا .دــنریگ یم رــظن رد طایح ناوــنع هب ار دوــش یم هــتفرگ رــظن نوریب زا رورــم و روــبع روظنم هــب افرص اــضف نیا زا هــک تــسا یــلاحً هب نینچ لاــح نیا اــب .دوــش یم هدافتــسا سکعرب و ناتــسبش هــب طابترا داــجیا و دجــسم یرامعم زا نحص فذــح هک دــسر یم رــظن یاــه حرط رد دجــسم نورد و نورــیب نــیب هطــساو یب و میقتــسم هب ار نورد هــب نوریب زا نــمؤم راذــگ یبتارم هلــسلس مــظن ،رــصاعم رد تولخ تیصوصخ لــیلقت نمض و هداد رارــق ریثات تــحت تدــش بلق روضح تهج زاین دروم تادیهمت و تاناکما رب ،دجسم نورد .)۳4 ،۱۳۷8 ،هداز نــیما( دراد یفنم ریثات ،شمارآ هــلمج زا نــموم زا یکی ،زاــب یاهاضف اب هدیــشوپرس یاهاضف بــیکرت یــگنوگچ یرامعم فلتخم یاــهاضف تخاــس و یحارط رد مــهم تاــعوضوم هوحن رب یــنوگ انوگ یاه هدیدپ و لــماوع ،طابترا نــیمه رد .تــسا هتــسب یاهاضف اب اهنآ بیکرت یگنوگچ و زاــب یاــهاضف یریگ لکــش راتخاــس رد نآ درکراک عون هب ناوت یم اهنآ هلمج زا هک دــنراد شــقن طاــیح .)۷۰،۱۳۹۰،هداز ناطلــس( دوــمن هراــشا رــظن دروــم یاــنب هتخاــس عبرم اــی و لیطتــسم لکــش هــب رتــشیب یتنــس دجاــسم رد فرط راــهچ نوچ فــلتخم یاهوگلا بــلاق رد هــک تــسا هدــش یم روصحم فرــط ود دراوــم یضعب رد و روــصحم فرــط هــس ،روــصحم Meir, Pearlmutter & Etzion, 1995, 564-( تــسا هتفای یم دومن لماوع هطــساو هب و نامز تــشذگ اب هک تــسا یلاح رد نیا .)566 و نامتخاــس تهج ،تیاــس ،یفارگوپوت تیدودحم نوچ یفلتخم حرط رد زین لکــش Y یتح ای و U، L، T نوچ یدیدج لاکــشا ...

اب .)Ibrahim et al., 2013,173( تــسا هدــش رهاظ طایح یــسدنه رد طایح هاگیاج لیلحت روظنم هب ،رضاح شهوژپ رد حیضوت نــیا یاه لدم زا یدروــم یاه هنومن یــسررب رد ،دجاــسم یدــنب هرکیپ هب هجوت اب راد طایح فــلتخم یاه هنوگ( راد طایح و طاــیح نودــب دجاسم و رصاعم دجاسم یدنب هرکیپ عاونا رد ،)نآ نامدیچ لدم .ددرگ یم یفرعم همادا رد هک دوش یم هدافتسا یتنس یدرکلمع نامدنار فیرعت -2 -1 نوــچ یــلماوع هــک دــنا هداد ناــشن فــلتخم یاــه شهوژپ یمیلقا یاــهراکهار ،یفرصم حــلاصم تیفیک ،تخاــس یژوــلونکت یناــسنا یاــهاضف تخاــس هــب رــجنم یــیاهنت هــب دــنناوت یمن ... و

هــطبار عوــن هــک تــسا یــلاح رد نــیا .)۱۳۹۲ ،تروــپوپار( دنوــش زا درف هــک تــسا یتاراظتنا نازــیم هب هتــسب ،طــیحم کــی و ناــسنا رظن دروم طــیحم درکلمع عوضوم نــیا و دراد نــهذ رد طــیحم نآ رظن زا طیحم هچنانچ .دــهد یم رارق عاعــشلا تحت یدایز دح اــت ار طسوت نآ یریذپ هدافتــسا تیلباق هک دــشاب یا هنوگ هب یدرکلمع یاهزاین عــفر ییاناوت هــک تــسا ینعم نیا هب ،دــبای شــیازفا دارــفا تحت عوضوم نیا هک تــسا اراد ار نآ زا ناگدننک هدافتــسا فلتخم Mostafa & Has-( دوــش یم هتخانــش یدرکلمع ناــمدنار ناوــنع یرو هرهب« یترابع هب ای نامدنار ،یدرــکیور نــینچ رد .)san, 2013 هب طوبرمان یاــه هورگ ذوــفن نازــیم ندناــسر لقادح هب یــنعم هــب تــسا مه رانک رد طبترم یاهاضف بــسانم یهدنامزاــس و رگیدکی رگیدکی هب بسانم یناسر تامدخ ورگ رد اهنآ ییاراک هک یوحن هب طباور یریگ لکــش هب رجنم ،یــیاضف یهدنامزاــس عون نیا .دــشاب .)Hillier, 2007, 229( »دوــش یم زــین اــضف رد یــعامتجا دــمآراک یدرکلمع تــیبولطم رظنم زا ار اــضف دبلاک هــک یــیاه شور زا یــکی هک درکیور نیا .تــسا اضفوحن کینکت ،دهد یم رارق یــسررب دروم نازیم ،دزادرپ یم اضف نامدیچ راتخاــس یــسررب هب زیچ ره زا شیب نازیم رد ار ییاضف یدنب هرکیپ ماظن کی رد اضف زیر کی نامدنار ،شور نیا رد .دنک یم یفرعم ناربراک طــسوت نآ یریذپ هدافتــسا طباور یگنوگچ کرد و اــضف یدنب هرکیپ فیصوت تهج یــتاعلاطا راتفر عون ،نآ هلیــسو هب هک دوــش یم هئارا نارگــشهوژپ هب یــیاضف رد .)Peponis, 2001( دوــش یم ینیب شیپ لــباق طیحم رد ناــسنا رد رظن دروــم یاضف رارقتــسا تیعقوم نوــچ یلماوع ،طاــبترا نــیا رواجم یاهاضف اب نآ طابترا و یدنویپ مه نازیم ،انب یلک راتخاس تــسد نیا زا یدراوم و روــکذم یاــضف هب یــسرتسد نازــیم ،دوــخ لیلحت اب هک دنتــسه راذگریثات رظن دروم یاضف نامدنار نازــیم رد و تکرح یوــگلا ،ییاضف عــیزوت یگنوگچ هــب ناوت یم ،دراوــم نــیا همادا رد .)Hillier & Hanson, 1984( درب ییاضف رد یریذپروضح یدرکلمع نامدنار لــیلحت تهج یوحن یاه صخاــش یفرعم هــب .دوش یم هتخادرپ هتسب یاضف کی یدرکلمع نامدنار یاه صخاش یسررب -3-1 ییاهرازبا ،اــضف وحن کــینکت رد ،دــیدرگ ناونع هــک هــنوگنامه هک دریگ یم رارــق هدافتــسا دروم یدرکلمع نامدنار شجنــس یارــب

.دوش یم هتخادرپ دراوم نیا یفرعم هب لیذ رد ،هطقن کی ماــغدا نازیم اــی یدــنویپمه :یدــنویپمه -1-3-1 یلک متسیس زا هطقن کی یگداتفا ادج ای یگتسویپ نازیم رگناــشن ییاضف .)۶8،۱۳8۱ ،ناگداز ساــبع( دــشاب یم رت نییاپ متــسیس ای یگچراپکی یاراد رگید یاهاضف اب هک تسا دایز یدنویپمه یاراد یاراد طاــبترا صخاــش اــب صخاــش نیا ساــسا نــیمه رــب .دــشاب ینعم هب رتــشیب ،یدنویپمه هک ینعم نــیا هب تــسا یطخ هــطبار .تسا رواجم یاهاضف اب رتشیب طابترا زا هدافتــسا اــب یدرــکلمع ناــمدنار نازــیم یــسررب روــظنم هــب هدافتــسا اــضف وــحن یــضایر طــباور رازــبا زا ،یدــنویپمه صخاــش تبسن( ییاضف راتخاــس صخاــش " ناونع تحت نآ زا هک دوــش یم

۹4

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

- اــضف تبــسن ،صخاــش نــیا رد .دوــش یم داــی ")دــنویپ - اــضف اهاضف نیب دوجوم یاــهدنویپمه لک دادعت میــسقت زا )R(،دنویپ هب )K( اــنب رد دوــجوم یاــهاضف لک دادــعت رــب کــی هــفاضا هــب )L(

.)Bellal, 2007, 7( )۱ هطبار( دیآ یم تسد )۱ یتوافتم یــناعم کی ددــع نوــماریپ R رــیداقم ،قوــف هــطبار رد هجرد هدنهد ناــشن کــی زا رتــشیب ریداقم هــک یــنعم نــیا هــب دراد ییاضف راتخاــس کی "یگدــش عیزوت" و "ندوــب یا هــقلح" زا یــیلااب یریذپ فاطعنا نازیم شیازفا هدنهد ناــشن عوضوم نیا هک تــسا اضف یدرــکلمع ناــمدنار شــیازفا هــجیتن رد و اــضف زا هدافتــسا رد هدنهد ناــشن ،کی زا رتمک رــیداقم هک تــسا یلاح رد نــیا .تــسا یربراک ندوب یمومع هب هجوت اب هک تسا اضف رتشیب یگداتفا ادج دروم رتمک اــنب یدنب هرکیپ رد نینچنیا یــیاهاضف دوــجو ،دجــسم ندوب نییاپ زا ناــشن ،عوضوم نیا هک دریگ یم رارق مومع هدافتــسا ییاضف هچنانچ هک تسا رکذ هب مزلا( .دراد نآ یدرکلمع نامدنار ندوب نییاپ هــب هجوت اب ،دــشاب هتــشاد دوجو دجــسم رد نینچنیا نوچمه یلصا یاضف ناونع هب دناوت یمن ،نآ یدرکلمع نامدنار اذل و دوــش هتفرگ راک هب مومع هدافتــسا یارب طایح ای و ناتــسبش یاهاضف ناوــنع هب رتــشیب ،تایصوصخ نــیا اب یــیاهاضف نــینچ .)دنریگ یم رارق هدافتسا دروم ... و اهرابنا دننام یتامدخ اهاضف نــیب هطبار یــنعم هــب طاــبترا صخاــش :طاــبترا -2-3-1 هب .تسا رادروخرب یصاخ تیمها زا یعمج یاه یربراک رد هک تسا هدافتسا تیلباق ینعم هب ،اهاضف نایم طابترا دوجو هک ینعم نیا صخاش نیا رادقم هچ ره و تسا مدرم فلتخم راــشقا طــسوت نآ زا ،رظن دروــم یاضف رتــشیب یریذپ هدافتــسا یــنعم هب ،دــشاب رتــشیب هجیتن رد و بــسانم یرــیذپذوفن نازــیم ،بوــلطم یــیاضف شدرــگ Hillier, 2007, 202; Penn(دوــش یم نآ یدرکلمع نامدنار شــیازفا وحن رد صخاــش نیا شجنــس روــظنم هــب .)et al., 1999, 193-218 صخاش" ناونع اب نآ زا هک دوش یم هدافتسا یضایر طباور زا زین اضف .دوش یم دای زین "ندوب ییاضف هجرد" یریبعت هب ای " اضف عون .دهد یم ناــشن ار طاــبترا دادعت رــظن زا اــهاضف عاوــنا ،۱رــیوصت تــسا ییاضف a عون یاضف ،تــسادیپ ریوصت نیا زا هک هنوگ نامه b عوــن یاــضف .دراد طاــبترا هــیحان کــی زا و اــضف کــی اــب اــهنت هــک رد اضف هس نیا هک یلاح رد دراد طابترا اضف ود اب هک تسا ییاضف هب ینامز c عون یاضف .دنهد یم لکش ار یطخ ریسم کی مه رانک یاضف تیاهن رد و دــشاب هتفرگ لکــش هقلح کی هک دیآ یم دوــجو هقلح دنچ ای ود یقلات لحم رد هک دیآ یم دوجو هب ینامز زین d عون

.)Manum, 2009, 7( دشاب هتفرگ رارق حرط رد هــچ رــه ،دجــسم یرــبراک ندوــب یــمومع هــب هــجوت اــب شــیازفا یــنعم هــب ،دــبای شــیازفا d حرــط اــب یــیاهاضف ،اــنب یــلک ناــمدنار نازــیم یــتلاح نــینچ رد و هدوــب نآ زا یریذپ هدافتــسا کــی رد هــچره عــبت هــب و دــبای یم شــیازفا زــین اــنب یدرــکلمع رد ،دنشاب هتفرگ لکش رتشیب a عون یاهاضف ،ییاضف یدنب هرکیپ تیلباق هجیتن رد و هدــمآ دوجوب رتــشیب ییاضف یاوزنا تلاح نــیا تلاح نیا رد اذل ؛دوــش یم رتمک مومع طــسوت نآ یریذپ هدافتــسا .دبای یم شهاک اضف یدرکلمع نامدنار نازیم عون یاهاضف دادعت ،انب کی حرط ندوب a هجرد هبساحم یارب ندوب b هجرد .دوــش یم میــسقت کی یاهنم اهاضف لک دادعت رب a ود یاهنم اهاضف لک دادعت رب b عون یاهاضف دادعت میــسقت اب زین یاهاضف دادعت میسقت اب زین ندوب d و c هجرد .دوــش یم هبــساحم دوــش یم هبــساحم هطوبرم حرط رد اهاضف لک دادعت رب d اــی c عوــن .)Guney, 2005, 626(

)۲ )۳ )4 )5 ،تــسا ددعت هژاو اب زارتمه ،باختنا موهفم :باختنا -3-3-1 یارب هدیدپ کی اب طابترا رد باختنا قح هاگ ره هک ینعم نــیا هــب یارــب شور کــی زا شــیب هــک تــسا یــنعم نادــب ،دراد دوــجو درــف .)Jun & John ,1998,153( دراد دوجو رظن دروم فده هب ندیــسر نازــیم هــچ رــه ،یــعمج یاــه یربراک اــب طاــبترا رد و یراــمعم رد و عمجت ،دوــش رتــشیب اــضف کی هــب ندیــسر یارــب ریــسم باــختنا ییاــسانش ،یتلاح نینچ رد .دریگ یم تروــص رت ناــسآ اضف هیلخت دنناوت یم یــتحار هب نارــبراک هجیتن رد و هــتفرگ تروــص رــتهب اــضف نینچ ناوت یم ساــسا نیا رب .دــننک هدافتــسا رظن دروم یاــضف زا هب رجنم باختنا ددــعت ،یعمج یاه یربراک رد هــک تــشاد ناعذا .دوش یم اضف رد یدرکلمع نامدنار شیازفا نآ ،دشاب دایز اضف کی رد دوجوم یاه باختنا دادعت هک ینامز طایح هک یــشقن .دوــش یم لیدبت هدننک عیزوت یاضف کی هب اضف .دنک یم قدص عوضوم نــیا اب طابترا رد ،دراد یتنــس یراــمعم رد شدرگ ،یزــکرم طاــیح لوح اهاضف شــنیچ اــب هک یــنعم نــیا هــب شــیازفا اــهاضف ناــیم دــنویپ هــجیتن رد و هــتفای شــیازفا یــیاضف شــیازفا زــین اــنب یدرــکلمع ناــمدنار ،یــتلاح نــینچ رد .دــبای یم و یکورک زا هدافتــسا اب باختنا صخاــش ،شهوژپ نیا رد .دبای یم .دشاب یم یسررب لباق اه فارگ زا جرختسم یاه هداد دادــعت یــنعم هــب قــمع ،اــضف وــحن یروــئت رد :قــمع -4-3-1 ؛دیامن یــط دیاب اضف کــی هب ندیــسر یارب درف هک تــسا یــلحارم

رتــشیب ییاضف قمع هچره ،ییاضف یدنب هرکیپ کی رد هــجیتن رد .ندوب ییاضف هجرد -1 ریوصت )Manum, 2009:7( :ذخام

R = ^𝐿𝐿+1_𝐾𝐾

2)

𝑎𝑎^∗= 𝑎𝑎 𝑘𝑘 − 1 𝑏𝑏^∗= 𝑏𝑏 3)

𝑘𝑘 − 2

4)

𝑐𝑐^∗=𝑐𝑐

𝑘𝑘 5)

𝑑𝑑^∗=𝑑𝑑 𝑘𝑘 𝑎𝑎^∗= 𝑎𝑎 2)

𝑘𝑘 − 1 𝑏𝑏^∗= 𝑏𝑏 3)

𝑘𝑘 − 2 𝑐𝑐^∗=𝑐𝑐 4)

𝑘𝑘 5)

𝑑𝑑^∗=𝑑𝑑 𝑘𝑘 𝑎𝑎^∗= 𝑎𝑎 2)

𝑘𝑘 − 1 𝑏𝑏^∗= 𝑏𝑏 3)

𝑘𝑘 − 2

4)

𝑐𝑐^∗=𝑐𝑐

𝑘𝑘 5)

𝑑𝑑^∗=𝑑𝑑 𝑘𝑘 𝑎𝑎^∗= 𝑎𝑎 2)

𝑘𝑘 − 1 𝑏𝑏^∗= 𝑏𝑏 3)

𝑘𝑘 − 2 𝑐𝑐^∗=𝑐𝑐 4)

𝑘𝑘 5)

𝑑𝑑^∗=𝑑𝑑 𝑘𝑘

۹5

Mostafa( دــبای یم شیازفا زــین اضف ندوــب یصوصخ هــجرد ،دوــش هــب دــناوت یم هــناخ کــی رد داــیز قــمع .)& Hassan, 2010,160 تیمرحم نازیم شیازفا تهج رد بولطم تیصوصخ کی ناوــنع یاه یربراک رد عوضوم نیا هک تــسا یلاح رد نیا ،دوــش دادملق هجیتن رد و اضف هب یسرتسد شهاک ثعاب ،دجــسم دننام یمومع دوــش یم اضف زا هدافتــسا شهاک هجیتن رد و یریذپروضح شــهاک قمع شیازفا ،یدرکلمع نامدنار فیرعت هب انب اذل .)۳ و ۲ریواصت(

یرــیذپروضح ،یــسرتسد شــهاک ثــعاب یــمومع یاــه یربراک رد یدرــکلمع ناــمدنار شــهاک هــجیتن رد و اــضف هــب یرــیذپذوفن و اب قمع صخاــش شــهوژپ نــیا رد .دوــش یم رــظن دروــم یاــضف رد .دریگ یم رارق شجنس دروم Depthmap رازفا مرن زا هدافتسا یتایصوصخ ،اضف بدحت و رعقت :اضف رعقت و بدــحت -5-3-1 یرصب یسرتسد تیفیکو هسدنه عون اب طابترا رد هک تسا اضف زا ییاضف هــب بدحم یاــضف ،طابترا نــیا رد .دوــش یم نــییبت اــضف تیور لباق نآ طاقن مامت ،نآ زا یا هطقن ره زا هک دوــش یم قلاطا و هیواز رییغت هطساو هب ،رعقم یاضف هک تسا یلاح رد نیا .دشاب هطساو هب هک دوــش یم داجیا یعنام ،نآ یــسدنه حرط رد شچیپ ریواصت( دنام یم ناهنپ رــگید یضعب هب تبــسن طاقن زا یــضعب ،نآ .)Hillier,1988, 68( )5و 4 و اه تیدودحم ،)رــعقم و بدــحم( اــهاضف عون نــیا زا مادــک رــه ره ییامناج شجنــس اب هک دنک یم داــجیا ار یا هوــقلاب یاــه تصرف تهج ار هنیزگ نیرتهب ناوت یم ،مه رانک رد اضف هدنزاس رصانع زا مادک ییاهاضف ،یعمج یاه یربراک رد لاح نیا اب .دومن باختنا یحارط زا دیاب ،دنریگ یم رارق هدافتسا دروم دارفا عمجت و روضح روظنم هب هک یریگولج رب هولاع ات دشاب هتشاد یرتشیب بدحت یسدنه لکش رظن زین یرصب رظنم زا ،هدافتسا لباقریغ و جند یاهاضف ندمآ دوجو هب زا یاه یربراک رد ،ریبعت نیا هب انب اذل .دــشاب ریذپ ک اردا هدنییب یارب زین نآ یدرــکلمع ناــمدنار ،دــشاب رــت بدحم اــضف هچ رــه یــمومع تیلباق زا هدافتسا اب صخاش نیا ،شهوژپ نیا رد .دبای یم شیازفا .دــشاب یم شجنــس لــباق Depthmap رازــفا مرن رد Convex Map ،یروــحم طــخ اــی یروــحم یاــضف :یروــحم یاــضف -6-3-1

عوضوم نیا و تــسا انب کی رد دید طخ نیرت ینلاوط هدنهد ناــشن طابترا رد طــیحم رد ناــسنا تــکرح تــهج اــب یــسوسحم روــط هــب یاــه یربراک رد .)Van der Hoeven & Van Nes, 2014, 65( تــسا تسا بــسانم ناــسنا تیلاعف ماجنا و روضح یارب ییاضف ،یمومع چیه نودب ربراک و دشاب سوــسحم لماک روط هب نآ رد تیفافــش هک یاراد یلیلدره هب ییاضف رگ ا .دنک هدافتــسا اضف زا دناوتب یلکــشم اضف زا دــید لباقریغ یاــه شخب رد ،دــشابن میقتــسم یروحم دــید راظتنا یدرــکلمع ظاحل هب هــک دراد دوجو یــتاقافتا عوــقو لاــمتحا هب رجنم تیاهن رد رما نیا و درادن دوجو اضف زا شخب نآ رد نآ ماجنا رد دارفا روضح شهاک هجیتن رد و اــضف درکلمع رد یتلالاتخا داــجیا یاه یربراک رد هک دسر یم رظن هب نینچ ،ساسا نیا رب .دوش یم نآ ناــمدنار یــترابع هــب اــی و یرو هرــهب شــیازفا روــظنم هــب ،یــعمجت .دــسر یم رظن هب یرورض یروحم یاهاضف دوــجو ،اضف یدرــکلمع قــیرط زا عوــضوم نــیا Depthmap رازــفا مرن رد ،طاــبترا نــیمه رد هک ییاه یگژیو هب هجوتاب .دریگ یم رارق لیلحت دروم Isovist تیلباق ره رد هدــش هدید یاضف حطــس ناوت یم ،دراد رازفا مرن زا شخب نیا ره رد ماهبا یاراد و فافــش حوطــس و داد رارق یبایزرا دروم ار هلحرم .دومن ییاسانش ار )یدورو اضف زا لاثم روط هب( اضف زا شخب بوچراچ نییبت یاتــسار رد و هدــش دای بلاطم یدنب عمج رد یروئت ساــسا رب هک تــشاد ناعذا نینچ ناوت یم ،قیقحت یرظن هطــساوب ییاضف یدــنب هرکیپ کــی یدرــکلمع ناــمدنار ،اــضفوحن رعقت ،قمع و باختنا ،طابترا ،یدنویپمه نوچمه ییاه صخاش تــسا یریگ هزادنا لباق یروحم یاضف نــینچمه و اضف بدــحت و ،یریذپذوفن رــیظن یراــمعم مــیهافم اــب دوخ اه صخاــش نــیا هــک تــیفیک ،یرــصب و یــکیزیف یاه یــسرتسد ،یگدــش عیزوت نازــیم رظانتم ییاضف یــگچراپکی و یــگداتفا ادج نازــیم و یرــیذپروضح ،رضاح شــهوژپ رد هکنیا هــب هجوت اــب ،رــگید ییوــس زا .دنــشاب یم رب ود نیا ریثات و طایح هــسدنه و یبایناکم نوچ یلماوع عوــضوم لیلحت روظنم هب اذل ،دــشاب یم رظندم دجــسم یدرکلمع نامدنار

تاطابترا داجیا ؛نآ رادومن و )ورهار دننام ( اضف یرــس طــسو رد طبار یاضف کی -3ریوصت .دماجنا یم اضف بسانم درکلمع هجیتن رد و قمع شهاک هب هتسویپ و بولطم ییاضف )Ibid( :ذخام

هب بــسانم و هتــسویپ تاطابترا دوجو مدع ؛نآ یتخرد رادومن و وت رد وت یاضف - 2ریوصت .دماجنا یم بولطمان یدرکلمع طباور و ییاضف قمع شیازفا )Hillier, 2007, 80( :ذخام

.اضف رد طاقن مامت عنام نودب لاصتا ، بدحم یاضف -4ریوصت .اضف رد طاقن مامت عنام نودب لاصتا مدع ،رعقم یاضف -5 ریوصت

شور زا هدافتسا اب دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا رد طایح شقن یسررب اضف نامدیچ

۹۶

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

قمع یاه صخاــش زا دجاــسم یدــنب هرکیپ رد طاــیح یــبای ناکم ؛)اــضف رد یرــیذپذوفن و یرــیذپروضح نازــیم لــیلحت روــظنم هــب(

یگچراپکی و یــگداتفا ادــج نازیم لیلحت روــظنم هــب( یدــنویپمه رانک رد یرــیذپروضح تــیفیک لــیلحت روظنم هــب( باــختنا ؛)اــضف هب یکیزیف یــسرتسد لیلحت روظنم هــب ( طابترا و )قــمع صخاــش زین طایح هسدنه لیلحت روظنم هب نینچمه .دش هدافتــسا )اضف لیلحت روظنم هب( اضف بدحت و رعقت نازیم نوچ ییاه صخاــش زا روــظنم هــب( یروــحم یاــضف و )اــضف هــب تبــسن یرــصب یــسرتسد عومجم زا تــیاهن رد .تــسا هدــش هدافتــسا )اــضف یرــصب لــیلحت یــسدنه یــسررب هب نوگ انوگ یاه هبنج زا هک هدمآ تــسدب جیاتن مدع ای و ترورــض هلئــسم هب ،تــسا هتخادرپ طاــیح یــبای ناکم و ،فلتخم یاــه هنومن رد .دوــش یم هدرب یپ طایح دوــجو ترورــض هک یتلااح هــجیتن رد و هــتفرگ رارق شجنــس دروم اه صخاــش نــیا .ددرگ یم جارختسا ،دریگ یم لکش نامدنار نازیم نیرتشیب

قیقحت شور -2

هب رضاح شــهوژپ ،دــش ناونع زین نیا زا شیپ هــک هــنوگ نامه رد طایح "یسدنه حرط" و "یبای ناکم" صخاش ود لیلحت لابند نیمه رد .تسا نآ یدرکلمع نامدنار نازیم رب نآ ریثات و دجاسم ،طاــبترا ،یدــنویپمه نوــچمه یوــحن یاه صخاــش زا طاــبترا یروحم یاــضف نینچمه و اــضف بدحت و رــعقت ،قــمع و باــختنا "یدنویپمه" یاه صخاش یسررب روظنم هب اذل .دیامن یم هدافتسا

دوــش یم هدافتــسا اضف وحن یضایر طباور یژتارتــسا زا ،"طابترا" و طوبرم یاه فارگ لیلحت زا صوصخ نیا رد زاین دروم یاه هداد هک یاه صخاــش .دــش جارختــسا یدروم یاــه هنومن زا مادــک رــه هــب هدافتــسا اب ،"یروحم یاضف" و"اضف بدحت و رعقت نازیم" ،"قمع"

روظنم هب تیاهن رد و تــسا جارختــسا لباق Depthmap رازــفا مرن زا هدافتسا ییاضف طباور یاه مارگ اید زا ،"باختنا"صخاــش یــسررب عون زا رضاح شــهوژپ رد قیقحت شور ،فــیصوت نــیا اب .دوــش یم زا هدافتــسا اــب یــقطنم للادتــسا نــینچمه و یــلیلحت -یــفیصوت یمک یژتارتــسا ود زا صوــصخ نــیا رد هــک تــسا یــقیبطت ساــیق .دوــش یم هدافتــسا اه هتفای لیلحت و جارختــسا روظنم هــب یــفیک و یا هــناخباتک تاــعلاطم تروــص هــب زــین تاــعلاطا یروآدرــگ هویــش ،طاــبترا نــیمه رد .تــسا هــتفرگ ماــجنا یــنادیم یاه تــشادرب و .تــسا هدمآرد شیامن هــب قــیقحت یا هــلحرم دــنیارف ،۶رــیوصت رد یدروم یاه هنومن یسررب - رــب طاــیح شــقن یــسررب روــظنم هــب ،قــیقحت دــنیارف هــمادا رد هنومن هــس لماــش دجــسم هــنومن تــفه ،اــنب یدرــکلمع ناــمدنار هــنومن ود ،هــنومن راــهچ نــیا زا هــک رــصاعم هــنومن راــهچ و یتنــس هب ،دندوب هــناروآون یــحارط یاراد هــنومن ود و یتنــس حرــط یاراد باختنا راــیعم .دــش باختنا قــیقحت یدروــم یاــه هنومن ناوــنع انب هک دوب انب یدــنب هرکیپ رد طایح شقن ،رکذلا قوــف یاــه هنومن

.قیقحت دنیارف رادومن -6ریوصت ریوصت

6 - قیقحت دنیارف رادومن .

فارگ میسرت لوا ماگ ماگ

مود

اضف وحن یضایر طباور زا هدافتسا اضف وحن سضایر یدنویپمه

طابترا زا هدافتسامارگایداهییاضف ی اضف وحن سضایر

باختنا رازفا مرن زا هدافتساDepthmap ماگمود

قمع

یروحم یاضف بدحم یاضف

ماگ موس

هیضرف تابثااه

ناکم یبای

هیضرف(

2)

اب یسدنه راتخاس یکات یسرتسد رب د

یرصبهیضرف(

3)

یاه صخاش هلیسوب تابثایاه صخاش هلیسوب تابثا

- یدنویپمه

- طابترا

- باختنا

- قمع

- یاضف یروحم

- یاضف بدحم

ترورض طایح دوجو

هیضرف(

1)

فارگ میسرت

۹۷

دجسم ناونع دجسم نلاپ

طایح یبایناکم طایح هسدنه

یتنس دجاسم

فطل خیش دجسم جاح :ذخام .للها میسرت .۱4۱،۱۳8۳،یمساق

ناگدنراگن :ددجم طایح دقاف

طایح دقاف

:ذخام .ناجرتشا دجسم .84،۱۳8۳،یمساق جاح ناگدنراگن :ددجم میسرت

جاح :ذخام .هیربک ا دجسم میسرت .۲۱۰،۱۳8۳،یمساق

ناگدنراگن :ددجم

یتنس حرط اب رصاعم دجاسم

:ذخام .لوسرلا دجسم .۳۰8،۱۳۷4،یدیشرمز ناگدنراگن :ددجم میسرت طایح دقاف

طایح دقاف

:ذخام .نیسح ماما دجسم میسرت .۳8،۱۳84،تحلاف

ناگدنراگن :ددجم

دیدج حرط اب رصاعم دجاسم

:ذخام .ریدغلا دجسم .۲۳5،۱۳۷4،یدیشرمز ناگدنراگن :ددجم میسرت طایح دقاف

طایح دقاف

:ذخام .داوجلا دجسم .۲4۳،۱۳۷4،یدیشرمز ناگدنراگن :ددجم میسرت

اب طایح یاراد دروــم ود ،طاــیح دــقاف دروم هــس ،حیضوت نــیا هــب دروم کی ،)انب زکرم رد عقاو لکش لیطتسم( مظنم یسدنه حرط رد تیاهن رد و اــنب یزکرم روحم زا جراخ و لکــش لیطتــسم طاــیح طابترا نیمه رد .تسا هتفرگ رارق انب نوماریپ طایح زین دروم کی یاه هنومن ناوــنع هــب لوــسرلا و رــیدغلا ،للها فــطل خیــش دجاــسم هب نیــسح ماما و ناجرتــشا دجاــسم ؛دندــش باختنا طایح دقاف هب هیربک ا دجسم ؛دندــش باختنا یزکرم طایح یاه هنومن ناونع

هتفرگ رارق اــنب ییولج شخب رد طاــیح نآ رد هک یا هــنومن ناوــنع طایح هــک یدجــسم ناونع هب داوــجلا دجــسم تــیاهن رد و تــسا یدروم هنومن ناوــنع هب ،تــسا هتفرگ رارــق ناتــسبش نوــماریپ نآ و هدــش یفرعم یدروــم یاــه هنومن ،۱ لودــج رد .دــیدرگ باــختنا .تسا هتفرگرارق یسررب دروم اهنآ یسدنه راتخاس و یبای ناکم

.اهنآ رد طایح یسدنه راتخاس و یبایناکم یسررب و یدروم یاه هنومن یفرعم -1لودج شور زا هدافتسا اب دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا رد طایح شقن یسررب

اضف نامدیچ

۹8

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

ثحب و اه هداد لیلحت و هیزجت -3

طباور زا هدافتــسا ،دــش ناونع زــین نیا زا شــیپ هــک هــنوگنامه هب طوبرم یهیجوت یاهرادومن میــسرت هب طونم ،اضف وحن یضایر ،ماگ نیلوا رد ساسا نیمه رب .تسا رظن دروم دجاسم زا مادک ره یاه یدورو زا مادک ره هب تبــسن دجــسم ره هب طوبرم یاه فارگ :تسا هدش هئارا ۲ لودج رد هک ددرگ یم میسرت نآ زا هدافتــسا اب مود ماگ رد ،یــهیجوت یاــهرادومن میــسرت زا ســپ

یاه صخاــش ،دــش هداد حیضوت تایبدا شخب رد هک یضایر طباور هئارا ۳لودج رد نآ جیاتن هک ددرگ یم هبساحم طابترا و یدنویپمه طایح یبای ناکم لیلحت روظنم هب لودج نیا یاه هداد .تسا هدش .دریگ یم رارــق ثحب دروــم همادا رد هــک دریگ یم رارــق هدافتــسا دروــم ییاضف یاه مارگ اید زا باختنا صخاش یسررب روظنم هب نینچمه رعقت و بدحت ،یــبای ناکم ،قمع یاه صخاــش یــسررب روظنم هــب و

صخاش دجسم مان اضف وحن یضایر طباور زا هدافتسا اب یسررب

)یبایناکم( یدنویپ مه )یبایناکم( طابترا

*d

*c

*b

*a

)ناهفصا( للها فطل خیش R=۱.۱

۰ ۰.4۲

۰ ۰.5

)ناهفصا( ناجرتشا R= ۱.8

۰.۶۰ ۰.۷۰

۰.۱۲ ۰.۱۶

)ناجیهلا( هیربک ا R=۱

۰ ۰

۰.۱۱ ۰.5۲

)نارهت( لوسرلا R=۱.۱4

۰.۰8 ۰.۳۹

۰.۰۶ ۰.4۲

)نارهت( نیسح ماما R=۱.۱

۰ ۰.۲۷

۰.۲۲ ۰.45

)نارهت( ریدغلا R=۱

۰ ۰

۰.۲۲ ۰.۶

)نارهت( داوجلا R=۱

۰ ۰

۰.55 ۰.45

دجسم یهیجوت رادومن ۱ یدورو ،ناجرتشا دجسم یهیجوت رادومن

۲ یدورو ،ناجرتشا دجسم یهیجوت رادومن

۲ و ۱ یدورو ،هیربک ا دجسم یهیجوت رادومن

۱ یدورو ،لوسرلا دجسم یهیجوت رادومن

۲ یدورو ،لوسرلا

دجسم یهیجوت رادومن للها فطل خیش ماما دجسم یهیجوت رادومن

۱ یدورو ،نیسح ماما دجسم یهیجوت رادومن

۲ یدورو ،نیسح دجسم یهیجوت رادومن

۱ یدورو ،ریدغلا دجسم یهیجوت رادومن

۲ یدورو ،ریدغلا

۱ یدورو ،داوجلا دجسم یهیجوت رادومن ۲ یدورو ،داوجلا دجسم یهیجوت رادومن

۳ یدورو ،داوجلا دجسم یهیجوت رادومن

.فلتخم یاه یدورو ساسا رب یدروم هنومن دجاسم هب طوبرم یهیجوت یاهرادومن -2لودج

.)طابترا و یدنویپ مه یاه صخاش( دجاسم رد طایح یوگلا یسررب -3 لودج

۹۹

.)یروحم یاضف ،بدحم یاضف ،قمع ،باختنا یاه صخاش( دجاسم رد طایح یوگلا یسررب -4 لودج شور زا هدافتسا اب دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا رد طایح شقن یسررب

اضف نامدیچ

لودج 4 - دجاسم رد طایح یوگلا یسررب صخاش(

)یروحم یاضف ،بدحم یاضف ،قمع ،باختنا یاه .

صخاش مان دجسم یکورک زا هدافتسا اب یسررب

رازفا مرن زا هدافتسا اب یسررب

ناکم( باختنا )یبای ناکم( قمع

)یبای ( (Step depth بدحم یاضف

)هسدنه(

(Convex map) )هسدنه(یروحم یاضف

(Isovist)

خیش فطل للها

)ناهفصا(

ناجرتشا )ناهفصا(

هیربکا )ناجیهلا(

لوسرلا )نارهت(

نیسح ماما )نارهت(

ریدغلا )نارهت(

داوجلا )نارهت(

۱۰۰

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

هک تسا هدش هدافتسا Depthmap رازفا مرن زا ،یروحم یاضف و اضف زین طابترا نیا رد .تسا هدش هئارا 4 لودج رد زین شخب نیا جیاتن طایح یبایناکم لــیلحت روظنم هب قمع و باــختنا یاه صخاــش زا لیلحت روظنم هب یــسدنه یاضف و رعقت و بدحت یاه صخاــش زا و .دوش یم هدافتسا طایح هسدنه اه هداد لیلجت و هیزجت - نامدنار لــیلحت هب ،4و ۳ لوادــج زا جرختــسم جیاتن هجوت اــب رد .دوــش یم هتخادرپ یــسررب دروــم یاــهوگلا عاوــنا رد یدرــکلمع یاه هیضرف دیاب ادــتبا ،)۱( هیضرف تابثا روــظنم هب طابترا نــیمه )۱( هرامش هیضرف ،ود نیا جیاتن زا و دنریگرارق یسررب دروم )۳(و )۲(

مدع ای و طایح دوجو ترورض هب )۱( هرامــش هیضرف .دوــش لصاح هیضرف ؛دزادرپ یم دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا رد نآ دوجو ییاضف راتخاس رد طایح بسانم یبای ناکم شقن هب ،)۲( هرامــش هیضرف رد و دزادرپ یم دجاسم یدرکلمع نامدنار یاقترا تهج رد ناــمدنار یاــقترا رد طاــیح یــسدنه راتخاــس شــقن ،)۳(هرامــش نیا زا شیپ هک هنوگ نامه .دریگ یم رارق یسررب دروم انب یدرکلمع یاقترا رد طایح یبای ناکم شقن یسررب روظنم هب ،دش هراــشا زین ،"طابترا" ،"یدــنویپمه" یاه صخاــش دیاب ،یدرــکلمع ناــمدنار صوصخ رد نینچمه ؛دنریگ رارق یــسررب دروم "قمع" و "باختنا"

یدرــکلمع ناــمدنار رــب طاــیح یــسدنه راتخاــس شــقن یــسررب "یروــحم یاــضف"و "اــضف رــعقت و بدــحت" صخاــش زا ،دجاــسم .دــشاب یم ۷ریوصت حرــش هب اه یــسررب نیا .تــسا هدــش هدافتــسا

)2( هرامش هیضرف یسررب -

یدنویپمه -1 یدنویپمه صخاش ،دــش حرطم زین نیا زا شیپ هک هنوگنامه دریگ یم رارــق یــبایزرا دروــم اــضفوحن یــضایر طــباور زا هدافتــسا اــب یرــظن فــیرعت زا .تــسا هدــش هدروآ ۳ لودــج رد نآ جــیاتن هــک هــک تــسادیپ لودــج جــیاتن نــینچمه و یدــنویپمه صخاــش یاراد ،دــشاب یم یزــکرم طاــیح تروص هــب هک ناجرتــشا دجــسم نازیم نیرتلااب یاراد هــجیتن رد و )R=۱.8(دــنویپ نازیم نــیرتلااب نــیب رد یدــنویپمه صخاــش اــب هــطبار رد یدرــکلمع ناــمدنار و نیسح ماما ،لوسرلا دجاسم نآ زا سپ .تسا هدش رکذ دجاسم رارق یدعب یاه هبتر رد ،دنویپ – اضف صخاش رظن زا للها فطل خیش یدنویپمه صخاش زا هدمآ تــسدب جیاتن رد هباــشت دوجو .دنراد ماما دجــسم و )طایح نودــب دجــسم( للها فطل خیــش دجاــسم رد

ییاضف قــمع لماع اــب طــبترم ،)طــسو رد طاــیح یاراد( نیــسح تاطابترا لیلد هب ،للها فطل خیــش دجــسم .تــسا دجــسم ود نیا طیارش یاراد ،)قمع هلحرم ۳( طایح مک قمع و بسانم ییاضف )قــمع هــلحرم 5 اــب( نیــسح ماــما دجــسم اــب یرــبارب یدــنویپمه رتــشیب قمع دوــجو اــب هــک دــسر یم رــظن هــب نــینچ اذــل .دــشاب یم لیلد هب ،للها فطل خیــش تبسن هب نیــسح ماما دجــسم یاهاضف ،دوــش یم ییاضف یگچراپکی بجوم دوخ هک طایح یاضف دوــجو .دشاب یم ربارب رگیدکی اب دجسم ود نیا یدنویپمه صخاش اتیاهنً دجــسم ییاضف زکرم رد طاــیح یاضف رگ ا هــک تــسا یلاح رد نــیا لیلد هب ،نآ یدــنویپمه نازــیم اعطق ،تــشادن رارق نیــسح ماــماً ییوس زا .تفرگ یم یــشیپ للها فطل خیش دجــسم زا ،رتــشیب قمع اب اضعب هــک ددعتم یاــه یربراک دوــجو ،لوــسرلا دجــسم رد رــگیدً هــب رــجنم ،)...و تــنیفاک لــثم( درادــن یــناوخمه دجــسم یرــبراک شیازفا مغریلع هک تــسا هدــش یدنویپمه زا یتاجرد یریگ لکــش دجــسم یدرکلمع نامدنار نازــیم رد ًلامع ،دــنویپ – اضف تبــسن خیــش و نیــسح ماما دجــسم رد نینچمه .تــسا هتــشادن یریثات هک لاح نیع رد ،یفاضا یاهاضف نــیا نتــشاد نودب زین للها فطل لوسرلا دجسم اب هباشم یتیعضو یاراد نآ رد دنویپ - اضف نازیم .دنراد رارــق یرتهب تــیعضو رد یدرــکلمع ناــمدنار رــظن زا ،تــسا یاراد هک )هیربک ا و ریدغلا و داوــجلا( رگید ی هنومن هــس اب هــطبار رد طابنتــسا نینچ ،دنتــسه دنویپ – اضف تبــسن نازیم نیرت نییاپ دب یــیامناج لــیلد هــب ،هــیربک ا و داوــجلا دجاــسم رد هــک دوــش یم ینایم زاــب یاضف دوجو مدــع لیلد هــب رــیدغلا دجــسم رد و طاــیح ًلاــمع ،حرــط یدــنب هرکیپ رد ازــجا ریاــس اــب بــسانم دــنویپ تــهج عوضوم نیا و تسا هتفرگن لکش اهاضف نیب یبسانم یدنویپمه .تسا هدش روکذم دجاسم رد یدرکلمع نامدنار شهاک هب رجنم طابترا -2 ینعم هب - ندوــب d هجرد نازــیم ،۳ لودج جــیاتن هب هــجوت اــب نازــیم نیرتــشیب هــجیتن رد و هــقلح دادــعت نیرتــشیب یریگ لکــش نازیم نــیرتلااب رد ناجرتــشا دجــسم رد -اــضف زا یریذپ هدافتــسا نیرتلااب یاراد دجــسم نیا رد زین ندوب c هجرد نآ زا سپ و تــسا لیلد هــب اذل .تــسا هدــش رکذ یاه هنومن ریاــس هــب تبــسن نازــیم یرــیذپذوفن و یــیاضف شدرــگ هــجیتن رد و لااــب تاــطابترا نازــیم یرــت بولطم طیارــش رد یدرــکلمع ناــمدنار رــظنم زا ،بــسانم بیترت هــب ،ناجرتــشا زا سپ .دراد رارــق اــه هنومن ریاــس هــب تبــسن نیرتــشیب یاراد ،نیــسحماما و للها فطل خیــش ،لوــسرلا دجاــسم دــسر یم رظن هب یرورض زین هــتکن نیا رکذ .دنتــسه طاــبترا نازــیم شدرگ" ،)یتنــس یاــهاضف یلک روــط هــب و( یتنــس دجاــسم رد هــک تاطابترا نازیم لیلد هب و تسا رادروخرب ییلااب نازیم زا "ییاضف هــسیاقم رد یتح یرتلااب حطــس رد طابترا صخاــش ،دایز یــیاضف هک تــسا یلاح رد نیا .دراد رارــق رــصاعم راد طاــیح یاــه هنومن اــب یاهاضف یــحارط رد )هدرتــسگ یــیاضف شدرــگ( یروــتک اف نــینچ تاطابترا صخاــش ،رگید ییوــس زا .درادــن رارــق تــیولوا رد رــصاعم

،دوــش یم رجنم هدرتــسگ ییاضف یاه هقلح داــجیا هب هــک یــیاضف .قیقحت تایضرف یسررب دنیارف -7 ریوصت

ریوصت 7 - قیقحت تایضرف یسررب دنیارف .

ناکم یبای2)هیضرف(

یسدنه راتخاس هیضرف(

صخاش هلیسوب تابثایاه 3)

- یروحم یاضف

- بدحم یاضف

صخاش هلیسوب تابثایاه

- یدنویپمه

- طابترا

- باختنا

- ترورض قمع

طایح دوجو هیضرف(

1)