روش‌های خلق ایده و کانسپت در فرآیند طراحی معماری

5

*یرامعم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور

2**یدومحم دیعسریما دیس ،¹یناتسابرایهم

.ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشناد ،تاقیقحت مولع دحاو ،یرامعم هورگ ،یرامعم یرتکد یوجشناد ^۱ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد رایشناد ^۲

)۹6/۱۰/۲۷ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹6/6/8 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ تاــیبدا رد هراوــمه ،یــحارط دــنیآرف زا یــمهم شــخب ناوــنع هــب )تپــسناک و هدــیا قــلخ( یزادرــپ هدیا ،نازادرپ هیرظن یارآ یسررب زا سپ ،تسخن شخب رد شهوژپ نیا .تسا هدوب هجوت دروم یهوژپ یحارط هناسانش طیحم و دنم ماظن یاهوگلا لسن ود رد ار یحارط دنیآرف ،یلیلحت-یفیصوت یشور زا هدافتسا اب .دنک یم یدنب هقبط یرظن و یقطنم ،هراووگلا ،یسایق هلوقم راهچ رد ار تپسناک و هدیا قلخ یاه شور و نایوجــشناد هورگ رد هدیا قلخ یاه شور و یحارط دــنیآرف هطبار ،یــنادیم یــشیامیپ رد ،مود شــخب رد و هتسب همانشسرپ زا هدافتسا اب اه هداد یروآدرگ .دش یسررب نارهت یرامعم ۱ زارت نیرواشم و یسانشراک هدافتسا اب اه هداد لیلحت .تفرگ ماجنا یشزومآ و یرادا-یراجت ،ینوکسم یاه نامتخاس هزوح هس رد دنیآرف زا هدافتسا هب لیامت ،هورگ ود ره رد دهد یم ناشن ،ریسم لیلحت شور و SMART-PLS رازفا مرن زا تسین راذگریثأت نادنچ یطابترا لدم رد نامتخاس یربراک عون .تــسا رتــشیب یقطنم شور و دنم ماظن و رادانعم طابترا ،دراوم رتــشیب رد .دراد دوجو ییاه توافت نایوجــشناد و نیرواــشم زا لصاح جیاتن رد و یتکراشم دنیآرف ،یرظن و یسایق شور و یلماعت دنیآرف ،یقطنم شور و دنم ماظن دنیآرف نیب یرت بولطم و یرامعم هفرح تفرشیپ یارب دناوت یم شهوژپ نیا جیاتن .دروخ یم مشچ هب یسایق و یقطنم شور و .دوش عقاو دیفم رایسب هتشر نیا نایوجشناد شزومآ صوصخب

یدیلک یاه هژاو .یرظن شور ،یقطنم شور ،هراووگلا شور ،یسایق شور ،تپسناک و هدیا ،یحارط دنیآرف

یاه یگژیو اــب یرامعم هدــیا قلخ شزومآ یاــه شور قیبطت" :ناوــنع اب لوا هدــنراگن یراــمعم یرــتکد هلاــسر زا یــشخب زا هــتفرگرب هــلاقم نــیا * .دوش یم ینادردق ناشیا تامحز زا هلیسونیدب هک دشاب یم یغارچهاش هدازآ رتکد هرواشم و مود هدنراگن ییامنهار هب "نایوجشناد یتیصخش .E-mail: amahmood@ut.ac.ir ،۰۲۱-66۹۷۲۰۷6 :ربامن ،۰۲۱-664۰۹6۹6 :نفلت :لوئسم هدنسیون **

۱8 - 5 تاحفص ۱۳۹۷ راهب ۱هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

6

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

لاقتنا و ینورد یاهدادعتسا شرورپ فده اب یرامعم شزومآ هزوح نیا رد هاگ آ و قلاخ دارفا تیبرت لابند هب ،هنارامعم مــیهافم ثحابم و تاــیلک هب نتخادرپ فرــص ،هتــشر نیا میلعت رد .تــسا تــسا مزلا و دوــب دــهاوخن آراک ،تاــیئزج هــب هــجوت نودــب یرــظن هلوقم هب ،نیــشیپ یاه شهوژپ جیاتن لوبق اب و یتایلمع تروــصب اب دیدج درکیور نیا ذاختا .دوش هتخادرپ یرامعم یحارط شزومآ رب راذگریثأت تامازلا و یحارط دنور لحارم زا کیره لماک تخانــش .دوش یم نکمم نآ یریگ لکش ،یحارط لحارم نیرت ماهبارپ و نیرتزیگنا ثحب زا یکی نایوجــشناد یگــشیمه شــسرپ .تــسا یــحارط تپــسناک اــی هدــیا دیاب اجک زا ار یــحارط دنیآرف هــک تــسا نیا ،یــحارط یاــه هاگراک رد داجیا ایآ ؟دــیآ یم اجک زا مــیناوخ یم هــیلوا هدیا هــچنآ و مــنک عورــش هچ ؟دراد شزومآ تیلباق اــی تــسا یتاذ ییاناوت ،هناقلاخ یاه هدیا

؟دراد دوــجو هدیا قلخ یاــه کینکت و یحارط شور نــیب یــطابترا یریگمــشچ تلاوحت و تایرظن دهاــش ،ریخا نرق مین لوط رد میا هدوب یراــمعم یحارط دــنور و یحارط یاــه شور صوــصخ رد ،بیکرت-لیلحت یاــه شور ،لــسن هــس بلاق رد ار اهنآ ناوت یم هــک یفرعم )۱۳۷8 ،یمیدن( نوــمزآ -هیام حرط یاه شور و یتکراــشم هراومه ،یحارط دنیآرف یاه لدم رد تارییغت داجیا دوجو اب .دومن یلصا یاه شخب زا یــکی ناوــنع هب تپــسناک قــلخ و یزادرــپ هدیا .تسا هدش بوسحم دنیآرف نیا هــب هیبــش ،)Drake, 1979, 38( یــحارط هــیلوا دــلوم ،تپــسناک یاه یگژیو هب طوبرم تاعلاطا همه هک تــسا هایگ هناد ای هتــسه

دوخ رد دــحاو لک کــی تروــصب ار هاــیگ نآ دــشر لــحارم و یلکــش یلآ هدیا طــباور زا تــسا یــنایب .)۹۹ ،۱۳۷8 ،یــمیدن( دراد هرــیخذ .دیآ یم دوجوب راــمعم لرتنک تحت رصانع زا یدادــعت ناــیم رد هــک و دنوــش یم ناــیب هــملک دــنچ و هداــس رادوــمن کــی اــب اه تپــسناک ار هژورــپ لک تــسا نکمم .دــنهد یم لیکــشت ار هــمانرب تاــیرورض .)64-6۳ ،۱۳۹۳ ،کرود( دنشاب طوبرم حرط زا یشخب ای دنریگربرد یخرب رظنراهظا و دوــخ یاه لیلحت ساــسا رب ،^۱یــتنیگ کم مــت ،یرهوج ،یا هراعتسا ،یسایق هتسد جنپ هب ار تپسناک ،نارامعم .)Snyder et al., 1979( دــنک یم میــسقت یــنامرآ و هلئــسم لــح خــیرات لوــط رد یراــمعم یــحارط شور راــهچ ،^۲تــنبدارب یرــفج و ⁵یــسایق ،⁴یــسانش هنوگ ،^۳هــنایارگ لمع شور :دــنک یم یــفرعم ،صوصخ نیا رد هــچرگ ا .)Broadbent, 1973, 315-316( ⁶یوــحن ک ارتشا طاقن هک هدش هئارا یتوافتم تایرظن ،ینامز یاه هزوح رد یاه شور هراــبرد یعماج یدنب هتــسد نوــنک ات اما ،دــنراد یداــیز ریس یــسررب زا سپ شهوژپ نیا اذل .تــسا هدــشن ماجنا هدیا قلخ یارب عماج ییوگلا یــفرعم و خیرات لوط رد یــحارط دنیآرف لوــحت .تخادرپ دهاوخ دنیآرف نیا رد یزادرپ هدیا شخب حیضوت هــب ،نآ یلک هلوقم راــهچ بــلاق رد هدــیا قلخ یاــه شور ،دــعب هــلحرم رد یاه کینکت طاــبترا ،نایاپ رد .دــش دهاوخ یــفرعم و یهدنامزاــس ینادیم یشیامیپ بلاق رد یحارط یاه شور و هدیا قلخ توافتم .تفرگ دهاوخ رارق یسررب دروم یا هفرح ناحارط و نایوجشناد نیب

عوضوم تایبدا رب یرورم -1

،شهوژپ یلصا هژاودــیلک ود حیرــشت هب ،شهوژپ زا شخب نــیا زا سپ .تفای دهاوخ صاــصتخا ،تپــسناک و هدیا و یحارط دــنیآرف جیاتن ،هنیمز نیا رد دوجوم یرــظن ینابم و تایبدا رورم و یــسررب وس کی زا یحارط دنیآرف توافتم یاه شور زا یا هعومجم تروصب .دش دهاوخ هئارا رگید یوس زا تپسناک و هدیا قلخ یاه شور و خیرات لوط رد یرامعم یحارط دنیآرف -1-1 یحارط یاه هویش لوحت ریس ،۱۹۷۰ لاس رد ^۷زنوج سیرک ناج یحارط ،میسرت کمک هب یحارط ،هشیپ و نف روطت رصع راهچ هب ار .دنک یم میسقت رضاح رصع رد یحارط و دنم ماظن و کیتامتــسیس هب ناشدودحم رازبا کمک اب نارو هــشیپ ،هــشیپ و نف روطت رصع رد رد .دنتخادرپ یم تسد و نهذ میقتسم طابترا اب دوخ رثا شنیرفآ رب حارط شور ،)۱۹5۰ اــت سناــسنر( میــسرت کمک هب یــحارط هرود هتسناد یمن ینــشور هب مه حارط یهاگ و هدوبن راکــشآ وا زج یــسک نرق رد کیتامتــسیس یــحارط .تــسا هدــش لح عوــضوم هــنوگچ زاــغآ مود یــناهج گــنج یــماظن یاــهزاین هــب هــجوت اــب و متــسیب درخ هلئــسم کی لح یارب یرازــبا ،یحارط ،هــلحرم نــیا رد .دــش

تارییغت رصع ،رــضاح رصع .تــسا هدوب رت گرزب یماظن زا یــشخب و زا یــکی .تــسا رادــم نف یــعامتجا یاــه یروآون اــی یرواــنف عیرــس ،رصاعم هرود رد حرــط فــشک و هلئــسم یــبایزرا نردــم یاــه شور رکفت رد رایتخا یب رکفت ذوفن هب نداد هزاجا و درــبهار ضیوعت لــصا .)۲6 ،۱۳۹۳ ،ییاضر( تسا سکعرب و هدش یزیر همانرب ار یحارط دــنیآرف یارــب هدــش هــئارا یاــه لدم ،⁸لــتیر تــسروه رب )۱۹6۰ هــهد( لوا لــسن هک یلاح رد .دــنک یم میــسقت لــسن ود هب لــسن ،دوــش یم فیرعت دنم ماظن و ارــگدرخ ،یــملع یاــه شور هــیاپ یــحارط یتکراــشم دــنیآرف شــیازفا یارــب )۱۹۷۰ هــهد لــیاوا زا( مود ،نایرتشم ،امرفراک( هلئسم نابحاص کیرش ار طیحم حارط و تــسا De Vries( دنک یم یــفرعم )یعامتجا یاه هورگ و ناگدننک هدافتــسا رد لتیر هــیرظن هب دانتــسا زا سپ زــین گــنل ناــج .)et al., 1993, 17 لــسن روــهظ هــب ،یــلدج و یــیلاقع یاــه لدم لــسن ود صوــصخ هک دنک یم هراــشا ،نوــمزآ و هــیضرف یاــنب ناونع اــب یــحارط دــیدج دوخ ینهذ راتخاس رب و تــسا هتفرگ لکــش رپوپ تایرظن ریثأت تحت

۷

یرامعم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور

دنیآرف یارب هملاــس فرــشا .)4۹-45 ،۱۳86 گنل( دراد هیکت حارط درکیور( یدوهــش لدم تــسخن .دنک یم یفرعم لدم هــس ،یحارط نآ درکیور هــک هلئــسم لح ای هــنایارگدرخ لدــم مود و )هایــس هــبعج درکیور ود ،هنایارگدرخ لدم یارب وا .تــسا یا هشیش هبعج قباطم لدم ،موــس لدم .درمــش یمرب ار وگلا نابز و کیتامتــسیس یحارط دراد هراــشا یا هعماج یحارط ای لمع شهوژپ درکیور هب ،یتکراــشم لوا لــسن رد دــننک یم ملاــعا ناگو نو و تروو .)Salama, 1995, 78(

دیک أت هلئسم لح تیلاعف کی ناونع هب یحارط رب ،)۱۹6۰ ههد زاغآ(

اب ،)۱۹۷۰ ههد همین ات ۱۹6۰ ههد مود همین( مود لــسن رد .دــش یم تمــس هب هجوت ،لصاح یاه تــسکش هب تبــسن دــشر هب ور داقتنا طــساوا( موــس لــسن لوط رد .تفای لاقتنا یــعامتجا یاــه لح هار نایاپ لاح رد یحارط یاه شور شــبنج ،)۱۹8۰ ههد ات ۱۹۷۰ هــهد ناونع ندز بــسچرب اــب تدــش هب ،ردناــسکلا هکیروطب .دوــب نــتفای ۱۹۹۰ ههد زا ،مراهچ لسن رد .دنک یم تفلاخم هدیا ره هب یژولودتم یاه متــسیس و تاعلاطا شزادرــپ یاه متــسیس هب هجوت ،زورــما اــت شیازفا یریگمــشچ روــطب ،یــحارط رد یزاــس میمصت زا ینابیتــشپ هیضرف شیامزآ و هیضرف لماش دناوت یم یحارط دنیآرف .تسا هتفای ،درک نایب یلولعم و تــلع هطبار بلاق رد ار نآ ناوــت یمن اــما ،دــشاب .دنک یم لــمع شاــشتغا و رــییغت هطبار اــب اتبــسن دــنیآرف نــیا هــکلبً درکیور و دوهــش زا یبیکرت لماــش هــشیمه ابیرقت ،یا هفرح یــحارطً کی یدرف تیلاعف هک نآ زا شیب یحارط هزورما .تسا کیتامتسیس دهاوخ ریگرد ار دارفا زا یدایز دادعت هک تــسا یدنیآرف ،دــشاب حارط .)۱۰6-۱۰۳ ،۱۳۹۲ ،ناگو و تروو( تخاس نیا رب ناگدــنراگن ،۱ لودج هب دانتــسا اب و قوف تاــیرظن رورــم اــب رب یحارط راتخاــس هک یدوهــش یحارط نارود زا سپ هک دنا هدیقع یاهوگلا هورگ ود هب ار یحارط یاه لدم ناوت یم ،دوبن راکشآ یسک یاــهوگلا .دوــمن میــسقت ^۱۰هناــسانش طیحم یاــهوگلا و ^۹دــنم ماظن و )یتکراشم( یطیحم یحارط هعومجم ود بلاق رد هناسانش طیحم .دوش یم هتخادرپ اهنآ هب همادا رد هک تسا حیضوت لباق یلماعت یحارط )دنم ماظن یاهوگلا( یحارط یاه شور لوا لسن -1-1-1 ایناتیرب ســنارفنک نــیلوا زا اــهنآ عورــش هک دــنم ماظن یاــهوگلا

۱۲یقطنم و ^۱۱یا هــلحرم درــکیور ود هــب کــیکفت لــباق ،دوــب )۱۹6۲(

دور یم راکب ییاه لدم فــیصوت یارب یا هلحرم درکیور .دــشاب یم ،لحارم نیا .دننیب یم یلاوتم لحارم مزلتسم ار یحارط دنیآرف هک هلحرم نتفای نایاپ مزلتسم هلحرم ره عورش و هدوب رگیدکی زا ازجم ناحارط هب هک دنتسه یراجنه یاه هیرظن بلغا اهنآ .تسا یلبق دننک تــکرح دــیاب هــنوگچ یــحارط ریــسم رد هــک دــننک یم هــیصوت بــلاق رد ناوــت یم ار اــه لدم نــیا رــثک ا .)Mahmoodi, 2001, 64(

رد .دومن یهدنامزاس یبایزرا و بیکرت ،لیلحت و هیزجت هلحرم هــس ،رچرآ ،ومیسآ طــسوت هدــش هئارا یاه لدم هب ناوت یم درکیور نیا یا هزوح شــش لدم و^۱۳ایناتیرب نارامعم یتنطلــس هــسسؤم ،زنوج .درک هراشا )یا یآ یا(^۱4اکیرمآ نارامعم نمجنا و یزاــس میمصت یاــه شور راد ماو ،یــقطنم یاــه لدم ضرف شیپ نیا ساسا رب و دنتسه رگید یاه هتشر رد هلئــسم لح دــناوت یم یــملع یاــه شور لوــصا و اــه هدیا هــک دــنا هتفرگ لکــش یروئت ناوــنع هب درکیور نــیا .دوــش هتفرگ راکب یــحارط دــنیآرف رد .)Ibid, 71( دــش هتخانــش هلئــسم لــح یارــب تاــعلاطا شزادرــپ راــتفر هــیجوت یارــب هــک دــندوب دــقتعم درــکیور نــیا نارادــفرط رب هک یا هــمانرب هب دــیاب یــحارط دــنیآرف رد یناــسنا هدــش هدهاشم هدــش شزادرپ نهذ رد راتفر نیا اب هارمه و هیلوا تاعلاطا یاــنبم درکیور نیا یاــه هنومن زا .)Rowe, 1991, 51( دوــش عوــجر ،تــسا و ردناــسکلا رفوتــسیرک یبتارم هلــسلس هــیزجت شور هــب ناوــت یم نمک لا هلیــسوب هک ^۱5طــبترم یرــیگ میمصت یاــه هدودحم لــیلحت .)۱۱4 ،۱۳۹۲ ،ناگو و تروو( دومن هراشا ،دش هئارا )هناسانش طیحم یاهوگلا( یحارط یاه شور مود لسن -2-1-1 یاــه هیرظن رتــشیب یاــنبم هــک ناــسنا لدــم ندوــب صــقان

-ناــسنا هطبار تیهام زا طــلغ یتــشادرب هب رجنم ،هدوــب یراــمعم ساسا رب لوا لسن یحارط یاه هیرظن رتــشیب .تسا هدــش طیحم ناــیارگراتفر طــسوت هــک دوــب خــساپ-شزیگنا هناراگنا هداــس لدــم یاه هاگدید دــقن اب ،یدلاــیم ۱۹8۰ و ۱۹۷۰ هــهد رد .تــفرگ لکــش یاهوگلا ،یراــمعم رد یناــسنا یاه شناد هب هــجوت و یتــسینردم رتکد ،هدنراگن هک تسا یناونع نیا .تفرگ لکــش هناــسانش طیحم مود لــسن فــیصوت یارــب نآ زا دوــخ یاــه سلاک رد ،یدوــمحم هجوت لابند هب هک ییاهوگلا .دــنک یم هدافتــسا یحارط یاه شور

.یحارط دنیآرف یاه لسن یسررب -1 لودج

لودج 1 - لسن یسررب یحارط دنیآرف یاه

.

یدوهش یحارط ماظن یاهوگلا

دنم هناسانش طیحم یاهوگلا

هلحرم یا یقطنم یطیحم یحارط

یلماعت

زنوج سیرک نف روطت رصع

هشیپ و میسرت کمک هب یحارط

)هایس هبعج(

و کیتامتسیس یحارط ماظن دنم رضاح رصع رد یحارط

یروآون یعامتجا یاه بیکرت

ارگدرخ و دوهش یی

لتیر تسروه ----

---- ماظن و ارگدرخ لدم

دنم یتکراشم لدم

----

گنل ناج ----

---- ییلاقع لدم

یلدج لدم نومزآ و هیضرف لدم

هملاس فرشا ----

یدوهش لدم هنایارگدرخ لدم

یتکراشم لدم ----

یمیدن دیمح ----

---- لیلحت لدم

- بیکرت یتکراشم لدم

شور حرط یاه هیام - نومزآ

تروو و ---- ناگو

---- لدم

ماظن یاه دنم اشم لدم یتکر هیرظن نودب دوهش

و کیتامتسیس

8

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

یتابثا یاه یروئت زا و هدوــب یحارط دــنیآرف رد طیحم و ناــسنا هــب ناوت یم ار اــهوگلا نیا .دــنریگ یم هرهب یراــمعم هــنیمز رد دوــجوم .داد حــیضوت ^۱۷یــلماعت و^۱6یــطیحم یــحارط درــکیور ود بــلاق رد و ،لسیاز ،ک اناجاب ،تنبدارب ،یطیحم یحارط درکیور نازاتــشیپ یاوتحم رد هلئــسم فیرعت و کرد ،درــکیور نیا رد .دــنا هدوب گــنل یحارط ریــسم رد ربراک شقن و دتفا یم قاــفتا یــعامتجا و یدــبلاک و یطخ یــگژیو فلاــخرب ،یــلماعت درــکیور رد .دوــش یمن شوــمارف تکرح تیلباق یلماعت ییوگلا اب یحارط ،یتنس یاه لدم یلاوتم .دراد ار فــلتخم یاــه تیلاعف نــیب تــکرح نــینچمه و بــقع هــب دیک أت یــیارگدرخ و دوهــش ناــمز مه هدافتــسا رــب ،اــه لدم نــیا رد اــناد و )56 ،۱۳84 ،نوــسولا( ^۱8نوــسولا ناــیارب لدــم .دوــش یم دنیآرف رد یــلماعت یوــگلا یاــه هنومن ،)۹ ،۱۳۹۳ ،کرود( ۱۹کرود .دنتسه یحارط یحارط دنیآرف لدم هئارا -3-1-1 ،تخانــش شخب هــس زا لکــشتم ار یحارط دنیآرف ،ناگدــنراگن لدــم ،یــلماعت درــکیور ساــسا رــب و هتــسناد هــئارا و یزادرــپ هدیا یوــگلا هژــیو تاــیصوصخ زا .دــنهد یم هــئارا نآ یارــب ار ،۱ رــیوصت ندرک رکف و یــحارط نوگ انوگ یاــه هصرع رد لــماعت ،یداهنــشیپ زا( یــشخرچ تروــصب یحارط دــنیآرف اــت دوــش یم ثعاب هــک تــسا رد یرخأت اــی مدقت هنوگچیه و دوــش هدید )سکعلاب و ءزــج هــب لک .ددرگن حارــط یاهدادعتــسا ییافوکــش هار دــس ،فــلتخم لــحارم یتیبرت مولع هدکــشناد تاعلاطم جــیاتن و لدم نیا نــیب ناوــت یم .درک رارقرب یرثؤم طابترا اووــیآ هاگــشناد یحارط و رنه یاه هورگ و رد ار هدیچیپ یاــهدنیآرف رد ندرــک رکف بــسانم یوگلا ،هورــگ نــیا .دناد یم هناقلاخ و هناداقن ،ییاوتحم رکفت عون هــس لماعت هجیتن هک زغم پچ هرــکمین اب تخانــش هصرع نیب طاــبترا ،لدــم نــیا رد اــب یزادرــپ هدیا هــصرع ،دراد ار یــقطنم و هــناداقن رــکفت تیلوئــسم هصرع اتیاهن و دراد ار هناقلاخ رکفت تیلوئسم هک زغم تسار هرکمینً و رس ییاوتحم رکفت اب و هتفرگ هرهب زغم هرکمین ود لماعت زا هک هئارا .)۳4 ،۱۳8۳ ،یدومحم( تسا هدش یفرعم ،دراد راک یلماعت یوــگلا زا یــلاع هنومن کــی ،^۲۰هــچراپکی یــحارط دــنیآرف رد .دراد رادــیاپ تخاــس و یــحارط هــب رگن لک یدرــکیور هــک تــسا یحارط ریگرد دارــفا مامت ،یتنــس یاه هنومن فلاخرب ،دــنیآرف نــیا

هب عورش هژورپ یادتبا نامه زا ،تخاس ات یحارط لحارم زا ،هژورپ اکیرمآ نارامعم نمجنا لدــم لیدبت ،۱ رادومن .دننک یم یراکــمه یــسررب .دهد یم ناــشن ار هچراپکی یحارط یوــگلا هــب )یا یآ یا(

هچراپکی و یتنس یحارط دنیآرف ود هسیاقم هب هک ۲ و ۱ یاهرادومن هژورپ یاه هنیزه ،هچراپکی دنیآرف رد هــک دهد یم ناــشن ،هتخادرپ رد نــینچمه .دــبای یم شــیازفا یدرــکلمع یاــه تیلباق و شــهاک نامز و شهاک تارییغت هنیزه ،یتنــس شور هب تبــسن دنیآرف نیا .)AIA, 2007(دتفا یم ولج یحارط یارجا و رـــــــصاعم یاـــــــه هژورپ یـــــــهدزایتما و یـــــــبایزرا رد هزورـــــــما زا یکی .دراد دوـــــــجو یتوافتم عـــــــجارم ،رادیاپ یاه نامتخاـــــــس فادها .تـــــــسا دیل همان نییآ ،اکیرمآ روـــــــشک رد عجارم نیرت مهم یاه هنیزه شهاک لماش ،رادیاپ یاه نامتخاـــــــس یحارط رد دیل یرادهگن ،دئاز داوم ندرک مک ،هیامرـــــــس شزرا ندربلااب و تخاس شهاک ،نانک اس یارب نمیا و ملاـــــــس طیحم داجیا ،بآ یژرنا زا رد یریذپ تیلوئسم یارب نیکلام دهعت ،یا هناخلگ یاهزاگ راشتنا تیریدم ،زبس نامتخاـــــــس فیرعت ،طیحم رب تراظن و هعماج ربارب رد تباقر داجیا ،یـــــــتعنص یاه نامتخاـــــــس رب یطیحم تراظن و دیاوف دروم رد نلاوئسم و مدرم یهاگ آ ندرب لااب و زبـــــــس یحارط اب اهنت ،فادها نیا هب یـــــــسرتسد .دـــــــشاب یم زبـــــــس نامتخاس رد هک دوب دهاوخ ریذپ ناکما هچراپکی یحارط دنیآرف زا هدافتـــــــسا قباطم و هدوبن یحارط ریسم هدنریگ میمصت اهنت رامعم و حارط نآ نیلوا هک )یزادرپ هدیا( تپسناک یریگ لکـــــــش هلحرم ،۲رادومن اب هتفرگ یشیپ لحارم هیقب زا تسا هچراپکی یحارط دنیآرف رد مدق یتنـــــــس دنیآرف رد یحارط زا شیپ تاعلاطم هلحرم نـــــــیزگیاج و نیمه رد یحارط دـــــــنیآرف رد رثؤم یاه هورگ همه .دـــــــش دهاوخ .)AIA, 2007( دننک یم زاغآ ار دوخ تکراشم یزادرپ هدیا هلحرم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ -2-1 شخب رد هک یلماعت یوگلا و یــحارط دنیآرف یاه لدم یــسررب یعون هدولاــش رب اه لدم رتــشیب هک دهد یم ناــشن ،دــش هئارا لبق تاــیرظن زا یا هدــمع تمــسق .دــنا هتفرگ لکــش تپــسناک اــی هدــیا یناگژاو اــب نآ تواــفت( تپــسناک فــیرعت هــب زــین یراــمعم یا هــیور دنیآرف رد نآ هاگــیاج نییعت ،)... و هــیام حرط ،لاــیخ ،هدــیا نوــچ رد .تــسا هتفای صاصتخا هدیا قلخ یاــه شور و عبانم ،یــحارط عوضوم نــیا هب یــتاقیقحت مــه روــشک لــخاد رد ،رــیخا یاه لاــس یزادرپ هدیا عــبانم" هلاقم رد ناراکــمه و یــمیدن .تــسا هــتخادرپ رد یزادرــپ هدیا یــسررب هب ،یصخــش هبحاصم شور اــب ،"یراــمعم ود بلاق رد ار نآ عــبانم و هــتخادرپ روــشک یا هفرح ناراــمعم نــیب )عوضوم و رتسب( یحارط هلئــسم و حارط هب فوطعم لماوع شخب ،یحارط هلئسم دهد یم ناشن تاقیقحت نیا جیاتن .دنداد حرــش یا هفرح ناراــمعم نیب رد ار یزادرــپ هدیا عــبانم دــصرد نیرتــشیب .)۱۳۹۱ ،دار تعیرــش و یــمیدن( دهد یم صاــصتخا دوــخ هب نارــیا هدیا زا ،هــشیدنا یرامعم" ناونع اب یا هلاقم رد ناراکمه و یــهانپ و یراــمعم رد تپــسناک و هدــیا هاگــیاج یــسررب هــب ،"تپــسناک اــت

شور اب ،شهوژپ نیا رد .دنا هتخادرپ مه هب اهنآ لیدبت یــگنوگچ .یحارط دنیآرف یلماعت لدم -1 ریوصت

۹

دنچ راثآ یسررب اب یا هیلا یــسانش هناشن رب هیکت اب و اوتحم لیلحت .تسا هدش حیرــشت تپــسناک هب هدیا لیدبت ریــسم ،حرطم رامعم قارــشا زا یلوزن بتارم هــسلس کی ار مرف هب هدیا لیدبت دنیآرف اهنآ رگن یئزج شناد هــب ملع زا و ،رگن یلک مــلع هب تمکح ،تــمکح هــب رد ناراکــمه و ناــیداه .)۱۳۹۳ ،ناراکــمه و یــهانپ( دــنناد یم دنیآرف ترورض کی :یرامعم رد هیام حرط" ناونع اب یرگید هــلاقم اب ،"یرامعم یاه هدکــشناد رد نآ شزوــمآ یاــه شلاچ و یــحارط ناونع هب ار هدــیا ،فلتخم عــبانم رد تپــسناک موــهفم یروآ عــمج زا لحارم یمامت دننک یم ملاعا و دنناد یم یــحارط دنیآرف زا یــئزج یارجا و کرادم یزاس هدامآ ات هتفرگ حرط شرتــسگ و یزیر همانرب نایداه( دنتــسه یصاخ تپــسناک و موــهفم دنمزاین کــی ره ،اــنب لــیثمت شــقن" هــلاقم رد ناراکــمه و دوعــسم .)۱۳۹۳ ،دــنمروپ و رد )سایق( لــیثمت موهفم حیرــشت هب ،"یراــمعم یــحارط دــنور رد ناونع هب سایق رب ،توافتم یاه هنومن هئارا اب و هتخادرپ یرامعم

دنزرو یم دیک أت یحارط دنیآرف رد تپسناک قلخ رد دنمورین یرازبا .)۱۳۹۰ ،ناراکمه و دوعسم(

هدیا و تپــسناک هژاو فــیرعت زا سپ ،شــهوژپ زا شــخب نــیا رد یاه شور یرــت عماج هاگــن اــب ،نازادرــپ هیرظن یارآ یدنب هتــسد و دوجو اب .دــش دهاوخ یفرعم یحارط دنیآرف رد هدیا قلخ یدربراک نیا ،نادنمــشیدنا طــسوت هدــش هئارا یاه شور رد ترثک و عوــنت یرظن و یقطنم ،هراووگلا ،یسایق هتــسد راهچ بلاق رد اه کینکت شور راهچ نیا حیضوت هب شخب نیا نایاپ .تفرگ دنهاوخ فیرعت .دبای یم صاصتخا اهنآ هب طوبرم یرامعم یاه هنومن هئارا و

یرامعم رد تپسناک و هدیا فیراعت -1-2-1 یرایسب رد هک دنتسه مه هب کیدزن یمیهافم تپــسناک و هدیا

.)AIA لدم زا ناگدنراگن میسرتزاب( هچراپکی دنیآرف اب یتنس یحارط دنیارف هسیاقم -1رادومن

.)یمل کم ینحنم زا ناگدنراگن میسرتزاب( )هچراپکی و یتنس دنیآرف هسیاقم( یحارط ریثأت و شلات رادومن -2 رادومن یرامعم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور

۱۰

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

هاگدید زا .دنور یم راکــب رگیدکی اب فدارتم ،ناراــمعم یاــهوگتفگ زا و رــیذپ ناکما ،نــهذ رد هــک تــسا یزــیچره تپــسناک ،اــنپ ماــیلیو .)Pena & Parshall, 2001, 108( لاــیخ اــی هدــیا ؛دــشاب یــندرکروصت هک دنک یم ناــیب ،یراــمعم رد هــیاپ مــیهافم باــتک رد تــیاو دراودا هلحرم رــه رد اهنآ .دنوــش یم لصاح هلئــسم لــیلحت زا اه تپــسناک تیهام و دنیآ یم دــیدپ یــسایقم ره اب ؛دنوــش یم لصاح یحارط زا اه تپــسناک ،یتنیگ کم .)۲۳ ،۱۳8۲ ،تیاو( دنراد یبتارم هلــسلس یلک یبیکرت رد ار نوگ انوگ رصانع هک دناد یم ییاه هدیا ناونع هــب ار راکفا ،تلایخت ،اه هدیا تسا نکمم رصانع نیا .دنهد یم نامزاــس ، هدــیا زا روــظنم .)Snyder et al., 1979, 208( دنــشاب تادهاــشم و بــسک مهف و هدهاــشم ،هعلاطم هجیتن رد هــک تــسا یــشناد و رــکف ود لماش ار یرامعم رد فاشتک ا دنیآرف ،ویزلا لپ .)Ibid, 215( دوش فشک لابند هب راکتبا .تپسناک یریگ لکش و راکتبا :دناد یم شخب فــشک ندروآ ذغاک یور .تــسا یحارط عوضوم یارب رکب یاه هدیا هژورپ هعسوت یلصا ریسم هدننک نییعت هک ،کیفارگ ای هتشون تروصب .)Laseau, 1980, 142( تسا تپسناک لیکشت ،دوب دهاوخ حارــط و راذــگ نوناق ،هدننک هدافتــسا ،اــمرفراک ،نوــسولا ناــیارب دــنک یم حرــطم یــحارط هلئــسم یــلصا دــلوم راــهچ ناوــنع هــب ار سنایتــسیرک و وپرتــسر ،یــکراد فلاــخرب .)۹8 ،۱۳84 ،نوــسولا(

یاه لح هار هــب فوطعم اــفرص هیلوا دــلوم درادن یــموزل دــندقتعمً تیعقوم هدــننک فیصوت طــباور یهاگ و دــشاب حارــط یارــب نــکمم Restrepo &( دــنک اــفیا ار هــیلوا دلوم شــقن دــناوت یم زــین یــحارط

. )Christiaans, 2004 تپسناک دربــشیپ رد دنک یم نایب ،^۲۱ساملآ گنیــسله دیرگنیا باوــج ،تپــسناک .تــسا یــتایح لاؤــس کــی "ارــچ" ،هــنارامعم .)Wingardh &Waern, 2008, 44( تــسا "ارچ"لاؤــس هــب نداد رــگدیاه نخــس هــب یملاــسا اــضرملاغ ،تپــسناک و هدــیا تواــفت رد رتارف ار هدیا و هدرک دانتــسا نوطلافا هدیا ندــش ینیمز صوصخرد دناد یم هداــم یارواــم ملاع هــب قــلعتم و یناــسنا یاه تــشادرب زا ینامز رظن زا ،ناحارط نــهذ رد هدیا دــلوت .)۱5۲ ،۱۳۹۲ ،یملاــسا(

سنج زا اه هدیا و تساهنآ طسوت تپسناک ندــش هتخاس رب مدقم یــتقو و تــسا حارــط نــهذ رد ناــشهاگیاج هــک دنتــسه یــتارکفت دــش دنهاوخ تپــسناک هب لیدبت ،دنوــش هئارا لح هار کی تروصب .)۷ ،۱۳۹۱ ،دار تعیرش و یمیدن(

هطقن ،هدیا هک دیــسر هجیتن نیا هب ناوت یم قوف دراوم رورم اب لکــش هدیا زا دــعب هــلحرم رد تپــسناک اــما تــسا یراــمعم عورــش .دننک یم تــکرح هب راداو و دــیلوت ار اه تپــسناک ،اه هدیا .درــیگ یم یارــب نــکمم یاــه لح هار هــب و دنتــسه ددــعتم لاوــمعم اــه هدیاً لح هار دــنچ ای کی اه تپــسناک اما ،دــنراد هراــشا یــحارط هلئــسم دنوــش یم باختنا عوــنتم یاــه هدیا ناــیم زا هــک دنتــسه دودــعم تــیهام ،اــه هدیا .دــنبای یم یرتــشیب ندــش رــت ییارجا تــیلباق و رد اه تپــسناک .دــنراد یرــت ینیع تــیهام اه تپــسناک و رــت ینهذ

.یرامعم رد هدیا قلخ یاه شور صوصخ رد توافتم تایرظن و ءارآ قیبطت -2 لودج- 2 لودج شور صوصخ رد توافتم تایرظن و ءارآ قیبطت

یرامعم رد هدیا قلخ یاه .

مان عبنم

یسایق شور هراووگلا

یقطنم یرظن

یلکش ییانعم

تایضایر و هسدنه هفسلف دعاوق

کودل1863 Hearn,200 راعتسا 3

ه ---

ارگدرخ شور ---

تیاو 1973 ،تیاو 1382 هراعتسا و یزاس هباشم هتشذگ تپسناک

روحم همانرب ---

تنبدارب 1973 Broadbent

, 1973 سایق

یسانش هنوگ هنایارگلمع

یوحن شور

هسدنه ساسا رب رامعم یروئت

نمدتسا 1979 Steadman

, 2008 Steadman

&

Mitchell, 2010 تسیز سایق

یتخانش هنوگ

یسانش --- ---

هسدنه ساسا رب ---

یتنیگ 1979 Snyder et

al., 1979 سایق

هراعتسا یا هرهوج شور

هلئسم لح ---

ینامرآ شور

سداینوتنآ ،سداینوتنآ 1992

اب طابترا 1393 اهرنه تعیبط و هراعتسا

هعلاطم و ییارگ خیرات هنیشیپ ---

هسدنه ساسا رب )یسدیلقاان،یسدیلقا(

کیزیفاتم،سکوداراپ تایئزج و حلاصم

یلکش یریذپ رییغت یلزا ماهبا

کرود اناد ،کرود 1993

1393 سایق

هراعتسا هرهوج

وگلا نابز روحم همانرب

--- ینامرآ شور

2002زکنج Jencks,

یناگرا 2002 کت --- --- -

داد امن ه لاتکارف

هناسانش ناهیک

راس نیمز یبابح

امن ناتسیچ

یراک اکامروی

2007 Jormakka

& Schurer, 2007 یرامعم

ناج یتخیر --- هنوگ - یسانش یسیدرگد و شهوژپ

ییارجا مرف حرط هسدنه

هاگآدوخان و فداصت

تیاس یشیازفا یاهدنیآرف

امن هداد

۱۱

بــتارم رد و دنوــش یم حرــطم یــحارط دــنیآرف زا یــتوافتم حوطــس ات هــسدنه لــثم هدنهد نامزاــس موــهفم و هدــیا کــی زا ،یــفلتخم یــتح اــی و یزادرــپرون لــثم یراــمعم یا هــعومجمریز تاــعوضوم هتــسباو ،عوضوم نیا و دنوــش یم رهاظ یرامعم ییارجا تاــیئزج هب حرط دیلوت یارب وا هک تسا یحارط شور و حارط یلک شرگن هب ،تپسناک هک تسا نیا دراد تیمها هچنآ اما .دیوج یم کسمت نآ یحارط ریسم رد هک تسا ییاه باختنا و تامیمصت رتــشیب لیلد یارب یبوخ ربهار ،نآ نتشاد رایتخا رد و دش میهاوخ هجاوم نآ اب میهافم ندوب کیدزن هــب هجوت اب .دوب دهاوخ دنیآرف نــیا تــیاده دربشیپ تهج ،هژاو ود نیا صیخشت زرم تفارظ و تپسناک و هدیا دنیآرف رد تپــسناک یریگ لکــش و هدــیا قــلخ هــلحرم ود ،شــهوژپ رظن فرص یــنامز رــخأت و مدــقت نــیا زا و هدوــمن عــیمجت ار یــحارط .مینک یم یرامعم رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور -2-2-1 تاــیرظن نــیرت مهم زا یدادــعت ،عوــضوم تــیمها هــب هــجوت اــب یروآدرگ ۲ لودج رد ،هدیا قلخ یاه شور هنیمز رد هدــش حرطم ییاه توافت هچرگ ا ،دهد یم ناــشن تایرظن یــسررب .تــسا هدــش جاور یاضتقا هــب ینامز هزاب رــه رد و دراد دوجو تاــیرظن نــیا نــیب هتفای شیازفا یــصاخ هزوــح رب زکرمت ،یــحارط تارــکفت و اه کبــس هزوح راهچ رد ار اــه شور نیا ناوت یم یلک هاگن کی رد اــما ،تــسا راهچ .دومن یدنب هتــسد یرظن و یقطنم ،هراووگلا ،یــسایق شور .تسا هنیمز نیا رد تنبدارب هیرظن هب کیدزن رایسب ،ریخا هزوح یسایق شور-1-2-2-1 نیرت هناقلاخ ناوــنع هب هراعتــسا و سایق ،نوتم زا یرایــسب رد داجیا لابند هب سایق .تــسا هتفرگ رارق هجوت دروــم یــحارط شور .تــساه هدیدپ نیب یعازتنا و ینهذ هطبار ،هراعتــسا و ینیع هطبار )Gordon, 1961, 36( ^۲۲ندروــگ ماــیلیو یدنب هتــسد یاــنبم رــب ،کیلبمــس ساــیق هــنوگ راــهچ هــب ار ساــیق ناوــت یم ،تــنبدارب و .دومن میسقت یزتناف و یصخش ،میقتسم مرف و لکــش زا نتفرگ ماــهلا لاــبند هــب :^۲۳کیلبمــس ساــیق -۱

.دنریگ یم رارق هتسد نیا رد اوارتلااک راثآ زا یرایسب .تسا یرهاظ یارب ازجا نیب طــباور و راتفر ،تاقافتا زا :^۲4میقتــسم ساــیق-۲ .ونایپ وزنر رثا اینرفیلاک مولع یمداک آ دننام دنک یم هدافتسا سایق حرط رتسب ای عوضوم یاجب ار دوخ حارط :^۲5یصخش سایق-۳

.رتساف نمرون رثا نیلرب سلجم نامتخاس لثم دهد یم رارق هک ییاهایور هــب ،یژولونکت زا هدافتــسا اب :^۲6یزتناف ساــیق-4 لوون ناژ .دــهد یم ندــش یــیارجا ناکــما تــسا راــمعم نــهذ رد

هدرک هدافتــسا شور نیمه زا سیراپ رد برع وتیتــسنا یــحارط رد .تسا هدش هسیاقم ۲ ریوصت رد سایق توافتم عاونا .تسا رارق هتــسد کی رد ار هراعتــسا و سایق هلوقم ود تنبدارب هچرگ ا .تــسا هتخاــس زیامتم مه زا حوضو هب ار اهنآ یــتنیگ کم اــما هداد هدرمــشرب یرامعم یحارط رد ساــیق لدم هدزناپ زــین لبیا ســیرک .دنک یم فیرعت یدنیآرف و یلکــش یاه سایق هتــسد ود رد ار اهنآ و ،یــماظن ،کیــسلاک ،یوــنعم لدــم لماــش(یلکش یاــه سایق ،تــیوه ،یراــجت ،هناــسانش نابز ،یرــنه ،کــیناگرا ،رهــشنامرآ لماش(یدنیآرف یاه سایق و سایق هتــسد اب اتــسار مه )زاــسدوخ هراعتــسا لداــعم )یا هدــعاق ،یا هناــشن ،اه هناماــس ،یــملع لدــم رد ویزلا هناگ هــس یدنب هتــسد . )Abel, 1988, 165-179(دــشاب یم و کیناگرا ،یکیزیف لدــم ،سایق یارب نکمم یاه لدم صوــصخ و سایق توافت رب دیک أت دوــجو اــب ،)Laseau, 1980, 147( یــگنهرف ،سایق عبانم ییاسانش .دهد یم رارق هورگ کی رد ار اهنآ ،هراعتسا .دــشاب یم نآ توافتم یاه هنوگ نتخاــس زیامتم رد یمهم لــماع یکی ناونع هب هراومه تعیبط هک دهد یم ناــشن تایرظن یــسررب تشرس رد ردناــسکلا .دوــش یم هتخانــش سایق عبانم نیرت مهم زا هدنز یاهراتخاــس اب سایق هورــگ ود هب ار تعیبط اــب ساــیق ،مــظن یاهراتخاــس .)8-۷ ،۱۳۹۲ ،ردناــسکلا( دنک یم میــسقت هدنزریغ و لماــش ،هدــنزریغ یاهراتخاــس و ناروــناج و ناــهایگ لماــش هدــنز هطساو هب هک تسا ییاه هزاس و یندعمریغ و یندعم یاهراتخاــس .دنا هدش هتخاس ناروناج هراووگلا شور -2-2-2-1 ره رد دوجوم یرامعم هنیشیپ و خیرات هعلاطم اب ،شور نیا رد ناونع اب هاگ هــک اهوگلا نیا و هتخادرپ اــهوگلا تخانــش هب ،هــنیمز یارب یا هــیلوا دلوم دنوــش یم هتخانــش پیات یکرآ ای و لدــم ،هــنوگ دربراک و ییاــسانش لــیلد هــب .دوــب دــنهاوخ یراــمعم یریگ لکــش نآ یارــب ار هراووــگلا هژاو ناوــت یم هــک تــسا شور نــیا رد اــهوگلا یاه هیرظن زا هدافتــسا اب ،دنارود ،مــهدجه نرق رــخاوا رد .دــیزگرب هنوگ یدایز دادــعت هب اه نامتخاــس هک دنک یم ناــیب یــیارگ لماکت داجیا تارییغت تــیاهن یب ناوت یم هــنوگ ره رد و دنوــش یم میــسقت ،دنارود یلکــش یــسانش هنوگ فلاخرب .)Durand, 2000, 77( دومن .دوش یم لئاق توافت ،لدم و هنوگ هژاو ود نیب ،یــسناکد ریمرتاوک درک یپک ار نآ ناوــتب هــک تــسین یرــیوصت هــنوگ ،یــسناکد رــظن زا دیلقت نآ زا لدــم کــی تخاــس یارــب لــماک روــطب ناوــتب هــکنیا اــی رصانع نیا رد هک تسا نیدامن یموهفم ای هدیا ،هنوگ هکلب .دومن

رد یصخــش سایق-3 ،ونایپوزنر رثا اــینرفیلاک مولع یمداک آ رد میقتــسم سایق -2 ،اوارــتلااک رثا ایــسنلاو رد نونف و مولع هزوــم رد کیلبمــس سایق-1 :تــسار تمــس زا بــیترت هــب -2 رــیوصت .لوون ناژ رثا سیراپ رد برع وتیتسنا رد یزتناف سایق-4 ،رتساف نمرون رثا نیلرب سلجم نامتخاس یرامعم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور

۱۲

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

یسناکد هچنآ .)Quatremere de Quincy, 2000, 22( تــسا هتفهن لــقتنم ار کــیزیفاتم یــموهفم ،دــنک یم یــفرعم هــنوگ ناوــنع هــب Ibid,( دریگ یم راکــب زین ار پیات یکرآ هژاو ،هــنوگ یارــب وا .دــیامن یم نایب ،تواــفتم قطانم رد یــسررب زا سپ ،تروــپاپار سوــمآ .)175 درجم تلع ره ای یکیزیف یاــهورین هجیتن ،هناخ لکــش هک دــنک یم Rapo- (تــسا یــگنهرف-یعامتجا لــماوع هــجیتن هــکلب تــسین دنک یم اعدا ،وگلا نابز شور یفرعم اب ردناــسکلا .)port, 1969, 47 نکمم یاه هار یــمامت هک دــنریذپانرییغت و تــباث قــیاقح ،اــهوگلا .)Alexander, 1977, 43( دــننک یم مــهارف ار تلاکــشم لــح یارــب تــسدب نازــیر همانرب اــی ناراــمعم رــکفت و راک زا طــقف اــهوگلا نــیا دنرب یم راکــب ار نآ مدرــم هک دریگ یم لکــش یــنابز زا هــکلب دــیآ یمن یاهدرکیور فــیصوت رد زــین ناــیرامعم .)Alexander, 1979, 200(

.دنک یم هدافتــسا پیاتونف و پیاتونج هژاو ود زا ،ییانعم و یلکــش )یعامتجا طباور( یــعازتنا نیناوق هــب ،یتــسیز یوگلا ای پــیاتونج ،دوجوم مــسج اــی رــهاظ .دراد هراــشا یــیاضف مرــف کــی رد هــتفهن رــییغت لــباق نوــگ انوگ یاه لکــش رد پــیاتونف .تــسا پــیاتونف هنوگ کی ،نوگ انوگ یاه لکــش نیا رد ناوت یم هک یلاح رد تــسا اب زین اک امروی .)۱۰8 ،۱۳۹۱ ،اــسربط و نایرامعم( تــشاد پــیاتونج شهوژپ لدم و یــسیدرگد-یسانش هنوگ شور ود نتخاــس حرطم هطقن ،وا رظن زا .تــسا هدــش لئاق زیامت درکیور ود نیا نیب ،حرط کی دناوت یم یراــمعم دــیدج رثا شــنیرفآ هــفطن و یــحارط عورــش یباختنا هنوگ ،شور نیا رد زین یهاگ .دشاب دوجوم یرامعم یانب دوش یم لیدبت دیدج هنوگ هب ءازجا رد یجیردت تارییغت اب دوجوم شــهوژپ شور رد وا .)Jormakka & Schurer, 2007, 50-58(

وحن شور ،نــسناه نایلوج و رــیلیاه لیب یــحارط شور هــب ،حرــط دنا هدرک یعــس اهنآ هــک دهد یم حــیضوت و هدرــک هراــشا ،^۲۷یــیاضف فرص یلکش دیلقت زا ،یرامعم یخیرات یاه کبــس زا هدافتــسا رد هجرد و اــه میرح دــننام اــضف رد یــعامتجا تاــطابترا و هــتفر رــتارف Ibid, 43-( دــنهد رارــق یــسررب دروم ار ندوــب یــمومع و یــصوصخ یحارط رد هراووگلا شور زا هدافتــسا هنومن دنچ ،۳ریوصت رد .)48 .تسا هدش هداد ناشن یقطنم شور -3-2-2-1 دعب صوصخب هک تسا یرگید شور ،)4 ریوصت( یقطنم شور ،شور نیا رد .تــسا هتفرگ رارق یدایز هجوت دروم نردــم نارود زا هیلوا یاــهدلوم ناوــنع هــب مــیلقا و تیاــس ،هــمانرب نوــچ یــعبانم ساــسا رب شور نیا .دنریگ یم رارــق هدافتــسا دروــم رثا یریگ لکــش

یاــه مارگ اید زا هدافتــسا اــب و یــحارط تاــعلاطم ،اــطخ و نوــمزآ و یــیارگ هنیمز و یــمیلقا شرــگن .دــسر یم یــحارط هــب یــلیلحت شور نیا زا یــیاه هعومجمریز ،)تیاــس هب شنک او( یــیارگ هقطنم ،دننک یم داــی اــمن هداد ناوــنع اــب اک اــمروی و زــکنج هــچنآ .دنتــسه هورــگ نآ عدــبم هــک یــحارط شور نــیا .تــسا یــقطنم یــشور رب یتوافتم یاه لدم ،هنایار زا هدافتسا اب ،تــسا^۲8یو ید رآ یو ما Jormakka( دنک یم داــجیا فلتخم یاه هداد و تاــضورفم ساــسا . )& Schurer, 2007, 190 یرظن شور -4-2-2-1 دعاوق ساــسا رــب یــحارط هــعومجمریز ود لماــش یرــظن شور دــشاب یم هفــسلف دعاوق ساــسا رــب یــحارط و تاــیضایر و هــسدنه ار یــسدنه یــحارط .تــسا هدــش هداد ناــشن -۳ لودــج رد هــک و یــسدیلقا( هــسدنه ساــسا رــب یــحارط هتــسد ود هــب ناوــت یم .دومن میسقت یلکش یریذپرییغت ساــسا رب یحارط و )یــسدیلقاان یحارط یاه شور ناونع اــب ،سداینوتنآ یلکــش یاه یریذپرییغت و رادوــمن ،گــنیدلوف ،ساــیقم اــب یزاــب و یراــمگ مهرب( یــشیازفا .دبای یم یرتشیب تایئزج اک امروی طسوت ،)کیرتماراپ یحارط دیاب ،نارامعم نهذ هدنهدراتخاس یفسلف تایرظن حیضوت رد هدافتــسا دروم یاه یروئت ،نردــم نارود زا ســپ هــک دوــمن هراــشا نردم تسپ یاه نایرج ،تیبسن تیک .دبای یم شرتسگ ناحارط ،یلاعتمرما یــسانش ییابیز ،یــسانشرادیدپ میاداراپ 5 بــلاق رد ار .دــهد یم حــیضوت مــسینمف و مــسیسکرام ،یــسانش هناشن فارــطا طــیحم و دــبلاک ناــیم لــباقتم شــنک هــب یــسانشرادیدپ تاــیئزج صوــصخب و یراــمعم یتخاــس نف هــجو .دزادرــپ یم نآ تیمها ،گنر ،رون ،حلاصم و داوــم یــسح تایفیک هب هجوت ،ینیع عون نیا رد یمهم شقن ،اه لصفم و تلااصتا ییاواــسب و نیدامن یــسانش ییابیز .)4۱-4۰ ،۱۳۹۱ ،تیبــسن( دننک یم یزاب یرامعم لئاق زیامت یلاعتم رما و ییابیز نایم هک تــسا یریبعت یلاعتم رما ،نامه( دناد یم طاــبترا رد مــهبم روما اب ار یــلاعتم رــما و دوــش یم رامــش هــب اه هناــشن زا یــماظن ار ناــبز ،یــسانش هناشن مــلع .)4۳ ار میاداراپ نیا ،تیبسن .دراد ییانعم و یراتخاس هجو هک دروآ یم ییارگراتخاساسپ ،ییارگراتخاس ،یسانش هناشن هزوح راهچ لماش یاــهدرکیور .)54-46 ،ناــمه( دــناد یم ینکــش هدولاش و هتفرگ راکب نآ یاهداهن و اهرهش ددجم یبایزرا رد هک یتسیسکرام

رثا نارهت رصاعم یاهرنه هزوم رد یزکرم طایح یوگلا زا هدافتسا :طسو ؛ناریمریم یداه رثا ناجنــسفر یــشزرو هعومجم رد یمیدق یاه لاچخی یوگلا زا هدافتــسا :تــسار تمــس -3 ریوصت .یدفس هشوم رثا تاتیپه هعومجم رد یگدنز شور و یعامتجا یوگلا هب هجوت :پچ تمس ؛ابید نارماک

۱۳

یرامعم و یتاقبط تاعزانم نایم تبــسن درومرد ار یلئاسم ،دــش ایپورته و ایپوتا نوچ یمیهافم ،یرامعم نیا رد .دزاس یم حرطم شقن هب زــین مــسینمف مــیاداراپ .دوــش یم دراو یراــمعم هزوــح هــب هب یهد لکــش رد اه ناــسنا یبنج یاه تیعقوم و داژــن ،تیــسنج زا ییاه هنومن ،5 ریوصت رد .)5۷-54 ،ناــمه( دزادرپ یم یراــمعم .تسا هدش هئارا یرظن شور هب یحارط

اه هداد حرش -2

هــک داد ناــشن عوــضوم تاــیبدا رد یا هــناخباتک یاه یــسررب یلماعت و یتکراشم ،دنم ماظن دنیآرف هورگ هس لماش یحارط دنیآرف ناوت یم ار تپــسناک و هدیا قلخ یاه شور ،رگید یوــس زا .تــسا یرــظن و یــقطنم ،هراووــگلا ،یــسایق شور یــلک هتــسد راــهچ رد

.یحارط رد یلیلحت یاه سیرتام و اه مارگ اید زا هدافتسا :تسار تمس ؛یو یدرآ یو ما هورگ رثا دنله 2000 وپسک ا هاگشیامن :پچ تمس -4ریوصت .یرظن شور هعومجمریز هدیا قلخ یاه شور صوصخ رد توافتم تایرظن قیبطت -3 لودج

زا یاکــسنیزکیوس و یرپ رثا زاب هناخ یحارط رد هاگ آدوخان و فداصت شور زا هدافتــسا :طــسو ،دیدح اهاز رثا یبظوبا رد یــشیامن یاهرنه زکرم رد کیرتماراپ یحارط :پچ تمــس -5 ریوصت .ویدوتسا یب یا لا رثا نروبلم نویساردف نادیم رد لاتک ارف هسدنه :تسار تمس ،ولابلمیه پوک هورگ یرامعم یحارط دنیآرف رد تپسناک و هدیا قلخ یاه شور

۱4

۱۳۹۷ راهب ۱ هرامش ۲۳ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

هجرد رد ،شــهوژپ یــنادیم شخب ماــجنا زا فدــه .دوــمن حیرــشت یا هفرح ناحارط و یرامعم نایوجــشناد حیجرت یسررب ،تــسخن ریــسم رد صاخ هدــیا قــلخ شور و یــحارط دــنیآرف زا هدافتــسا رد ود هطبار فــشک لابند هب شهوژپ ،دعب هــلحرم رد .تــسا یحارط هدیا قلخ یاه شور و یرامعم یحارط دنیآرف ،رکذلا قوف عوــضوم .دــشاب یم هطبار نیا رــب یحارط دروــم نامتخاــس درــکلمع رــیثأت و یریگ هنومن شور و هنومن مجح ،یرامآ هعماج -1-2 دنیآرف اــب هــک یراــمآ هــعماج زا یا هــقبط شور اــب یرــیگ هنومن لماــش ،لوا هقبط .دــش ماجنا ،دنتــسه رــیگرد یراــمعم یــحارط نیرخآ( 5 یرامعم حرط ندنارذگ لاح رد هک تسا ینایوجشناد یرامعم یاه هدکــشناد رد )یراــمعم یــسانشراک یــحارط سرد ،مود هقبط .دنتــسه عــطقم نــیا زا یــلیصحتلا غ راف هناتــسآ رد و صیخشت ساسا رب هک تــسا یرامعم رواــشم یاه تکرش لماــش یرامعم ۱ زارــت تیحلاص ،روــشک یزیر همانرب و تــیریدم نامزاــس راک اه لاــس هــبرجت ،نیرواــشم نــیا رد لغاــش دارــفا اذــل .دــنراد ماظن رب مــک اح راتخاــس فرعم ،اهنآ تارــظن و هتــشاد ار یا هــفرح

نایوجــشناد دادعت هک اجنآ زا .تــسا روــشک رد یرامعم یا هفرح ،دوب لکــشم اهنآ قــیقد دادــعت نــییعت و داــیز رایــسب عــطقم نــیا هنومن ۳8۰ ینعی نارکوک لومرف دح نیرتشیب یرامآ هنومن دادعت ۳۰ و نایوجــشناد هب هنومن ۳5۰ دادعت نیا زا .دــش هتفرگ رظن رد .تفای صاــصتخا نارــهت رد یراــمعم ۱ زارــت نیرواــشم هــب هــنومن ار هعماج لک هــب یرــست تــیلباق یراــمآ هــنومن نــیا هــکنیا یارــب رد و دازآ و یتلود یاه هاگشناد هتسد ود هب هنومن ،دــشاب هتــشاد یاه هاگشناد نیب رد .دش میسقت اه ناتسرهش و نارهت حطس ود ناتسلگ و ناردنزام ،یتشهب دیهش ،نارهت یاه هاگشناد ،یتلود ،قرش نارهت ،تاقیقحت مولع یاهدحاو ،دازآ یاه هاگــشناد رد و ریثأت لامتحا هب هجوت اب .دنتفرگ رارق شهوژپ دروم یراس و ناگرگ قیقحت ،شــهوژپ جیاتن رب یــحارط دروم نامتخاــس یربراک عوــن هب هک یشزومآ و یراجت ،ینوکــسم یربراک هزوح هــس رد نامزمه هتــشاد ار نآ هنیمز رد یــحارط هبرجت دارــفا رتــشیب دیــسر یم رظن .دش ماجنا ،دنشاب

.یحارط دنیآرف یبایزرا یارب هتسب همانشسرپ تلااؤس -4 لودج

لودج 4 - یحارط دنیآرف یبایزرا یارب هتسب همانشسرپ تلااؤس .

نوکسمی یراجت-یرادایشزومآ

یحارط دنیآرف

دنیآرف ماظن

دنم

دح ات ار نآ ادتبا یحارط هلئسم اب دروخرب رد هلئسمریز هب نکمم

یم فلتخم داعبا زا نآ تخانش هب و هدرک هیزجت اه پ

مزادر .

قیرط زا یامرفراک و اهدرادناتسا هب هعجارم یم هیهت دوش مهارف دیاب هک یتامازلا زا یتسرهف هژورپ

.منک

هار یبایزرا یارب لح

لیلحت و یضایر و یرتویپماک یزاسلدم زا یحارط یاه تسا یصخش یاه

یم هداف .منک

یتکراشم دنیآرف

یم هیهت دوش مهارف دیاب هک یتامازلا زا یتسرهف هژورپ یعقاو ناربراک اب هبحاصم قیرط زا .منک

تخانش زا سپ و عوضوم

هدیا هئارا یارب ،هلئسم هیزجت هار و اه

لح یم هدافتسا هژورپ ناربراک تکراشم زا یحارط یاه منک

.

داجیا اب چ من دن هار یبایزرا هب ناربراک اب کرتشم تاسلج و یحارط هیاپ یوگلا هنو لح

یم یحارط یاه .مزادرپ

شور لابند هب یحارط ریسم لوط رد .متسه هژورپ تخاس رد ناربراک تکراشم یارب ییاه

یلماعت دنیآرف

تامازلا نییعت یارب هژورپ یادتبا رد هورگ اب اهرایعم و

،هژورپ رد ریگرد یاه هاگنب لثم

هیامرس یاه ناراکنامیپ و هدنزاس ،یراذگ

یم هسلج .مراذگ

هدیا هئارا یارب یمن رظتنم تاعلاطم نایاپ ات یحارط یاه

هدیا هب ادتبا نامه زا و منام یم تپسناک هئارا و یزادرپ

.مزادرپ

هدیا هئارا اه ی یحارط هورگ تکراشم اب ار یاه

گنب لثم ،هژورپ رد ریگرد ها

هیامرس یاه یم ماجنا ناراکنامیپ و هدنزاس ،یراذگ

.مهد شور هدیا قلخ یاه

یسایق

یم حیجرت یحارط ریسم رد هدافتسا ... و یرنه راثآ ای تعیبط ریظن یجراخ دراوم اب سایق و هباشت داجیا زا هدیا قلخ یارب مهد

.منک یم حیجرت یحارط ریسم رد زا هدیا قلخ یارب مهد

.منک هدافتسا یعازتنا میهافم و یبدا نوتم اب هراعتسا

هراووگلا

یم حیجرت یحارط ریسم رد هنومن یسررب هب هدیا قلخ یارب مهد

هنوگ زا و هتخادرپ نیشیپ یاه هتشذگ یرامعم یاهوگلا و اه

.منک هدافتسا یم حیجرت یحارط ریسم رد و مدرم یتسیز یاهوگلا هب هدیا قلخ یارب مهد

.میامن هجوت یرامعم رد هتفهن یعامتجا طباور

قطنم ی

یم حیجرت یحارط ریسم رد هدیا قلخ یارب میلقا و تیاس لیلحت زا مهد

.منک هدافتسا یحارط یاه

یم حیجرت یحارط ریسم رد مارگاید و یدرکلمع تایرورض و اهزاین تخانش زا هدیا قلخ یارب مهد

.منک هدافتسا یلیلحت یاه

یرظن

یم حیجرت یحارط ریسم رد یریذپ رییغت و یسدنه لوصا زا هدیا قلخ یارب مهد

.منک هدافتسا یلکش یاه

ناهج نم هب هفسلف و مراد هقلاع هفسلف هنیمز رد هعلاطم هب یم ینیب

یم حیجرت هک دهد هیاپ ناونع هب ار ینابم نآ مهد

یا .مدنب راکب دوخ یاهیحارط ریسم رد هدیا قلخ یارب