جامعه شناسی تاریخی و ارزیابی انتقادی خوانش سکولاریستی از اخباریان

(1)

Faculty of Social Sciences Institute of Social Studies and Research

Quarterly of Social Studies Research in Iran

Vol. 10, No. 4:1237-1260, Winter 2022 Doi

:

10.22059/JISR.2021.305945.1090

Sociological Insights into Secularist Reading of Akhbarism:

A Critical Consideration^*

Mahdi Hoseinzadeh Yazdi¹ Koosha Vatankhah² Received: October 10, 2020 Accepted: July 5, 2021

Abstract

Introduction: Research projects into Akhbārīsm seem to be taking for granted that Akhbārī doctrines imply any refutation of socio-political role for the religious scholars. Not only studies concerned with the establishing period of the school but also those devoted to the decline period of the school treat Akhbārīsm as an apolitical fraction in Shi’ite scholarship. This is what might be called secularist notion of the Akhbārī theory. However, the main Akhbārī texts do not leave a room for such an interpretation and moreover the social roles and state functions performed by Akhbārī ulama are strong negations to this understanding.

Method: In order to evaluate the secularist notion of the Akhbārī Theory and thus to criticise it, this article makes use of a textual analysis method to examine the ideas and the discussions generated by the most prominent scholars in the field and then focuses on two particular academic researches whose theoretical framework takes root in the existing Akhbārī literature.

Findings: The contesters who evaluate the role and the function of the Akhbārīsm negatively, believe that Akhbārī ulama failed to play a socio-political role in decisive episodes of the history because Akhbārīsm lacked a political theory while on the

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ

* Scientific-research article, extracted from doctoral dissertation in Islamic Social Sciences: Muslim Scholars and the Problematic of Reason: Al-Astarābādī, al-Allama al-Hilli, and al-Shaykh al-Ansārī;

Reconstructing a Trialogue, Faculty of Social Sciences, University of Tehran

1 Assistant Professor, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran, ma.hoseinzadeh@ut.ac.ir

2 PhD in Social Thought of Muslim Thinkers, Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding Author), kooshavatankhah@gmail.com

(2)

Social Studies and Research in Iran, Vol. 10, No. 4, Winter 2022

1238

other hand their Uṣūlī counterparts were capable, in theory and practice, to lead the society in fatal events. During the second phase of Perso-Russian war, for instance, Uṣūlī mujtahids issued fatwas urging Muslims to defend their homeland. Tobacco fatwa by which Shi’ite Muslims were prohibited from smoking tobacco is another occasion declaring the role and importance of Uṣūlī doctrines. Additionally, Iranian Constitutionalism is a significant event for the glorification of the Uṣūlī School.

During victorious Constitutional Revolution the importance of theory of ijtihad and the role of Uṣūlī agenda is far beyond denial. Reportedly, Akhbārī ulama did play no role. Supposedly, they are all scenes wherein Akhbārī ulama were absent.

Similarly, the appreciators depict an apolitical portrait of the Akhbārī ulama who, historically, did their best to preserve the social integrity and to oppose the unlimited power of the mujtahids. They suggest that Akhbārī ulama believed in no political role for the religious scholars. Therefore, central to their attention was how to maintain integrity of the society by guaranteeing a life safety for Sufis as well as Sunni minorities. Akhbārī refutation of emulation theory by which they meant an opposition against mujtahids was positive in function because it was capable to accredit laypeople understanding of the sacred texts. This linear epistemology was an absolute threat to social position of mujtahids who defended some hierarchical epistemology based on which the society was divided into two groups: a majority of laypeople who ought to emulate a minority of knowledgeable ulama.

Results & Conclusion: These apparently adversaries seem to share the same idea based on which Akhbārī ulama were propagating a notion of secularism. Reviewing well-known researchers in this field, this article focuses on two academic theses authored in a ten-year-period. Relying on different methodological and theoretical bases, Mohsen Al-e-Ghafour (2000) and Rouhollah Eslami (2010) share the same idea and conclusion that according to Akhbārī doctrines religious scholars are not - and must not be- allowed to play any political role. However, referring to Amin Astarābādī himself, this article reaches this conclusion that their argumentations are not documentarily satisfied and fail to confirm their interpretation. Besides, the so- called Akhbārī ulama were in close contacts with the state and people as well which makes us regard this interpretation historically indefensible.

Keywords: Iranian Constitutionalism, Usulism, Akhbarism, Guardianship of Jurisconsult, Astarābādī, Politics

Bibliography

 Abdi, Z. (2017), Shia Ulama and the Political Thought in the late 12^th AH: Yousif Bahrānī and Vahīd Bīhbīhānī, A Quarterly for Shi’a Studies, No. 59: 3-78 (In Persian)

 Algar, H. (1990), Religion and State in Iran: The Role of the Ulama in the Qajar Period, Translated by A. Serri, Toos Publications, Tehran, Iran (In Persian)

 Armin, M. (2020), Impossibility of Interpretation?, Mashgh-e-Farda Journal, No. 3: 70-87 (In Persian)

 Astarabādī, M. A. (2016), Dāneshnāmeyi Shāhī, M. Hajian & A. A. Zalpour (ed.), Hekmat & Andisheh Publishing Co., Tehran, Iran. (In Persian)

(3)

1239

 Al-Attas, S. M. N. (1993), Islam and Secularism, Kualalumpur, International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC).

 Al-e-Ghafour, M. (2000), Ulama and their Political Position in Akhbari/Usuli Schools, MA Dissertation of Political Sciences, University of Tehran, Iran. (In Persian)

 Arjomand, S. A. (2016), Sociology of Shi’ite Islam (Collected Essays), Leiden:

Brill.

 Bayat, M. (1989), The Usuli-Akhbari Controversy, in S. H. Nasr, S. V. R. Nasr, and H. Dabashi (ed.): Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: State University of New York Press.

 Cole, J. (1983), “Imami Jurisprudence and the Role of the Ulama: Mortaza Ansari on Emulating the Supreme Exemplar’’, in N .R. Keddi: Religion and Politics in Iran, Shi’ism from Quietism to Revolution, New Haven, CT: Yale University Press.

 Cole, J. (1985), Shi’i Clerics in Iraq and Iran, 1722-1780: The Akhbari-Usuli Conflict Reconsidered, Iranian Studies, No. 1: 3-34.

 Dabashi, H. (1989), Mulla Ahmad Naraqi and the Question of the Guardianship of the Jurisconsult (Wilayat-i Faqih), In: S. H. Nasr, S. V. R. Nasr, H. Dabashi (ed.):

Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York :^State

University of New York Press.

 Enayat, H. (1989), The Debates Over the Constitutional Revolution, In: S. H.

Nasr, S. V. R. Nasr, H. Dabashi (ed.) Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: State University of New York Press.

 Enayat, H. (2001), Modern Islamic Political Thought (4^th Edition), Translated by B. Khorramshahi, Kharazmi Publications, Tehran, Iran.

 Eslami, R. (2010), Rise and Decline of Akhbari School in the 18^th/12^th Century: A Sociological Study, MA Dissertation of Sociology, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran. (In Persian)

 Gleave, R. (2007), Scripturalist Islam, Leiden, Brill.

 Jahangiri, M. (2009), Akhbarism and Ijtihad, Mashhad, Iran. (In Persian)

 Jafarian, R. (2000), Religion, Culture, and Politics under Safavids, Qom, Iran (In Persian)

 Johnstone, B. (2002), Discourse Analysis, Blackwell Publishers Ltd, Oxford, UK.

 Julien, H. (2008), Content Analysis, In L. M. Given (ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Vol. 1&2, New York: Sage Publicqations Inc.

 Kazemi Musavi, A. (1989), The Usuli-Akhbari Controversy, In: S. H. Nasr, S. V.

R. Nasr, H. Dabashi (ed.) Expectation of the Millennium: Shi’ism in History, New York: State University of New York Press.

(4)

1240

 Keddie, N. R. (1983), Religion and Politics in Iran: Shi’ism from Quietism to Revolution, New Haven, CT: Yale University Press.

 Lockyer, S. (2008), Textual Analysis, In L. M. Given (ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, Vol. 1&2, New York: Sage Publicqations Inc.

 Moaddel, M. (1986), The Shi’i Ulama and the State in Iran, Theory and Society, No. 4: 519-556.

 Motahari, M. (1979), Introduction to the Islamic Sciences, 3 Vols., Iran. (In Persian)

 Serajzadeh, S. H. (2020), Paradox of Secularization, Mashgh-e-Farda Journal, No. 3: 63-69 (In Persian)

 Saroukhani, B. (2005), Research Methods in Social Sciences, Vol. I, 10^th Edition, Tehran, Iran. (In Persian)

 Tabari, A. (1983), The Role of the Clergy in Modern Iranian Politics, In N. R.

Keddi, Religion and Politics in Iran, New Haven, CT: Yale University Press.

 Tylor, Ch. (2020), Disenchantment of the Secularism, A. Paknejad Interview with Charles Tylor, F. S. Sharifi (tr.), Mashgh-e-Farda Journal, No. 3: 110-128. (In Persian)

(5)

ۀرود /نایرا در یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 10

ۀرامش ، 4 ناتسمز ، 1400 : 1237 - 1260

هعماج

‌ نایرابخا‌زا‌یتسیرلاوکس‌شناوخ‌یداقتنا‌یبایزرا‌و‌یخیرات‌یسانش

‌

*

نیسح یدهم یدزی هداز

1

نطو اشوک

2هاوخ

:تفایرد خیرات 19

/ 07 / 99 :شریذپ خیرات 14

/ 04 / 1400

Doi: 10.22059/JISR.2021.305945.1090

هدیکچ

‌

شهوژپ هعومجم یرابخا یاه

هتفرگ ضورفم ار هتکن نیا ،قفاوم و فلاخم زا معا یسانش هک دنا

هزومآ شقن اب نایرابخا هک تسا نآ رب لاد یرابخا بتکم نیداینب یاه یعامتجا ـ یسایس ینیرفآ

ناملاع

هدوب فلاخم نید یافیا زا ار یرابخا یاملع ،بتکم نیا رد یسایس ۀیرظن دوبن ،نافلاخم رظن زا .دنا

یسایس شقن -

ههرب رد یعامتجا یور ،ناقفاوم لباقم ۀطقن رد .تشاد زاب یخیرات مهم یاه

ینادرگ

یم یبایزرا تبثم ار هعماج رد یسایس شقن یافیا زا یرابخا یاملع سرت اب و دننک

هرهچ می یا

نآ زا یسایسریغ یخیرات شقن اه

تردق اب هزرابم و یعامتجا ناماس ظفح یارب یشلات ار ناش

همه یم نادهتجم ریگاج ینید ملاع یارب یسایس شقن چیه نایرابخا هک رظن نیا زا لاح ره هب .دنناد

یمن رظنرد هتفرگ هب هورگ ود نایم یتوافت ،دنا د نیا .درادن دوجو ضراعتم رهاظ

ار یرابخا ۀیرظن زا کر

یم .دیمان نایرابخا زا یتسیرلاوکس شناوخ ناوت یسررب فده اب و ینتم لیلحت شور هب هلاقم نیا رد

نیرتروهشم زا یخرب یارآ رصتخم رورم زا سپ ،یرابخا ۀیرظن زا یتسیرلاوکس مهف شجنس و هعیش ۀزوح نارگشهوژپ یم یبایزرا و دقن یهاگشناد قیقحت ود ،یسانش

دوش زا لاس هد ۀلصاف هب هک

هدش عافد فلتخم هاگشناد ود رد و فیلأت توافتم ۀتشر ود رد و رگیدکی لآ نسحمدیس .دنا

روفغ

( 1379 حور و ) ( یملاسا للها 1389

هب ) توافت مغر و ضرف نیا رد ودره ،یرظن و یشور یاه

هجیتن کیرش یریگ هزومآ تللاد هک دنا

لاع هک تسا نیا رب یرابخا بتکم یاه یمن ینید م

دیابن و دناوت

تجا شناد ۀتشر رد یرتکد ۀلاسر زا جرختسم ،یشهوژپ ـ یملع ۀلاقم* ناونع اب نیملسم یعام

« شلاچ رد لقع یاه

تفگ :ناملسم نادنمشیدنا نایم یلح هملاع یوگو

- یراصنا یضترم خیش ـ یدابآرتسا نیمادمحم

» ،نارهت هاگشناد ،

.یعامتجا مولع ۀدکشناد 1 . ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد یعامتجا مولع ۀدکشناد یملاسا یعامتجا مولع هورگ رایداتسا ma.hoseinzadeh@ut.ac.ir

2 . شناد ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد یعامتجا مولع ۀدکشناد ،نیملسم یعامتجا شناد ۀتشر یرتکد ۀتخومآ

،)لوئسم ۀدنسیون(

kooshavatankhah@gmail.com

(6)

1242 هرود ،ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 10

هرامش ، 4 ناتسمز ، 1400

هب ،رضاح ۀلاقم .دریگب هدهعرب یسایس شقن یم هتفای نیا هب ،یدابآرتسا راثآ هب عاجرا اب صوصخ

دسر

هب نارگشهوژپ نیا ۀلدا هک چیه

یمن و تسین دوصقم هب یفاو هجو هزومآ زا یتشادرب نینچ دناوت

یاه

.دنک دییأت ار یرابخا بتکم هجیتن

رگنایب ییاهن یریگ زا رتمک هن و رتشیب هن یرابخا یاملع هک تسا نآ

شقن هب لئاق هیماما یاملع رگید هدوب اهقف یعامتجا ـ یسایس ینیرفآ

.دنا

هژاو

‌ :یدیلک‌ یاه یرابخا

یلوصا ،یرگ تیلاو ،هطورشم ،یدابآرتسا نیمادمحم ،یندم تسایس ،یرگ

.هیقف

همدقم

‌ هعیش ۀزوح نارگشهوژپ یرابخا و یسانش

ظن یهوژپ تفرعم ما

یلکش هب ار یرابخا بتکم یتخانش

هدرک میسرت یسایس هاگیاج و نأش چیه یرابخا ۀیرظن ییوگ هک دنا

- ینید ملاع یارب یعامتجا

یم هتفگ یلوصا و یرابخا بتکم ود توافت حیضوت رد .تسا هتفرگن رظنرد بتکم هک دوش

هزومآ یلوصا یم هک دوب هدرک میظنت یلکش هب ار دوخ یهقف یاه

وت ار یتموکح یاهدرکراک تسنا

هدهع شقن اب بسانتم ار دوخ یهقف ماظن یرابخا بتکم یلو ،دوش راد یسایس ینیرفآ

- یعامتجا

رد بلاغ ریرقت قبط .تفای موادت و دش زوریپ یلوصا بتکم لیلد نیمه هب .دوب هدرکن میظنت گنج هلمج زا یخیرات مهم یاهدادیور مامت

،وکابنت تضهن ،سور و ناریا یاه و هطورشم

شقن دهاش ،یملاسا بلاقنا یرظن یاهدرکیور اب فلتخم نارگشهوژپ .میتسه نادهتجم ینیرفآ

هدیقع نیا رب یگمه فلتخم یلوصا نامه نادهتجم نیا )فلا هک دنا

هدوب اه عقاورد و دنا

شقن یعامتجا یاهدادیور مامت رد نادهتجم ینیرفآ -

شقن نامه یسایس یلوصا بتکم ینیرفآ

)ب .تسا نیا زا

یم هدهاشم ار یریثأت نینچ ور ملاع یارب یهاگیاج چیه یرابخا بتکم هک مینک

یمن رظن رد ینید یم موصعم ماما دلقم ار ودره و حطس کی رد ار یماع و ملاع و هتفرگ

هتسناد

،راگلا :ک.ر هلمج زا( تسا 1369

،یدک ؛ 1983 ،لوک ؛ 1983 ،یربط ؛ 1983 .)

نیا اب یفلاخم رظن چیه ایوگ فیط زا ناگدنسیون و درادن دوجو ریرقت

یرکف فلتخم یاه –

هاگ - .تسا ریرقت نیا یقلاخا ریسفت رد توافت اهنت و دنراد عامجا ریرقت نیا یتسرد رب ضراعتم

یم یبایزرا یفنم ار نایلوصا ۀزومآ ناگدنسیون زا یهورگ دوخ یبایزرا یارب مه یلیلاد و دننک

یم نایرابخا زا ،هورگ نیا .دنروآ نآ یتح هاگ و دای یکین هب

یم یفرعم ینامولظم ار اه رد هک دننک

هورگ ریاس رانک تیمامت ینابرق ،نایفوص دننام تمواقم یاه

هلمج زا( دندوب هدش نادهتجم یهاوخ

،تایب 1989 تبثم ار نآ یخیرات رظن زا و دنتسه یلوصا بتکم ۀزومآ نیا قفاوم رگید هورگ .)

یم یبایزرا هب هک ارچ ؛دننک

یخیرات ساسح تاظحل رد هک تسا هداد ار ناکما نیا هعیش یاملع

(7)

هعماج نایرابخا زا یتسیرلاوکس شناوخ یداقتنا یبایزرا و یخیرات یسانش 1243

نآ قوقح زا و دنیایب مدرم کمک هب هب .دننک عافد اه

روکذم یخیرات دادیور راهچ هکنیا صوصخ

یم نینچ زین لااب رد ،راگلا هلمج زا( دیامن

1369 ،نایرفعج ؛ 1379

بتکم هورگ ودره رظن زا .)

یسایس شقن چیه یرابخا -

عامتجا رد لیلد نیمه هب و تسا هتفرگن رظن رد ینید ملاع یارب ی

یمن هدهاشم نایرابخا زا یرثا چیه هتسجرب یخیرات یاهدادیور مامت .دوش

یوفص تاعلاطم رد ،راجاق ۀرود تابسانم زا ریرقت نیمه ساسارب بتکم شقن زین یسانش

هاشداپ ۀنایم رد یرابخا ۀیرظن روهظ و هدیمهف یبلس لکش هب یرابخا تفلاخم لکش هب نایوفص ی

یم هداد حیضوت نادهتجم ۀدنیازف تردق اب یفن اب یدابآرتسا نیمادمحم هک تروص نیا هب .دوش

میمصت ناکرا رب نادهتجم طلست اب تشاد دصق املع یسایس تیلوئسم تفلاخم یوفص تلود یریگ

هب .دنک نیا یرابخا بیترت نایوفص ییاورنامرف ۀمین رد روهظ نامز زا یرگ

هتسویپ دوخ راک نایاپ ات

یم رظن هب .تسا هدرک تفلاخم ینید ملاع یسایس شقن اب هاگدید اب فلتخم نارگشهوژپ دسر

یاه

قافتا مهف نیا رب توافتم یرظن .تسا مهف نیا نییبت و ریسفت رد اهنت توافت و دنراد رظن

هصلاخ هلاقم نیا رد هاگدید نیا زا یا

هدش یسررب و یفرعم اه سپ و دنا

یداقتنا یبایزرا زا

ار بتکم نیا لوفا ۀرود یرگید و یرابخا بتکم یسیسأت ۀرود یکی هک یهاگشناد قیقحت ود یم یقیقحت ۀتفای نیا هب ،تسا هداد رارق دوخ یانبم چیه ۀلدا هک دسر

شهوژپ نیا زا کی اه

هک کرد نیا دییأت یارب ار مزلا یرظن تیافک

« درادن یسایس ۀیرظن یرابخا بتکم

» د ، ام رایتخا ر

یمن رارق .دهد

یرظن‌تایبدا

‌

هعیش ۀزوح نارگشهوژپ بلغا قفتم یسانش

شقن یرابخا یاملع هک دنا هتشادن یسایس ینیرفآ

و

تلع یارب هرانک نیا یبای

هزومآ غارس هب ،تسایس زا یریگ نایلوصا و نایرابخا توافتم یاه

هتفر هدیشوک و دنا یسایس دنا

ایسریغ و یلوصا بتکم ندوب یس

هب هجوت اب ار یرابخا بتکم ندوب

هب تبسن هورگ ود نیا زا کیره توافتم عضوم

« دیلقت و داهتجا »

و

« لقع دربراک »

؛دننک نییبت

( دنمجراریما دیعس لاثم یارب 2016

تیلاو ۀیرظن نیوکت ) بتکم یتفرعم ماظن نورد ًافرص ار هیقف

ناکما یلوصا یم ریذپ

( یشابد دیمح .دناد 1989

رد زین ) تسج

ۀیرظن یرظن ۀنیشیپ یوجو

تیلاو یمرب بقع هب ینیمخ ماما زا ار نآ ،هیقف وا لیلحت رد .دسرب یقارن دمحا لام هب ات دنادرگ

تیلاو ۀیرظن یلوصا ۀداوناخ نورد طقف ًلامع هیقف

یم یسررب اه دمحا هک یشرازگ رد .دوش

( یوسوم یمظاک 1989

باتک مهدجه لصف رد ) هعیش :هرازه راظتنا رد

خیرات رد ناونع اب

(8)

« یلوصا ۀعزانم -

یرابخا » ۀیرظن ،تسا هداد هئارا

« دیلقت و داهتجا

» رب یناهبهب دیحو ۀبلغ ۀجیتنرد

یلاحرد .تسا هدش مکاح هعیش تهاقف ماظن رب نایرابخا میعز نیرخآ یم هک

لاس میناد زا شیپ اه

فلاخم دهتجم و دلقم هورگ ود هب ناناملسم میسقت اب یدابآرتسا ،نآ بتکم تئارق هب داهتجا و ت

رد تیانع دیمح .دوب هدرک در ار هلح رصاعم ملاسا رد یسایس ۀشیدنا

( 1380 ۀسیاقم هب )

هزومآ یرابخا و یلوصا بتکم ود یاه یم

ادرپ دز یراشفاپ هتکن نیا رب و یم

ک ن هزومآ هک د یاه

هطورشم یارب ار هنیمز یلوصا بتکم تسد هکنیا ای تسا هدرک مهارف یهاوخ

ک هزومآ م یاه

هطورشم تینهذ شرورپ یارب یرتشیب تیفرظ یرابخا بتکم اب هسیاقم رد یلوصا دوخ رد بلط

( یرگید یاج رد تیانع .تسا هتشاد 1989

یم هراشا ینیئان هملاع و یناسارخ دنوخآ هب ) هک دنک

هطورشم ینید نارس زا هراما ار هطورشم رازراک رد ود نیا روضح و دندوب یهاوخ

1یا دوجو رب

یسایس هاگدید و ناشندوب یلوصا نایم ۀطبار یم رظنرد ناش

.دریگ

ضورفم اب ناققحم زا یرگید هورگ توافتم درکلمع رد توافتم یتفرعم ینابم ریثأت نتفرگ

یم ،نایلوصا و نایرابخا هدنار هیشاح هب دنشوک

رد ار تهاقف رد یرابخا بتکم لوفا یتح و ندش

ا یاملع گنررپ روضح وترپ تموکح اب نانآ یوق طابترا و تسایس رد یلوص

دنهد حیضوت اه

،لوک هلمج زا(

1985 ،لدعم ؛ 1986 ،راگلا ؛ 1369 شقن ،رظن نیا زا .) رد نادهتجم ۀدرتسگ ینیرفآ

ناکما نایرابخا رب نایلوصا ۀبلغ ۀجیتنرد مهدزون ۀدس رد ناریا یعامتجا تایح .دش ریذپ

هب یبثت یانعم هب هبلغ نیا هک صوصخ ۀیرظن ت

» نادهتجم هب هزومآ نیا اریز ؛دوب

،تایب :ک.ر( دنهدب رارق عامتجا ینید یربهر هاگیاج رد ار دوخ هک داد ار ناکما نیا 1989

.)

هب ار نایرابخا هک دنرصم شناوخ کبس نیا رد یدح هب نارگشهوژپ یخرب هیرظن نودب لک

یا

یم یسایس رفعج :ک.ر لاثم یارب( دنناد

،نای 1379 ،یریگناهج و 1388

.)

شهوژپ‌شور شهوژپ رد یدانسا ۀعلاطم هژیو هاگیاج یخیرات یاه

رانک رد دراوم یرایسب رد و دراد یا

شور یم هراشا نادب ینتم لیلحت یاه بحاص .دوش

هعلاطم دندقتعم نارظن هک یا

« قیرط زا ًافرص

یم تروص هطساو اب رگید کرادم و دانسا ای بتک دریگ

» اس(

،یناخور 1384

: 74 ۀعلاطم ،)

شور ۀمانشناد و تسا یدانسا زین جیس یفیک قیقحت یاه

« ینتم لیلحت »

لیلحت یارب یشور ار

یم فیرعت نوتم رب مکاح نامتفگ و راتخاس نینچمه و نوتم یانعم ،اوتحم کلا( دنک

،ری 2008 :

1circumstantial evidence

(9)

865 یم هک ) هداس کمک هب دناوت دننام اهرازبا نیرت

« ن ات ذغاک و دادم مر

هتفرشیپ یاهرازفا »

،نایلوج(

2008 : 121 نتم شهوژپ رد هک لاح .دوش ماجنا ) ای یلصا طوطخ و اهروحم روحم

کلا( دوش هعلاطم دیاب نتم یانعم نامه ،ری

2008 : 281 اجک ار انعم هک دوب دهاوخ نیا شسرپ ،)

یم دارم هدنیوگ هک تسا یزیچ نآ نتم یانعم ایآ .تسج دیاب نتم یانعم ای دنک

تسا یزیچ نآ

یم نایب نتم دوخ هک هک تسا یزیچ نامه نتم یانعم ،لامتحا ود نآ زا غراف هکنیا ای دنک

یم نآ زا نابطاخم بحاص ؟دنمهف

شور نارظن ناج :ک.ر هلمج زا( ینتم لیلحت یاه

،نوتسا

2002 : 230 - 231 یم داهنشیپ ) مشچ هسره نوتم یانعم ییاسانش یارب نارگشهوژپ دنهد

ار زادنا

د ماظن هجوت ینعی ؛دنریگب رظنر .دننک نوتم زین و نابطاخم ،ناگدنیوگ فوطعم ار دوخ دنم

شهوژپ یسررب و هعلاطم یم ناشن دنطبترم یرابخا یهقف بتکم اب یلکش هب هک ییاه

ود دهد

ترابع هک تسا مکاح نایرابخا یرظن تفایهر زا نایهاگشناد کرد رب یلصا نومضم :زا دنا

1 .

براک اب تفلاخم ؛لقع در

2 شقن اب تفلاخم . تسخن نومضم .یسایس روما رد هیقف یسایس ینیرفآ

ار

« لقع شناوخ نایرابخا زا هنازیتس

» هدیمان هلاقم عوضوم نآ یداقتنا یبایزرا هک میا هناگادج یا

و

ار یمود

« نایرابخا زا یتسیرلاوکس شناوخ »

هدیمان لاقم نیا عوضوم نآ یبایزرا و دقن هک میا ه

رد .تسا ۀتشر رد یرگید و یسایس مولع ۀتشر رد یکی یهاگشناد قیقحت ود هلاقم نیا

هعماج هیزجت زا سپ و دندش باختنا یسانش هتفای ،لماک لیلحتو

کحم هب یسررب زا لصاح یاه

مه و دش هدز یرابخا یاهقف یلصا نوتم نآ یلمع ۀبرجت اب ،شنک حطس رد ،نامز

هسیاقم زین اه

هب شهوژپ نیا .دمآ لمع ۀیرظن زا یتسیرلاوکس شناوخ هک دیسر هجیتن نیا هب دوخ راک نایاپ رد

هزومآ اب هن یرابخا یرابخا یاملع لمع ماقم رد هن و دراد تقباطم بتکم نیا یرظن یاه

شقن اب یتفلاخم هتشاد نید ملاع یسایس ینیرفآ

.دنا

قیقحت‌میهافم

‌

مسیرلاوکس

‌

هب یفلتخم یناعم رد مسیرلاوکس هدش هدرب راک

راک نآ یموهفم فیرعت لیلد نیمه هب و تسا

هداس یمن هک دنرواب نیا رب یخرب هک ییاج ات ؛تسین یا ییاهن و قیقد فیرعت کی نآ زا ناوت

هب ،نیمرآ :ک.ر لاثم یارب( داد تسد 1398

جارس و ،هداز 1398 ( رولیت زلراچ رظن زا .) 1398

)

ییادج هب رظان ای ،مسیرلاوکس ۀژاو دربراک زا روظنم لیلحت هب ای تسا تسایس و بهذم

نتفر

یم تلاح ود نیا هب مه یموس تلاح وا .دراد هراشا هعماج رد یبهذم کولس و نامیا ،نید دیازفا

(10)

یتروص دارفا نتشادرواب و نامیا ۀلئسم هک تسا انعم نیا هب هعماج ندوبرلاوکس نآ رد هک لاوکس انعم نیا رد وا رظن زا .تسا هتفای هتشذگ زا توافتم بهذم اب یلباقت و داضت چیه ندوبر

هتسد ساسارب .درادن یمرب رد ار یناعم زا یفیط مسیرلاوکس یرگید یدنب

زا یکی و دریگ

مهم نیا هب مسیرلاوکس .دراد هیکت تسایس داهن زا نید داهن ییادج رب هک تسا یفیرعت ناشنیرت

ناهاوخ ًافرص هکلب تسین یعامتجا ۀصرع زا نید فذح ناهاوخ انعم هلخادم

رد نید داهن ندرکن

،نیمرآ( تسا تردق ۀزوح 1398

.)

بحاص هدش زیامت هب لئاق مسیرلاوکس و نویسازیرلاوکس موهفم ود نایم نارظن ار یلوا و دنا

« دنیارف » ار یمود و

« یژولوئدیا »

هتسناد هب رظان موهفم ودره .دنا

« و یسایس و یعامتجا نوئش

یناسنا تایح یگنهرف »

،ساطعلا(

1993 : 17 یم حرطم ) فلاخرب مسیرلاوکس اما دنوش

شزرا ۀیلک هک نویسازیرلاوکس یم یبسن ار اه

یم انب ار دوخ یشزرا ماظن ،دنک و قلطم مه هک دهن

:نامه( تسا یعطق مه 19

.)

نایرابخا

‌

مزلتسم مرجلا یرابخا ۀیرظن و یرابخا بتکم ،یرابخا یاهقف ،نایرابخا زا یفیرعت ره ۀئارا نیا زا و تسا هیماما تهاقف خیرات لابق رد یرظن یعضوم ذاختا شلات مامت ور

نونکات هک ییاه

هلوقم رایعم صیخشت ای یرابخا یاملع یفرعم ای یرابخا موهفم فیرعت یارب هب یدنب

هدمآ لمع

،تسا لباقریغ و شودخم یم رظن هب دامتعا

مهدزای ۀدس تسخن ۀمین رد یرابخا ۀیرظن .دسر

باتک راشتنا اب یرجه هیندملادئاوفلا

.م( یدابآرتسا نیمادمحم ۀتشون 1036

ملاع ).ق

یماما شناد و نیمرح نکاس بهذم تروص مجسنم یلکش هب زاریش و فجن ۀتخومآ

أشنم و یدنب

هقف رد یناوارف ینوگرگد رد یداقتنا یثحب ،یرابخا یرظن تفایهر .دش هیماما لوصا و

شور هک یبتکم ،دوبن هقف هب دودحم یدابآرتسا راثآ هچرگا لیلد نیمه هب و دوب یهقف یسانش

هزوح رد وا یارآ ریثأت تحت بوسحم یرابخا یهقف بتکم تفرگ لکش هیماما ۀیملع یاه

یم یم یموهفم فیرعت ماقم رد بیترت نیا هب .دوش هخاش ار نایرابخا ناوت

هیماما یاهقف زا یا

،یلح هملاع ریظن ییاهقف یرظن تفایهر هب تبسن یداقتنا یعضوم ذاختا اب هک تفرگ رظنرد هزومآ هب رتشیب هجوت ناهاوخ ییاهب خیش و یناث دیهش یروحم ۀغدغد .دندوب یعیش تنس یاه

.دوب یعرش مکح صیخشت رد نیقی لصا یزاسزاب نایرابخا

‌

(11)

اوخ نایرابخا‌زا‌یتسیرلاوکس‌شن

‌

رد بلاغ نایرج هب و درک زاب هیماما ینید داهن نورد ار دوخ یاج رورم هب یرابخا یداقتنا ۀیرظن هدس زا یناوارف ۀرهب هشیمه هیماما ینید داهن نورد تابسانم .دش لیدبت مهدزاود و مهدزای یاه

یا خیرات ناگدنهوژپ هجوت هچنآ اما تسا هتشاد رثکت و عونت بلج دوخ هب همه زا شیب ار نار

لماعت ،هدرک هتشر رد هک تسا ییاه

ناریا دننام ییاه یوفص ،یسانش

اب یهوژپراجاق و یسانش

یلوصا ۀعزانم ناونع -

یرظن یاهدرکیور اب فلتخم ناگدنهوژپ .تسا هدش شرازگ یرابخا

شقن اب تفلاخم تهج رد ار یرابخا ۀیرظن توافتم هدناوخ اهقف یسایس ینیرفآ

دنا و سپس

یخیرات لیلحت -

هدرک راوتسا یمهف نینچ رب ار دوخ یعامتجا زا یمهف نینچ هلاقم نیا رد .دنا

ار یرابخا بتکم یرظن ینابم

« نایرابخا زا یتسیرلاوکس شناوخ »

هدیمان تفلاخم ماقم رد و میا

ب نایاپ رد و یداقن و یسررب ار یهاگشناد قیقحت ود ،یرابخا ۀیرظن زا یکرد نینچ اب نیا ه

هجیتن هدرک رطخ یریگ هب لئاق هیماما یاملع ریاس زا رتشیب هن و رتمک هن یرابخا یاملع هک میا

شقن هدوب اهقف یسایس ینیرفآ یم هک یناگدنهوژپ و دنا

شقن اب تفلاخم دنشوک یسایس ینیرفآ

-

تسج یرابخا ۀیرظن نورد ار اهقف یعامتجا هزومآ تخانش یارب یتسردان هار دننک وجو

یاه

هدیزگرب یرابخا بتکم .دنا

ناریا‌رد‌یهاگشناد‌قیقحت‌ود‌یداقتنا‌یسررب

‌

لیلحت هعومجم هیرظن و اه

یشهوژپ و یرظن تایبدا ،دش یفرعم نیشیپ تمسق رد هک ییاه

یرابخا اب طبترم دوجوم یم لکش ار یهوژپ

شهوژپ ۀمه و دهد لیذ زین یناریا یهاگشناد یاه

نامزاس تایبدا نیمه یم یهد

دنوش نآ هچ . شرب هک اه دوخ راک یارب ار توافتم ینامز یاه

یم باختنا نآ هچ و دننک

فلاتخا نایرابخا اب دوخ تقفاوم ای تفلاخم رد هک اه یگمه ،دنراد رظن

یم یرای نآ ۀعسوت هب و دنتسه تایبدا نیا زا یشخب یم دییأت ار کرد نیا و دنناسر

هک دننک

چیه و هتشادن یسایس ۀیرظن نایرابخا یمن رظنرد هیقف یارب یسایس شقن

تمسق نیا رد .دنتفرگ

یم یسررب و یفرعم یهاگشناد قیقحت ود ۀنایم رد یرابخا بتکم یسیسأت ۀرود یکی هک دوش

یاهدادیور و بتکم نیا لوفا ۀرود یرگید و هدرک باختنا دوخ ینامز عطقم ار یوفص ۀرود ن اب لوا قیقحت .لابرک فورعم ۀرظانم زا سپ یخیرات و هتسیرگن ار نایرابخا زیمآدییأت یهاگ

هزومآ نآ یاه هزومآ نیا یمود و هدرک یبایزرا مزلا و دیفم ار اه هتسناد برخم و یفنم ار اه

(12)

هتشاد یرابخا بتکم زا یدحاو شناوخ ودره یلو ،تسا اب تفلاخم و یسایس ۀیرظن دوبن :دنا

شقن .هیقف یسایس ینیرفآ

‌یهاگشناد‌قیقحت‌*

« هنیمز‌یسررب

‌

‌مهدزاود‌نرق‌رد‌یرابخا‌بتکم‌دورفوزارف‌یعامتجا‌یاه

یدلایم‌مهدجه/یرجه (‌»

1389 حور‌رثا‌)

‌ یملاسا‌للها

هدکشناد رد ار یرابخا بتکم عوضوم هک تسا یشهوژپ نیتسخن شهوژپ نیا مولع یاه

هعماج درکیور اب و حرطم ناریا یعامتجا یرابخا ۀعزانم تسا هدرک شلات یخیرات یسانش

-

یلوصا رد د زا سپ ،دنراد علاطا هلاقم نیا ناگدنسیون هک یدودح ات و دنک هعلاطم ار یوفص ۀرو

یب نانچمه لاس هد دودح تشذگ .تسا هدنام بیقر

حور فده رد .تسا یوفص ۀرود رد یرابخا بتکم روهظ یخیرات یانعم فشک یملاسا للها

هیرظن یدابآرتسا ریسم نیا رد یرابخا بتکم و یهاشنهاش نارحب زادرپ

دوخ یسیسأت ۀرود

ناماس یارب یشلات زین نادهتجم اب یدابآرتسا لباقت و هدش هتفرگ رظنرد یعامتجا تایح یهد

تروص ضرف نیمه لوح یم یدنب

یهاشداپ یراذگداینب هک تسا نآ بلطم نیا حیضوت .دوش

ۀعماج ۀرادا ۀویش و یعامتجا راتخاس و تفرگ تروص یناریا یهاشنهاش ۀیرظن یانبم رب یوفص نیع رد تدحو دیاب مرجلا وگلا نیا .دوب یهاشنهاش یوگلا یانبم رب زین رصع نآ رد ناریا رارق دوخ تیریدم ۀحولرس ،تسا یهاشنهاش ۀویش هب یتموکح ۀویش ره یرورض هک ار ترثک یم یلاحرد داد تیلقا هیلع نادهتجم ریاس و یکرک ققحم ۀدننکدرط درکیور هک

و ینید یاه

ملق رد نکاس یبهذم یدابآرتسا ۀژورپ لیلد نیمه هب .دوب یمازلا نینچ فلاخم ،یهاشنهاش یور

هب و یم یرابخا بتکم یلکروط هراچ هب رظان دناوت

نیع رد تدحو یلمع تامازلا یارب ییوج

.دشاب ناریا یهاشنهاش یورملق نانکاس یعامتجا تایح ترثک یم لیلحت نینچ ار یدابآرتسا ۀیرظن یملاسا هس زا یو هک دنک

تسایس و ءاتفا ،ءاضق نأش

یم موصعم ماما هب رصحنم ار موس نأش ،یندم تیحلاص دجاو نید یاملع هک انعم نیا هب ؛دناد

یم هک یتشادرب .دنتسین نأش نیا زارحا یارب رظن زا هک تسا نیا تشاد وا ثحب ۀوحن زا ناوت

ناماس یارب یدابآرتسا شلات یملاسا هویش هب یعامتجا تایح یهد

یبلس یا تسا هتفرگ تروص

یب طلست هتشاد دصق قیرط نیا هب و نوچ

بقع یکدنا ار یعامتجا تایح رب نادهتجم یارچو

.دنارب

(13)

‌ۀیرظن‌اب‌تفلاخم

« داهتجا

‌ و

‌ دیلقت

»

‌ یندم‌تسایس‌نأش‌نتفریذپن‌و

هدنسیون رظن زا

« ینید مولع و ملاع هاگیاج زا شسرپ »

،یوفص ۀرود رد

« شسرپ

نارود » ،یملاسا(

1389 : 165 تروص شسرپ نیمه لوح ار یدابآرتسا ششوک و تسا ) یدنب

یم ناماس نآ تیاغ هک دنک لباق دعب ود زا نید ملاع هاگیاج .تسا یعامتجا تایح هب نداد

یسررب

:تسا 1 ب ینید ملاع ۀطبار . ؛نانمؤم ا

2 اب یدابآرتسا ار تسخن ۀطبار .نامکاح اب ینید ملاع ۀطبار .

ۀیرظن در

» ناماس نید ملاع یارب یندم تسایس نأش نتفریذپن اب ار یمود و

یم عضوم ود نیا تاعبت .دهد یمود رد و یتفرعم رثکت تسخن ۀطبار رد یریگ

« یفرع یرگ »

:نامه(

106 طبار دعب رد .تسا ) ۀیرظن اب یدابآرتسا تفلاخم یملاسا ،نانمؤم اب نید ملاع ۀ

» هب و سدقم نوتم اب رادنید درف ره ۀطبار ،سدقم نوتم رشن هب ار یلکروط

تفرعم یم همجرت یقفا یسانش یتفرعم شزرا ماکحا زا یماع و ملاع مهف نآ ساسارب هک دنک

یم نانمؤم زا کی ره و دراد یربارب نناوت

نوتم هب میقتسم دوخ یعرش مکح صیخشت یارب د

،یملاسا( دننک هعجارم ینید 1389

: 174 ،یملاسا رظن زا نامکاح و نید ملاع ۀطبار دعب رد و )

:تسین نید ملاع یارب یسایس نأش هب لئاق یدابآرتسا

« یارب یندم تسایس نأش ندرکانثتسا اب وا

رگید نأش ود رد اهنت ار املع ،موصعم ماما دوخ ماما زا تیاور هب زاجم تواضق و یوتف ینعی

یم موصعم ۀزوح رد اهنت و دنتسین موصعم بیان نید ناملاع یرابخا ۀعیش دزن نیاربانب ؛دناد

یم تیاور موصعم زا یعرش مولع ثیداحا تیاور ،نید ناملاع هفیظو ،تبیغ نامز رد ...دننک

ایس رد و تسا یوتف رودص و تواضق روما رد موصعم ناماما یمن یندم تس

و ماما بیان دنناوت

نیعم دنشاب یندم تسایس ۀزوح رد عرش مکح ۀدننک »

:نامه(

106 و 111 .)

ملاسا اما ی هنوگچ

« داهتجا اب تفلاخم »

و

« یندم تسایس نأش نتفریذپن »

ناماس هب ار یهد

یم طبترم یعامتجا تایح ناماس زا روظنم ؟دنک

مهارف ،یهد هک تسا رثکت یرظن ناکما ندرک

رد

هیرظن ناوتب لمع ملاع هاگیاج روظنم نیا هب .درک نیودت یروتارپما تخاس اب بسانتم یسایس یا

مدرم اب طابترا رد ییوس زا دیاب هاگیاج نیا هک تسا هتفرگ رارق یدابآرتسا ۀژورپ نوناک رد ینید آرتسا ریسفت عقاورد .دوش فیرعت )زاب( یوفص ناهاشداپ اب طابترا رد ،رگید یوس زا و زا یداب

ناماس هب یبلس لکش هب ینید ملاع هاگیاج یم رجنم یعامتجا تایح یهد

زا نید یاملع رگا .دوش

هداد ار ناکما نیا ناهاشداپ هب ،دنهد فارصنا دوخ یسایس شقن هب هک دنا

نآ یاج عفادم هک

یتفرعم هاگیاج زا نید ملاع هچنانچ همادا رد .دننک تظفاحم یمومع ریخ زا دنشاب تعیرش دوخ سکره هک یلکش هب ؛دیآ نییاپ دراد یداع مدرم هب تبسن یلوصا ۀیرظن رد هک یرتلااب

(14)

هب کمک یروتارپما یورملق رد دوجوم یبهذم رثکت هب ،دنک هعجارم سدقم )یاه( نتم هب ییاهنت

:تسا هدرک

« هورگ روضح رگا یوفص یروتارپما رد ار تنس لها ناناملسم و یفوص فلتخم یاه

هتشاد رظن رد تخس و میشاب

یریگ نآ رازآ و اه مهرب لماوع زا ار هعیش یاهقف طسوت اه

ۀدننز

لیهست و یعامتجا ناماس نآ مینادب ناهفصا طوقس ۀدننک

یندم تسایس هب یدابآرتسا نتخادرپن هاگ

یم رادانعم هعیش هیقف ناونع هب و لقع یانبم اب یدنبزرم و عرش للاقتسا زا یدابآرتسا عافد .دوش

رد سفن لها و نایفوص شریذپ ۀلزنم هب ار یندم تسایس هب نتخادرپن رانک رد ینید مولع ۀزوح

هب تنس هورگ ناونع یم یعامتجا یاه

ناماس یارب یشلات یانعم هب و هدومن یقلت ناوت تایح نداد

تسناد یعامتجا »

،یملاسا(

1389 : 165 .)

‌ :دقن حور یتسیرلاوکس ریرقت ا یسایس ۀشیدنا زا یملاسا للها

یترابع یانبمرب یدابآرتس

باتک رد یدابآرتسا هک هتفرگ تروص یهاش ۀمانشناد

نادب یملاسا هک یترابع .تسا هدرک رکذ

:تسا نینچ هدرک دانتسا

« رد تسا رصحنم یضاق و یتفم هک تسا نیا نییرابخا ۀیماما بهذم

مهیلع تیب لها ءاضق ۀیاور و یوتف ۀیاور ۀعیش یاملع و تمصع باحصا و ملاسلا

هقیقح ناشیا

دنتسه یضاق و یتفم »

،یملاسا زا لقن هب(

1389 : 106 .)

ۀحفص رد قوف ترابع 198

بنم لیذ یهاش ۀمانشناد باتک یپاچ ۀخسن زا ه

ۀدیاف زا مجنپ

یس و ناونع اب مشش

« نیلسرملادیس توف زا دعب تما فلاتخا رد »

یدابآرتسا هک هدمآ ییاج رد

هک تسا هتکن نیا تابثا ماقم رد نآ زا شیپ ترابع .دنتسه هیجان ۀقرف ثیدح قادصم هیماما

:تسا نینچ

« یم هدیمهف فیرش ثیدح زا هک تسا نیا ماقم قیقحت و نیابت هیجان ۀقرف هک دوش

هیلایخ تلامهم و هیهاو تلاایخ رد هن دنراد قرف ریاس اب هیعرش تاداقتعا رد یلک هیماما و 1

زا ضرا یور رد هشیمه هکنیا هب دندرفتم بر بناج

یم یصخش هزعلا زا وا ملع هک بوصنم دیاب

وا عیطم قلخ رگا و دشابن وا ملاک رد اطخ و فلاخ هکنآ ات یرشب یأر هن دشاب یهلا یحو یور و یأر و هار و دوش مظتنم وا ملاک هب اضق و یواتف و هیندم تاسایس لثم باوبا عیمج دنوش نیملسم نیب بورح و نتف و یهلا ماکحا رد داهتجا ینعم نیا راکنا قرف ریاس و .دوش دودسم

هدرک هتفگ و دنا بر هک دنا

یم تفص نیا هب یصخش بصن مما زا یضعب تهج هزعلا تبسن و دنک

یم داهتجا و یأر بابرا هب یواتف رگید یضعب هب یرما یلو اب هیندم تاسایس ضیوفت و دنک

یم دشاب قساف هچرگا دنک

» ،یدابآرتسا(

1395 : 197 .) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 للاج ترابع نیا رد یدابآرتسا روظنم یور نآ زا ؛دوب هتسناد هیجان ۀقرف قادصم ار هرعاشا هک تسا یناود نیدلا

هقرف ریاس زا دیاقع رد هک بیجع یملاسا یاه

.دنتسه رت

(15)

نامه وط یم هظحلام هک ر هقرف ریاس و هیماما هاگدید ،اجنیا رد یدابآرتسا دوش

ار یملاسا یاه

تاحفص رد هک ار یملاک و هسیاقم رگیدکی اب اوتف رودص و تواضق و یندم تسایس عوضوم رد یم هصلاخ ،دوب هداد حیضوت نیشیپ یندم تسایس و تواضق ،اوتف نأش هس ره هعیش رظن زا .دنک

رفن کی رد دیاب یلاحرد دنوادخ بناج زا بوصنم صخش زج تسین یسک وا و دوش عمج

هک

هقرف ریاس یم ادج رگیدکی زا ار نأش هس نآ یملاسا یاه

نآ رظن زا .دنناد قلعتم یندم تسایس اه

اوتف رودص نأش لباقم رد .دشاب یقساف صخش رما یلو نیا هک درادن یتیمها و تسا رما یلو هب و یأر بابرا هب قلعتم ار یم داهتجا

یم ترابع نیا زا سپ یدابآرتسا .دنناد :دیازفا

« هیماما بهذم

تیاور هعیش یاملع و تمصع باحصا رد تسا رصحنم یضاق و یتفم هک تسا نیا نییرابخا مهیلع تیب لها یاضق تیاور و یوتف یم ملاسلا

دنتسین یضاق و یتفم ًاتقیقح ناشیا و دننک »

،یدابآرتسا(

1395 : 198

1.)

اج سپ هقرف ریاس رظن زا هک ار اوتف رودص هاگی داهتجا و یأر بابرا هب قلعتم یملاسا یاه

یم موصعم ماما نآ زا ،تسا یم هدنناوخ هب یدابآرتسا هچنآ عومجمرد .دناد

هک تسا نیا دیوگ

هب ،تواضق ماقم تلاصا

، لبق ۀحفص دنچ رد یدابآرتسا هک یتلامج .تسا موصعم ماما هب قلعتم

ب ،تسا هدروآ یم نشور ار هتکن نیا یرتشیب تایئزج ا

:دزاس

« رد هک تسا نیا هماع بهذم و

هب عوجر هزعلا بر بناج زا اضق بصنم و هنیدم تسایس و اوتف بصنم نیلسرملادیس نامز نکمم تهج نیا زا و دوب یهانتمریغ هیعرش ماکحا نوچ نیلسرملادیس زا دعب و دوب هدش ناشیا بر هک دوبن عیمج میلعت هزعلا

نیاربانب ؛دزاس قلخ یداه و ملعم ار وا و دنک یصخش هب ماکحا

بر هب ار یضعب و هیعطق ۀلدا هب هتخاس طونم تسا نید یرورض هک ار ماکحا زا یضعب هزعلا یاهرکف هب تخاس طونم ار دوخ ماکحا و هفیعض ۀینظ تلاایخ هب ار یضعب و هیوق ۀینظ تاراما

اد ناشیا هب ار اوتف بصنم و نیدهتجم دننک نییعت ار یصخش هک تخاس بجاو قلخ رب و د

زا ای دننک وا نییعت قلخ هک داد صخش نآ هب ار هنیدم تاسایس بصنم و هنیدم تاسایس تهج رد صخش نآ تعاطا تسا بجاو مه ریغ و نیدهتجم رب سپ .دوش مکح بحاص بلغت یور یعرش یواتف رد نیدهتجم تعاطا تسا بجاو صخش نآ رب و هنیدم تاسایس صخش نآ رب و ه

سپ .هیئزج عیاقو رد هعقاو تاموصخ لصف تهج دنک بصن یضاق یرطق ره رد هک درک بجاو

1 هداد رارق انبم ار همانشناد یپاچ ۀخسن هلاقم نیا رد هک تسا رکذ نایاش هخسن اب هک میا

قیقحت یانبم هک یا یملاسا

توافت تسا هتفرگ رارق یمن داجیا یرییغت لصاح جیاتن و ثحب لصا رد اما ،دراد ییاه

.دوش

(16)

اوتف بصنم دعب

هب عوجر هنیدم تاسایس بصن و هدش نیدهتجم هب عوجر نیلسرملادیس زا

نییعت و اضق بصنم .دوش مکح بحاص بلغت یور زا وا ای دننک نییعت ار وا قلخ هک یصخش و تاموصخ لصف بصن ار وا هنیدم تاسایس بحاص هک دش یصخش هب هیئزج عیاقو رد هعقا

ببس و هیئزج عیاقو رد یضاق مکح تعاطا تسا بجاو مهریغ و نیدهتجم عیمج رب و ...دنک اوتف رد دشاب ناشیا فلاتخا نآ »

،یدابآرتسا(

1395 : 189 ، 190 ، 191 .)

فم نایم ۀطبار زا یدابآرتسا هک یریرقت رد بیترت نیا هب نایم رد رما یلو و یضاق ،یت

لها یم هئارا تنس هب ار تموکح هار ود هب هک تسا یسک هب قلعتم یندم تسایس ،دهد

تسد

هب ار تردق هبلغ هار زا ای دنشاب هدرک شباختنا مدرم ؛دشاب هدروآ هار ود نیا .دشاب هدروآ تسد

ت رد .تسا لئاق ماما یارب هعیش هک دنراد رارق یهلا بصن لباقم رد رودص نأش ،یدابآرتسا ریرق

لها نایم رد اوتف یم رارق نادهتجم رایتخا رد تنس

یم میسقت هبعش ود هب دوخ هک دریگ :دوش

1 .

؛ءاتفا نأش 2

یم بوصنم ار یضاق مکاح .ءاضق نأش . زا رتلااب یهاگیاج رد بیترت نیا هب و دنک

یم رارق نادهتجم ریاس وتف رب یضاق یأر ،ضراعت ماقم رد و دریگ

مکاح نادهتجم رگید یا

یم لها ۀیرظن زا یدابآرتسا ریرقت رد هک میشاب هتشاد هجوت .دوش رایتخا رد نأش هس ره تنس

یم رارق یداع دارفا هب ؛دریگ

هیانک رکذ اب ترابع ردص رد صوصخ زیمآ

« طونم ار دوخ ماکحا

نیدهتجم یاهرکف هب تخاس »

اشم رظن نیا زا ار نایلوصا هاگدید هک تسا نشور هاگدید هب

لها یم دادملق تنس یدعب ترابع رد و دنک

« زا دعب ]هماع بهذم رد[ اوتف بصنم سپ

هدش نیدهتجم هب عوجر نیلسرملادیس »

یخرب رگا هک تسا بطاخم هب هتکن نیا نایب ماقم رد

لها وریپ ،دنشاب هتشاد یرظن نینچ هعیش یاملع یم بوسحم تنس

.دنوش

هاگدید یدابآرتسا دعب ۀلحرم رد یم یفرعم ار هیماما

یرترب هسیاقم نیا قیرط زا ات دنک

:دهد ناشن ار هصاخ بهذم

« هداد باوج هیماما و هتفگ و دنا

نآ هب تما هک یماکحا رگا هک دنا

بر ملع و تسا یهانتم تمایق زور ات تشاد دنهاوخ جایتحا سپ ،تسا طیحم نآ عیمج هب هزعلا

نیلسرملادیس ۀطساو هب ار ماکحا نآ عیمج هدلاوا و نینمؤملاریما ای

و هدرک میلعت نیرهاطلا

و درک عوجر ناشیا هب ار هنیدم تسایس بصنم و اضق بصنم و یوتف بصنم و ار قلخ تیاده بر دارم و دننک عوجر ناشیا هب روما عیمج رد هک درک بجاو قلخ رب یلوا زا هزعلا

رملاا

ناشیا دنا » ،یدابآرتسا(

1395 : 193 .)

رتسا ملاک قوطنم لها ۀیرظن ۀئطخت ماقم رد یو هک دراد نیا رد روهظ یدابآ

هب رظان تنس

هس نوئش میسقت یم موصعم ماما رد ار نأش هس ره عیمجت ،یداع دارفا نایم هناگ

نیا هک دناد

(17)

دوجو نایلوصا و نایرابخا نایم یتوافت دروم نیا رد و تسا هدوب هعیش یگشیمه ۀدیقع نامه نایرابخا یگژیو اما ،درادن یم رکذ هلمج نیا رد ار

:دنک

« هک تسا نیا نییرابخا هیماما بهذم

یاضق تیاور و یوتف تیاور هعیش یاملع و تمصع باحصا رد تسا رصحنم یضاق و یتفم مهیلع تیب لها یم ملاسلا

دنتسین یضاق و یتفم ًاتقیقح ناشیا و دننک »

:نامه(

198 .)

لا مینک هجوت هلمج رد دوجوم مهم دیق ود هب رگا اوتف رودص و تواضق نأش ود راصحنا )ف

لها هاگدید اب رگا هک تسا موصعم ناماما رد نادهتجم هب قلعتم نأش ود نیا ،دوش هسیاقم تنس

نامه یدابآرتسا و دوب ود نیا ،نایعیش ریاس دننام ،داد حیضوت هیماما هاگدید ریرقت رد هک روط

یم موصعم ماما هب قلعتم ار ماقم هب سپ .دناد

نیا ت تسا قلعتم ،تلاصا هب ،ءاتفا و ءاضق نأش بیتر

و موصعم ماما هب -

تفگ ناوتب رگا -

یم رارق ینید ملاع رایتخا رد تباین هب هاگدید نیا )ب .دریگ

هدش دراو هلمج رد هک یرکذت زا و تسا نایرابخا تسا

یم صخشم یدابآرتسا مصخ ، ؛دوش

ۀلمج هکنیا ینعی

« دنتسین یضاق و یتفم ًاتقیقح املع »

دننام هک هدش حرطم یناسک لباقم رد

لها یم یضاق و یتفم ًاتقیقح ار املع تنس یم هدهاشم بیترت نیا هب سپ .دنناد

یدابآرتسا مینک

لها هاگدید ریرقت لاح رد هک تسا هدرک حرط یماقم رد ار یندم تسایس زا ثحب و هدوب تنس

ش یگشیمه هاگدید نامه هیماما هاگدید اب نآ ۀسیاقم ماگنه ماما هب تموکح قلعت رب ینبم نایعی

هدهاشم ءاتفا و ءاضق نأش ود رب یدیکأت یدابآرتسا نخس رد رگا .تسا هدرک رارکت ار موصعم یم تسد ،دوش نأش ود وا مصخ هک تسا لیلد نیا هب ،یدابآرتسا ملاک قوطنم یانبم رب مک

یم نادهتجم رایتخا رد ار روکذم یم شلات یدابآرتسا و دناد

یا دنک تسایس دننام زین ار نأش ود ن

یم رظن هب عقاورد .دنادب موصعم ماما هب رصحنم یندم حانج نایم یعامجا دسر

فلتخم یاه

یمن یزاین یدابآرتسا هک تسا هتشاد دوجو هچنآ نکیلو دنک تبحص یندم تسایس درومرد هدید

یم یروآدای یو .تسا اوتف رودص و تواضق نأش ود ،هدوب یفلاتخا یا هک دنک

زین نأش ود ن

لها دننام دیابن نایعیش و تسا موصعم ماما هب رصحنم نادهتجم هب قلعتم ار نأش ود نیا تنس

.دننادب یم حور مینیب هب یملاسا للها

یدج ار ءاضق و ءاتفا نأش ود رب یدابآرتسا ۀیکت هکنآ یاج

ادن ینادنچ تیمها یدابآرتسا ثحب رد ًاقافتا هک ار یندم تسایس نأش ،دریگب ۀیرظن نوناک رد ،در

هداد خر نایرابخا ۀرابرد دوجوم یرظن تایبدا رب دامتعا ۀجیتنرد شزغل نیا .تسا هداد رارق وا یم رظن هب .تسا هدش رود یرابخا یاملع رظندروم یلصا یانعم زا شدوخ ریبعت هب یملاسا دسر

ضرف .تسا تربار ریبعت هب ای سدقم نتم و نمؤم نایم میقتسم ۀطبار نتفرگ

زا یلکش ویلگ