آشکارسازی دگرگونی کاربرد زمین: تحلیل ویژگی‌های گسترش برنامه‌ریزی‌نشده در منطقة کلان‌شهری تهران

۱5

یاه یگژیو لیلحت :نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ

*نارهت یرهش نلاک هقطنم رد هدشن یزیر همانرب شرتسگ

2**شاتنارات دوعسم ،¹روپشناد یدبع هرهز

.ناریا ،نارهت ،یتشهب دیهش هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد ،یا هقطنم و یرهش یزیر همانرب هورگ داتسا ^۱ .ناریا ،نارهت ،یتشهب دیهش هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد ،یا هقطنم و یرهش یزیر همانرب یارتکد یوجشناد ^۲

)۹۶/۷/5 :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۱۲/۲۱ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ عاونا و یــلصا تــیعضو ود رد یــنوماریپ یاــه طیحم یوــس هب )اهرهــش گرزب اــی( اهرهــش نلاک شرتــسگ هدشن یزیر همانرب شرتسگ ،تسخن تیعضو .دهد یم یور یلصا تیعضو ود نیا ینایم یاه تیعضو رد و ریسم رد هک ییاه یمولعمان عاونا .تسا هدش تیاده و راهم یتیعضو ،مود تیعضو و یگدشاهر و دوجو نارهت یرهش نلاک هقطنم رد نیمز دربراک و ییاضف راتخاس ینوگرگد لیلحت و یزاسراکشآ دنیآرف ۀیاپ رب .دراد یرهش نلاک هقطنم نیا رد یزیر همانرب راکوزاس یدمآراک ان ای و رارقتسا دوبن زا ناشن ؛دراد هب ناوت یم ،نارهت یرهش نلاک هقطنم رد نیمز دربراک و ییاضف راتخاس ینوگرگد لیلحت و یزاسراکشآ ینیبارف و ،ینیبزاب ،شیاپ یارب یراکوزاس رارقتسا روظنم هب ،دوجوم طیارش روخرد ییاهداهنشیپ دیلوت و یزیر همانربرد یرــیگ میمصت نابیتــشپ یاه متــسیس نوچمه ار نآ جیاتن و تخادرپ اه ینوگرگد نــیا یزاــسراکشآ یارب ،یلیلحت -یفیصوت درکیور اب ،هلاقم نیا رد .درُب راک هب ییاه هقطنم نــینچ تــیریدم یریگ هزادنا یاه شور زا هدافتسا اب ،هلاقم یلصا فده ناونعب ،نیمز دربراک و ییاضف راتخاس ینوگرگد هب هجوت اب و طبترم یاه شهوژپ یاوــتحم لیلحت اب هک ،زاب یاضف ربارب رد هدــش هتخاس طیحم ۀزادــنا .هدیدرگ یرــیگ هزادنا ۱۳۹۰ ات ۱۳5۰ هــهد زا ینوگرگد ،تــسا هدش باختنا سرتــسد رد یاــه هداد دوــیق ناــشن نارهت یرهــشنلاک هقطنم شرتــسگ یعرف و یلصا یاه هراووگلا لیلحت و ،ینوگرگد جیاتن لیلحت .تسا هدشن یزیر همانرب شرتسگ هب یرهش نلاک هقطنم نیا شرتسگ یگنوگچ شیارگ دهد یم

یدیلک یاه هژاو ینوگرگد یزاسراکشآ ،هدشن یزیر همانرب شرتسگ ،)یرهش گرزب هقطنم( یرهش نلاک هقطنم ،رهش نلاک .نارهت )یرهش گرزب هقطنم( یرهش نلاک هقطنم ،صیخشت شیپ و صیخشت یاه شور ،نیمز دربراک

رد هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ راهم یارب یرهــش یگدنرادزاب یراذگ تــسایس" :ناونع اب مود هدنراگن یراج یرتکد ۀلاــسر زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا ماجنا تسد رد لوا هدنراگن ییامنهار اب هک دشاب یم "نارهت یرهش گرزب هقطنم .E-mail: m_tarantash@sbu.ac.ir ،۰۲۱-۲۲4۳۱۶4۰ :ربامن ،۰۹۱۲۲4۱5۰۱4 :نفلت :لوئسم هدنسیون**

۳۲ - ۱5 تاحفص ۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

۱۶

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

،ییاضف یاهدنویپ نداد لکــش اب )اهرهش گرزب ای( اهرهــش نلاک هــب شرتــسگ و ،ینامزاــس و یدــبلاک ،یــتیلاعف یاــهدنویپ لماــش اــی( یرهــش نلاک یاــه هقطنم ،دوــخ یــنوماریپ یاــه طیحم یوــس ،ییاه هقطنم نــینچ .دننک یم داجیا ار )یرهــش گرزب یاــه هقطنم ،هاگتنوکــس ای و یلصا رهــش دنچ ای کی یریگرارق مهرانک و بیکرت زا یاهاضف« و »هدشراوزاس یاهاضف« ریاس و ؛نوگ انوگ یاه هزادنا رد یاهاضف و )یتعنص یاــهدرکراک اب ییاهاضف نوچ( ^۱»هدــش هتخاس و لااک لدابت نوچ( یا هــنازور یاهدنویپ و دنریگ یم لکــش ،یعیبط یوس هب اهرهش نلاک شرتسگ .دننک یم رارقرب رگیدکی اب )راک یورین یاه تلاح عاونا و یلصا تیعضو ود تلاح رد ینوماریپ یاه طیحم .دهد یم یور یــلصا تیعضو ود نــیا نیبانیب راتــسویپ رد نــکمم رد هک تــسا هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ ،تــسخن یلصا تــیعضو رهــش نلاک شرتــسگ یگنوگچ ۀرابرد شیپاــشیپ رکفت هــنوگ چیه نآ رهش نلاک شرتسگ و درادن دوجو یرهــش نلاکۀقطنم یریگ لکــش و هدــشنریبدت شیپ زا یاهدمایپ شیادیپ اب و یگدــشاهر تیعضو رد و دوــجو هدنهد ناــشن ،مود تــیعضو .تــسا هارــمه هتــساوخان و شرتــسگ نآ رد هک تــسا یزیر همانرب راکوزاــس و متــسیس یدــمآراک فادــها یوــس هــب تــیاده اــب و هدــشراهم تــیعضو رد اهرهــش نلاک ،ناــهج فــلتخم عــماوج رد .دــهد یم یور هدــش نییعت شــیپ زا و دنوــش یم تفای رتمک لااب هناگود یاــه تیعضو لماک یاــه هنومن یاه هقطنم یریگ لکــش و اهرهــش نلاک شرتــسگ ،دراوــم رتــشیب رد عاوــنا رد .دــهد یم یور یــنایم یاــه تلاح عاوــنا رد یرهــش نلاک یــگدنک ارپ و دــشر یــگنوگچ لــیلحت و یــسررب ،یــنایم یاــه تلاح تیعمج یاه تیلاعف عاونا نداد یاج یارب هک ییاهاضف و تیعمج ،شرتسگ لکش ود زا یبیکرت ؛دنا هدش راوزاس و نوگرگد ،هتفای لکش

۲)لصفنم اــی( هتــسسگ و )لصتم اــی( هتــسویپ یاه شرتــسگ یــنعی تشابنا و مک ارت شیازفا اب اهرهش نلاک شرتسگ هاگ :دنک یم راکشآ ار طابترا یلصا یاه هار یوس ود رد ای و ،یلصا رهش رد تیعمج و تیلاعف

۳هدنک ارپ هاگ و ؛)یراون ای( یطخ تروص هب و نوماریپ طیحم اب رهش زا یکی .)۱ لودــج هب .کن رتــشیب تاعلاطا یارب( تــسا ،⁴هدنهج و ،یرهــش نلاک یاه هقطنم هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ یاه یگژیو هب ،اه ینوگرگد نــیا ینیبارف و ،ینیبزاب ،شیاپ دــمآراک ِراکوزاــس دوبن تــیریدم و یزــیر همانرب یارــب مزلا دادــنورد ندروآ تــسد هب روــظنم لماک .تــسا ،هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ اب ییورایور و اهاضف نیا یاه متــسیس طــقف هــن یگتــسسگ هــجیتن رد و ندوــبن هــچراپکی و و رهــش تیریدم و یزــیر همانرب راکوزاــس و متــسیس هــکلب ،یــتاعلاطا دنیارف و ریــسم رد هــک یــیاه یمولعمان عاوــنا و یرهــش نلاک هــقطنم یــنوگرگد و یــیاضف راتخاــس یــنوگرگد یزاــسراکشآ یارــب لــیلحت زا ناــشن ؛دراد دوــجو نارــهت یرهــش نلاک هــقطنم رد نــیمز درــبراک رد یزــیر همانرب راکوزاــس و متــسیس یدــمآراکان اــی و ،رارقتــسا دوــبن شرتــسگ .تــسا ییاه ینوگرگد نــینچ یــنیبارف و ،یــنیبزاب ،شــیاپ یاــنعم هــب( ندوــب ییاضف یاــتمه اهرهــش نلاک هدــش یزیر همانرب گــنهامه یاــنعم هــب( ندوــب بــسانتم ،)ندوــب یدــعُب دــنچ

یــنامز ندوــب یپایپ یاــنعم هــب( ندوــب هتــسویپ و )داــعبا ندوــب یارــجا و یراذگتــسایس رــب شرتــسگ ندوــب ینتبم و ؛)یــناکم و مــهرب .تــسا ،هدــش هدیشیدنا شــیپ زا یاه تــسایس تــسرد

5یرهــش نوزومان هعــسوت هب رــجنم ،طیارــش نیا زا كــی رــه ندروــخ نیا .دوش یم اهرهش نلاک ۀدشنراهم و هدشن یزیر همانرب شرتسگ و رد هدشن یزیر همانرب یاه طیحم هتساوخان شیادیپ بجوم هدیدپ )^۶یرهش -اتسور ای و( یرهش -اریپ یاه طیحم هک - اهرهش نوماریپ رهش هاگدروخرب رد نآ زا یشان یاه لکشم و - دنوش یم هدیمان زین نیا .دوش یم )^۷یرهش-اریپ هاگدروخرب ینعی( نآ ینوماریپ طیحم و هن هک دروآ یــم دوجو هب ار یــیامنرود و ،اــه تیلاعف ،اــهاضف ،هدــیدپ .دنتسه اهنآ زا یبیکرت هکلب ،دنراد ییاتسور هن و یرهش تایصوصخ رد یرهــشریغ و یرهــش نیمز یاهدربراک هک ،اــه هاگدروخرب نــیا رد Hutchi- (دیآ یم شیپ ییاه یراگزاسان و اهداضت ،هدش هتخیمآ مه .)son, 2010, 833; Adell, 1999, 7 هــب یــخرب لــیدبت و اهرهــش ناباتــش شرتــسگ ،نارــیا روــشک رد )یدلایم ۱۹۶۰( ۱۳4۰ ههد رد یرهش نلاک یاه هقطنم و اهرهش نلاک دراوــم رتــشیب رد و ،ناباتــش شرتــسگ نــیا .⁸تــفای تدــش و زاــغآ شیازفا هجیتن ،یرهش -اریپ یاه طیحم و اهرهش هدشن یزیر همانرب و اه اتسور رد نکاــس دارفا هدرتسگ ترجاهم ،تیعمج یعیبط دــشر .تــسا هدوب ^۹اهرهــش نلاک و یــنایم یاهرهــش هب کــچوک یاهرهــش یاهاضف ،ییاتسور یاه هیحان ،اهرهش زا یرایــسب یقفا شرتــسگ اب تیبثت اب .دنا هتسویپ اهرهش هب یزرواشک یاه نیمز و ،یعیبط و زاب ییاضف یاه لکشم ،ناریا روــشک رد اهرهش نلاک هدنباتــش شرتسگ یاه طیحم و ،اهرهش نلاک رد اهنآ هدشن یزیر همانرب شرتسگ زا یشان روــشک رد ار یرامــشیب یرهــش نلاک یاــه هقطنم هــک( اــهنآ یــنوماریپ تسا هدش هتشابنا و راکشآ یرگید زا سپ یکی )دنا هدروآ دوجوب ناریا Seifolddini et al., 2014, 70-71; Mohajeri et al., 2015; Arasteh,(

نیتــسخن .)1964, 5; Maghsoodi Tilaki, et al., 2011, 160-161 رهش هب و۱۳4۰ ههد رخاوا هب ناریا رد رهش نلاک یریگ لکش یاه هناشن یریگ لکش و نارهت رهش نلاک شرتــسگ یگنوگچ و ددرگ یم زاب نارهت یگدشن ای یگدــش یزیر همانرب هب هجوت اب نارهت یرهــش نلاک هقطنم ینوگرگد یــسررب .تــسا فیرعت و یبایدر لــباق فــلتخم یاــه هرود رد زا ناــشن ،۱۳۹۰ ههد ات ۱۳۰۰ ههد زا نارهت رهــش نلاک ییاضف راتخاــس تسا نوگانوگ یاه هرود رد نآ ییاضف شرتسگ یگنوگچ ندوبریغتم هتسویپ شرتسگ )تسخن هرود :تسا هدش یبایدر یلصا ۀرود هس هک شرتسگ ۱۳۲۰ ههد ات ۱۳۰۰ ههد زا :مک ینوگرگد تعرس اب )لصتم ای(

تروص هب و ،مــک ینوگرگد تعرــس اب )لــصتم ای( هتــسویپ نارهت رهــش ای( هتــسویپ شرتــسگ )مود هرود ،زکرم هتــسه نوماریپ رد یــیاه هیلا رهش ۱۳5۰ ههد رخاوا زا ات ۱۳۳۰ ههد زا :دایز ینوگرگد تعرس اب )لصتم هب( دایز ینوگرگد تعرس اب )لصتم ای( هتسویپ یشرتسگ یاراد نارهت داجیا نتفرگ تعرس نآ یپرد و نارهت هب ترجاهم نتفرگ تدش یانعم

۱۷

هدشن یزیر همانرب شرتسگ یاه یگژیو لیلحت :نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ نارهت یرهش نلاک هقطنم رد

هلاقم راک شور و فده یفرعم -1

هب هجوت اــب هــلاقم نــیا فدــه هــب هدنهد لکــش و هــیاپ شــسرپ هدشن یزیر همانرب شرتسگ زا یشان یاه لکشم و عوضوم هنیشیپ نیا تارثا یزاــسراکشآ یارــب لیلحت ،نارــهت یرهــش نلاک هــقطنم یاه طیحم و نارــهت رهــش نلاک رد نیمز دربراک ینوگرگد رــب هدــیدپ یرهــش نلاک هقطنم هلاقم نیا لیلحت حطــس .تــسا ،نآ نوماریپ یــیاضف هــعومجم کــی اــی تــیمامت کــی ناوــنع هب هــک - نارــهت یرهشریغ و یرهــش یاهاضف لماش ،– دوــش یم یــسررب یدرکراک نــیا .تــسا نآ نوــماریپ طــیحم و یــلصا رهــش نلاک رد دوــجوم هدنهد لکــش هــک یــیاه تیلاعف عاوــنا ۀدــنرادربرد هــعومجم ،لااک ،راک یورــین لماــش( هنازور هلدابم یاه نایرجزا یا هــعومجم رد نآ یــسایس -یرادا زرــم و ؛دــشاب یم ،طــیحم نــیا رد )یژرــنا و لاــس ات ۱۳۹۳ لاــس زا ینعی( هلاقم هیاپ یاه شهوژپ ماــجنا ناــمز یدرکیور اــب .تــسا قبطنم زرــبلا و نارــهت یاه ناتــسا رــب ،)۱۳۹5 لیلحت و یزاــسراکشآ ۀیاپ رــب و هلاقم نــیا رد ،یــلیلحت -یــفیصوت یرهــش نلاک هقطنم رد نــیمز درــبراک و یــیاضف راتخاــس یــنوگرگد متــسیس رارقتــسا یارــب ییاهداهنــشیپ دــیلوت هــب ناوــت یم نارــهت نیب و نورد تاــطابترا یــلصا ۀکبــش دادــتما رد و )یرهــش یاــهاضف ینوگرگد تعرس اب )لصفنم ای( هتسسگ شرتسگ )موس هرود و ،یرهش ۀرود ود اــب توافتم ،نارهت رهــش شرتــسگ ۱۳۹۰ ات ۱۳۶۰ ههد زا :داــیز یاهاضف یدبلاک و یتیلاعف ماجسنا دوبن یانعم هب( هتسسگ ،شیپ و نایوضر ،افو یودهم( شیپ زا رتشیب باتش اب و )هدشداجیا یرهش .)۷۰-۷۲ ،۱۳۷8 ،یرئاح ؛۱۰ ،۱۳88 ،ینموم یوس هب یور شیپ اب نارهت رهش نلاک ۀتسسگ و ناباتش شرتسگ یرهش نلاک هقطنم یریگ لکش هجیتن رد و نوماریپ یعیبط طیحم نــیا ۀدــشن یزیر همانرب شرتــسگ هدــیدپ .تــسا هــتفای همادا نارــهت یاه هصرع و یــیاضف داــعبا ۀــمه رد ییاه لکــشم زورــب و رهــش نلاک یاه تیلاعف زکرمت دیدــشت زا رثاتم ،۱۳5۰ ههد زا سپ یرــیگ میمصت ،روــشک تختیاپ ناوــنع هــب ،نارــهت رد یــسایس-یرادا و یداــصتقا یزیر همانرب یــگنوگچ زا وــس کی زا هدیدپ نیا .تــسا یــبایدر لــباق زا و یا هــقطنمارف حطــس و یــلم حطــس نوــچ تــسدارف حوطــس رد هقطنم و رهــش نلاک رد یزیر همانرب راکوزاــس یدمآراکان زا ،وــس رگید هدــیدپ دیدــشت و شــیادیپ .تــسا هدوب رــثاتم ،نارــهت یرهــش نلاک یاراد نارــهت یرهــش نلاک هــقطنم رد هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ ،تیعمجراتخاــس رــب یا هدــشن یزیر همانرب و هدــننک نوگرگد تارــثا ای( اه تیلاعف عاوــنا ۀدــنریگربرد یاــهاضف و ،تــیلاعف یاه متــسیس نوماریپ یاــه طیحم و یــلصا رهــش نلاک رد )هدــشراوزاس یاــهاضف شخب رد ییاه شــشوک تلاکــشم نیا راــهم یارــب .تــسا هدش ،نآ هــقطنم یراذگ تــسایس راتخاــس رد و ،تــسا هدش ماــجنا یــمومع نآ یارب زــین ییاهرازبا و یراذگ تــسایس لــماوع ،نارهت یرهــشنلاک و نارهت رهــشنلاک روما صاــخ نویــسیمک« لیکــشت .دنا هدــش داجیا شرتــسگ رب تراــظن یاروــش« ،»تــلود تاــیه رد اهرهــشنلاک ریاــس ۀعــسوت رب تراظن و یگنهامه نویــسیمک« لیکــشت و ،»نارهت رهــش

تاررقم و نیناوق رد هک ییاهرازبا کمک هب »نارهت یرهش هعومجم ،دنا هدــش دیکات اه نآ رــب یا هقطنم و یرهــش هعــسوت یاــه همانرب و یوــس هب نارهت یرهــش گرزب هقطنم شرتــسگ شیارگ شهاک یارب ماــظن ۀــحیلا« نوــچ یــیاهرازبا .تــسا هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ یریگولج طــباوض« ،»روــشک یرهــش یاه هعومجم تیریدم عــماج ،»نارــهت یرهــش هــعومجم حرــط« ،»اهرهــش هدودــحم شــیازفا زا فادها ققحت طورــش و تاصخــشم ،تایلک هب عجار همان بیوصت«

هب عجار هــمان بیوصت هــیحلاصا« ،»نارــهت یرهــش هــعومجم حرــط یرهــش هعومجم حرط فادها ققحت طورــش و تاصخــشم ،تایلک تروــصب »نارــهت )عــماج( یراتخاــس-یدربهار هــمانرب« و ،«نارــهت هدش تــشابنا تلاکــشم رباربرد شنک او اب میقتــسمریغ ای میقتــسم داجیا نارهت یرهشنلاک هقطنم هدشن یزیر همانرب شرتسگ زا یــشان هدشن یزیر همانرب شرتسگ راهم اه نآ یعرف ای یلصا فده و دنا هدش .تسا نآ زا یشان تلاکشم ندوشگ و یرهشنلاک هقطنم نیا هدشن ای هدش یزیر همانرب شرتسگ نییعت ،هلاقم فده هب هجوت اب هناگود یاه تیعضو زا کیره یاهدمایپ و نارهت یرهشنلاک هقطنم هکلب ،درادن رارق هلاقم راکروتــسد رد ،نآ ینایم یاه تیعضو عاوــنا و و ییاضف راتخاس ینوگرگد هدــش یفرعم و یحارط راک شور کمک هب ۱۳۹۰ ههد ات ۱۳5۰ ههد زا نارهت یرهــشنلاک هقطنم رد نیمز دربراک لیلحت و هدمآ تسدب یاه هتفای کمک هب و تسا هدیدرگ یریگ هزادنا یاه هراووگلا لــیلحت و ،یــعیبط و زاــب یاــهاضف بــیرخت و یــنوگرگد شرتــسگ شیارگ ،یرهــشنلاک هقطنم نیا شرتــسگ یــعرف و یــلصا هدش یزیر همانرب هناگود یاه تیعضو هب نارهت یرهــشنلاک هقطنم .تسا هدش یفرعم شرتسگ یاه هارووگلا تارییغت و نییعت هدشن ای

و ،یــنیبزاب ،شــیاپ یارــب یطیارــش نــینچ روــخرد یراکوزاــس و نوچمه ار نآ جــیاتن ناوــتب اــت تــخادرپ اــه ینوگرگد نــیا یــنیبارف تــیریدم و یزــیر همانربرد یرــیگ میمصت نابیتــشپ یاه متــسیس یبایتــسد و خــساپ نتفای روظنم هب .درُب راک هب ییاه هقطنم نــینچ رد و ،یــحارط یا هلحرم هــس راک شور کــی ،هــلاقم نیا فدــه هــب :تساهدش هداد شیامن ۱ریوصت اه یگژیو اــب طبترم یرظن یاه هیاپ یــنیبزاب -تــسخن هلحرم ،هــلحرم نــیا رد :یرهــش نلاک یاــه هقطنم شرتــسگ یــگنوگچ و یزاــسراکشآ یــگنوگچ یاــمنهار لوــصا هــب یبایتــسد روــظنم هــب و فیصوت زا سپ ،یرهــش نلاک یاه هقطنم رد نیمز دربراک یــنوگرگد ،یرهش نلاک یاه هقطنم و اهرهــش نلاک یریگ لکــش لیلاد یــسررب شرتــسگ زا یــشان یاه لکــشم و ،شرتــسگ یاــه هراووگلا عاوــنا یاه تــسایس و ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم هدــشن یزیر همانرب نــیا زا یــشان یاه لکــشم اــب یــیورایور یارــب یرهــش یــگدنرادزاب یارب لیلحت بــسانم راک شور نتفای یارب .دنا هدــش ینیبزاب ،هدیدپ هدشن یزیر همانرب شرتسگ زا یشان نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ

۱8

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

،صیخشت شیپ ،صیخشت یاه شور عاونا ،یرهش نلاک یاه هقطنم و دیلوت یرهش یگدنرادزاب یاه تسایس عاونا طــسوت هک - هلخادم و .دنوش یم یدنب هنوگ و هدش ینیبزاب - دنا هدش رایتخا شرتــسگ یــگنوگچ لــیلحت راک شور یــفرعم -مود هــلحرم :یرهش نلاک یاه هقطنم هدشن یزیر همانرب ای هدش یزیر همانرب رد هدــش ماجنا لیلحت دــمآرب هــک ییامنهار لوــصا هــلحرم نــیا رد رد تاعلاطا و یــلامتحا دوــیق هــب هجوت اــب ،تــسا تــسخن هــلحرم میظنت نارــهت یرهــش نلاک هقطنم رد یرــیگراک هب یارــب ،سرتــسد زیررــس لاــقتنا هــخرچ شدرــگ و داــجیا یــگنوگچ یــسررب زا ســپ و یریگ لکــش و یــتیریدم و یــسایس یاــهورملق ناــیم تــیعمج راک شور ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ هقطنم هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ هدــیدپ یــسررب یارب بــسانم لحارم لماش راک شور نیا .دنوش یم یفرعم ،نارهت یرهــش نلاک فده هب هــجوت اــب - لــحارمریز نآ زا یــکی هــک تــسا یــلحارمریز و ینوگرگد یزاــسراکشآ رد یرــیگراک هب لباق شور هــب - هــلاقم یــلصا .دزادرپ یم نارهت یرهش نلاک هقطنم رد نیمز دربراک درــبراک یــنوگرگد یزاــسراکشآ یارــب لــیلحت -موــس هــلحرم نارــهت رهــش نلاک هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ زا یــشان نــیمز یرهــش نلاک هــقطنم یریگ لکــش و نوــماریپ طــیحم یوــس هــب روخرد و هدمآ تــسد هب راک شور کــمک هب هــلحرم نــیا رد :نارــهت هجوت اب و ،مود هلحرم رد نارهت یرهش نلاک هقطنم و رهش طیارش یاه هــشقن دــیلوت اــب ،سرتــسد رد تاــعلاطا و یــلامتحا دوــیق هــب نارهت یرهــش نلاک هقطنم رد نیمز دربراک ینوگرگد ،ینامز یــپایپ رــیداقم و ،یدــنب هورگ یــلصا یاــهدربراک یاــه هنوگ ،ییاــسانش یاهداد نورب .دنا هدش لیلحت و ،هــسیاقم ،هبــساحم اهنآ ینوگرگد تبــسن ینوگرگد صیخــشت ،لیلحت نیا ماجنا زا راظتنا دروم یلصا یاــهاضف و هدــشن هتخاس یاــهاضف هــب ،هدــش هتخاس یاــهاضف شرتسگ یگنوگچ یاه هراووگلا ینوگرگد یبایدر ؛تخاــس لباقریغ نآ یاه یگژیو نییعت رخآ رد و ؛نارهت یرهــش نلاک هقطنم ییاضف رد یزیر همانرب راکوزاــس تلاخد نازــیم و یگنوگچ رــظن زا شرتــسگ .تسا ،یرهش ینوگرگد

اه یگژیو اب طبترم یرظن یاه هیاپ یــسررب -2 یرهش نلاک یاه هقطنم شرتسگ یگنوگچ و

یاه هفرص زا هدافتــسا ،اهرهــش نلاک یریگ لکــش مهم لــیلاد زا ،اــه هزادنا شــیازفا زا یــشان ۀــنیزه شــهاک اــی ^۱۰ساــیقم زا یــشان یمیقتــسم هطبار هراومه ،لاح نیا اب .تــسا اهدرکراک و اهداد نورب )ینوکــسمریغ و ینوکــسم( اه تیلاعف دیدــشت و زکرمت شیازفا نایم تــسینرارقرب اهرهــش نلاک رد سایقم زا یــشان یاه هفرص شــیازفا و اهرهــش نلاک شرتــسگ .)Tiebout, 1960, 442; Grove, 1967, 4-6(

،یزیر همانربراکوزاــس دوبنرثا رد هچ - زکرمت هزادنا زا شــیب شــیازفا و یارجا زــین و ،تــسردان یاــه همانرب و اه تــسایس دــیلوت رــثا رد هــچ و هیور یب شرتسگ یفنم یاهدمایپ هب هک ییاه همانرب و اه تسایس هناتسآ زا رذگ زا سپ - دنا هدرکن هجوت اهرهش نلاک ۀدشن یزیر همانرب یاــه هنوگ ،نآ زا رــتارف هــک تــیعمج زا یا هزادــنا یــنعی( ^۱۱یــتیعمج یا هتساوخان و یناهگ ان یاه ینوگرگد راچان هب تــسا نکمم یتــسیز نآ زا رــتارف هک یحطــس ینعی( ^۱۲یــکیژولوک ا هناتــسآ و )دــننک هبرجت ار و ناباتــش یاــه ینوگرگد بــجوم طــیحم رد کدــنا یاــه ینوگرگد و ،یداصتقا ،یعامتجا یاه هنیزه ،)دوــش یم متسیسوک ا هدرتــسگ شیازفا یطیحم و ،یداــصتقا ،یعامتجا عفانم لباقم رد یــطیحم هنوراو یتارثا ،یطیارش نینچ رد اهرهش نلاک شرتسگ موادت .دبای یم زا یــشان یاه هفرص دوبن هب هک دراد ساــیقم زا یــشان یاه هفرص رــب دوش یم ییاضف تلاکشم عاونا یرادیدپ بجوم و ،لیدبت ^۱۳سایقم .)Groffman et al., 2006, 3-4; Scheffer & Carpenter, 2003(

شرتــسگ زا یــشان یاه لکــشم یدــنب هنوگ و یــبایدر -1-2 یرهش نلاک یاه هقطنم هدشن یزیر همانرب تیعضو رد هژیو هب ،اهرهش نلاک شرتسگ زا یشان یاه لکــشم ییاه هیامرــس و عماوج تــسیز عبانم فلاتا اــب ،هدــشن یزیر همانرب ،یــطیحم و ،یدــبلاک ،یــعامتجا ،یداــصتقا یاه هیامرــس نوــچ نــیا .تــسا هارــمه ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم و اهرهــش نلاک رد هدش هتخاس و یعیبط یاه طیحم ۀناگود یاه هصرع رد تلاکشم ؛رهــش تیعمج هزادنا و رهــش هزادنا نوچ مهم ییاه هصرعریز رد و

.هلاقم رد هدشرایتخا یلصا یاه تیلاعف نایم طباور و راک شور -1ریوصت

۱۹

راتخاــس ،یرهــش یــیانبریز تاــمدخ و یــهافر تاــمدخ راتخاــس نکــسم و نــیمز رازاــب ؛یرهــش-نیب و یرهــش-نورد یاــه طابترا اهاضف یریگ لکــش بجوم و دنوــش یم ناــیامن جــیردت هب ؛یرهــش یرهــش -ارــیپ یاــه طیحم نــینچ رد هتــساوخان یــیاه تیلاعف و شرتــسگ یاــهدمایپ .)Allen et al., 1999, 12-16( دوــش یم هتفگ شیپ یاه هصرع زا کی ره رد اهرهش نلاک هدــشن یزیر همانرب :دومن یدنب هتسد نینچ ناوت یم ار اضف یاهدربراک هدشنریبدت شیپ زا یاه ینوگرگد -تــسخن یاه طیحم و یرهــش یاهاضف دربراک ینوگرگد :تیلاعف راتخاــس و یارب ؛یرهــش شرتــسگ یارب هرــیخذ یاــه نیمز رد و ،یرهــش-اریپ هــب یــسرتسد و )ینوکــسمریغ و ینوکــسم( اــه تیلاعف عاوــنا داــجیا -نورب و یرهــش -نورد لقنو لمح و اــه هار هکبــش شیازفا هب ،اــهنآ بجوم اما هدرک لیهست ار یسرتسد و تکرح هک ،دماجنا یم یرهش .)Brody, 2013, 2( دنوش یم دیدج یاه لکشم عاونا یریگ لکش :¹⁴یرهــش یراــتخمدوخ اــب یــعماوج یریگ لکــش -مود رهــش اب طابترا هب زاین نیرتمک هک ،هدنک ارپ یعماوج ندــمآدوجو هب ،دنراد ار )ورین و ،بلاضاف ،بآ نوچ( نآ تامدخ زا هدافتسا و یلصا رارقرب ینوماریپ یاه طیحم اب یتس ُس یسایس -یارادا یاهدنویپ و نــیا .)Zasada et al., 2011, 60; Cowan, 2005, 415( دــننک یم هب و دنریگ یم لکش یرهش تامدخ ررقم یاهزرم یوس نآ ،عماوج تامدخ یسایس و یعامتجا یاهراــشف طسوت ای و لقتــسم یلکــش Staley et al.,( دــننک یم مهارف ار یرهــش ییانبریز تامدخ و یهافر .)2000; Staley et al., 1999, 6-7; Woo, 2007, 26-27 :¹⁵یمسرریغ یاه هاگتنوکــس شرتــسگ و یریگ لکــش -موــس هک ییاه طیحم رد یرهش -اریپ یمسرریغ یاه هاگتنوکس لیکشت یاه یگژیو ،دنیآ یم رامش هب هدــشن یزیر همانرب ،یوهام لیلاد هب رقف زکرمت لــحم وــس کی زا و هتــشاد ناــماوت ار یرهــش و ییاتــسور یمــسرریغ شــخب راک یورــین هدــننک نیمات وــسرگید زا و یرهــش .)Fazal, 2012, 7( دنتسه لاغتشا شرتــسگ تیریدم یاه تــسایس یدمآراک شهاک -مراهچ نآ یــنوماریپ یاــه طیحم و یــلصا رهــش نلاک شرتــسگ :¹⁶رهــش یدــمآراک تــساکورف ،هــجیتن رد و ،هدــش نییعت تاررــقم زا جراــخ یاــه هقطنم رد شرتــسگ تــیریدم یاه تــسایس و اهراکروتــسد .)Hutchison, 2010, 333 & 833( یرهش نلاک

:¹⁸یرهــش هــبترم تــفُ

ا و ¹⁷یــگدنز تــیفیک تــفُ ا -مــجنپ یــنعی( یــگدنز تــیفیک هدــننک نییعت یاه صخاــش هزادــنا شــهاک ،یگدنز هنیزه ،تشادهب ،تینما ،دیرخ تردق نوچ ییاه صخاش و بآ و ،یگدولآ ،دــمآ و تفر نامز ،دــمآرد هب یــیاراد شزرا تبــسن Hutchison,( نآ نوماریپ یاــه طیحم و یلصا رهــش نلاک رد )^۱۹اوه .)2010, 333 & 833 شرتــسگ یاــه هراووگلا عاوــنا یدــنب هنوگ و یــبایدر -2-2 یرهش نلاک یاه هقطنم یاه هقطنم شرتــسگ لماوع تواــفتم یاهدرکراک هــب هجوت اــب هتفای لکــش یاهاضف و اه هقطنم نــیا شرتــسگ عون ؛یرهــش نلاک عاوــنا هــسیاقم و یــبایدر .دــنراد یــیاه توافت زــین نآ زا یــشان ،نآ یاهدمایپ و یرهــش نلاک یاه هقطنم شرتــسگ یاه هراووگلا رد( هدــیدپ نــیا زا لــصاح یاــهاضف رد یــیاهزیامت هدنهد ناــشن ،تیلاعف و تیعمج یداصتقا -یعامتجا بیکرت نوچ ییاه هنیمز هزادناو یطابترا هکبــش لکــش نوچ یدبلاک راتخاــس یاهزیامت ات Glaster et al., 2001, 682-685;( تــسا ،)ینوکــسم یاــه كولب نیا ۀیاپ شهوژپ رد اــهزیامت نیا یــبایدر یارــب .)Brody, 2013, 2 یاه شهوژپ زا یدادــعت دروــمرد ^۲۰اوــتحم لــیلحت شور زا ،هــلاقم هداد ناــشن ۱ لودــج رد جــیاتن و هدــش هدافتــسا هدــش باختنا نداهن مهرب یوجتــسج ،لــیلحت نیا ماــجنا زا فدــه .تــسا هدش یگنوگچ اــب هدــش ییاــسانش یاه هراووگلا عاوــنا زا یبیکرت اــی کــی ییاــسانش و ،نارهت یرهــش نلاک هقطنم رد نیمز دربراک یــنوگرگد .تسا اه شخب رگید رد ،یعرف و یلصا یاه هراووگلا ینوگرگد راــهم یارــب یــگدنرادزاب یاه تــسایس عاوــنا یــبایدر -3-2 یرهش نلاک یاه هقطنم هدشن یزیر همانرب شرتسگ هدــشن یزیر همانرب شرتــسگ زا یــشان یاه لکــشم راــهم یارــب فده اــب ییاه تــسایس ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم و اهرهــش نلاک ناوــنع اــب هــک دنوــش یم ارــجا و دــیلوت ،هدــیدپ نــیا اــب یــیورایور نــیا .دنوــش یم هتخانــش ^۲8یرهــش یــگدنرادزاب یاه تــسایس عاونا و دنتــسه ^۲۹)یدنب نوز ای( یدنب نزرب رازبا یعون اه تــسایس

یاه هراووگلا عاونا رهش نلاک شرتسگ دروم عبانم

21»اوتحم لیلحت«

:رهش نلاک شرتسگ یاه هراووگلا رد هدش یبایدر یاهدمایپ هتسجرب یاه هنومن

و اه هبرجت یبایدر ییاضف یاهدومنزاب

ناکم بسحرب

22هدندرگ شرتسگ هتسه نوماریپ

*لصا رهش نلاک فلا

و اه تیلاعف طلاتخا زا یشان ییاتسور و یرهش یاه هیحان نیب زرم یمولعمان

.اهنآ ۀدنریگربرد یاهاضف یزرواشک یاه نیمز و زاب یاهاضف ،یعیبط طیحم ۀتساوخان یاه ینوگرگد

.اهرهش نوماریپ رتمک عماوج رد

هتفای هعسوت

**23هدنهج شرتسگ ب

.)ینوکسم تیلاعف یگریچ اب( نیمز هروظنم -كت یاهدربراک و هدنک ارپ شرتسگ

تامدخ نیمات یارب ،یمومع شخب یاه هنیزه شیازفا و نیمز فرصم دیدشت

.ییانبریز و یهافر و یور هدایپ تیلباق شهاک ،یمومع لقن و لمح تامدخ یدمآراک ان

.یصخش یوردوخ زا نینک اس هدافتسا و ،یراوس هخرچود و رتشیب عماوج رد

هتفای هعسوت رتمک

.ناهج هتفای هعسوت رتمک و رتشیب یاهروشک رد ،نآ یاهدمایپ و یرهش نلاک یاه هقطنم شرتسگ یاه هراوگلا عاونا سایق و یبایدر -1 لودج هدشن یزیر همانرب شرتسگ یاه یگژیو لیلحت :نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ

نارهت یرهش نلاک هقطنم رد

۲۰

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

،اهاتــسور( نآ زا نورــیب و یرهــش یاهزرم لــخاد رد نــیمز درــبراک کیکفت ار )یــعیبط یاه نیمز و ،اه لگنج ،یزرواــشک یاــه نیمز ندومن دودحم لابندب یرهش یگدنرادزاب یاه تسایس .دننک یم رد هعسوت یاه لکــش یخرب تیعونمم کمک هب یرهــش شرتــسگ دنتــسه ،هدــش یزیر همانرب یاه هیحان زا جراخ و اهرهــش نوماریپ یعیبط زاب یاــهاضف ،یزرواــشک یاه نیمز تــشادهگن فده اب و یــیایفارغج شرتــسگ یاــهوگلا ،یــطیحم ساــسح یاــه هیحان و Mayere, 2006, 1;( دــننک یم یراک تــسد و یــنیبزاب ار اهرهــش یاه تــسایس .)Nelson et al., 2004, 1-2; Woo, 2007, 11 یاه حطــس رد یــمومع یاه تــسایس زا هــک یرهــش یــگدنرادزاب ناــمز و ناکــم دــننک یم شــشوک ،دنتــسه یا هــقطنم و یرهــش ،هدرــشف هعــسوت نوچ یفادها زا ینابیتــشپ یارب ار رهــش شرتــسگ هدافتــسا و ،یــعامتجا یرــبارب یاــقترا ،زاــب یاــهاضف تــشادهگن هــس .)Aytur et al., 2007( دننک تــیریدم ؛اه تخاــسریز زا دــمآراک یــگدنرادزاب یاه تــسایس عاوــنا نلاک فادــها هــک فدــه -هتــسد یراذگ تسایس یاه هنوگ ریاس نوچمه ،دنور یم رامــش هب یرهش Nelson,( دنتسه یدنب هتسد و یبایدر لباق ،یا هقطنم و یرهش :)et al., 2004: 2 تــشادهگن یانعم هب :یداصتقا یدــمآراک یاقترا -تــسخن

.یمومع شخب یاه هنیزه شهاک و ^۳۰یمومع تفعنم ندومن هنیــشیب یاــنعم هــب :یــطیحم یرادــیاپ یاــقترا -مود ،یرهــش-اریپ و یرهــش یاه نیمز فلتخم یاهدربراک تــیبولطم ظــفح نــمض یداــصتقا یدــمآراک بــسانتم شــیازفا هــجیتن رد و .یطیحم یرادیاپ بــسانتم عیزوت یانعم هــب :یعامتجا یرــبارب یاــقترا -موــس رد نک اس دارفا نیب رد ،ینوگرگد و دشر زا یشان یاه هنیزه و عفانم ندومن هنیشیب و ؛یرهش نلاک یاه هقطنم و اهرهش نلاک ،اهرهــش .اهنآ یارب یگدنز تیفیک

یاه تیلاعف ،فده -هتــسد هــس نیا هب یبایتــسد روظنم هب -هتــسد ود هــب یرهــش یــگدنرادزاب یاه تــسایس عاوــنا یــلصا

Nelson et al., 1995; Nel-( دنتــسه یدنب هتــسد لباق تــیلاعف ،یگتــسویپ و یگدرــشف شــیازفا )تــسخن :)son et al., 2004, 2 هدرــشف هعــسوت یاــه هراووگلا زا تــیامح و جــیورت یاــنعم هــب و یــمومع تاــمدخ بــسانتم و دــمآراک عــیزوت هــک ^۳۱هتــسویپ و فرصم شهاک )مود و ،دنیامن یم ریذپ ناکما ار یهافر تلایهست ،زاب یاهاضف زا تــبقارم یانعم هــب ،یعیبط عــبانم ریاــس و نــیمز یارب هــک یطیحم ساــسح یاــه هیحان و ،یزرواــشک یاــه نیمز بــسانم یرهــش یاــهدربراک عاوــنا نداد یاــج و یرهــش ۀعــسوت روــظنم هــب یرهــش یــگدنرادزاب یاه تــسایس عاوــنا .دنتــسین هدــشن یزــیر همانرب شرتــسگ زا یــشان یاه لکــشم اــب یــیورایور ود دراوــم رتــشیب رد ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم و اهرهــش نلاک یاــه شور )تــسخن :دــننک یم راــیتخا و دــیلوت ار شور-هتــسد ؛^۳۳هــلخادم یاــه شور )مود و ؛^۳۲صیخــشت شیپ و صیخــشت صوصخ رد یمادقا هــنوگرهریبدت زا شــیپ اه تــسایس نیا یــنعی ،یسررب هب اهنآ ینوماریپ یاه طیحم و اهرهش نلاک شرتسگ راهم و ،تــیعمج تــیلاعف و تنوکــس لــحم یــنیبارف اــی و ،صیخــشت دــنزادرپ یم یرهــش نلاک یاــه هقطنم رد نــیمز درــبراک یــنوگرگد ،تــسیچ ینوگرگد یعرف و یــلصا یاه هراووگلا هــک دوــش راکــشآ ات یزــیر همانرب یاهراکوزاــس زا تــیعبت هــب یــنوگرگد زا هزادــنا هــچ و اب و تــسا هدــشن یزیر همانرب هزادــنا هــچ و ،هدــشریبدت شــیپ زا و یلصا فده هب هــجوت اب .تــسا هارمه هتــساوخان یاهدمایپ زورب یرهشنلاک هقطنم رد نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ هک هلاقم صیخــشت شیپ و صیخــشت یاــه شور هــمادا رد ،)تــسا نارــهت .دنا هدش یفرعم یرهش یگدنرادزاب یاه تــسایس

یا هکیراب شرتسگ

***24یراون ای پ

لیلد هب ،نآ ینمیا شهاک و ؛یرهش نورب لقن لمح یاه هار هکبش یدمآراک ان

.اه هار ۀکبش نوماریپ نوگ انوگ یاه تیلاعف زکرمت هدافتسا یارب اه تیلاعف ددجم موجهو دیدج یاه هار هکبش ییاسران و دوبمک

.اه هار هکبش شیازفا هب هدنیازف زاین و هدشداجیا یسرتسد یاه هار تیزم زا .هدشداجیا یسرتسد یاه هار دادتما رد یرهش نلاک هقطنم دودحمان شرتسگ و رتشیب عماوج رد

هتفای هعسوت رتمک

و مک ارت-مک شرتسگ

****25هراوناخ كت ت

رهش نلاک هب تبسن ،ینوکسم یانبریز هب ینوکسم نیمز رتشیب مهس صیصخت فرصم دیدشت هجیتن رد و ،یرهش نلاک هقطنم یاهرهش ریاس و یلصا .یعیبط یاهاضف و کیژولوک ا شزرا یاراد یاه نیمز

رد یعیبط یاه طیحم و ،ییاتسور ،یرهش یاه هیحان زرم یمولعمان

.یرهش نلاک یاه هقطنم رد یداصتقا -یعامتجا فلتخم یاه هورگ ینوکسم یاهاضف ندش هشوخ

.اهرهش نوماریپ یاه طیحم رتشیب عماوج رد

هتفای هعسوت

یاه هراووگلا عاونا رهش نلاک شرتسگ دروم عبانم

21»اوتحم لیلحت«

:رهش نلاک شرتسگ یاه هراووگلا رد هدش یبایدر یاهدمایپ هتسجرب یاه هنومن

و اه هبرجت یبایدر ییاضف یاهدومنزاب

ناکم بسحرب

تاعطق ²⁷نوگ هدنک ارپ ای یشهج شرتسگرد** دوش یم هدنک ارپ نوماریپ هب جیردت هب و هدــشزاغآ رتشیب مک ارت اب یلصا هتــسه ²⁶هیــشاح یاه نیمز زا هک هدــشنراهم و ناباتــش شرتــسگ * یاه تیلاعف یراون شرتــسگ رد *** .دنک یم شهج نآ یوــسارف هب ،دنک دروخرب تخاــس ناسنا ای یعیبط عناوم هب اجک رــه و دیآ یم دوــجوب اهرهــش هیــشاح یــلاخ یاــه نیمز رد یــلصفنم ،مک ارت مک ،)لصفنم( هتسسگ یگیاسمه یاهدحاو هراوناخ کت شرتسگ رد **** .دنوش یم زکرمتم یرهش -اریپ یاه طیحم رد لقن لمح یاه هار هکبش لوط رد ینوکسمریغ و ینوکسم .دنریگ یم لکش ،دنوش یم هرادا و یزادنا هار یصوصخ شخب راکوزاس طسوترتشیب هک ،هتسب و هدش هدیزگ عماوج تروصب و .1 لودج همادا

۲۱

صیخشت شیپ و صیخشت یاه شور یدنب هنوگو یبایدر -1-3-2 یرهش یگدنرادزاب یاه تسایس شرتسگ فلتخم داعبا هزادنا و تدش صیخشت هب اه شور نیا اب و دنزادرپ یم یرهــش نلاک یاــه هقطنم و ،اهرهــش نلاک ،اهرهــش ،اهرهش شرتــسگ هدنیآ دروم رد ،ینوگرگد یاهدنیارف یزاــس لدم یارب ار یــمزلا تاعلاطا ،یرهــش نلاک یاــه هقطنم و ،اهرهــش نلاک و ییاضف تیهام هــب هجوت اب .دــننک یم دیلوت یرهــش یاــه لیلحت تروص هب ناوت یم ار اه شور نیا ،اهرهش شرتسگ داعبا یگدیچیپ :دومن یدنب هنوگ ریز یاــه شور رــبارب رد یدــعُب-کت یاــه شور -تــسخن ،تیعمج مک ارت نوچ یداعبا ،یدعُب-کت یاه شور :³⁴یدنویپ هبــساحم و یــسررب ازــجم ار یــگدنک ارپ هزادــنا ،تــیلاعف تدــش تروصب ار دــعُب دنچ اــی ود یدــنویپ یاــه شور ،رــبارب رد .دــننک یم و یــسررب ،فلتخم داعبا یاه شنک نایم نتفرگ رظن رد اب و یبیکرت .)Banai et al., 2014( دننک یم هبساحم تفص یاه شور رــبارب رد ³⁵روــحم -ناکــم یاــه شور -مود فلتخم داــعبا هزادنا و تدــش روحم-ناکم یاــه شور :³⁶روــحم- ار یرهــش نلاک یاــه هقطنم و ،اهرهــش نلاک ،اهرهــش شرتــسگ رد هک دــنریگ یم راک هــب ار ییاه هجنــس و دــنریگ یم هزادــنا میقتــسم ،هدهاــشم لــباق )ناکــم( یــیایفارغج یاــضف زا یصخــشم حطــس -تفص یاه شور ،اــهنآ رــبارب رد .دنتــسه یرــیگ هزادنا و تــشادرب ،اهرهش نلاک ،اهرهش شرتسگ فلتخم داعبا هزادنا و تدش ،روحم یاه هیحان اــب اهنآ هــسیاقم کمک هب ار یرهــش نلاک یاــه هقطنم و ار ییاه هجنس و هدرک ینیب شیپ ای و یریگ هزادنا رواجم ییایفارغج ینعی( ییایفارغج یاضف زا یصخــشم حطــس رد هک دنریگ یم راک هب هب هکلب ،دنتــسین یرــیگ هزادنا و تــشادرب ،هدهاــشم لــباق )ناکــم طوبرم ،نآ یــیاضفان داــعبا و یــسررب دروــم یاــضف یاــه ترواجم .)Aertsen et al., 2012, 539-540( دنتسه یا هقطنم ارف و یا هقطنم ات یرهــش یاه سایقم رد اه شور نــیا میسرت روظنم هب اهنآ یریگراک هب دوجو نیا اب ،دنراد ار یریگراک هب تیلباق ،)یا هقطنم-ارف و یا هقطنم ینعی( سایقم گرزب و ییاضف یریوصت یاه هقطنم و ،اهرهش نلاک شرتــسگ صیخشت شیپ و صیخــشت رد

Hayden et al., 2004; Torrens et al.,( تــسا رــتدمآراک یرهــش نلاک صیخشت شیپ و صیخشت یاه شور عاونا یبایدر یارب .)2000, 4-5 نیا ۀیاپ شهوژپ رد یرهش نلاک یاه هقطنم و اهرهش نلاک شرتسگ

۳۷هدش باختنا شهوژپ یدادعت دروم رد اوتحم لیلحت شور زا ،هلاقم دنچ ای کی ندرــبراک هب ساــسا رب هدــش یبایدر یاــه شور و هدافتــسا

۳8»هریغتم-دنچ لــیلحت« و »هریغتم-کت لیلحت« هب لــیلحت رایعم ندوب روحم -تفص ای روحم -ناکم و )ندوب یدنویپ ای یدعُب-کت(

.تسا هدش هداد ناشن ۲لودج رد جیاتن و یدنب هنوگ

شرتــــــــــسگ لــــــــــیلحت راک شور یــــــــــفرعم -3 یرهش نلاک یاه هقطنم

شرتسگ ربارب رد هدش یزیر همانرب شرتــــــــسگ یگنوگچ یبایدر رد ،هلاقم نیا رد یرهــــــــش نلاک یاه هقطنم هدــــــــشن یزیر همانرب ناشن لحارم نیا .تــــــــسا هدش یحارط یا هلحرم راهچ یدنیآرف یاهراکوزاــــــــس یدمآراک ان ای ندوبنرارقرب هنوگچ هک دــــــــنراد نآ زا یــــــــسایس )قرفت ای( یگچراپکی دوبن« بــــــــجوم ^5۷ییارگ هقطنم

»⁵⁸یتیریدم و یــــــــسایس یــــــــگچراپکی« رــــــــبارب رد »یــــــــتیریدم و و هراپ هراپ ،یــــــــشخب یراذگ تــــــــسایس بجوم رگید ینایب هب ای و :هب کن( دوش یم »هچراپکی یراذگ تسایس« ربارب رد »هچراپکیریغ ،ناراکمه و یدنوخآ و ؛۱۳۹۳ ،روپدومحم و این میهاربا ،روپشناد لرتنک یاه متسیس یرارقرب تیعضو نیا رد .دوــــــــش یم )۱۳8۷ زیررس لاقتنا بجوم ،یا هقطنمریز و ،یلحم حطــــــــس رد دــــــــشر لماش یلیلحت دنیآرف نیا .دوش یم اه هقطنمریز ریاس هب تیعمج :)۱۳۹۲ ،تسدربز و یدسا ؛Byun et al., 2005( تسا ریز لحارم رد یتیریدم و یسایس یاهورملق لیلحت و یبایدر -تسخن یتیریدم و یسایس یاهورملق زا کیره :یرهش نلاک یاه هقطنم اب طــبترم تاررــقم یارــجا و نــیودت تردــق ،شــیوخ ورــملق نورد رد هک ،دــنراد ار نآ رــب هدــش هتخاس یاــضف و نــیمز هرادا یــگنوگچ نیا ،ییارگ هقطنم یاهراکوزاس یدمآراک ان ای یرارقرب مدع تیعضو

عاونا یدنب هنوگ اه شور روحم -ناکم یاه شور

روحم - تفص یاه شور هتسد ره رد یریگراک هب لباق یاهرازبا و نونف

شور

یاه شور یدعَب-کت

»^۳۹مک ارت« یریگ هزادنا یاه شور

»^4۰زکرمت« یریگ هزادنا یاه شور ۀزادنا یریگ هزادنا یاه شور

»هدش هتخاس طیحم«

»^4۱ندوب یپایپ« یریگ هزادنا یاه شور

»^4۲تیزکرم« یریگ هزادنا یاه شور

»^4۳عونت« یریگ هزادنا یاه شور

» ⁴⁴)ترواجم( یکیدزن« یریگ هزادنا یاه شور

»⁴⁵یگدنک ارپ« یریگ هزادنا یاه شور یسرتسد یریگ هزادنا یاه شور

»^4۶مک ارت کرحت« هبساحم نونف

»^4۷حطس رب ینتبم و یسدنه نونف«

»⁴⁸یلاتکرف داعبا« هبساحم نونف

»^4۹یرتمارگوتف نونف«

و امنرود یدنب بیکرت شجنس« نونف

»^5۰اضف یدنبرکیپ متسیس و رود زا شجنس« یاهرازبا

»^5۱ییایفارغج تاعلاطا ششوپ /نیمزدربراک یدنب هدر« یاهرازبا

»^5۲نیمز و یا هراوهام ریواصت ریسفت« یاهرازبا

»^5۳ییاوه

»⁵⁴ناکم شجنس و نیمز یبایزرا« یاهرازبا

»⁵⁵یلولس راکدوخ« یبایزرا یاهرازبا

یاه شور یدنویپ

»^5۶یگدرشف« یریگ هزادنا یاه شور نایم تبسن یریگ هزادنا یاه شور

یاضف« و »هدش هتخاس طیحم«

»زاب

ربارب رد ندوب یپایپ« یریگ هزادنا یاه شور

»یگدنک ارپ

»یسرتسد و ترواجم« یریگ هزادنا یاه شور

»یسرتسد و یگتسویپ« یریگ هزادنا یاه شور

.یرهش نلاک یاه هقطنم و اهرهش نلاک شرتسگ صیخشت شیپ و صیخشت یاه شور عاونا -2 لودج هدشن یزیر همانرب شرتسگ یاه یگژیو لیلحت :نیمز دربراک ینوگرگد یزاسراکشآ

نارهت یرهش نلاک هقطنم رد

۲۲

۱۳۹۶ زییاپ ۳ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

یا هقطنم حطــس رد هک( تــسدارف عجرم دوــجو نودــب اــه میمصت .دنوــش یم راــیتخا و دــیلوت ،دــنراد هدــننک هچراپکی شــقن و )تــسا فده اب و تردق نیا زا هدافتــسا اب یتیریدم و یــسایس یاهورملق ییاه تــسایس یرای هب ،دــشر هنیهب هزادنا هب ندیــسر ای و تیبثت نــییعت ،)یدــنب نوز اــی( یدــنب نزرب نوــچ یــمهم یاــه هنیمز رد شرتــسگ تهج و هزادنا ،ینامتخاــس تاررقم ،نیمز درــبراک عاوــنا .دــنیامیپ یم ار یــلرتنک -دوــخ دــنیآرف ،یــیاضف یاــهورملق تــیعمج زیررــس لاــقتنا یــگنوگچ لــیلحت و یــبایدر -مود یاــه هقطنم رد یــتیریدم و یــسایس یاــهورملق ناــیم رد یاهراکوزاــس یدمآراک ان ای یرارقرب مدع تیعضو رد :یرهــش نلاک و یــلحم یــتیریدم و یــسایس یاــهورملق ،یــیارگ هقطنم یاهورملق رب ار شــیوخ یاه میمصت تارــثا طقف هن یا هــقطنمریز یراکمه یاه بوچراچ هــکلب ،دنریگ یمن رظن رد راوــج مه یــیاضف ،شرتــسگ تهج و هزادنا رب رثوم یاــه میمصت هدــننک گــنهامه و نکمم تیعضو نــیا رد .تــسا هتفایان لکــش اــهورملق نــیا ناــیم ورملق کی رد یرهش یگدنرادزاب یاه تسایس یارجا و ریبدت تسا یاهورملق هب تیعمج زیررــس لاقتنا هب ،یا هقطنمریز اــی و یــلحم یاه متــسیس یتــس ُس اــی دوــبن تروــص رد هــک ،دوــشرجنم رواــجم .دوــش یم اــهنآ ۀدــشن یزیر همانرب شرتــسگ بــجوم ،دــشر لرــتنک ،تنوکــس یاــضف یوجتــسج رد یاــهراوناخ یــتیعضو نــینچ رد هدــش هتخاــس یاضف و نیمز کلمت یاه هنیزه نــتفرلااب لــیلد هب و یرهــش یــگدنرادزاب یاه تــسایس یرارــقرب زا یــشان هــک - نآ رــب ییاضف یاــهورملق رد وجتــسج هب - تــسا دــشر یاــه تیدودحم هیامرــس زا یتمــسق زین نکــسم و نیمز رازاــب و ،دــنزادرپ یم رواــجم یاه متــسیس اــهنآ رد هــک دــنک یم لــقتنم یــیاهورملق هــب ار دوــخ .دنتسه فیعض ای و هدشنرارقرب دشر لرتنک یاــهورملق خــساپ یــگنوگچ لــیلحت و یــبایدر -موــس یاهورملق هــب تیعمج زیررــس لاقتنا هــب یــتیریدم و یــسایس ای یرارــقرب مدع تــیعضو رد :یرهــش نلاک یاــه هقطنم رد اــهنآ یرهــش نلاک یاه هقطنم ،ییارگ هقطنم یاهراکوزاــس یدمآراک ان اــهنآ رد هــک یــیازجم یــتیریدم و یــسایس یاــهورملق تروــصب ،تــسا رارقرب دــشر لرتنک یاه متــسیس زا یفلتخم یاهراکوزاــس ورملق رــه ناراذگ تــسایس یاه خــساپ و دنوــش یم هــتفرگ رــظن رد ییاجباج بــجوم ،رگید یاهورملق زا تــیعمج زیررــس لاقتنا هــب لحم ندش یمئاد بجوم ،دنیارف نیا .دوــش یم تیعمج یمئاد یناکم زا ،نیمز دربراک یــنوگرگد تدــش و تیعمج زکرمت و موــجه

شیامن ۲ ریوصت رد هــخرچ نیا( دوــش یم لقتنم رگید یــناکم هــب نیا ندادخ ُر تلع نتفر نیب زا اب ای هخرچ نیا .)تسا هدش هداد لکــش رییغت نآ رباربرد تــمواقم اب اــی ،دوــش یم فقوتم تــیعضو رد ای تــسا هدش زاــغآ نآ زا هــک یناکم هــب تــشگرب اــب اــی ،دــهد یم .دبای یم همادا اه ناکم ریاس زیررس لاقتنا ندش یمئاد یگنوگچ لیلحت و یبایدر -مراهچ یاه هقطنم هدشن یزیر همانرب شرتــسگ یریگ لکــش و تیعمج یاــه هقطنم رد اــهراوناخ ندــش هدنار تــلع رــگ ا :یرهــش نلاک رد( نآ رــبارب رد تــمواقم لــیلد هب اــی و دوــشن فــقوتم یرهــش نلاک شخرچ ،دــنکن ادــیپ لکــشرییغت )هدــش یزیر همانرب دراوــم رتــشیب یاهورملق ،هــلحرم نیا رد .دــهد یم یور تیعمج زیررــس یــمئاد لرــتنک یاه متــسیس یا هــقطنمریز و یــلحم یــتیریدم و یــسایس رــساترس رد دنیآرف نیا و دننک یم رارقرب یرتــشیب تدــش اب ار دــشر .دــنک یم ادــیپ هــمادا ناــمز لوــط رد و یرهــش نلاک یاــه هقطنم یاهورملق ،یرهــشریغ تــسدرود یاهورملق هب اهراوناخ نیاربانب ینعی( نیمز یرهــش یاهدربراک یارب بــسانمان یاــه نیمز یاراد و ،یــعیبط و زاــب یاــهاضف ،یزرواــشک شزرا یاراد یاــه نیمز هدنار )تخاــس ناسنا و یــعیبط تارــطاخم ضرــعم رد یاــه نیمز ینوکسم یاهزاین هب نکسم و نیمز رازاب ،هلحرم نیا رد .دنوش یم لاقتنا هــمادا و دــهد یم ناباتــش یخــساپ یرهــش-اریپ تــیلاعف و دماجنا یم هدــش هتخاس یاــضف زیررــس لاقتنا هب تــیعمج زیررــس .)تسا هدش هداد شیامن ۳ ریوصت رد هلحرم راهچ نیا(

یــگنوگچ لــیلحت اــب یا هــلحرم راــهچ یــلیلحت دــنیآرف نــیا رد راتخاس ینوگرگد یزاسراکشآ و لیلحت ،تیعمج یگدنک ارپ و دــشر لرتنک یاه متــسیس یرارقرب تارثا لیلحت ،نیمز دربراک و ییاضف شرتــسگ شیارگ ،اه نآ یاه شنک نایم لــیلحت و ،تــیعمج دــشر هدش یزیر همانرب شرتسگ یاه تیعضو هب یرهشنلاک یاه هقطنم اهنت ،هلاقم هدش نییعت فده هب هجوت اب .ددرگ یم نییعت هدشن ای رد نیمز درــبراک و ییاضف راتخاــس ینوگرگد یزاــسراکشآ و لــیلحت .دراد رارق راکروتسد ،نــیمز درــبراک و یــیاضف راتخاــس یــنوگرگد یزاــسراکشآ یارــب صیخــشت شیپ و صیخــشت یاه شور عاونا زا کــی رــه زا هدافتــسا لودج هب .کــن( یرهــش نلاک یاه هقطنم و اهرهــش نلاک شرتــسگ زاــین تروــص رد و دوــجوم شــیپ زا یاــه هداد یروآدرــگ دــنمزاین ،)۲

.یرهش نلاک یاه هقطنم رد تیعمج زیررس ییاجباج و ندش هدنار یگنوگچ -2ریوصت

تیعمج زیررس ندش هدنار و هب ناکم زا تیعمج

مود ب تیعمج زیررس ه ندش هدنار و

ناکم زا تیعمج موس ب تیعمج زیررس

ه ندش هدنار و ناکم زا تیعمج

ماn ندش هدنار زا تیعمج تسخن ناکم