هديكچ
هار مشیربا هدمع هباثم هب نیرت
ریسم ندمت نایم یطابترا و برغ ياه
ب ریثأت قرش ه
رد ییازس عوقو
.تسا هتشاد یخیرات ياهدادیور
یم رامش هب یناگرزاب تلادابم يارب دعاسم يرتسب خیرات لوط رد هكنآ رب هولاع هارهاش نیا تفر
ه گهگ ، و تامجاهت ریسم ناونع هب ها
ركشل یشك یم رارق هدافتسا دروم زین ناریا نیمزرس هب مجاهم ماوقا ياه تفرگ
تسا ه دوجو . نلاك روباشین نوچمه یناتساب ياهرهش
هار ریسم رد مشیربا
تسا ینشور دهاش رب
شقن رد هارهاش نیا لكش
یتموكح و يداصتقا ،یتیعمج زكارم يریگ ناتساب يایند رد
.
هار مشیربا ،یفرط زا مهم زا یكی
لكش لماوع نیرت یم رامش هب روباشین رهش يریگ
عطاقم رد روباشین رهش رگید فرط زا و دور
قنور ببس ناریا خیرات زا یمهم روبزم هارهاش
هراپ .تسا هدش ار روباشین رهش و مشیربا هار ةیوس ود طابترا هك ییاهدنیارف زا يا
یم حیضوت ناتساب تاعلاطم رذگ زا رگید شخب و یخیرات نوتم قیرط زا دنهد
تسا كرد لباق یسانش .
ژاو ه یاه یديلك :
،روباشین هار ناسارخ گرزب
، مشیربا هار ، ۀرود ،یناساس يرادا يایفارغج ،تراجت
_____________________________________________________________________
كينورتكلا تسپ يناشن*
ي :لوئسم ۀدنسیون labbaf@ut.ac.ir
77 / ناتساب تاعلاطم يسانش
، ۀرود 6
، ۀرامش 8 ناتسبات و راهب ، 8979
همدقم هزورما ییایفارغج تاصتخم اب روباشین و هجرد 63
قیقد 21 ة یلامش و و هجرد 85 طسوتم عافترا و هقیقد 74
رتم2181 ایرد حطس زا
، یناتسرهش عقاو
رد ش ش لام ر رد و ناریا ق ا يوضر ناسارخ ناتسا
س ناتسرهش نیا .ت
هیاپهوك رد دولانیب یبونج ياه
هدش عقاو و
هرهب يدنم نآ زا نیمز ياه و زیخلصاح بآ
ياه و یحطس راشرس
یز ر نیمز ی
( نبا هتسر
، 2638 : 111 ؛ يرخطصا
، 2646 : 142 - 141
؛ نبا لقوح
، 2633 : 235 - 233 یفوتسم ؛
، 2631 : 115 -
113 Fouach et al., 2011؛
، )
ببس تسا هدوب روباشین تشد رد يرادغاب و يزرواشك قنور
؛ هب هنوگ ا ي هك نرق رد
هدوب ورم رهش دمآرد لك ۀزادنا هب روباشین ياهاتسور زا یكی يزرواشك دمآرد زا یشخب يرجه مراهچ
،یسدقم(
2632 : 765
ناونع هب نایروباشین و)
« ناسارخ دلاب ناكس نیرترگناوت »
هتخانش یم دش ها دن
(
،يرخطصا 2646
: 193
؛
،یناهیج 2635 : 264 ).
موادت يداصتقا دیلوت و
تایح راتخاس یس ا یس - تجا روباشین یعام ،
رثا رد ت و طابترا ع
لما رهش نیا رگید اب
هزوح و دیلوت زكارم یگنهرف و یتیعمج ياه
دوب . ناكما قیرط زا طابترا نیا يرارقرب دوب يریسم
لحاوس زا هك
روباشین زا ،هدش عورش هنارتیدم یقرش یم
تشذگ ات و تلایا ياه همادا نیچ یبرغ یم
تفای ناسارخ گرزب هار .
رد هك هتفای ترهش مشیربا هار مان هب ریخا ۀدس کی تسا
،نویامه لیمكت .كر(
2659 : 15 - 17
هن ،)
اهنت ةنیمز
فلتخم عماوج نایم لااك لدابت ایهم ار
یم تخاس لدابت يارب يریسم هكلب ، گنهرف
هشیدنا ، تاداقتعا و
نامدرم هب زین ایسآ برغ و قرش
رامش یم تفر ةنایم رد روباشین .
،هار نیا ماقم رد
« ناناگرزاب نكسم »
ملاعلادودح(
، 2631 : 59
،)
زا یكی نوناك ياه زا یكی و يراجت ياهلااك تادراو و تارداص هدمع
نیرت زكارم یقلات
و راكفا گنهرف ياه مش هب فلتخم را
یم تفر مدقتم ناراگنایفارغج شرازگ . تاجوسنم عاونا دیلوت زا
روباشین رد
یسدقم(
، 2632 : 748 - 747 ،هیقف نبا ؛ 2679
: 54
و )
جارختسا بوغرم
نیرت گنس اه زا نداعم رهش نآ
،هبدادرخ نبا(
2642 : 285 ،هیقف نبا ؛ 2679
: 79
، )
ریثأت شقن يایوگ رد روباشین راذگ
یناگرزاب تلادابم هار
مشیربا تسا فرط زا .
رگید
، روضح اناملسم ین زا نرق روباشین رد فلتخم قرف يرجه مراهچ
،یسدقم(
2632 : 747 - 746 رد یمق يراصنا ؛
،یمق يرعشا ةمدقم 2658
: 29
،) نایروطسن یبهذم تیلاعف دهاوش يرجه مجنپ و مراهچ نرق رد
(Wilkinson, 1950: 66; 1973: 335, fig. 200)
نایونام تاداقتعا باتزاب و رد
یشاقن ياه يراوید روباشین نرق
يرجه موس
(Wilkinson, 1950: 67)
، دوجو رب یهاوگ نایرج
ياه رد عونتم یتدیقع و يركف روباشین ةعماج
.تسا نارود نآ تفای ساسا رب ه
ناتساب ياه ا زا هكنآ زا لبق روباشین ،یسانش
ر کی ناك
،دوش رادروخرب رهش یهاگتسیز
ةنكس اب کچوك دوب دودعم
(Rante and Collinet, 2013: 53, 204)
و عبطلاب زا ياهدنیارف يداصتقا
یسایس ،
یگنهرف و رد يراج
هار مشیربا ریثأت یم تفریذپ مز زا اما . ا
ع هب هك ین هجوت دروم یماظن ناگداپ کی ناون
گ رارق یناساس ناهاشداپ فر
یسایس مهم زكارم زا یكی ناونع هب سپس و ت -
هتخانش گرزب ناسارخ یعامتجا
هاگیاج رد ،دش نیرتراذگریثأت
رب ناریا قرش لامش یتیعمج بطق رس
مشیربا هار دومن شقن يافیا
.
ریوصت 8 - ناریا قرش لامش رد روباشين رهش تيعقوم
ماو ،شیوخ يداصتقا تایح رد هك روباشین هار راد
مشیربا ةعسوت ریسم رد یملاسا نیتسخن نورق زا ،دوب
تفرگ رارق یگنهرف ه
جوا هب یقوجلس و یناماس ۀرود رد و نآ
.دیسر وت فیص روباشین نهك ییایفارغج نوتم رد
،
زا یناماس ۀرود رد رهش نیا ینادابآ دراد تیاكح
. شرازگ رب انب اه
ي یخیرات هب هك روباشین رهش ، مان
رهشربا زین
هتخانش یم
دش
، دوب ناتسراش ود ياراد و تشاد تعسو گنسرف رد گنسرف
يرخطصا(
، 2635 : 117 یسدقم ؛
،
2632 : 234 - 233
. )
تاعطق چگ يرب رد هفوشكم يراوید یشاقن و شواك
ياه ناتساب نارود هب هك روباشین یسانش
هداد تبسن یناماس یم
دوش دوجو رب ، خاك
اه نایناماس نارود رد مهم تارامع و تللاد
دراد
(Wilkinson,
1937)
لافس ددعتم تاعطق . هزاس و
هشیش و يزلف ياه زین يا
هاوگ نآ رد روباشین رابتعا و قنور تسا نارود
(Wilkinson, 1943, 1961)
لاجر لیخ و روباشین یملاسا رهش زا نوتم فیصوت ،روباشین هوكشاب یناتساب راثآ .
يروباشین نادنمشناد و
يروباشین مكاح(
، 2648 : 298 - 213
نارود نیا رد روباشین یگنهرف ةعسوت زا یعطاق دهاوش)
تسا
ریوصت(
1
يروغ و اهزغ ةمجه اما ).
هلزلز عوقو و اه نرق رد ددعتم ياه
مشش ار روباشین لاوز هار يرجه
تخاس راومه ه
لاس رد لوغم ةلمح يراك ةبرض و يرجه 325
ره .دش رجنم رهش نیا یشاپورف هب زا سپ دنچ
نآ تفرگ جضن شیوخ يزورما لحم رد روباشین
، تشاد ینایم نورق رد هك یقنور هب رابرگد تسناوتن هاگچیه
دوش لئان
یكیناخ فابل و یكیناخ فابل .ك.ر(
، 2653 .)
ریوصت 0 - یرجه متفه ات موس نرق روباشين زا يضرف یزاسزاب
72 / ناتساب تاعلاطم يسانش
، ۀرود 6
، ۀرامش 8 ناتسبات و راهب ، 8979
هار و روباشين مشیربا
رود رد ۀ يناساس
ساسا عسوت ة نوتم دانتسا هب .دوب هدش هداهن ملاسا زا شیپ روباشین ۀدولاش رب یملاسا نارود رد روباشین
هتفای و یخیرات ناتساب ياه
یسانش
، ینامجاهم اب میقتسم سامت لیلد هب روباشین تشد رد عقاو یتیعمج زكارم
زا هك نیمزرس ياه لیسگ یقرش لامش یم
دندش دوب نیصح ياهوراب و جرب ياراد ن و
ار مكحتسم يرگنس شق
افیا ناریا قرش لامش ياهزرم زا عافد يارب یم
درك ماقم رد روباشین . هدمع
نیرت يزكرم ،هقطنم نیا هاگرارقتسا
میمصت يارب يریگ
ياه رامش هب یعافد تادیهمت و يداصتقا تلادابم ،یسایس یم
تفر
،یكیناخ فابل(
2692
رب.)
ساسا نیا یم
ناوت تفگ هك هار رس رب روباشین تیعقوم مشیربا
تسا هدوبن یقافتا
؛ ارچ هك دوجو روباشین رهش
قطنم رد ة هك یهار رانك رد و ناریا قرش لامش یلصا
نیرت رامش هب یلامش نامجاهم يدورو ربعم یم
هتفر ،
مهارف یجراخ نانمشد ربارب رد ار یناگداپ یم
تخاس تسا ه . وس کی زا
، رود رد روباشین رهش یناگداپ شقن ۀ
هار قنور و تینما رب یناساس ناسارخ گرزب
یم دوزفا هار هك یتاناكما زا روباشین ،رگید يوس زا و مشیربا
مهارف
یم دروآ هرهب یم تسج . ،رگید ترابع هب هار ریسم رد يراج تلادابم
مشیربا بابسا روباشین رهش ةعسوت ایهم ار
م ی تخاس .
ریوصت 9 - هار ريسم مشیربا
قطنم یعیبط ضراوع تیفیك و روباشین ییایفارغج تیعقوم هب یهاگن ة
ناریا قرش لامش ناشن
ۀدنهد نآ
تسا ریسم رد روباشین هك هك دوب هتفرگ رارق یهار
شخب ياه ناریا تلاف يزكرم ار
اب و مزراوخ رهنلاءاروام
طبترم م ی تخاس
ریوصت(
6
. )
ریسم نیا
، نرق اه و هرازه اه
،روباشین رهش لیكشت زا شیپ ناونع هب
هاتوك رت ی ن و
ناسآ رت ی ن يارب ریسم ترجاهم
ياه .تسا هدوب هدافتسا دروم یناگرزاب تلادابم و یناسنا هنوگ هب
يا روباشین هك
رارق بونج هب لامش و برغ هب قرش یطابترا هارراهچ لحم رد خیرات زا شیپ ۀرود رد ار یم
هداد تسا
.کن(
Hiebert and Dyson, 2002
هركیپ فشك .)
يا دلایم زا شیپ موس ۀرازه هب طوبرم روباشین رهش زا
رب زین
تیمها نیا هقطنم رد رصع غرفم
، هرود هب هك يا ببس
نایم تلادابم یگنهرف
هدرتسگ هتفای ترهش
(Kohl,
1978: 465)
حص ، ه یم دراذگ
ریوصت(
7 ).
ریوصت 4 - ركيپ ۀ روباشين زا هفوشكم )تسار تمس ریوصت(
هركيپ و زا هباشم یاه نيب
نیرهنلا )ينايم ریوصت(
رتخاب و ریوصت(
تمس )پچ
ناشن هتسشن تروص هب ار يدرم هك هركیپ نیا یم
دهد
، زا رگید هطوحم یناتساب ياه دننام
نیب نیرهنلا رد
رتخاب و ،وس کی دنس و
ناریا تلاف رگید يوس رد ب
ه تسد تسا هدمآ
،یكیناخ فابل(
2652 )
دوجو .
همسجم نیا
رد روباشین رگنایب رواخ برغ و قرش نایم تلادابم رد تیمها اب يزكرم ناونع هب روباشین کیژتارتسا شقن
نارود رد هنایم زاغآ
خیرات ی تسا .
دنچره
، روبع يراجت هارهاش مشیربا هار
ار روباشین ،ناریا قرش لامش زا
« نایناوراك هار رس رد »
رارق یم داد
،ینیوزق(
2646 : 222
نآ و )
لیدبت يراجت يزكرم هب ار یم
درك
، هار نیمه قیرط زا هك دوب
یجراخ نامجاهم
یم دنتسناوت هچ .دنهد رارق تراغ و بهن دروم ار قرش لامش تادحرس یتحار هب
اسب
، یناساس ناهاشداپ ضرغ
ت زا أ عسوت و سیس ة
رب تینما و تراظن يرارقرب و یعافد فادها نیمأت ياتسار رد هقطنم نیا رد روباشین رهش
ما هار یقرش دادت مشیربا
.دشاب هك ارچ هرهب هاگیاپ ناونع هب اهرهش زا يریگ هاگساپ و یماظن ياه
یتینما ياه
،
رود رد موسرم یتنس ۀ
رامش هب یناساس یم
هتفر .تسا داجیا ین هب اهرهش نیا زا یخرب يارب یناگداپ نیمأت ت
يزكرم تلود و
ای هار تینما نیمأت اه
دوب
نارگید و رطاشرای(
، 2651:216
يولهپ نتم ساسا رب زین روباشین رهش.)
« ناتسرهش ياه
ناریا رهش » دیدرگ سیسأت ناروت هاشداپ رب لوا روپاش يزوریپ زا سپ
( ییایرد
، 2655 : 65
و)
اپ رب ةی
هتفای ناتساب ياه يافیا قرش لامش ياهزرم زا عافد رد یماظن یهاگیاپ ناونع هب یناساس ۀرود نایاپ ات یسانش
دومن شقن .
رود ياهدادیور هب یهاگن اب ۀ
رد ناریا قرش لامش رد یناساس یم
میبای یتاقافتا هراومه هقطنم نیا رد هك
تروص دربن و گنج اب طبترم یم
هتفریذپ تسا
یكیناخ فابل(
، 2654 : )لوا لصف
نودب روباشین رد تایح موادت و
ناكما یعافد تاماكحتسا هب رهش نیا زیهجت .تسا هدوبن ریذپ
شواك ياه ناتساب تروص یسانش رهش رد هتفرگ
رود روباشین رد یماظن تاسیسأت دوجو روباشین نهك ۀ
دییأت ار یناساس یم
دیامن رد . ةجیتن شواك ياه تروص
یط هتفرگ لاس
ياه و 2658 راوید زا یشخب2653
روباشین گرا ینوریب ییاسانش
ش رد هك د شیب طاقن یخرب
زا رد .تشاد تماخض رتم 21 شخب نیرتلااب
،روبزم راصح لوارق
هناخ اه و نزور ییاه هیبعت شكریت ناونع هب
دوب هدش
یكیناخ فابل(
یكیناخ فابل و
، 2692 : 671
حلاصم عون هب هجوت اب ).
هب هتفرراك راتخاس و هزاس نیا رد
لباق يرامعم سیاقم
ة هزاس رگید اب نآ رود یعافد ياه
ۀ ار روباشین گرا ،یناساس یم
ناوت هعلق دیدرت نودب يا
یعافد ق لعتم رود هب ۀ ،يرامعم عون رب هولاع .درك یفرعم یناساس لافس
ياه دودحم زا هدش فشك ۀ
ژدنهك
زین روباشین
، لحم نیا رد یناگداپ یگدنز رب ینقتم لیلد .تسا
لافس ياه یلا زا هدش فشك ة
ژدنهك یناساس
امومع لماش لافس ياه و هدوب هریخذ فورظ هب طوبرم نشخ اتدمع
ره دقاف تانیئزت و باعل هنوگ تسا
فابل(
70 / ناتساب تاعلاطم يسانش
، ۀرود 6
، ۀرامش 8 ناتسبات و راهب ، 8979
یكیناخ
، 2654 : 236
نیا ریگمشچ یناوارف ).
یگدنز رگنایب لافس هنوگ زا رود
تلامجت دقاف و
روضح و شمارآ
تیعمج ياه لحم نیا رد یماظن .تسا
رود رد روباشین رهش یتینما و یناگداپ شقن ۀ
یقرش ةهبج رد تینما يرارقرب یلصا لماوع زا یكی یناساس
هار مشیربا هب رامش یم تفر هار ریسم رد تینما داجیا . مشیربا
و ناناگرزاب رطاخ تینما ببس ناوراك
ياه يراجت
یم دش هار زا شخب نیا رد يراجت تلادابم رما نیا و مشیربا
قنور ار یم دیشخب زا یكی ناونع هب روباشین .
مهم نیرت هاگلزنم اه ياهزادناراب و ناوراك
ياه يراجت
، ار هرهب نیرتشیب قنور نیا زا یم
درب نوتم زا هك نانچنآ .
سا لیاوا رود رد روباشین ،تسادیپ ملا ۀ
ملاسا زا شیپ هنایاپ
يا لدابم يارب ة
رامش هب یلخاد و یتادراو ياهلااك
یم تفر . نیا رب هولاع
، ناتساب دهاوش هنایاپ زا یكی ناونع هب روباشین شقن زا زین یسانش
هار يراجت ياه مشیربا
تیاكح زا یكی .دراد مهم
نیرت ناتساب دانسا یسانش
ل گ،
جیتن رد هك تسا يرهم ة
شواك ياه ناتساب یسانش
لاس پت یقرش شخب زا2653
ة تسا هدمآ تسد هب روباشین ژدنهك
،یكیناخ فابل(
2653 : 17 و 62 ) ریوصت(
8 ).
ریوصت 0 - ب رهم لگ ه درز نزوگ شقن اب روباشين زا هدمآ تسد
هب روباشین زا هچنآ ریظن ییاهرهم لگ ،هدمآ تسد
يوق لامتحا هب هب
رهم ناونع تسا هتشاد دربراك لااك
(Frye, 1989)
هدیچیپ ینامسیر يراجت ياهلااك روداترود رگید ترابع هب .
یم دش طسوت نامسیر نآ ياهتنا و
هلولگ پملپ احلاطصا یلگ يا یم
دش لثم(
پملپ ياه زورما یبرس ي
هدز رهم یتملاع یلگ ةلولگ يور رب و )
یم دش هك ةصخاش هدنتسرف ای
دیلوت امك .دوب لااك نآ ۀدننك نیا
خاروس ود زین روباشین رهم لگ تشپ رد هك
.تسا هدوب نامسیر ندنارذگ لحم هك دراد دوجو شیامن رهم لگ نیا شقن
هك تسا نزوگ زا یصاخ عون ۀدنهد
هتخانش درز نزوگ مان هب یم
دوش ینعی نزوگ نیا یملع مان زا هك نانچنآ .
Dama Mesopotamica
رب یم دیآ ،
هگلج نزوگ نیا یلصا تسیز لحم نیب
نیرهنلا ناریا برغ بونج و یبرغ قطانم و یم
دشاب . تیعمج هزورما
یلوتانآ رد درز نزوگ یلصا تسا
يدودعم دادعت و زین
ضوح رد ة ناخدور ة یگدنز ناتسزوخ ناتسا رد زد
یم نك ن د
(Kawami, 2005: 109)
اما . زا ناتساب دهاوش تسادیپ نینچ یسانش
رود رد هك ۀ
رایسب رامش یناساس
هدنكارپ ناریا تلاف یبرغ شخب رد نزوگ عون نیا زا يرتشیب هدوب
ا تس شقن ،دانسا نیرتهب زا یكی . تسجرب
ة
قاط یناساس تسا هاشنامرك ناتسا رد ناتسب
نامره(
، 2646 : 281
هنحص زا یكی رد .)
شقن نیا ياه ،هتسجرب
لاح رد یهاش هاگراكش رد زیورپ ورسخ تسا هدش هداد شیامن درز نزوگ راكش
ریوصت(
3 ).
ریوصت 6 - تسجرب شقن رد درز نزوگ راكش شیامن ۀ
ناتسب قاط
نینچمه ن
ب یناساس لافس هعطق يور رب نزوگ نیا شق ه
تسد اونین زا هدمآ
سیترك(
، 2659 : 274
رب زین و )
ندب يور ة هرمخ يا ق لعتم هب لامش نیب نیرهنلا
نامه(
: 283
ناشن )،
دنهد ۀ نادنمرنه ییانشآ نیب
ینیرهنلا نیا اب
روناج تسا
ریوصت(
4
. )
نزوگ رثا اب رهم لگ روضح ،نیاربانب نیب
ینیرهنلا روباشین زا
ناشن ة لااك دورو همان ای
يا زا
قطنم ة ناریا برغ بونج هار قیرط زا و
مشیربا .تسا روباشین هب
ریوصت 8 - یور رب درز نزوگ شقن لافس
یاه ب ه زا هدمآ تسد نيب
نیرهنلا
یپ رد رهش قنور و روباشین رد يداصتقا تلادابم شیازفا هویش و دش هدوزفا يداصتقا طباور یگدیچیپ رب ،
-
فانصا داجیا هب عونتم دیلوت ياه و
رد لكش تیاهن تاقبط يریگ
دیماجنا زا یكی دوخ هك ،یعامتجا تاقبط .
هصخاش رامش هب يرهش یگدنز ياه یم
دور رب ، رود رد یعامتجا یگدیچیپ ۀ
داهن رورم هب و دوزفا یناساس ياه
.تفای نیوكت روهظون تاقبط و فانصا هب نداد نامزاس يارب یعامتجا زا یكی
مهم نیرت داهن یعامتجا ياه -
يداصتقا
، یخیرات نوتم ساسا رب .تسا تایلام
، نامزاس ماظن دنم عورش یناساس دابق نامز زا تایلام تفایرد
د رد و دش رو
ۀ دیسر یفاك ماجسنا هب ناوریشونا ورسخ
لیتسا و میاهتلآ(
، 2651 : 75 - 64
يدنس روباشین رد ).
ناتساب هك تسا هدش فشك یتخانش رب
تایلام دنمشور ماظن دوجو تللاد يریگ
یم دنك تسا ترابع دنس نیا .
لافس کی زا دنورهش کی زا تایلام تفایرد رب تللاد نآ نومضم هك يولهپ طخ هب هتشون
رود رد يروباشین ۀ
دراد یناساس
(Labbaf and Kervran, 2007: 26)
. لافس نیا رب ،دراد قلعت یناساس ۀرود رخاوا هب هك هتشون
شاشب لوسر هك یتامدقم شناوخ ساسا هدش ركذ ریداقم لماش ،هدروآ لمع هب
هك تسا نان و مدنگ ،وج زا يا
74 / ناتساب تاعلاطم يسانش
، ۀرود 6
، ۀرامش 8 ناتسبات و راهب ، 8979
لامتحا هب .تسا هدش تفایرد یصخش زا لافس هعطق نیا دایز
، لخاد رد روكذم سانجا هك هدوب یفرظ شوپرد
هتشاد رارق نآ ،ای و دنا
هنوگنآ رد شاشب هك ۀراب
لافس هتشون ياه هدرك ثحب نیمارو لیم هپت
قزنك شاشب(
، 2656 :
97
.تسا هدش عقاو هدافتسا دروم تشاددای و هلاوح ناونع هب ،)
هناشن زا رگید یكی تفرشیپ ماظن ياه
ة يداصتقا
هب روباشین شقن ،روباشین رد زا یكی ناونع
هدمع نیرت هناخبارض رود ياه
ۀ هكس رب هولاع .تسا یناساس ياه
یپ رد هك يددعتم شواك
ياه ناتساب رهش زا یسانش نهك
هب روباشین هكس ،هدمآ تسد
رگید رد يرایسب ياه
ناخبارض تملاع هك هدش ییاسانش ناریا طاقن ة
هب اهنآ تشپ رد روباشین مشچ
یم دروخ
لبوگ(
، 2651 : 94 ).
رس اما اهداهن هب نداد ناماس و یعامتجا و يداصتقا ي
راتخاس داجیا هك دوب کیتاركوروب راتخاس دنمزاین ،
يرادا تامیسقت رد يرادا -
رود رد روباشین یسایس ۀ
و یناساس مادا
ة رد نآ نارود ملاسا ی هدروآرب ار مهم نیا
تخاس . یخیرات دانسا ساسا رب
، روباشین رهش روباشین ۀروخ زكرم
هیقف نبا(
، 2679 : 234
ناتسا زكرم نینچمه و )
رهشربا ای روباشین ناتسا رد روباشین رهش تیزكرم .تسا هدوب
رد اجنآ زا ار رهشربا ای روباشین یم
،نابزرم هك میبای
تشاد رارق ناتسا تموكح سأر رد هك
یكیناخ فابل(
، 2654 : 71 - 72
دوب رقتسم روباشین رد ،) يرذلابلا(
، 2637 :
289
يرذلاب ،نیا رب هولاع .)
رهشربا ،روباشین حتف حرش رد
( 2
یم یفرعم روباشین هاگتخت ار)
دنك
( نامه
رهش .)
ناسارخ تسوك ةناگراهچ زكارم زا یكی روباشین یم بوسحم
تسا هدش
هطوطب نبا(
، 2648 : 742
زكرم هس و )
ورم زا دندوب ترابع رگید تاره و
خلب و ره هك هار اب یعون هب زین زكارم نیا زا کی مشیربا
دوب طابترا رد ه
و
یم لیكشت ار ناسارخ ياهرهش نیرتگرزب داد
دن
یسدقم(
، 2647 : 317 .)
نوتم قیقد یسررب رگنایب
تسنآ روباشین ناتسا هك )هروك( هروخ راهچ هب ،روباشین رهش یتختیاپ هب
نبا(
لقوح
، 2633 : 233
ع بر ای و) هتسر نبا(
، 2638 : 111
ناخ ای) یسدقم(
، 2632 : 763 ملاعلا دودح ؛
، 2631 : 59
میسقت)
هدش
دوب . زا دندوب ترابع هروخ راهچ نیا :
لزام شورف تش ب ، تاماش ،
دنویر و
( 1
تامیسقت نیا زكرم رد روباشین رهش هك)
یم عقاو هناگراهچ يارب هدش ركذ دودح زا .دش
ةناگراهچ تامیسقت ناسارخ
یمرب نینچ روباشین هك دیآ
هب
هرتسگ ،شعابرا مامضنا یم ربرد روباشین تشد يانهپ هب ابیرقت ار يا
يدابآ رگید و هتفرگ ار روباشین ناتسا ياه
هدزاود ياهاتسور
يروباشین مكاح(
، 2648:128 قم ؛
یسد
، 2632:763 و
737
ای )
هدزیس
(هناگ
6
يا)
هتسر نبا(
، 2638:111 ؛
ملاعلادودح
، 2631:59
یم لیكشت)
رامش هب روباشین عابتا و لامعا هك هداد یم
هتفر دنا .
هجيتن هار هب موسوم ریسم هچرگا ربا
ی مش
، هرازه اه لكش زا شیپ يراجت تلادابم رد و تشاد دوجو روباشین رهش يریگ
هدافتسا یناسنا تادوارم و یم
تسا هدش ریسم نیا تیمها رب روباشین نوچمه یتیعمج زكارم شیادیپ اما ،
هار و دوزفا ربا
ی مش شیب زا هار .تفرگ رارق ناحایس و ناناگرزاب هجوت دروم شیپ ربا
ی مش ندروآ مهارف اب ناكرا
نامه هك رهش کی عسوت ،یعامتجا ياهداهن داجیا ،تیعمج زكرمت
ة عسوت و يداصتقا ة
تسا یسایس
، تادیهمت
ناونع هب ار روباشین نیوكت هدمع
نیرت نیا رد تینما نیمأت اب روباشین و دومن ایهم ناریا قرش لامش رهش
لااك بذج ثعاب هقطنم و
هیامرس زا نیمزرس ياه .دوزفا برغ هب قرش يراجت هارهاش قنور رب و دیدرگ رواجم
هچرگا
، هار نایم گنتاگنت طابترا ربا
ی مش روباشین و رد
روباشین نایز هب خیرات زا یعطاقم دش مامت
و ار نآ هب
لیدبت لوغم و كرت ماوقا موجه يارب يربعم درك
، کیژتارتساوئژ تیعقوم اما رهش نیا
هار یگشیمه قنور و
ربا ی مش
، اهراب و اهراب روباشین
هرود زا سپ تسناوت رهش نیا میدهاش مه هزورما هك نانچنآ و دنارورپ ار ياه
يپ تشون
2 . رد نارود یملاسا رهشربا یهاگ مه هب
،رهش و مه هب هروخ و ناتسا روباشین قلاطا یم دش . 1 . نبا هتسر عابرا روباشین
ار نینچ یمرب درامش :
،دنویر
،باكت تشب
،شورف ل زام ( نبا هتسر 2638 : 111 .)
6 . هدزیسدادعت ياتسور
ركذ هدش رد یخرب عبانم هب لیلد نیا تسا
هك ماج و زرخاب ار ود تیلاو و ای ياتسور ازجم
هتسناد دنا و نیا ود رد خیرات مكاح يروباشین کی
ياتسور دحاو هتشادنپ هدش تسا . یسدقم
،دوخ اب نیا هك مان هدزیس تیلاو
ار یم دروآ اب ترابع
« ياهاتسور هدزاود
هناگ
» زا ياتسور روباشین دای یم دنك ( یسدقم 2632 : 737 توقای ) یم دیوگ هك قح
تسنیا هك زرخاب دوخ لقتسم تسا و یطبر هب ماج درادن ( مكاح
،يروباشین تاقیلعت
: 159 هب لقن زا مجعم نادلبلا 6 / 214 )
عبانم
لیتسا تور و ستنارف ،میاهتلآ (
2651 )،
،یناساس تلود داصتقا خیرات [
یقداص گنشوه همجرت ]
و یملع تاراشتنا تكرش ،
یگنهرف نارهت ، . هطوطب نبا (
2648 ) ، مانرفس ة ،هطوطب نبا [
مجرت ة دحوم یلعدمحم ]،
هاگآ نارهت ، .
لقوح نبا (
2633 )،
مانرفس ة رد ناریا :لقوح نبا
« روص ة ضرلاا
» ، [ راعش رفعج حیضوت و همجرت ]
ریبكریما ، نارهت ، .
هبدادرخ نبا (
2642 )،
،کلامم و کلاسم [
دنركاخ دیعس ةمجرت ]،
یخیرات تاراشتنا و تاعلاطم ةسسؤم نارهت ،
.
رمع نب دمحا ،هتسر نبا (
2638 ) ، ،هسیفنلا قلاعلاا [
ولناچ هرق نیسح قیلعت و همجرت ]
، ریبكریما نارهت ، .
هیقف نبا ینادمه قاحسا نب دمحم نبدمحا ركبوبا ، (
2679 )،
ا هب طوبرم شخب ،نادلبلا رصتخم ةمجرت ،ناری
[ .ح ةمجرت
دوعسم ] ، ناریا گنهرف داینب نارهت ،
.
دمحم نب نسح ،یمق يرعشا (
2658 )،
مق خیرات ، [ جات ةمجرت دمحم حیحصت ،یمق کلملادبع نیدلا
یمق يراصنا اضر ]
،
هناخباتك ترضح تیآ للها یمظعلا یشعرم یفجن مق ، .
میهاربا قحساوبا ،يرخطصا (
2646 ) ، ،کلامم و کلاسم [
راشفا جریا ششوك هب ،يرتست للهادبع نب دعسا نب دمحم ةمجرت ]،
يدزی راشفا دومحم رتكد تافوقوم داینب نارهت ،
.
شاشب ،لوسر ،قزنك
« هدرخ لافس هبیتك ياه پت راد
ة نیمارو لیم
» مان ، ة یگنهرف ثاریم هاگشهوژپ
، 3 ، 2656 : 97 - 59 .
ییحی نب دمحا ،يرذلابلا (
2637 )،
چ ،ناریا هب طوبرم شخب :نادلبلا حوتف 1
، [ شونرذآ شاترذآ همجرت ]،
شورس نارهت ، .
رصان ،نویامه لیمكت (
2659 )،
داج ۀ رتفد ،مشیربا شهوژپ
ياه یگنهرف نارهت ، .
76 / ناتساب تاعلاطم يسانش
، ۀرود 6
، ۀرامش 8 ناتسبات و راهب ، 8979
دمحا نب مساقلاوبا ،یناهیج (
2635 ) ، ،ملاعلا لاكشا [
همجرت یلعت و همدقم اب ،بتاك ملاسلادبع نب یلع ق
زوریف تا يروصنم
]،
رشن هب دهشم ، . للهادبعوبا ،يروباشین مكاح (
2648 )،
،روباشین خیرات [
نب دمحم همجرت دمحم حیحصت ،يروباشین هفیلخ نیسح
یعیفش اضر
ینكدك ]،
هگآ رشن نارهت ، .
جروت ،ییایرد (
2655 )،
ناتسرهش ياه ،رهشناریا [ نایلیلج مارهش ةمجرت ]،
سوت نارهت ، .
دمحم نب ایركز ،ىنیوزق (
2646 )،
،دابعلا رابخا و دلابلا راثآ [
مجرت ریم حیحصت ،راجاق ریگناهج ازریم ة ثدحم مشاه
]،
ریبكریما نارهت ، . ناج ،سیترك (
2659 )،
نیب نیرهنلا دودح رد ییاززاب و شنزاو :یناساس و یناكشا نارود رد ناریا و 165
.م.ق 371– ،.م
[ یتساب ارهز همجرت ]،
تمس نارهت ، .
تربور ،لبوگ (
2651 )،
« هكس ینز
» ،لیتسا تور و میاهتلآ ستنارف شیاریو ،یناساس تلود داصتقا خیرات ، [
گنشوه همجرت
یقداص ]،
،یگنهرف و یملع تاراشتنا تكرش :نارهت
281 - 84 .
یكیناخ فابل یكیناخ فابل مثیم و یلعبجر ،
،
« یناساس ۀرود رد روباشین ژد نهك يرامعم :همانرومان ،»
هلاقم ییاه تشادساپ رد
،راگن ناریا ،هدازیلع میرك و یمیهف دیمح ششوك هب ،شونرذآ دوعسم دای
،نارهت 2692 : 673 - 664 .
،یلعبجر ،یكیناخ فابل
« روباشین لاصتا هقلح ، ندمت
ياه نیب نیرهنلا رتخاب و دنس ،ناریا ،
» مان ، ة یگنهرف ثاریم هاگشهوژپ 2
،
2652 : 73 - 63 . یلعبجر ،یكیناخ فابل (
2653 )،
« و تاعلاطم رب يرورم شواك
ياه ناتساب یسانش تئیه ژدنهك رد هسنارف و ناریا كرتشم
روباشین
» ، شرازگ ياه ناتساب یسانش ( 3 هژیو :) ،يرگشدرگ و یتسد عیانص ،یگنهرف ثاریم نامزاس هاگشهوژپ ،یملاسا ۀرود ةمان
:نارهت 81 - 12 . ،یكیناخ فابل یلعبجر و مثیم ،یكیناخ فابل
« ناتساب و یخیرات یسررب کی :خایداش یتخانش
» تاقیقحت و تاعلاطم ةمانلصف ،
یخیرات 28 ، 2653 : 273 - 218 .
،مثیم ،یكیناخ فابل
« لافس ياه هقبط :ناریا قرش لامش یناساس ساسا رب لیلحت و هسیاقم ،يدنب
یگژیو ياه یلكش
» هلجم ،
یملع - رهت هاگشناد یناسنا مولع و تایبدا هدكشناد یشهوژپ نا
7 - 253 ، 2654 : 245 - 276 .
،مثیم ،یكیناخ فابل
« مهرب شنك ياه یسایس - هاگتسیز اب روباشین رهش يداصتقا ياه
يرامقا شا یناساس ۀرود رد
» تاعلاطم ،
ناتساب یسانش 8 ، 2692 : 111 - 248 .
للهادمح ،یفوتسم (
2631 )،
زن ةه ،بولقلا جنارتسیل ياگ حیحصت[ ]
باتك يایند، نارهت ،
.
دمحا نبدمحم للهادبعوبا ،یسدقم (
2632 )،
نسحا ،میلاقلا هفرعم یف میساقتلا [
يوزنم یقنیلع همجرت ]،
و نافلؤم تكرش
ناریا نامجرتم نارهت ،
.
رهاط نبرهطم ،یسدقم (
2647 )،
،خیرات و شنیرفآ ینكدك یعیفش اضردمحم همجرت[
] هگآ، نارهت ، .
مولعمان فلؤم (
2631 )،
،برغملا یلا قرشملا نم ملاعلادودح [
هدوتس رهچونم ششوك هب ]،
يروهط هناخباتك نارهت ،
.
انیجروج ،نامره (
2646 )،
،ناتساب ناریا رد ندمت و رنه تایح دیدجت [
یتدحو دادرهم همجرت ]،
یهاگشناد رشن زكرم نارهت ،
.
نارگید و ناسحا ،رطاشرای (
2651 )،
نایكولس زا :ناریا خیرات ،نایناساس یشاپورف ات
[ هشونا نسح ةمجرت ]
، ریبكریما نارهت ، .
Fouache, E., C. Cosandey, P. Wormser, M. Kervran and R. A. Labbaf Khaniki, 2011. The river of Nishapur, Studia Iranica 40: 99-119.
Frye, R. N., 1989, Bullae, in: Yarshater, E., (ed.) Encyclopedia Iranica, Vol. 4, Fasc. 5, New York: Mazda Publication, 545-546.
Hiebert, F., and R. H. Dyson, Jr., 2002. Prehistoric Nishapur and the frontier between Central Asia and Iran, Iranica Antiqua 37: 111–147.
Kawami, T. S., 2005. Deer in art, life and death in Northeastern Iran, Iranica Antiqua 40:
107-131.
Labbaf, R. A., and M. Kervran, 2007. Nishapur: Seasons 2004-2007, ICHTO-CNRS-Musee du Luvre, (unpublished).
Wilkinson, C. K., 1950. Life in early Nishapur, The Metropolitan Museum of Art Bulletin 9/2: 60-72.
Wilkinson, C. K., 1961. The Glazed pottery of Nishapur and Samarkand, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, November: 102-115.
Wilkinson, C. K., 1973. Nishapur: Pottery of the Islamic period, New York: The Metropolitan Museum of Art.
