*یتنوپولرم‌رظنم‌زا‌هناسانشرادیدپ‌درکیور‌اب‌یلماعت‌رنه‌لیلحت
3ینلادرا‌نیسح،2**نایفاص‌داوج‌دمحم،1دازون‌امه . ناریا ،نادمه ،نادمه دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد ،رنه هفسلف یارتکد یوجشناد ۱ .ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا هاگشناد ،یناسنا مولع و تایبدا هدکشناد رایشناد ۲ .ناریا ،نادمه ،نادمه دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد رایداتسا ۳ )۹6/۱۲/۱۲ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹6/۱0/۱۱ :هلاقم تفایرد خیرات(
هدیکچ نایب هب ای ک اردا هــنیمز رد هفــسلف هب یو تادافا نیرتراگدنام هــک هدوب متــسیب نرق نافوــسلیف نــیرتروآون زا یــکی یــتنوپولرم هلئسم رب یرورم ،یتنوپولرم یفسلف یارآ یسررب اب ات تسا نیا رب دصق شهوژپ نیا رد .تــسا ک اردا یــسانشرادیدپ ،رت قیقد هب بطاخم هاگیاج بیترت نیا هب و هدــش رت گنررپ یتنوپولرم دزن ک اردا ندــش حرطم اب ،ندب و اضف شقن .دوــش ماجنا ک اردا نیا یلصا فده .دــنک یم ادیپ روهظ نداد لکــش و یریذپ لکــش ددعتم یاه هورگ تروص هب و هتفر نــیب زا "بــطاخم" ناوــنع شهوژپ ،فده نیا هب ندمآ لئان یارب .تسا یلماعت رنه و یتنوپولرم هفسلف نیب کرتشم یاه هصخاش ندرک ادیپ ،شهوژپ و حیرــشت هب نآ رد هک تــسا لاتیجید و بوتکم عبانم زا هدافتــسا اب تاعلاطا یروآدرــگ و یلیلحت -یــفیصوت هویــش هــب رــضاح اهنت رگید بطاخم ،یلماعت رنه رد هک تسا نآ رگناشن جیاتن .تسا هدش هتخادرپ هلئسم ییارچ و ندوب هنوگچ لیلاد نییبت هک هنوگ نامه تــفگ ناوت یم .دنک یم تکرــش رثا دیلوت قلاخ دــنیآرف رد دوخ ،شنک ماــجنا اب هکلب تــسین فرــص رــگ هراظن کــی لکش هک تــسا مه اب لماعت رد ود ره و تــسین هژبا و هژوــس نایم یزیامت ،یلماعت رنه رد ،دنک یم نایب شتارظن رد یتنوپولرم .دنبای یم یدیلک‌یاه‌هژاو .بطاخم ،ترآ ویتک ارتنیا ،یلماعت رنه ،ک اردا ،یتنوپولرم
ریاس ییامنهار هب هک تسا »یتنوپولرم رظنم زا هناسانش رادیدپ درکیور اب یلماعت رنهراثآ لیلحت « :ناونع اب لوا هدنراگن یرتکد هلاسر زا هتفرگرب هلاقم نیا * .تسا ماجنا تسد رد ناگدنراگن .E-mail: mohammadjawadsafian@gmail.com ،0۳۱-۳668۷۳۹6 :ربامن ،0۹۱۳۲0۲0680 :نفلت :لوئسم هدنسیون **
6
۱۳۹۷ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
همدقم
طسوت متــسیب نرق رد یفــسلف نایرج نیرت مهم ،یــسانشرادیدپ شرتــسگ ناــملآ و هــسنارف روــشک ود رد و دــش یراذــگ هیاپ ۱لرــسوه ریثات ۴روکیر و ،۳ادیرد ،۲رماداگ ریظن ینافوــسلیف ی هــشیدنا رب و تفای توافتم یفوــسلیف هب ناوــت یم اه هرهچ نــیا ماــمت نــیب زا .تــشاذگ ربارب رد دــشوک یم یتنوپولرم .درــک هراــشا 5یتنوپولرم سیروم مان هــب نیا نایم داحتا هب ،مسج و نهذ صوصخ رد تراکد یراگنا هناگ ود هرابود مــیناوتب نامندب رــظنم زا هدافتــسا اب اــم اــت دزادرــپب هــلوقم ود مــهدفه نرــق روهــشم فوــسلیف تراکد هــنر .مــینک ک اردا ار ناــهج اب وا .دوب یقلعتم رــه زا نهذ ندوب یهت و ناهج یــفن یــپ رد وا .دوــب .داد ناوارف یتیمها هژوــس هب ،»متــسه سپ منک یم رکف نم« راعــش ارچ ،تــشادن لوبق ار لــقع رــب تراکد دــح زا شــیب هــیکت یــتنوپولرم کی هب ار ناــهج زا ناــسنا هبرجت ،ییارگ لقع رــب هیکت دوب دــقتعم هــک .دهد یم شهاک زیچان هدیا ای موهفم ،هشیدنا و هژــبا رــیظن جــیار یاــه یبطق ود ،رــنه رــصاعم یاــهدرکیور رد ود ندــش فذح اب و هدــش فذح ندب و نهذ ،ناهج و دوخ ،هژوــس هب بطاخم و یرنه رثا طباور ،زین اوتحم و تروــص ریظن یــیاه یبطق ،نیب نیا رد .تسا هدش هدرتــسگ 6رنه ناهج رد هژوــس و هژبا ناونع کرادا هلئــسم ،تــسا دوهــشم اهدرکیور نیا رد شیپ زا شــیب هــچنآ ک اردا ندــش حرطم اــب ،یرــگید ،ندــب ،اــضف شــقن تــیمها .تــسا هتفر نیب زا "بطاخم" ناونع هب افرص بطاخم هاگیاج و هدش رتشیبً ادیپ روهظ نداد لکــش و یریذپ لکــش ددعتم یاه هورگ تروص هب و هب نآ طــسوت دوــش یم هک یرازبا نــیرت مهم ،اتــسار نــیا رد .دــنک یم لیلحت نآ هطساوب ار روحم ندب یرنه راثآ و تخادرپ ک اردا هلئــسم دوخ هب تــشگزاب« ،یــسانشرادیدپ رد .تــسا یــسانشرادیدپ ،دوــمن یا هبرجت ،زیچ ره هــب بان و هزات درکیور ینعی .تــسا حرطم »اــهزیچ ،قیقد هبرجت اب هدهاــشم رب راوتــسا دوهــش و اهزیچ دوخ زا صخــشم شرــگن رد .یــموهفم یرواد شــیپ و ضرــف شیپ هــنوگچیه نودــب تاذ نامه رادــیدپ و تــسا »رادیدپ« کــی زــیچ رــه ،ناــسانشرادیدپ یا هنوگ هــب ار ایند هک دــنک یم راداو ار اــم یــسانشرادیدپ .تــسا یــش نیا زا .دنیرفآ یم ار یدیدج تقیقح ینعم نیا هب و مینیبب توافتم یهجو ،یتنوپولرم رظن دم یــسانشرادیدپ ،۷سویتام کیرا رــظن زا ور رــظن زا .دــنک یم بــیکرت مــسیویتکژبا زا یــهجو اــب ار مــسیویتکژبوس زا ور نیا زا .دراد یرایسب تیمها "یصخش هبرجت" ،بتکم نیا ناوریپ یا هبرجت فیصوت و ناــهج اب دوجوم یریگرد زا تــسا ترابع هــبرجت ،میــشیدنیب نآ هرابرد طقف هــک تــسین یزیچ نآ ناــهج ،ویتکژبوــس ساسحا ،مینک یم لمع ،مینک یم یگدنز نآ رد هک تسا یلحم هکلب دوجو فیصوت هب یسانشرادیدپ ،ور نیا زا .میزرو یم دیما و مینک یم
.دزادرپ یم ندوب - ناهج - رد ددعتم یاه هوحن و ناهج رد ام دارفا هرمزور لماعت و ک اردا زا یادج رنه زین یتنوپولرم هفسلف رد هب هدومن اضف رد تکرح هب راداو ار بطاخم یرنه رثا .تسین ناهج اب ار نآ و هتــشاد تلاخد نآ رد دوخ و هدــش رثا دراو بطاخم هک یلکــش هب هزات ییانعم یزاسزاب ره یجنایم هب بیترت نیا هب .دیامن یزاسزاب ،ناهج یگتسبمه یگنوگچ رثا هچنانچ .دوش یم هدیــشخب یرنه رثا ینوریب رب یدیکات دوخ هک دزاس یم نایامن بطاخم یارب ار ندب و نهذ نیا رد .تسا نایامن رصاعم یاهرنه رد مهم نیا و تسا ک اردا ندوب ،یتنوپولرم یفــسلف تایرظن هــب هجوت اــب تــسا نیا رب یعــس شهوژپ نایب رصاعم نارود رد دیدج یاه هناــسر و یرنه یاه شنک یگنوگچ هک تــسا تلااوــس نیا هب خــساپ ،شهوژپ نیا یلصا فادها زا .دوــش اب تبــسن رد یلماعت رنه راــثآ لیلحت یارب هناــسانشرادیدپ درــکیور اــیآ هژیو هب( هناسانشرادیدپ درکیور اب هنوگچ و دراد ییایازم اهدرکیور ریاس یتبارق هچ ؟درک لیلحت ار یلماعت رنه راثآ ناوت یم )یتنوپولرم درــکیور یــتنوپولرم ک اردا ی هــیرظن و یــلماعت رــنه رد بــطاخم هاگــیاج نــیب یاهرنه ی هژــیو تیهام هب هــجوت اب تــسا نیا رب ضرــف ؟دراد دوــجو یارب ،یتنوپولرم یــسانشرادیدپ شور ساــسا رب اهنآ لیلحت ،یــلماعت ییاجنآ زا و تــسا رتدمآ راک نآ رد ندب شقن و بــطاخم هاگــیاج کرد نودب و دنوــش یم قــقحتم بــطاخم روــضح اــب یــلماعت یاــهرنه هــک هژیو هب( ک اردا یــسانشرادیدپ اب ،دنرادن یجراخ دوجو ییوگ بطاخم .دومن لیلحت ار راثآ نیا ناوت یم یبولطم وحن هب )یتنوپولرم دزن یروآدرــگ و یلیلحت -یــفیصوت ی هویــش رــب یــنتبم قــیقحت نــیا لاتیجید و بوتکم عبانم زا هدافتــسا اب یا هناخباتک عون زا تاعلاطا و ندوــب هنوگچ لــیلاد نــییبت و حیرــشت هــب قــقحم نآ رد هــک تــسا للادتــسا فلتخم یاه شور اــب سپــس و دزادرــپ یم هلئــسم یــیارچ رازبا .دوش یم یریگ هجیتن تیاهنرد و هتفرگ رارق لیلحت و هیزجت دروم .تسا هناسانشرادیدپ یدرکیور رد یتنوپولرم ک اردا هیرظن ،لیلحت یارآ ،نردــم تــسپ رــنه رد هــبرجت و ک اردا شــقن ندــش گــنررپ اــب یــسررب نطب رد ار یتاناکما هزوح نیا رد یتنوپولرم هناــسانشرادیدپ شهوژپ نیا رد ،یو یارآ نایم زا .دیاشگ یم یرنه نیون یاه هناسر اهنآ طابترا و ک اردا رد ندــب و ساوــح یدنویپ مه شــقن یــسررب هــب یاهرنه هک ییاجنآ زا .دوــش یم هتخادرپ نیون یرنه یاه هناــسر اب ییوگ بطاخم نودــب و دنوــش یم ققحم بطاخم روضح اب یــلماعت وحن هب یتنوپولرم دزن ک اردا یسانشرادیدپ اب ،دنرادن یجراخ دوجو .دومن لیلحت ار راثآ نیا ناوت یم یرت بولطم
یتنوپولرم‌یفسلف‌میهافم
ینارکفتم هلمج زا ،متسیب نرق سانشرادیدپ یتنوپولرم سیروم و هژوــس« ،»ندــب و یهاگ آ« ناــیم نــیون یــطباور حرــط اــب هــک تــسا یتنوپولرم .دریگ یم شسرپ هب ار نیشیپ یدنم شور و ماظن ؛»ناهج
،یسانشرادیدپ راک« :دسیون یم ک اردا یــسانشرادیدپ راتفگ شیپ رد
.)۲۳ ،۱۳۹۴ ،نــمراک( »تــسا لقع زار و ناــهج زار زا نتــشادرب هدرــپ کرد یارــب ار هــنایارگ لقع و هــنایارگ هبرجت یفــسلف یاــه هیرظن یو نیا هیلوا ضرف شیپ هک ارــچ .دناد یمن یفاک ناهج و ناــسنا هــطبار و لیلحت دروم هژوــس طــسوت هک تــسا اتــسیا یناهج دوجو ،اه هیرظن ییورایور هویــش نیا رد هک تــسا یلاح رد نیا و دریگ یم رارق یبایزرا .دریگ یم رارق تلفغ دروــم هدنوــش کرد و هدننک کرد هطبار ،ناهج اب فــیصوت و نــتفایرد ددــصرد ،یــسانشرادیدپ درــکیور اــب یــتنوپولرم هک یناهج ؛تسا هدش رو هطوغ نآ رد هک تسا یناهج اب هژوس هطبار .)Gallagher, 2010,184( تسا هدش هداد هژوس هب ک اردا هطساوب یامنهار و داد رارــق رــیثات تــحت ار یــتنوپولرم هــک یا یفــسلف زار"
یور هــب هدوــشگ اــم هــک نــیا تــسخن – دراد هــجو ود ،دــش وا راک نیا ،زار نآ هــجو نــیلوا .مــینآ رد جردــنم هــکنیا رــگید و مــیناهج و دوش یم فشکنم ام رب ًلاصا ناهج هک تسا زیگنا تریح تیعقاو ام و دناسر یم تسد نامدوخ زا ریغ ییاهزیچ نطب هب ام یهاگ آ یاه تبــسن اب ارهاظ هک یوحن هب مه نآ ؛دنک یم لصو اهنآ هب ارً ،دنراد رگیدکی اب هتسب مشچ ،ضحم نایعا هک یشوماخ یجراخ هن دوخ اــم هک تــسا نآ زار نیا مود هجو .تــسین هــسیاقم لــباق ناهج اب ام .میتسه هدنز یتادوجوم هکلب ،نیشام هن میا هتــشرف هن میوــش یم هــجاوم تاــعلاطا و اــه هداد نارگــشزادرپ دــننام هــن .دنروانش اهزیچ حطــس رب هم دننام هک یحاورا و حابــشا نوچمه هب اهنت اــم .تــسا )ینامــسج ای( یــندب یــهاگرظن یــک اردا هاگرــظن رد ام هاگرــگنل ندب :میراد یناهج هک تــسا ندب نتــشاد هطــساو .)۲8 ،۱۳۹۴ ،نمراک( "تسا ناهج ور نــیا زا .دــنک یم رارــقرب طاــبترا ندــب و نــهذ ناــیم یــتنوپولرم ندــب و نــهذ ناــیم یگتــسبمه هطــساوب »مراد ندــب نــم« یاــعدا طابترا بــجوم هچنآ ،یــتنوپولرم مــعز هــب .دبای یم اــنعم هــک ،تــسا ،ناهج رد روــضح بیترت نیا هب و تــسا ندب دوــش یم ناهج اب نــم
ًافرص ِنــم ،ندب ندرک حرطم اــب یتنوپولرم .تــسا دــنمندب یروــضح ِنم( وتیگوک کی هکنآ زا شیپ ار نم و هتفرگ شــسرپ هب ار هدنــشیدنا Merleau-Ponty,( دــناد یم هدنــشیدنا ندب کی مــشاب )هدنــشیدنا هــک تــسا نــیا یــتنوپولرم یروــحم یفــسلف هــشیدنا .)1962, 137 اه تلع زا یا هرــیجنز یاــهتنا رد هک تــسین یــنهذ یدادــیور ک اردا اــی( یــندب یرادــیدپ ک اردا هــکلب ،دــیآ دــیدپ یــکیزیف یاــه لولعم و دنک یم ک اردا هک تسا ندب نیا تسا دقتعم یو .تسا )ینامــسج .)۴8 ،۱۳۹۴ ،نمراک( نهذ هن
یتنوپولرم‌دزن‌نآ‌هاگیاج‌و‌نت
یو .دناد یم هژوس یدنم ندب ار ندوب ملاع رد طرــش یتنوپولرم ناونع هب هکلب ،ناهج رد یکیزیف افرص یدوجو ناوــنع هب هن ار ندــبً ندب هک هاگدید نــیا و هتفرگ رظن رد نــم ندوب ناهج رد و نــم دوــخ .دریذپ یمن ار ،دریگ یم رظن رد اه هژبا رگید نایم رد یا هژبا دننامه ار هدهع رب ار هژــبا شقن هاگ و هژوــس شقن هاگ ندب ،یتنوپولرم مــعز هــب .دــخرچ یمن تــهج ود نــیا زا یــکی هــب ًلاــماک تــقو چــیه و هتــشاد نیا :دیامن یم یــفرعم ار ندب زا دیدج یــتیفرظ یــتنوپولرم نــیاربانب و 8رگ-ندید نــیب ناــسنا ندب هک دــش دهاوخ راکــشآ ینامز تــیفرظ
نیا .دوــش یم لصاح ،ندــش سمل و ندرــک سمل نــیب ،رــیذپ رادــید یتیفرظ و دهد یم ناــشن ار نآ راتخاــس ندوب ۹عطاقتم ،ندب یگژیو ندید" ،ندید رب هولاع ندب نامزمه لکش هب هک دروآ یم دوجو هب ار "دوخ ندوــمن سمل " ندوــمن سمل رب هولاــع اــی و ؛دــنیب یم ار "دوــخ .تــسا دوخ هژــبا مــه و هژوــس مــه یــندب نــینچ .دــیامن یم ســمل ار رارق ندب ربارب رد نــهذ و تــسین نهذ یارب یهاگیاج ندــب نــیاربانب Galen. A & Mi- (دنتــسه هکــس یور کی مادک ره هکلب ؛درــیگ یمن .)chael B, 1993, 120 »دوــش یمن هداز یــیاج رــه رد ک اردا« :تــسا دــقتعم یــتنوپولرم .)۲5 ،۱۳۹۴،نمراک( »دروآ یــم رب رــس ندب یایاوز و قامعا رد« هــکلب ،اضف موهفم ندــب .دراد روضح ندب ،ناهج زا اــم تاــیبرجت ماــمت رد تسا ندب ار درس و مرگ ،کیدزن و رود .دزومآ یم ام هب ار گنر و قمع هک دنهد یم ناــشن اــم هب ندــب .دنک یم یزاــس موــهفم اــم یارــب هــک نامدوخ ام و ؛دراد رارــق ام فارطا رد هکلب ،تــسین ام لباقم رد اــضف تسا یناهج ،ناهج یتنوپولرم دزن نیا ربانب .میتسه اضف زا یشخب اب طابترا رد و هدــش نک اــس وا ندب رد ؛تــسا دوجوم هژوــس یارــب هــک .)Romdenh-Romluc, 2010,165( دــنک یم ادــیپ فــیرعت و اــنعم نآ ،دنادب هکنآ یب ،دنک یم هاگن یزیچ هب ناسنا یتقو تسا دقتعم یو و ازجا زا مه ار حوضو نیرتهب اجنآ زا هــک دنک یم باختنا ار یا هــلصاف نآ ،دریگ یم تــسد رد ار یزیچ هک یــماگنه و دراد مــسج لک زا مــه دنک ادیپ نآ زا ار تخانــش نیرتــشیب هک درــیگ یم تــسد رد یروــط ار ندب عقاو رد .ددرــگ یم هنیهب هلصاف لاــبند هب هک تــسا ندب نــیا و یگدنز نآ رد هــک ییایند اــب ار شدوخ ،بــسانم ک اردا یارــب ناــسنا .)۱۳۹۴،نارگید و یناوج( دهد یم قیبطت ،دنک یم
یلماعت‌رنه‌و‌یتنوپولرم‌رکفت‌تبسن
زا شخب نیا رد ،یتنوپولرم هفــسلف میهافم رب یلک یرورم زا سپ ،هتخادرپ یلماعت رــنه و یتنوپولرم هفــسلف طابترا هوحن هــب شــهوژپ هویــش هب ار یلماعت تاغیلبت رد نآ شقن صاخ روط هب و یلماعت رنه و یــسررب ،یــتنوپولرم هفــسلف مــیهافم ساــسا رــب و هناــسانشرادیدپ .دش دهاوخ فیصوت
یلماعت‌رنه‌رد‌بطاخم‌شقن
هرود رد رنه تارییغت زا یعیــسو و مهم رایــسب شخب ،یلماعت رنه یاه یگژیو زا تواــفتم ینایب و دــیدج تایبرجت قلخ .تــسا رــصاعم یمرگرس و یزاب زا یا هزیمآ اب ماوت ابلاغ رنه نیا .تسا رنه نیا هدمعً .دهد شیازفا ار بطاخم رــب یراذگریثات دناوتب نآ قیرط زا هــک تــسا هب ناــسنا ندب زا هک تــسا رنه زا یعون ۱0ترآ اــیدم اــی یا هناــسر رــنه هب .دنک یم هدافتــسا بطاخم اب لماعت داجیا رد زــکرمت هطقن ناوــنع هب مه بطاخم هــک دراد نیا رب شلاــت یلماعت یرنه راــثآ رــگید ناــیب عقاو رد نیا .دنک رارقرب طابترا رثا اب ینیع هنوگ هب مه و یکیزیف لکش تاکرحت عاونا اب ماوت ابلاغ و بطاخم اب یملاک ریغ گولاید یعون قلخً
8
۱۳۹۷ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
.تــسا ...و عیرــس یاه تکرح و شرپ ،صقر دننامه بطاخم یندب اجنیا رد لماعت .تــسا لماعت یلصا هطقن و رــثا یلصا زــکرم بــطاخم هــکنیا اــب و دــیامن بــطاخم رد دــیدج راــتفر یــعون قــلخ دــناوت یم رنه ۱۱سنمروفرپ دــننام یرنه راثآ رد نآ تاکرــحت و ندــب زا هدافتــسا راثآ رد اــما ،دراد ینلاوط هقباــس ۱۲یعامتجا یاــهرنه راــثآ و یــشیامن رد شلات زین و کرــحت و لاعفنا هب بــطاخم توعد ،رــصاعم یاــهرنه تهج یژولونکت روضح و ناــسنا ندب یاه ییاناوت رتــشیب فاــشتک ا .تسا دیدج رایسب رثا لیمکت رنه .دراد هراــشا وا تــینهذ و بــطاخم هــب هــنارصم یــلماعت رــنه لیدبت ،یرنه یاه هیرظن و رنه هنلاباقتم و هناهاگ آ تــکرح اب دــیدج نایب رــگید نآ یــلصا یاــه یگژیو هــک تــسا هدــش یا هناــسر رنه هــب نتــشاذگ ناــیم رد و دــنمرنه یاــه هدیا ناــیب هــکلب تــسین یــیابیز زا یلکــش ره اب دیدج یاهرازبا و اه هناــسر هلیــسو هــب بــطاخم اــب نآ بطاخم نیب یلماعت رــنه رد هیوــسود هطبار ور نیا زا .تــسا لــماعت تلاخد و بطاخم تیلاعف .تــسا رنه نیا یاه یگژیو زا یرنه رثا و رصحنم تیکلام زا رنه هک دوــش یم بجوم یلماعت رنه رد یو نداد .)۲۴8، ۱۳8۹،شار( دوش هدیشک نوریب رثا قلاخ ای فلوم هب یلماعت رــنه رد یرــنه دنیآرف هــک تــسا نیا اــجنیا رد مــهم هــتکن ،نابطاخم دننام زــین دنمرنه هکلب دوــش یمن لرتنک دنمرنه طــسوت هاگیاج بــیترت نیا هب و تــسا رثا قلخ رد هدننک تکراــشم کــی دوــخ شومارف دیابن هتکن نیا هتبلا .دور یم نیب زا دنمرنه – فلوم یتنس و هدومن ظــفح ار دوخ ماقم رــگزاغآ ناونع هــب زونه دنمرنه هــک ددرــگ هک دنچ ره .تــسا دنمرنه هب قلعتم هدــش قلخ رثا هیلوا هدــیا زوــنه اما تــسا هدنام یقاب دنمرنه رایتخا رد نانچمه نومضم باختنا«
یرتــشیب عونت ،دنهد یم تروص اوتحم نیا اب اه هدننک تکرــش هچنآ ،یــشاقن( یمــسجت راــثآ رــگید دــننام یــلماعت رــنه .)ناــمه( »دراد ،تــسین هتــشذگ رد هتفای نایاپ و هدــش قلخ رثا )...و یزاــس همسجم کی هکلب ،دــشاب بطاخم یارب شیامن ضرــعم رد هژبا ناونع هــب هــک .تسا هدنیآ و لاح نامز رد یدادیور و هدنز هبرجت ساسحا ناسنا و تسا یندب یرادیدپ کرادا ،یتنوپولرم معز هب
زا هــن دــنک یم هــبرجت شــندب تلااــح قــیرط زا ناــهج روــما زا ار دوــخ یو .ندــب یازجم یاــه سح هطــساو هب هــن و نــهذ تلااــح قــیرط .دنا هدــش هداد نم هب نم ندب دادــتما رد ناهج و اــهزیچ ،دــیوگ یم هدنز طابترا یاــنعم هب هکلب تــسین یــسدنه دادتما یانعم هب نــیا کی زا حطــس ود ،لاصتا و یگتــسویپ نــیا ؛تــسا ناهج و نــم ندــب یهاگرظن ار ندب یتنوپولرم .دنراد ناــسکی یــشقن هک تــسا تیعقاو ام یــسرتسد ناکما اــساسا ندب هک ینعم نیدب ؛دناد یم ناــهج هــبً و دــشاب یــسح هبرجت هلیــسو هکنیا یاجب دنک یم مهارف ناهج هب ار هنلاعفنم و هداس دروخرب ،یسح ک اردا .دشاب یــسح یهاگ آ تلع ای تاییزج ساــسا رب همهاف زا یمکح رودص ای و ییانیب سح و مــشچ و سح یاراد ندــب یــگدینت مه رد هــکلب ،تــسین یــسح یاــه هداد .)85 ،۱۳۹5 ،یطبس و یرانک یزابخ( تسا ناهج اب تکرح اــی راــتفر هــب کــیدزن یرــیذپ لماعت لدــم یــپ رد هــک یــنادنمرنه ؛دننک یم یقلت طبار هباثم هب ار ناگدننکدیدزاب ندب ،دنتسه فطاوع یاهدادیور هب راکدوخ روــط هب بطاخم ندب هک تــسا یلاح رد نــیا بلطم ندش رت حضاو یارب .دنهد یم شنک او راثآ رد هدش داهنــشیپ یارب هک تــسا یرثا ۱۳سوتــسگ ؛دوــش یم هراــشا یلاثم هــب اــجنیا رد ناتــسد تاکرح اب هک دروآ یم دوجو هب ار تصرف نیا ناگدننکدیدزاب ،رــتویپماک رد هدــننک لابند کــی .دــننک قــلخ رــیوصت و ادــص ،دوــخ تبث ار وا تاکرح و ییاضف تــیعقوم ،هداد صیخــشت ار ربراک تاکرــح اب ار اهنآ و ،دتــسرف یم یزاجم طــیحم هب ار تاعلاطا نــیا و ،دــنک یم هطــساو هب ،ندب نیاربانب .دنک یم بیکرت یزاــجم تــسد تفج کی دنچ کی رد یجوم تاکرح ببس هک تسا یطبار ،تاکرح و اه تسژ ،هجیتن رد .دوش یم یدعب هــس یزاجم طیحم رد یجنرطــش یهجو عونت هک دهد یم ناشن ار یــسونایقا جاوما اب یجنرطــش هکبــش یعون اه یهجودنچ یزاجم سمل یپ رد ،ونایپ یاهدیلک یاهادص و گنر و یلماعت زاب متــسیس یعون سوتــسگ .دوــش یم هتــشاذگ شیامن هب Venturelli( دراد یگتــسب رــبراک تــسژ هــب اــفرص هک تــسا یدوهــشً
.امیل‌ویلوت‌و،یلروتنو‌تزوس،ینیتارپ‌نوسیدا،2015،سوتسگ-1ریوصت )Venturelli & Correa, 2017, 6(:ذخام
رد تــسا دقتعم یــتنوپولرم هــکنانچ .)۱رــیوصت( )& Correa, 2017,6 زکرمت دننام دنا هناهاگ آ حوــضو هب هک ندب یــسح یاه تفایرد نایم لثم( ینوریب یاه سح ریثات تحت هک ییاهنآ نایم ناوت یم ،یرــکف ساوح ذوفن تحت رتشیب هک ییاهنآ و دنتسه )...و ندینــش و ندید مناوت یم نــم .تــشاذگ زیامت ،دنا ینلاضع تاــساسحا لثم یــمادنا ،نآ یریگ تهج هب هجوت و نآ هب ندرک هاگن اب ار دوخ تسد تیعقوم منک یعــس و مدنبب ار منامــشچ مناوت یم زین و منک ساــسحا هناهاگ آ ریاس اب نآ هطبار یتکرح و ینلاضع ساسحا اب ار دوخ تسد تیعقوم دوخ هبرجت نادیم یاه هژبا ریاس اب و شنارگ یورین اب ،مندب یاضعا .)۲۳۹ ،۱۳۹۱ ،نسنه و نمراک( منک سح
کیفارگ‌رد‌یلماعت‌رنه
یرایسب هعسوت هطساو هب تاغیلبت تیهام ،متسیب نرق مود همین یاه هناــسر طــیحم رد هــک یــعامتجا دــیدج یــطابترا یاــهارجم زا عوضوم نــیرت مهم .تــفای رییغت ،دــندوب هدــش لوحت راــچد یــتاغیلبت رد رییغت نیا هــک تــسا نیا یلماعت تاغیلبت اب طاــبترا رد درــکیور نــیا یطخ هئارا و هــبناج کی لدم زا هناــسر تیهام دــش بجوم تاــغیلبت لیدبت تاعلاطا لدابت رد هبناجدنچ ای یطخریغ و هبناجود لدم هــب هب لاعفریغ و لعفنم تــلاح زا ناربراک و نابطاخم ،هــجیتن رد و دوــش و عیطم یاج هب هک؛دنوــش لیدبت تاغیلبت رد راذــگرثا و لاــعف یدارــفا .)Avery et al., 1998( دنتسه راذگرثا و نیرفآ شقن دوخ ،ندوب میلست تــسا تاغیلبت زا یعون ،یلماعت تاغیلبت تفگ ناوت یم نــیاربانب تکراــشم ناکما و هدــش قــلخ یلماعت یاه متــسیس هطــساو هــب هــک هدوــمن مــهارف ار غــیلبت ناــبحاص و هناــسر ،رــگیدکی اــب ناــبطاخم فلتخم یاه حطــس رد نابطاخم ،تاــغیلبت زا هویــش نیا رد .تــسا عقاو رد .دــنیامن یم تکراــشم یــعون هــب غــیلبت یاوــتحم و هناــسر اــب هک باختنا زا یعیــسو هدودحم ندومن هئارا اب یلماعت یاه متــسیس ،دیآ یم تــسد هب نایرتــشم یصخــش هبرجت طــسوت تاــعلاطا نآ رد رد تاغیلبت لدــم .دنهد یم نابطاخم هب ار یرتــشیب لرتنک ناکــما
ماجنا تاغیلبت نازیر همانرب هلیسو هب و هدوب یصخشریغ ،هویش نیا .)Lombard & Snyder-Duch, 2001( دوش یم مهارف اب و عونتم یاه هویش هب هک تسا نیا یلماعت تاغیلبت فده ،رتزیگنا ناجیه ،رت باذج ،رت عونتم ،رتشیب یطابترا تاناکما ندومن بذــج و هــجوت بــلج هــب ،رــت قلاخ و رــتراذگرثا ،رت هدننک مرگرــس ،یزورما رصاعم یاــیند رد اتــسار نیمه رد .دزادرپب ناگدــننک فرصم یور رب تاغیلبت ،اهدروبلیب ،اهدنتسا رد عونتم تاغیلبت عاونا دهاش ،تلاجم ،اه یدنب هتسب ،اهرتــسوپ ،هارمه نفلت یاه یــشوگ ،نیمز نتــشاد لماعت یگژیو اب هک میتــسه ،هریغ و اه گولاتاک ،تیاــس بو ۲ ریوصت .دنتــسه کیــسلاک تاغیلبت زا رت قلاخ رایــسب ،بــطاخم اــب تاغیلبت زا زراب یا هــنومن ،دهد یم ناــشن ار ارپا کی توعد تراک هــکُ -یا-لا یاــه غارچ زا ،توعد تراک نــیا تخاــس رد .تــسا یلماعت دیامن یم لمع لکش نیا هب تراک .تسا هدــش هدافتــسا ملیف و ید ملیف ،نآ یور رب هدــش هتــشاذگراک همکد نداد تکرح اب بطاخم هک هدهاشم دیآ یم رد شیامن هب گنر یبآ هحفص یور رب هک ار یتاغیلبت یوحن هب نامزمه زین هنحص فارطا یاه غارچ لاح نیع رد و هدومن .دننک یم هجوت بلج و هدش شوماخ و نشور ابیز
یکیزیف‌شنک او
بطاخم یمسج طابترا هنوگ ره لماش یلک روط هب یکیزیف لمع زا یــکی ،یــکیزیف لاــمعا ماــجنا یــیاناوت .تــسا تاــغیلبت و هناــسر اــب ،مهم یگژیو نیا اب طابترا رد .تسا یلماعت تاغیلبت یلصا یاه یگژیو رب ندومن کیلک نوچ یا هداس لامعا هک دندقتعم نیققحم زا یخرب یاه هناــسر تاغیلبت رد یکیزیف شنک او کی زین رتویپماک سواــم یور .)۱6۳ ،۱۳۹۳،ارآ میکح ( دوش یم بوسحم تنرتنیا و رتویپماک نوچمه هدهاــشم غیلبت رد یکیزیف شنک او ،۳ رــیوصت رد لاثم ناوــنع هــب یارب هک هنومن نــیا رد .تــسا یمرگرــس و یزاب اب هارمه هــک دوــش یم
.یلماعت‌توعد‌تراک‌هنومن-2ریوصت )http://french.lcd-videobrochure.com(:ذخام
۱0
۱۳۹۷ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
یدنتسا ،تــسا هدــش یحارط )کدوک نوباص( فراــس نوباص غیلبت یحارط ناکدوک صوصخم هــک هدیدرگ بصن شورف زک ارم لــباقم رد هک یتروص رد .دننک یزاب یل یل ،دنک یم بیغرت ار اهنآ و هدــش ارجا و زا نوباص شوــخ هحیار ،دنوــش هدنرب یزاب رد دنوــشب قفوم ناکدوــک نیا دای هب اجنیا رد .دــش دهاوخ شخپ ناــشیارب اضف رد شورف زکرم ار دوخ ندب هراومه نــم« :دیوگ یم هک میتفا یم یــتنوپولرم زا هــلمج ای هبرجت زــین ناــهج .)۲۴0 ،۱۳۹۱،نــسنه و نــمراک( »مــنک یم ک اردا شتآ ناهج ،لاــثم یارب .دهد یم باــتزاب ناــسنا یوــس هب ار شناد ار دوــخ تــسد دزوــمآ یم ناــسنا هــب هــبرجت ،تــسا ک اــنرطخ و غاد ار ناهج ،دنازوس یم شتآ اب ار دوخ هک یــسک .دنزن شتآ هب میقتــسم یشقن نتفرگ رظن رد اب .دنک یم هبرجت ار نآ دوخ و هدنادرگزاب دوخ هب هب هطبار ،دــنک یم افیا ناــهج و ناــسنا هطبار لــیدعت رد یرواــنف هــک .)O’Brien, 2017( دومن دهاوخ رییغت ریز تروص زا یکی هــک "۱5اناوخ رهــش" ینعی۱۴واــش یرــفج هاگتــسد هــب لاــح
هتخادرپ ،تسا هناــسر رنه خیرات رد یرنه راثآ نیرت هدــش هتخانــش رثا نیا .دوــش نییبت یروانف و ندب طابترا قیرط نیا زا ات دوــش یم ،۱6توگود یرام نآ نوچ یا هتسجرب یاه هرهچ طسوت واش یرفج یهاگشناد تلااقم و بتک رد ۱8لبیاو رتیپ و ۱۷نــسناه نا.یب كرام ،نوتم نیا زا یرایــسب رد .تــسا هتفرگ رارق یــسررب دروــم نوــگ انوگ رد ندب هاگیاج اــت هدــش لیلحت یکیزیف و یزاجم یاــهاضف بــیکرت زا لکــشتم دوخ یرــنه رثا نیا .دوــش صخــشم لاــتیجید گــنهرف گرزب شیامن ی هــحفص کی لباقم هــک تــسا نک اــس هخرچود کی یاج هب .دراد رارــق ،دراذــگ یم شــیامن هــب ار یدعب هــس یرهــش هــک زا یعقاو یاهرهــش یاه نلاپ یور رــب هک( رهــش نیا یاه نامتخاــس فورح ،)دنا هدش یزاس لدم نتهنم و ،ورــسلراک ،مادرتــسمآ هلمج هــک دنا ینامتخاــس هزادــنا رد هــک دراد رارــق یرــتویپماک یدعب هــس ندز لادپ قیرط زا رــبراک .تــسا هتفرگ رارق نآ یاج هب فورح نــیا یزاجم یاــیند نیا رد راذــگ و تــشگ هب دناوت یم نک اــس هــخرچود اه هژاو و هتخاــس ار ناگژاو ،اــه فورح یراــمعم هک یــیاج ،دزادرــپب
.واش‌یرفج‌رثا‌اناوخ‌رهش-4ریوصت )https://www.jeffreyshawcompendium.com(
.ناکدوک‌یارب‌فراس‌نوباص‌یتاغیلبت‌دنتسا-3ریوصت )https://www.retailcustomerexperience.com(:ذخام
.واش‌یرفج‌رثا‌اناوخ‌رهش-5ریوصت .)https://zkm.de/en/artwork/the-legible-city(:ذخام
نآ ،هنانت ناوــنع هب ک اردا ندوــمن حرطم اب یــتنوپولرم ســیروم ،دهد یم ناــشن رما نیا هجیتن رد و دــناد یم نارک یب یرــما دــننام ار ریذپرارکت هک دومن دهاوخ ادیپ قلعت ینامز و یناکم هب یک اردا هبرجت هدید نامزمه و منیب یم ناهج رد نم ،یتنوپولرم معز هب .دنتــسین یرما ناهج تفایرد یتنوپولرم یارب .موــش یم ساــسحا و موــش یم رد لصاح ،کرد نــیا و دوــش یم یــقلت هــنادنم ندب و یتخانــشاشیپ هفــسلف ،دوــش یم یقلت ناهج اب ،ندب تکرح و تیــسح یگدینت مه هــب ناــهج اــب هژوــس تــینهذ رد یــهاگ آ هاگتــساخ در اــب یــتنوپولرم .دوش یم یهتنم ناهج زا هناسانش یتسه یفیصوت رنه رد هــک تــشاد راهظا ناوــت یم ،دــش رکذ هــچنآ هــب هــجوت اــب و هدــننیب کــی اــهنت رــگید بــطاخم ،یــلماعت یــتاغیلبت و یــلماعت قلاخ دنیآرف رد دوــخ ،شــنک ماجنا اــب هکلب تــسین فرــص رــگ هراظن رــنه رد ،یــتنوپولرم تاــیرظن لــیلحت اــب .دــنک یم تکرــش رــثا دــیلوت اــب لــماعت رد ود رــه و تــسین هژــبا و هژوــس ناــیم یزــیامت یــلماعت بطاخم طــسوت ندب زا هدافتــسا اب .دــنبای یم لکــش هک تــسا مه ،تــسین رگ هدهاــشم و بطاخم اهنت رــگید ،وا تاــغیلبت و یرــنه رــثا و درب یم تذل نآ زا هدافتــسا زا و تــسا رــثا رد هدننک تکراــشم هــکلب یتاغیلبت نــینچ هجیتن رد .دــش دهاوخ نآ بذــج رتــشیب نــیاربانب
رد .دراد یرتــشیب یراذــگرثا و هدــش نابطاخم هــجوت بــلج ثــعاب یهار رــه زا ناــبطاخم هــجوت بــلج یارــب یــلماعت رــنه ،اتــسار نــیا ،یداــش و ناجیه داجیا ،یزاــب و یمرگرــس ،هناگجنپ ساوــح رــیظن یواکجنک ســح نتخیگنارب ،فــطاوع نــتخیگنارب ،یتفگــش داــجیا طابترا یرارــقرب رد هــک عونتم یــیارجا یاــه کینکت ندرــب راک هــب و مه رد و نابطاخم دــنم ندب روضح .دنک یم هدافتــسا ،دنــشاب رثوم ینیب شیپ لــباقریغ دادیور کــی هب ار رثا دناوت یم رــثا اــب نآ یــگدینت ،رظن دروم غــیلبت ای و یرــنه رثا ،یــلماعت تاــغیلبت رد .دزاــس لدــبم ،تــسین تواــضق و رــکفت یــتح و ندــید یارــب هژــبا کــی اــهنت رــگید رانک زا ای و دــشاب لعفنم رگ هدهاــشم کی افرص بــطاخم هک یروــطً تــسا نآ ک اردا و بــطاخم هنلااعف روــضح اــب هــکلب ،دــنک روــبع نآ هعلاطم اــب دــش هدهاــشم هک روط نامه .دنز یم مقر ار یرادــیور هــک نیب یــیانعم تــبارق ناوــت یم ،یــتنوپولرم هناــسانشرادیدپ هفــسلف نیا هب تیاهن رد و تفای یتنوپولرم ک اردا هیرظن و بطاخم هاگیاج )یتنوپولرم دزــن هژیو هب( ک اردا یــسانشرادیدپ اب ،هک دیــسر هجیتن .دومن لیلحت ار یلماعت رــنه راثآ ناوت یم یبولطم وــحن هب
هجیتن
اه‌تشون‌یپ
1 Edmond Husserl.
2 Hans-Georg Gadamer.
3 Jacques Derrida.
4 Paul Ricoeur.
5 Maurice Merleau-Ponty.
6 Art World.
7 Eric Matthews.
8 See-er/voyan.
9 Chlasmus.
10 Media Art.
11 Performance Art.
12 Social Art.
13 Gestus.
14 Jeffrey Shaw’s.
15 Legible city.
16 Anne-Marie Duguet.
17 Mark B.N. Hansen.
18 Peter Weibel.
عبانم‌تسرهف
،)۱۳۹۴( ناــیوخا هداز عیفر هناحیر و داوــج دمحم ،ناــیفاص ؛رــغصا ،یــناوج و یــعامتجا یرو هــطوغ هناــسر کــی هــباثم هــب هدوزــفا تــیعقاو هناــسر لــیلحت
ابلاغ هــک ار ربراک ندــناوخ هــبرجت ،هــخرچود .دنزاــس یم ار تلاــمج ندــب لک یرــیگرد اــب یــنلاضع ندــناوخ هــبرجت هــب تــسا یتخانــش ار هــخرچود ،راوــس هــخرچود-هدنناوخ ،ور نــیا زا .دــنک یم لــیدبت دوجو زا یئزج نــفلت هک ینامز نوــچمه و دنک یم دوــخ هــبرجت دراو هخرچود ،تسا تبحص هب لوغشم نفلت یاپ هک دوش یم یصخــش ،اناوخ رهــش .دنک یم راک نآ اب هــک دوــش یم یدرف ندب زا یــئزج زــین رد و هداد شهاک ،هــناروانف طبار نــیا قیرط زا ار دوــخ رــبراک هــبرجت یندب ،اناوخ رهــش رد .دــهد یم شرتــسگ و هدرک تیوقت لاــح نــیع دنراد لماعت هــک ییاضعا هب تــسا شنک مهرب و لماعت لاــح رد هــک هاگتــسد طــسوت یدورو ناونع هب هــچنآ نوــچمه ،دــبای یم لــیلقت ربراک یندب تاکرح فیط .دوــش یم هتــسب راک هب ای "دوــش یم سح"
یزاسایوپ هویــش اهنت هک ،دبای یم شهاک یراوــس هخرچود لمع هب هب یندب رظن زا رــبراک ،ور نیا زا .تــسا شیامن هــحفص یور رــیواصت تاکرح هدرتــسگ فیط و دــبای یم شــهاک هدــنهد نامرف و نز لادــپ شهاک نیا ،دــنچره .دبای یم لــیلقت تکرح ود نــیا هب اــفرص ندــبً یــثنخ ،لاــتیجید ناــهج رد شدرــگ ناکــما هدــننک تیوقت رــثا اــب ندرک تبحص هــک تــسا نفلت لاــثم دــننامه تــلاح نــیا .دوــش یم یرــسک رد دناوت یم درف وــس نآ زا اما دبای یم شهاک ادــص هب ً
اــفرص هتشاد یسرتسد ،دراد رارق تــسدرود رد هک یا هدنونــش هب هیناث زا .)5 و۴ ریواصت( )نامه( دشاب
۱۲
۱۳۹۷ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
یاه یزاب یــلم سنارفنک نیلوا ،نآ رــب ینتبم یاــه یزاب رد رــبراک یــگتفای نــت .ناهفصا هاگشناد ،اه شلاچ و اه تصرف : یا هنایار ،تمــس ،غــیلبت رد هــنارگدعاقتم طاــبترا ،)۱۳۹۳( یــلع دــمحم ،ارآ مــیکح
.نارهت رد »یدــنم ندب« ،)۱۳۹5( اــفص ،یطبــس و یدــهم ،یراــنک یزاــبخ لاــس ،هفــسلف و تــمکح ،ساــنیول و یــتنوپولرم ،لرــسوه یــسانشرادیدپ
.۷5-۹8 صص ،۳ هرامش ،مهدزاود ،ینشور اتیب همجرت ،متسیب نرق رنه رد نیون یاه هناــسر ،)۱۳8۹( م ،شار
.نارهت ،رظن .نارهت ،سونقق ،ایلع دوعسم همجرت ،یتنوپولرم ،)۱۳۹۴ ( رولیت ،نمراک ،هفسلف رگــشیاتس یتنوپولرم ،)۱۳۹۱( .نا. یب کرام ،نــسنه و رولیت،نمراک
.نارهت ،سونقق ،یرسای هیناه همجرت Avery, Alexa Bezjian; Calder, Bobby & Dawn lacobucci )1998(, New media interactive advertising vs, traditional advertising, Journal of Advertising Reseaech, 38)4(, pp. 23-32.
Gallagher, Shaun )2010(, Merleau-ponty’s Phenomenology of per- ception, Topoi: an International Review of Philosophy, Vol. 29, No.2, pp. 183-185.
Galen.A, Johson & Michael B, Smith )1993(, the Merleau - ponty Aesthetics Reader, Philosophy and painting, Nothwestem University Press, Evansion.
Lombard, Matthew & Snyder-Duch, Jennifer )2001(, Interactive advertising and presence: A framework, Journal of Interactive Adver- tising,1)2(, pp.56-65.
Merleau-Ponty, Maurice )1962(, Phenomenology of Perception, Routledge and Kegan Paul, London.
O’Brien, Daniel Paul )2017(, Post phenomenological performance:
bodily extensions in interactive art, international journal of performance arts and digital Media, online Journal homepage: http://www.tand- fonline.com/loi/rpdm20,DOI:10.1080/14794713.2017.1351658.
Romdenh-Romluc, Komarine )2010(, Routledge Philosophy Guide- book to Merleau-Ponty and phenomenology of perception, Routledge, London & New York.
Venturelli, Suzete & Correa, Antenor Ferreira )2017(, Ephemeral Art and Interactive Art: the Quest for Preservation and Dissemination, Journal of Literature and Art Studies, Vol.7, No.7, pp. 916-924.
http://french.lcd-videobrochure.com https://www.jeffreyshawcompendium https://www.retailcustomerexperience.com https://zkm.de/en/artwork/thelegible-city
