هرود
21 هرامش
4 ناتسمز 1398
هحفص یاه 422 - 407
ریثأت راچویب و یاهدوک یتسیز
رب هزیگنر یاه
،یزتنسوتف درکلمع
و یاوتحم رصانع
ییاذغ عانعن یلفلف
ﺰﺋﺎﻓ ه ز ﺎﯾﺮﻔﻋ
1ن
، *
و ﺪﯿﺣ ا ﻮﭘﺮﺒﮐ
2ر
، مﯾﺮم یﺒﯿﺒﺣ
، 3
ﺪمحم
3هوﺎﮐ
1 . رﺎﯿشناد
، هوﺮگ
،تﻋارز هﺪکشناد مﻮلﻋ
،یﻋارز هﺎگشناد مﻮلﻋ یزروﺎشﮐ و عبﺎنم یعﯿﺒط یرﺎس
، یرﺎس
، .ناﺮﯾا
2 . رﺎﯾدﺎتسا
، هوﺮگ
،ینﺎﺒغﺎب هﺪکشناد مﻮلﻋ
،یﻋارز هﺎگشناد مﻮلﻋ یزروﺎشﮐ و عبﺎنم یعﯿﺒط یرﺎس
، یرﺎس
، .ناﺮﯾا
3 . یﻮجشناد یﺮتﮐد
، هوﺮگ
،تﻋارز هﺪکشناد مﻮلﻋ
،یﻋارز هﺎگشناد مﻮلﻋ یزروﺎشﮐ و عبﺎنم یعﯿﺒط
،یرﺎس یرﺎس
، .ناﺮﯾا
خﯾرﺎت تﻓﺎﯾرد :هلﺎقم 33 / 32 / 1331 خﯾرﺎت
شﺮﯾذﭘ :هلﺎقم 30 / 30 / 1331
هدیکچ هب روظنم یسررب رثا راچویب و دوک یتسیز رب هزیگنر یاه وتف
،یزتنس درکلمع و یاوتحم رصانع ییاذغ هایگ عانعن یلفلف اب مان یملع Mentha piperita L.
،
یشیامزآ هب تروص لیروتکاف رد بلاق حرط کولب یاه لماک یفداصت رد هعرزم یشهوژپ هاگشناد مولع یزرواشک و عبانم یعیبط یراس اب هس رارکت رد لاس
6931 ماجنا دش . اهرامیت لماش راچویب رد ود حطس ( 0 و 60 نت رد )راتکه و دوک یلآ و یتسیز رد جنپ حطس مدع(
فرصم دوک
،(F0) یمرو تسوپمک (F1)
،
سانومودوس
(F2)
رتکابوتزا، (F3)
ازیروکیمو (F4) .دوب رد یسررب رثا یلصا یاهرامیت شیامزآ جیاتن ناشن داد هک فرصم راچویب هب بیترت ببس شیازفا 24 / 7 و
76 / 3 یدصرد لیفرلک وa لیفورلک لک .دش رد نیب یاهرامیت یدوک شیب رت نی رادقم لیفرلک قلعتمa هب رامیت یمرو تسوپمک ( 66 / 1 ورکیم مرگ رد یلیم )رتیل دوب
هک هب روط ینعم یراد زا یمامت یاهرامیت رگید رتهب .دوب مه نینچ رثا یلصا راچویب و دوک یتسیز رب نزو رت
،گرب هقاس و نزو رت لک هایگ ینعم یراد
،دوب جیاتن
طوبرم هب هسیاقم نیگنایم رامیت یدوک ناشن داد هک شیب رت نی نزو رت
،گرب هقاس و نزو رت لک رد عبرمرتم رد رامیت ازیروکیم هب(
بیترت 00 / 901
، 61 / 916 و
09 / 119 مرگ رد )عبرمرتم هدهاشم .دش مه نینچ لامعا راچویب بجوم شیازفا نزو رت
،گرب هقاس و نزو رت لک هب(
بیترت 70 / 432
، 79 / 911 و 21 / 116 مرگ رد
)عبرمرتم تبسن هب طیارش مدع فرصم راچویب .دش ساسارب جیاتن طوبرم هب هسیاقم نیگنایم تارثا
،یلصا دربراک مامت یاهرامیت یدوک ببس شیازفا یاوتحم
نژورتین تبسن هب دهاش .دش نیرتلااب رادقم نژورتین اب نیگنایم 09 / 6 دصرد قلعتم هب رامیت رتکابوتزا دوب هک اب یاهرامیت یمرو
،تسوپمک ازیروکیم سانومودوسو
فلاتخا ینعم یراد .تشادن جیاتن ناشن داد رثکادح رادقم رفسف ( 97 / 0 )%
زین طوبرم هب یاهرامیت راچویب ازیروکیم+ و راچویب + یمرو تسوپمک .دوب نیاربانب اب
هجوت هب ترورض دیلوت ناهایگ ییوراد رد ماظن یاه یعارز مک
،هداهن ظفح طیحم تسیز و لین هب فادها یزرواشک رادیاپ قیفلت رامیت راچویب ازیروکیم+ و
مه نینچ راچویب + یمرو تسوپمک تهج دوبهب دشر و زتنسوتف هایگ عانعن یلفلف هیصوت یم .دوش
هژاودیلک :اه تسیز
،هدوت
،لیفورلک
،ازیروکیم عانعن
،یلفلف یمرو تسوپمک .
Impact of Biochar and Biofertilizers on Photosynthetic Pigments, Yield, and Nutrient Content of Peppermint
Faezeh Zaefarian1*, Vahid Akbarpour2, Maryam Habibi3, Mohammad Kaveh3
1. Associate Professor, Department of Agronomy, Faculty of Crop Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
2. Assistant Professor, Department of Horticultural Sciences, Faculty of Crop Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
3. Ph.D. Student , Department of Agronomy, Faculty of Crop Sciences, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran.
Received: May 20, 2019 Accepted: July 27, 2019 Abstract
In order to investigate the effect of biochar and biological fertilizer on photosynthetic pigments, yield, and nutrient content of peppermint (Mentha piperita L.)an experiment has been conducted as factorial, based on a randomized complete block designin three replications at Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University in 2017. The treatments include biochar on two levels (0 and 10 ton ha-1) and organic and biological fertilizers on five levels (no fertilizer (F0), vermicompost (10 ton ha-1) (F1), Pseudomonas fluorescens (F2), Azotobacter (F3), and Arbuscular mycorrhiza (Glomus mosseae, G. intradicces, and G. etunicatum) (F4)). Results from this study show that the use of biochar increases the chlorophyll a and chlorophyll content by 7.42% and 9.71%, respectively. Among fertilizer treatments, the highest amount of chlorophyll belongs to vermicompost (6.11 μg.ml-1), significantly better than other treatments. In addition, the main effect of biochar and bio-fertilizer have had a significant effect on leaf, stem, and total fresh weight of the plant. Results from comparing mean of fertilizer treatments show that the highest leaf fresh weight, stem fresh weight, and total fresh weight per square meter belong to the treatment of mycorrhiza (306.08, 361.15, and 663.03 g.m-2 respectively). Also, the use of biochar increases the leaf fresh weight, stem fresh weight, and total fresh weight (294.78, 366.73, and 661.46 g.m-2 respectively), compared to the conditions without using it. Based on the results of the comparison of the mean of the main effects, all treatments increase nitrogen content, compared to the control. The highest nitrogen content (1.83%) is related to Azotobacter treatment, not significantly different from vermicompost, mycorrhiza, and Pseudomonas.
Results also suggest that the maximum amount of phosphorus (0.37%) have been seen in biochar + mycorrhiz and biochar + vermicompost.
Therefore, with respect to the production of medicinal plants in the low-input cropping systems, it is recommended to protect the environmental and achieve sustainable agriculture to improve plant growth and photosynthesis of peppermint application of biochar + mycorrhiz along with biochar + vermicompost treatment.
Keywords: Biomass, chlorophyll, mycorrhiza, peppermint, vermicompost.
1 . همدقم
ضراوع یبناج وراد یاه ییایمیش و لیامت رشب هب هدافتسا
هچره شیب رت زا تلاوصحم یعیبط
هب روظنم ظفح تملاس
شیوخ زا کی فرط و تلاکشم متسیس
ییوراد نردم و
زین ملاعا تیعونمم نامزاس
تشادهب یناهج
ینبم رب مدع
هدافتسا زا گنر اه و سناسا یاه کیتتنس و
مه نینچ
شیازفا شیارگ مدرم هب هدافتسا زا ناهایگ ییوراد هایگ(
)ینامرد رد لاس یاه ریخا زا فرط
،رگید ثعاب هجوت
هچره شیب رت هب ناهایگ ییوراد هدیدرگ تسا (
Faraji
Mehmani et al., 2014; Khalilidarini et al., 2014
.)
عانعن یلفلف اب مان یملع
Mentha piperita L.
زا هلمج
ناهایگ رایسب مهم ییوراد تسا هک فراصم هدرتسگ یا رد
عیانص ییاذغ و یتشادهب .دراد
نیا هایگ قلعتم هب هداوناخ
نایعانعن یم 6
دشاب هک زا میدق هب ناونع کی هایگ رطعم و
روآاهتشا هب
راک یم هتفر .تسا زا صاوخ ینامرد عانعن
یلفلف یم ناوت هب تیصاخ دض
،مساپسا دض
خفن و
کنخ یگدننک نآ هراشا دومن (
Zargari, 1996
.)
یاهدوک ییایمیش هب ناونع یکی زا لماوع راذگریثأت رب
درکلمع ناهایگ ییوراد حرطم یم
،دنشاب یلو هدافتسا دایز زا
نآ اه هب هژیو یماگنه هک اب تایلمع یتیریدم بسانمان لثم
ندنازوس یایاقب
یهایگ هارمه
،دشاب هدام یلآ کاخ ار هب
تدش شهاک یم دهد (
Pirasteh et al., 2010
.) نیاربانب یارب
ظفح یزیخلصاح
،کاخ دوبهب تایصوصخ یکیزیف
و
ییایمیش نآ و ظفح لداعت رد لماوع تسیز
،یطیحم فرصم
یاهدوک یلآ
و یتسیز رد کاخ یاه یزرواشک یرما
بانتجا ریذپان هدوب هک رد تهج لین هب یوس یزرواشک رادیاپ
دروم هجوت رارق هتفرگ دنا (
Wu et al., 2005
.)
هدافتسا زا یاهدوک یلآ
زا لیبق یمرو تسوپمک کی
هار لح یارب شیازفا رادقم داوم یلآ کاخ .تسا نیا دوک
یاراد میزنآ ییاه دننام
،زائتورپ
،زلایمآ
،زاپیل زلاولس و زانیتیک
1 . Lamiaceae
تسا هک رد هیزجت داوم یلآ کاخ و رد هجیتن رد سرتسد
رارق نداد داوم ییاذغ دروم زاین ناهایگ شقن یرثؤم دراد
(
Sajadinik & Yadavi, 2013
.) رد یشهوژپ جیاتن ناشن داد
هک دوک یلآ یمرو تسوپمک هب
روط ینعم یراد عافترا
،هایگ
رطق هقاس و
،هشیر دادعت هرگ رد هقاس یلصا
،هایگ دادعت هقاس
یبناج رد
،هتوب حطس
،گرب لیفورلک گرب و نازیم سناسا
عانعن یلفلف ار تحت ریثأت رارق داد (
Mousavi et al., 2014
.)
مه نینچ رد یسررب رثا لولحم یشاپ یاچ یمرو تسوپمک رب
تایصوصخ کیژولوفروم
و ازجا ی درکلمع هایگ ییوراد
عانعن لفلف ی نارگشهوژپ راهظا
دنتشاد هک دربراک هراصع یبآ
یمرو تسوپمک رد
ریداقم فلتخم
، ثعاب داجیا توافت
ینعم یراد رد تافص لوط
،هرگنایم لوط و ضرع
،گرب
لوط لگ
،نیذآ دادعت لگ نیذآ و یازجا درکلمع لماش : نزو
رت
،هقاس نزو رت کت
،هتوب نزو کشخ هقاس و نزو کشخ
کت هتوب رد حطس لامتحا کی دصرد و دادعت گرب و یازجا
درکلمع لماش نزو رت
،گرب نزو کشخ گرب و نزو کشخ
لگ نیذآ رد حطس لامتحا جنپ دصرد دیدرگ (
Pooyanfar et
al., 2017
.) رد یسررب رثا حوطس یمرو تسوپمک رب
درکلمع
هایگ ییوراد زینشگ صخشم4
دش هک دربراک یمرو تسوپمک
رب نازیم تسیز هدوت و درکلمع هناد نیا هایگ رثا ینعم راد
تشاد (
Darzi et al., 2012
.)
رد ههد ریخا هدافتسا زا هدام یا هب مان راچویب هب ناونع
حلاصا هدننک کاخ دروم هجوت نارگشهوژپ رارق
هتفرگ
تسا (
Behnam et al., 2016
.) راچویب نبرک ینغ هدش
یم دشاب هک داوم یذغم ار بذج هدرک و رد ینامز هک هایگ
هب نآ زاین
؛دراد رد شرایتخا رارق
یم
،دهد رد هجیتن زاین هب
دوک و هنیزه یهددوک شهاک
هتفای و رصانع یارب تدم
ینلاوط رد کاخ یقاب یم .دننام زا یفرط مه ثعاب ظفح و
یسرتسد هب
تبوطر رد لوط هرود مرگ و مک شراب یم دوش
2. Coriandrum sativum L.
(
Yaghoby et al., 2014
.) رد یسررب ریثأت راچویب و
ازیروکیم رلاوکسابرآ
رب
،بذج لاقتنا و تشابنا مویمداک
رد هایگ انعن ع یلفلف جیاتن تارثا لباقتم ازیروکیم و
راچویب
ناشن داد هک دربراک راچویب هب روط ینعم راد ببس شیازفا
نزو کشخ گرب و هشیر .دش مه نینچ دربراک راچویب
ثعاب شیازفا دصرد سناسا رد یمامت تلااح هدافتسا زا
ازیروکیم دیدرگ
(
Rezaeeyan, 2014
.) یط یشهوژپ
نارگشهوژپ شرازگ
دندرک هک ندوزفا راچویب ساگاب
رکشین
(Saccharum officinarum) 6
یط تشه هام هرود
،شیامزآ ثعاب
شیازفا ینعم راد نبرک
،یلآ نژورتین
،لک
رفسف لباق بذج و تیفرظ لدابت ینویتاک و ینوینآ کاخ
دش (
Divband Hafshejani et al., 2017
.)
هدافتسا زا حوطس فلتخم راچویب رد هایگ نادرگباتفآ
4
ناشن داد هک شیازفا رد حوطس راچویب ببس شیازفا نزو
کشخ هشیر و مادنا یاه ییاوه
،دش هب یروط هک رد حطس
60 مرگ راچویب رد مرگولیک
،کاخ نزو کشخ هشیر 4 / 6
ربارب رامیت دهاش دوب و نزو کشخ مادنا یاه ییاوه رد
نیا حطس تبسن هب دهاش 3 دصرد شیازفا تشاد
(
Hejazi Zadeh et al., 2016
.)
هزورما هب یریگراک نارادناج
دیفم کاخ یز تحت
ناونع یاهدوک یتسیز هب ناونع یعیبط نیرت و بولطم نیرت
هار لح یارب هدنز و لاعف نتشادهگن متسیس
یتایح کاخ
رد یضارا یزرواشک حرطم
یم .دشاب یخرب تادوجومزیر
کاخ تارثا یتبثم رب دشر هایگ دنراد هک هب نآ اه
یرتکاب یاه کرحم دشر هایگ قلاطا یم .دوش یرتکاب یاه
رتکابوتزا سنج مولیریپسوزآ و
زا مهم نیرت یرتکاب یاه
کرحم دشر هایگ یم دنشاب هک هولاع رب تیبثت یتسیز
،نژورتین اب
دیلوت ریداقم لباق هظحلام یا زا میظنت هدننک یاه
دشر یهایگ هب هژیو عاونا
،نیسکا نیلربیج و
نینکوتیس
1. Saccharum officinarum
2. Heliantus annus L.
درکلمع ناهایگ ار تحت ریثأت رارق یم دنهد (
Maleki et
al., 2016
.) رد یشهوژپ جیاتن ناشن داد هک دربراک یاهرامیت ییایرتکاب
و یچراق رجنم هب شیازفا ینعم راد رد مامت تافص یشیور
هزادنا یریگ
،هدش دصرد نویسازینولک هشیر
و تظلغ رصانع
ییاذغ فرصمرپ تبسن
هب دهاش دیدرگ . شیب رت نی عافترا
هتوب ( 24 / 73 س یتنا رتم )
، رطق هقاس ( 02 / 9 م یلی رتم )
، دادعت
گرب ( 112 )
، عومجم لوط هخاش یاه یبناج ( 99 / 126
س یتنا رتم )
، درکلمع نزو رت و کشخ مادنا ییاوه ( هب بیترت
71 / 603 و 32 / 46 گ مر رد نادلگ ) و تظلغ
،رفسف میساتپ و
میزینم مادنا ییاوه ( هب بیترت 30 / 2
، 90 / 11 و 90 / 63 مرگ رب
گولیک ر م ) زا رامیت حیقلت اب یرتکاب سانومودوس لصاح
دش .
،نینچمه شیب
رت نی نزو کشخ هشیر و تظلغ میسلک زا
رامیت حیقلت اب چراق
Glomus fasciculatum
و تظلغ
نژورتین زا رامیت حیقلت اب یرتکاب رتکابوتزا هب
تسد دمآ
(
Mahmoodzadeh et al., 2015
.) رد یبایزرا رثا یاهدوک
کیژولویب رب
تایصوصخ کیژولوفروم
هایگ ییوراد نوخرت
9
نارگشهوژپ شرازگ
دندرک هک رامیت یبیکرت رتکابوتزا +
مولیریپسوزآ هب
تروص موزیر لام ثعاب شیازفا عافترا هتوب
و نزو کشخ موزیر دش (
Hatami et al., 2014
.)
یسررب اه ناشن هداد هک ازیروکیم چراق
رداق هب دیلوت و
یزاسدازآ نومروه
یاه یهایگ زا هلمج نینکوتیس اه یم دشاب
هک یم دناوت رب دشر ناهایگ ریثأت دراذگب و نیا ریثأت لقتسم زا
رثا نیا یتسیزمه یور
بذج یرصانع دننام
رفسف تسا
(
Seifi et al., 2011
.) رد یسررب ریثأت حیقلت زایپ اب راهچ هنوگ
چراق ازیروکیم لماش
Glomus intraradices
،
Glomus
etunicatum
،
Glomus mosseae
و
Glomus clorum
رب
درکلمع یمک و یفیک ود هنوگ
2نسوس جیاتن ناشن داد هک
نیرتلااب دصرد نویسازینولک هشیر
و عافترا هتوب رد نسوس
3. Artemisia dracunculus
4. Lilium ledebourii
یقرش رد رامیت حیقلت اب چراق
G. etunicatum
هب تسد دمآ
(
Arjmand Alavi et al., 2014
.)
اب هجوت هب تیمها هایگ ییوراد عانعن یلفلف رد عیانص
،فلتخم تاریثأت تبثم یخرب یرتکاب یاه یرفسوزیر کرحم
دشر
،هایگ چراق یاه رلاوکسوبرآ ازیروکیم
و راچویب رد
تادیلوت ناهایگ ییوراد نیا شهوژپ اب فده یسررب ریثأت
یاهدوک یتسیز فلتخم و راچویب رب هزیگنر یاه
،یزتنسوتف
درکلمع و یاوتحم رصانع ییاذغ هایگ ییوراد عانعن یلفلف
ماجنا .دش
2 . داوم و شور اه
هب روظنم یسررب رثا راچویب و یاهدوک یلآ و یتسیز رب
هزیگنر یاه
،یزتنسوتف درکلمع
و تافص هیذغت یا هایگ عانعن
یلفلف یشیامزآ هب تروص لیروتکاف رد بلاق حرط کولب یاه
لماک یفداصت رد هس رارکت رد هعرزم یتاقیقحت هاگشناد
مولع
یزرواشک و
عبانم یعیبط یراس اب ضرع ییایفارغج 91
هجرد و 24 هقیقد یلامش و لوط ییایفارغج 19
هجرد و 69
هقیقد یقرش و نیگنایم عافترا زا حطس ایرد 62
،رتم رد لاس
6931 هب ارجا .دمآرد اهرامیت رد نیا هعلاطم لماش راچویب رد
ود حطس رفص(
و 60 نت رد )راتکه و دربراک یاهدوک یلآ و
یتسیز رد جنپ حطس دهاش(
مدع(
فرصم )دوک
(F0)
،
یمرو تسوپمک (
60 نت رد )راتکه
(F1)
سانومودوس ،
(
Pseudomonas fluorescens
)
(F2)
رتکابوتزا، (
Azotobacter
chroococcum
)
(F3)
ازیروکیم ، هیوس)
یاه
Glomus
mosseae
،
G. intradicces
و
(G. etunicatum
(F4)
.دندوب
هب روظنم یسررب تیعضو رصانع
ییاذغ زا کاخ و
یاهدوک یلآ دروم هدافتسا هنومن یریگ
،دش هک جیاتن لصاح زا
هیزجت رد لودج یاه 6 و 4 لباق هدهاشم .تسا تهج
هیهت رتسب
،تشاک مخش یقیمع رد لیاوا راهب هدز .دش سپ زا
نآ یارب مرن ندومن کاخ تایلمع کسید ینز ارجا .دیدرگ
نیمز یعارز هب هس رارکت و یس دحاو یشیامزآ لیدبت .دش
ره رارکت اب هلصاف کی رتم زا رارکت رواجم رارق .تفرگ
سپس یاهدحاو یشیامزآ
رد داعبا 4
× 2 / 4 عبرمرتم اب هلصاف
10 یتناس رتم زا دحاو یشیامزآ رواجم داجیا .دندش ره دحاو
یشیامزآ یاراد شش طخ تشاک .دوب تشاک رد همین لوا
هامدادرخ و هب تروص اشن ماجنا .دش مکارت تشاک لداعم 61
هتوب رد عبرمرتم دوب و هزرابم اب فلع یاه زره رد لوط تدم
شیامزآ هب تروص نیجو یتسد ماجنا .دیدرگ
رامیت راچویب و یمرو تسوپمک لبق
زا تشاک هب کاخ
هفاضا .دش یارب دیلوت راچویب زا داوم هیلوا یزلولس لماش
یایاقب بوچ و ناهایگ یعارز هدافتسا دش هک تاصخشم نآ
لماش ددع :دی 310 ات 6600
،mg/g
تحاسم حطس رب ساسا
درادناتسا :ASTM
310 ات 6600
m2/g
، ددع نلیتم :ولب 410 -
610
،mg/g
نازیم :تبوطر 2 - 9 دصرد
، دودح pH
1 / 0
،
دصرد رتسکاخ 1
- 2
، هناد :ىدنب 6 / 0 و mm
رتمک .دوب
تاصخشم یمرو
تسوپمک زین
رد لودج 4 جرد هدش .تسا
ازیروکیم چراق و
یرتکاب یاه رتکابوتزا سنج
و
سانومودوس هیام(
یحیقلت یبورکیم اب
تظلغ ییاهن
CFU ml-1
603 ) زا شخب تاقیقحت یژولویب
کاخ م ؤ هسس
تاقیقحت کاخ
و بآ جرک هیهت .دندش لبق زا تشاک
هشیر اهاشن ادتبا هتسش
،هدش سپس تایلمع حیقلت هشیر اب
چراق و یرتکاب ماجنا .دش هب نیا بیترت هک اهاشن هب تدم
21 هقیقد رد فورظ یواح چراق و یرتکاب رارق دنتفرگ و
سپس هتشاک .دندش
لوﺪج 1 . تاﯿصﻮصخ یکﯾﺰﯿﻓ
و یﯾاﯿمﯿش کاخ لحم شﯾامزآ
قمﻋ تﻓاب
کاخ E.C pH
(dS.m-1) OC
(%) N (%) P
(mg kg-1) K
(mg kg-1) سر
(%) نش (%) مﻮل
(%)
30 - 0 یمﻮل
- یسر 37
/ 7 74 / 1 77 / 0 08 / 0 97 / 4 132
41 14 47
لوﺪج 2 . تاﯿصﻮصخ یﯾاﯿمﯿش
یمرو تسﻮپمﮐ
هنﻮمن OC
(%) EC
(dS.m-1) N
(%) P
(mg kg-1) K
(mg kg-1) pH
یمرو تسﻮپمﮐ 7
/ 22 33 / 3 77 / 1 74 / 1 47
/ 1 27 / 8
رد نایاپ هرود دشر و ینامز هک جنپ دصرد لگ اه رهاظ
دندش تشادرب هب تروص یتسد ماجنا .دش تهج تشادرب
سپ زا فذح هیشاح رد ود فرط ترک یشیامزآ و
مه نینچ فذح مین رتم زا ود فرط یلوط ره
،ترک
هتوب اه زا یتمسق زا ترک هک هب ناونع یاضف درکلمع ( کی
عبرمرتم ) رد رظن هتفرگ هدش دوب فک رب .دندش لوصحم ره
ترک هب روط هناگادج رد تکاپ یاه یذغاک رارق تفرگ و
سپ زا لاقتنا هب
،هاگشیامزآ یتافص
نوچ نزو رت و کشخ
،گرب نزو رت و کشخ هقاس و نزو رت و کشخ لک رد
عبرمرتم هزادنا
یریگ .دش یبایزرا نازیم
هنادگنر یاه
یزتنسوتف لیفورلک
،a
و b
لیفورلک لک
رد نامز عورش
،یهدلگ هب
بیترت رد لوط جوم یاه 4 / 111 و 2 / 114
رتمونان و هب هلیسو هاگتسد وتکپسا رتموتف (
Korea, alpha-
)1105
ماجنا تفرگ (
Porra, 2002
.) یارب هزادنا یریگ
نازیم نژورتین یهایگ اب شور نویسارتیت دعب
زا ریطقت و
هب کمک هاگتسد لجک کت (
Kjeltec 2300 Analyzer,
)FOSS
(
Westerman, 1990
،) رفسف دوجوم رد
هراصع یاه یهایگ هب شور گنر یجنس و اب هدافتسا زا
هاگتسد رتموتفورتکپسا (
Westerman, 1990
) رد هلحرم
یهدلگ زا مادنا ییاوه هایگ هنومن یرادرب .دش زیلانآ هداد اه
اب هدافتسا زا مرن رازفا
SAS (ver- 9.1)
و هسیاقم نیگنایم اه
زا قیرط نومزآ رد LSD
حطس لامتحا جنپ دصرد ماجنا
.تفرگ
3 . جیاتن و ثحب
3 . 1 . لیفورلک
، a
وb
لیفورلک لک
قبط جیاتن لصاح زا هیزجت سنایراو هداد اه صخشم دش
هک لیفورلک تحتa
رثا لباقتم رامیت راچویب و اهدوک رارق
؛تفرگن یلاحرد هک تارثا هداس نآ اه رب رادقم لیفرلک
a
ینعم راد دش لودج(
9 .) هسیاقم نیگنایم طوبرم هب رثا
هداس راچویب ناشن یم دهد هک فرصم راچویب رد هسیاقم
اب مدع فرصم نآ ببس شیازفا 24 / 7 یدصرد لیفرلک
a
دش لودج(
2 .) رد نیب یاهرامیت یدوک
شیب رت نی رادقم
لیفورلک ( a
66 / 1 ورکیم مرگ رد یلیم )رتیل قلعتم هب رامیت
یمرو تسوپمک .دوب
نیرتمک رادقم لیفرلک هب a
دهاش
مدع(
فرصم دوک یلآ و )یتسیز اب
نیگنایم 67
/ 1
ورکیم مرگ رد یلیم رتیل قلعت
،تشاد نیا رد یلاح تسا هک
یاهرامیت ازیروکیم
رتکابوتزا ، سانومودوس ،
و دهاش
یتوافت اب رگیدکی هتشادن و یگمه رد کی هورگ یرامآ
رارق دنتفرگ لودج(
2 .)
جیاتن هب تسد هدمآ زا نیا شیامزآ ناشن داد هک رثا
یلصا یاهدوک یلآ و
،یتسیز راچویب و رثا لباقتم راچویب
+ اهدوک رب لیفورلک ینعم b
راد دشن لودج(
9 .) رد
یسررب رثا یلصا یاهرامیت شیامزآ
شیب رت نی رادقم
لیفورلک ( b
09 / 4 ورکیم مرگ رد یلیم )رتیل رد رامیت
یمرو تسوپمک هدهاشم
دش هک اب ریاس یاهرامیت یدوک
رد
کی هورگ یرامآ رارق .تفرگ مه نینچ هدافتسا زا راچویب
شیب رت نی نازیم لیفورلک (b
04 / 4 ورکیم مرگ رد یلیم )رتیل
ار هب دوخ صاصتخا داد
لودج(
2 .) رد دروم لیفورلک لک
جیاتن یکاح زا نآ دوب هک رثا یاهدوک یلآ و یتسیز و رثا
لباقتم نآ اه اب راچویب رب رادقم لیفورلک لک ینعم راد دشن
و اهنت رثا یلصا راچویب رب لیفرلک لک ینعم راد دش
لودج(
9 ) و فرصم نآ ببس شیازفا 76 / 3 دصرد
لیفرلک لک رد هسیاقم اب مدع فرصم نآ دش لودج(
2 .)
لوﺪج 3 . جﯾاتن هﯾﺰجت سناﯾراو ﺮثا راچﻮﯿب و یاهرامﯿت یدﻮﮐ
فلتخم ﺮب هﺰﯿگنر یاه یﺰتنسﻮتﻓ عانعن
یلفلﻓ
عﺒنم تاﺮﯿﯿغت هجرد
یدازآ لﯿﻓﺮلﮐ
لﯿﻓﺮلﮐ a لﯿﻓﺮلﮐ b
لﮐ
کﻮلب 2
12 / 0 18
/ 1 30
/ 1
راچﻮﯿب
* 1 11 /
ns 1 97 /
* 0 17 / 4
دﻮﮐ
** 4 97 /
ns 0 11 /
ns 0 34 / 1
دﻮﮐ
× راچﻮﯿب
ns 4 33 /
ns 0 29 /
ns 0 13 / 1
هاﺒتشا یشﯾامزآ 18
19 / 0 49
/ 0 72
/ 0
بﯾﺮض تاﺮﯿﯿغت )ﺪصرد(
- 09
/ 8 31
/ 23 48
/ 10
،ns
**
و :*
ندﻮﺒن ینعم راد و ینعم راد رد حطس لامتﺣا کﯾ و جنﭘ .ﺪصرد
لوﺪج 4 . هسﯾاقم نﯿگناﯿم یاه ﺮثا راچﻮﯿب و یاهرامﯿت یدﻮﮐ
فلتخم ﺮب هﺰﯿگنر یاه یﺰتنسﻮتﻓ عانعن
یلفلﻓ
رامﯿت ﯿﻓوﺮلﮐ
ل a (μg.ml-1) ﯿﻓوﺮلﮐ
ل b (μg.ml-1) لﯿﻓوﺮلﮐ
لﮐ (μg.ml-1)
راچﻮﯿب مﺪﻋ
فﺮصم راچﻮﯿب 27
/
7 b
43 /
2 a
72 /
7 b
فﺮصم راچﻮﯿب 34
/
7 a
82 /
2 a
43 /
8 a
یاهدﻮﮐ یلآ و یتسﯾز مﺪﻋ
فﺮصم دﻮﮐ 17
/
7 b
44 /
2 a
31 /
7 b
یمرو تسﻮپمﮐ 11
/
3 a
83 /
2 a
94 /
8 a
سانﻮمودﻮس 10
/
7 b
31 /
2 a
71 /
7 b
ﺮتﮐابﻮتزا 44
/
7 b
34 /
2 a
08 / 8 ab
اﺰﯾرﻮکﯿم 39
/
7 b
71 /
2 a
11 / 8 ab
رد ﺮه نﻮتس نﯿگناﯿم یاه یاراد لقاﺪﺣ کﯾ فﺮﺣ کﺮتشم ﺮب یانﺒم نﻮمزآ ردLSD
حطس لامتﺣا 7 ﺪصرد یاراد توافت ینعم یراد یمن .ﺪنشاب
یم ناوت رثا تبثم هدافتسا زا یمرو تسوپمک یور
هزیگنر یاه یزتنسوتف گرب
ار نیا هنوگ طابنتسا درک هک
هدمع تابیکرت هنادگنر
یاه یزتنسوتف یاراد
راتخاس
ینژورتین
،دنتسه مه نینچ نژورتین راتخاس یلصا یمامت
اهدیساونیمآ رد
نیئتورپ اه و یبرچ اه یم دشاب هک هب ناونع
تابیکرت یراتخاس
تسلاپورلک تیلاعف
یم دننک و رد
تیاهن ثعاب شیازفا نازیم لیفورلک رد
هایگ یم ددرگ
(
Badr & Fekry, 1998
.)
ًلاامتحا فرصم ریداقم بسانم
یمرو تسوپمک زا
قیرط دوبهب تیلاعف یاه یبورکیم کاخ و
دیلوت میظنت هدننک یاه دشر هایگ طسوت نیا تادوجوم و
زین
یزاسدازآ یجیردت
رصانع ییاذغ رثؤم رد زتنس لیفورلک
دننام
،نژورتین نهآ
و میزینم و مه نینچ شیازفا رون بذج
هدش طسوت هایگ بجوم شیازفا نازیم لیفورلک گرب و
یگنیزبس گرب
هدیدرگ تسا . زا یفرط یاوتحم لیفورلک اب
رادقم رصانع هیذغت یا بذج هدش طسوت هایگ زا کاخ طابترا
دراد و ییاجنآزا هک یمرو تسوپمک لماش
رصانع ییاذغ
فرصمرپ و
یذغمزیر یم
؛دشاب هب نیمه لیلد رثا یتبثم رب
هیذغت
،یهایگ زتنسوتف و لیفورلک گرب و نازیم رصانع
تمسق یاه فلتخم هایگ دراد (
Theunissen et al., 2010
.)
جیاتن هب تسد هدمآ اب هتفای یاه نارگشهوژپ رد
هایگ
ناحیر تقباطم دراد (
Tahami Zarandi et al., 2010
.) رد
یشهوژپ نارگشهوژپ
راهظا دنتشاد هک یمرو تسوپمک
ببس شیازفا حطس و یاوتحم لیفورلک گرب رد هسیاقم اب
هایگ دهاش دش (
Mottaghian et al., 2010
.) شهوژپ یاه
،هباشم ریثأت یمرو تسوپمک یور
شیازفا نازیم هزیگنر یاه
یزتنسوتف رد
هایگ هشیمه
6راهب و عانعن یلفلف ار دییأت
یم دنک (
Ayyobi et al., 2013; Salehi Sardoei, 2014
.)
رد یشهوژپ ریثأت
قوف هداعلا راچویب رب هخرچ رصانع و
یریگولج زا
یوررده
،نبرک نژورتین و رفسف رد کاخ
هدهاشم دش و نارگشهوژپ نایب
دندرک هک راچویب یاراد
هنماد یا زا لکش یاه رصانع ییاذغ هدوب هک اب تعرس یاه
یتوافتم دازآ هدش و تاریثأت یتوافتم ار رب یزیخلصاح
کاخ دنراد (
Mukherjee et al., 2013
) و هب عبت نآ
بجوم شیازفا لیفورلک یم .دوش رد هعلاطم یا اب هسیاقم
ریثأت یاهدوک کیژولویب و
راچویب رب تافص کیژولویزیف
ایبول مشچ یلبلب جیاتن یکاح زا نآ دوب هک رثا لباقتم
راچویب و یاهدوک کیژولویب رب
لیفورلک لک ینعم راد دشن
یلاحرد هک رثا هداس نیا ود رامیت رب رادقم لیفورلک لک
ینعم راد .دش فرصم راچویب ببس شیازفا 61 یدصرد
لیفورلک لک
تبسن هب دهاش دیدرگ (
Yaghoby et al.,
.)2014
3 . 2 . نزو رت و کشخ گرب
جیاتن لصاح زا هیزجت سنایراو هداد اه ناشن داد هک اهنت رثا
یلصا یاهدوک یلآ و یتسیز و مه نینچ رثا راچویب رد حطس
لامتحا کی دصرد رب نزو رت
،گرب ینعم راد دش و ببس
شیازفا نزو رت گرب تبسن هب دهاش مدع(
فرصم دوک و
)راچویب دیدرگ لودج(
1 .) فرصم 60 نت رد راتکه راچویب
ببس شیازفا 10 / 96 دصرد نزو رت گرب تبسن هب مدع
فرصم نآ دیدرگ لودج(
1 .) جیاتن طوبرم هب هسیاقم
نیگنایم یاه فرصم یاهدوک یلآ
و یتسیز ناشن داد
لودج(
1 ) هک شیب رت نی نزو رت گرب رد عبرمرتم ( 00 / 901
مرگ رد )عبرمرتم قلعتم هب رامیت ازیروکیم فرصم
دوب هک اب
یاهرامیت یمرو
،تسوپمک رتکابوتزا
سانومودوس و توافت
1. Calendula officinalis
ینعم یراد تشادن و همه رد کی هورگ یرامآ رارق .دنتفرگ
نیرتمک نزو رت گرب طوبرم هب رامیت دهاش مدع(
فرصم
دوک یلآ و )یتسیز اب نیگنایم 11 / 603 مرگ رد عبرمرتم .دوب
مه نینچ جیاتن هب تسد هدمآ رد نیا شهوژپ ناشن داد هک
رثا یلصا و شنکمهرب اهدوک
و راچویب ثعاب شیازفا
ینعم راد نزو کشخ گرب رد عبرمرتم رد حطس لامتحا جنپ
دصرد دش لودج(
1 .) اب هسیاقم نیگنایم هداد اه صخشم دش
لکش(
6 ) هک نیرتلااب نزو کشخ گرب طوبرم هب رامیت
ازیروکیمفرصم + راچویب اب نیگنایم 37 / 27 مرگ رد عبرمرتم
دوب هک اب رامیت یمرو تسوپمک + راچویب توافت ینعم یراد
ناشن دادن لکش(
6 .) مه نینچ نییاپ نیرت نزو کشخ گرب
رد رامیت دهاش مدع(
فرصم دوک یلآ و +)یتسیز مدع
فرصم راچویب اب نیگنایم 32 / 96 مرگ رد عبرمرتم هدهاشم
دش هک اب رامیت سانومودوس +
مدع فرصم راچویب رد کی
هورگ یرامآ رارق دنتفرگ لکش(
6 .)
هب رظن یم دسر راچویب هب ناونع حلاصا هدننک کاخ اب
شیازفا یزیخلصاح
،کاخ طیارش یبسانم ار یارب دشر و
درکلمع هایگ هب دوجو هدروآ و مه نینچ هب تلع حطس هژیو
و یلاگچ راب دایز نآ (
Behnam et al., 2016
؛) ثعاب
شیازفا حطس هژیو لک کاخ و شیازفا تیعمج یبورکیم
کاخ هدش هک
ًاتیاهن بجوم شیازفا نزو رت گرب هقاس
هایگ عانعن یلفلف .دیدرگ راتخاس لخلختم
،راچویب حوطس
هژیو لااب و ییاناوت نآ یارب بذج داوم یلآ
،لولحم اهزاگ
و داوم یندعم لحم یبسانم ار یارب تنوکس بورکیم
،اه
دشر و ریثکت نآ اه
ًاصوصخم یرتکاب
،اه تسیمونیتکا اه
و
چراق زیروکیم یاه
رلاوکسوبرآ مهارف
یم .دروآ مه نینچ
یاوتحم دایز نبرک و یرادیاپ راچویب حطس داوم یلآ کاخ
ار شیازفا یم دهد هک دوخ شقن یساسا رد هخرچ رصانع
ییاذغ و دوبهب عبانم بآ لباق سرتسد یارب
،هایگ تیفرظ
یرفاب و نامتخاس کاخ
دراد (
Steinbeiss et al., 2009
.)
