19
یناریا روگ ددجم یفرعم (
(Equus hemionus onager
:تعیبط هب
علاطم ۀ قطنم یدروم ۀ
تظافح دش
ۀ ناتسا رد نارداهب دنملاک دزی
یربکا نسح
1*
یداهرف قداص دمحم ،
2این یبیبح مظعا ،
1روپ رکاش یلع ،
3
1 . سانشراك طيحم دشرا دزي ناتسا تسيز طيحم تظافح لك ۀرادا ،تسيز
2 . طيحم يارتكد يوجشناد تسيز
، يناريا گنلپزوي نمجنا
3 . ۀقطنم لوئسم تظافح
دنملاك ۀدش - نارداهب
:تفایرد خیرات 83
/ 3 / 1331 :شریذپ خیرات
0 / 2 / 1331
کچ ی هد
یناریا روگ هزورما یب رد
هنوگریز اه ایند رد روگ مک
اد ار تیعمج یرت تسار
و طقف هلوزیا یعیبط تیعمج ود دودح( هدش
911 -
011 أر رد نآ زا ) یقاب ناریا
یطیارش ینچ رد .تسا هدنام
، هاگتسیز هب هنوگ ددجم یفرعم و تراسا رد ریثکت اه
شی
، سپ شیاپ طرش اب
زاساهر زا
، شلات زا یمهم شخب اه
یم بوسحم یتظافح هیعلاطم ییا رد .دویش
، یقطنم رد تیعیبط هیب رویگ ددیجم ییفرعم دینیارف ۀ
تظافح دش ۀ دنملاک - یسررب نارداهب دش
ف یا یط . دنیار
، هامریت رد 1323 دادعت 18 لماش یناریا روگ 9
أر ،رن 0 أر کی و هدام أر
دام ۀ تیاس لحم زا غلابان گنت
انح رد عقاو رد دنملاک ۀقطنم تیایس هیب زیرهم باروگ زکرم زا لابق اهروگ یا .دندش اهر تعیبط
گینت اینح
لقتنم دندوب هدش یگدنز تیاس یا رد لاس ود تدم و
هدرک ندوب تسیز طیارش هک د کییدزن هقطنم تعیبط هب نآ یهاگ
تیسا ریت . شیایپ
زاساهر اهروگ رود کی یط هدش
ۀ هاتوک هامریت زا( تدم 1323
ات هامریت 1331 دهایشم قیرط زا ) ۀ
.تفریذیپ مایجنا هیقطنم رد یقتیسم
اهر اهروگ یعامتجا راتخاس وگلا هک داد ناشن هعلاطم یا جیاتن تفج عنام هدش
مت ریگ نایرن ما اه هدش تعیبط رد تسا
لاس ود یط و
یفرعم اهروگ یعقاو دادعت زا روگ رثؤم تیعمج ،شیاپ هدش
رتسگ .دوب رتمک رایسب ۀ
) ردایم هورگ( روگ یگناخ 3
/ 81281 دروآریب رایتکه
یلاحرد ،دش رتسگ هک
ۀ نادرگرس اهرن زا یکی یگناخ 2
/ 9321 هب .دوب راتکه رپ ،رن اهروگ یب تباقر لیلد
شنکا نآ اه طقن زا ۀ زاساهر
هدام زا رتشیب اه
لیلد یمه هب و دوب
، رطخ اه دیدهت ار نادرگرس اهرن رتشیب درک
زا ییکی ندیش یلت هب یتح و نآ
ایه .دیش ریجنم
هب دوب دنا تیعمج دشر ،هیاپ تیعمج ندوب ییاپ لیلد .
هب روظنم ایحا تعرس شیازفا تسیز رد هنوگ
نژ تییوقت یینچمه و هایگ ییکیت
روگ تیعمج اه
اهر دنچ دراد ترورض ،هدش أر
کیی لقادیح و هدام أر
تییعمج زا رین ایه
تییعمج ییا هیب رویشک رویگ ییعیبط
زاساهر هفاضا هدش .دوش
ژاو ه یاه لک ی د :ی
روگ قطنم ،ددجم یفرعم ،یناریا ۀ
تظافح دنملاک هدش .نارداهب–
:لوئسم ۀدنسیون*
: فلت 2893190 -
1391
E-mail: haenv@yahoo.com
1 . همدقم
هزورما هک یناریا روگ یرتمک
ار تیعمج نایم رد
هنوگریز اه راد ایند رد روگ دوجوم د
قبط رد ، ۀ
یتظافح
« ناتسآ رد ۀ ارقنا
» رارق خرس تسرهف رد
دراد
(IUCN, 2002)
تظافح دنمزاین ًادیدش و تسا
(
Tatin et al., 2003
روناج یا .)
، هزورما هک طقف
رد
ناریا دراد دوجو (
Ziaie, 2008
)،
رد رد هتشذگ
شخب ریا زا یعیسو اه نا
یم یگدنز تسا هدرک
یلو .
مین زا ۀ زوح و تیعمج تسیب نرق تسخن ۀ
راشتنا یا
هنوگ شخب رد اه
نوگانوگ ناریا
شچ شهاک ریگ
هتفای ( تسا
Lay, 1967
).
هب روط هزورما هک ۀرتسگ
تسیز ود هب نآ راشتنا قطنم ود رد ازجم هاگ
ۀ تحت
طیحم تظافح نامزاس تیریدم ناریا تسیز
دودحم
هدش هک تسا قطنم لماش
ۀ تظافح دش ۀ رد روگ مارهب
هریخذ و راف ناتسا تسیز هاگ
رک ۀ ناتسا رد ناروت
( تسا نانمس
Tatin et al., 2003; Ziaie, 2008
ریغ .)
یاط رد هنوگ یا زا یکچوک تیعمج ،ناریا زا تسا هدش یفرعم تعیبط هب ًاددجم زین ناتسبرع (
Moehlman et al., 2008
.)
هتشذگ رد هاگتیسیز نداد تسد زا
ایه لاغیشا و
هلگ طسوت عتارم
اه ماد دییدهت لیماوع زا ییلها اه
هدویب نارییا رد روناج یا تیسا
(
Ziaie, 2008
ییلو ،)
یب راکش یور ۀ نآ اه هم دیاب ار ییا دوبان لماع یرت
ین رد هنوگ
( تسناد ریخا نرق
Lay, 1967; Tatin et
al., 2003
ًاتدمع هک ) فده اب
دصاقم ای تشوگ فرصم
یکشزپ یم ماجنا هدش
( تیسا
Harper, 1945; Tatin
et al., 2003
رد .) لاییس 1320 تییظافح نامزاییس ،
طیحم هب تفرگ یمصت تسیز تییعمج شیازفا روظنم
ایحا و یناریا روگ هاگتیسیز رد نآ
یخیرایت ایه ،شا
رد ار ترایسا رد رویگ شروریپ و رییثکت تیایس یلوا یقطنم ۀ تیظافح دیش
ۀ دینملاک - دزییی ناتیسا ناردایهب
سیسأت دنک (
Hamadanian, 2001
یازا .) ًاعومجم ،ور 2
أر لماش( روگ 8
و رین 8 هرییخذ زا ار )هدایم هایگ
تسیز رک ۀ هدینز نارویت دودیحم رد و رییگ
ۀ رویصحم
132 اهر باروگ راتکه دندرک
لیصاف رد . ۀ
لایس ایه
1320 ات 1322 هیب بارویگ تیایس تیعمج دادعت 21
أر لاس یط .تفای شیازفا ریخا اه
، 9 رگید تیاس
اهروگ زا هدافتسا اب روشک رد دلوتم
هدش دودیحم رد ۀ
هار دزی باروگ دادعت و دش زادنا
روگ یقطنم رد زین ۀ
تظافح دش ۀ دنملاک - دش اهر نارداهب دن
.
زا رظن (IUCN
1332 ترایبع ددیجم ییفرعم ،)
ا هیقطنم رد هنوگ کی ایحا ارب شلات زا تس ا
هیک
زوح زا یشخب ینامز ۀ
هدویب نآ یخیرایت راشتنا تیسا
،
هزورما یلو روبزم ۀنوگ
هدیش ریقنم هدودیحم نآ رد
تییسا . شلاییت زا یییمهم شییخب ددییجم یییفرعم
اییه
ییم بوسحم ایند رد یتظافح دویش
، زا ایم شیناد ایما
تسیز تیعمج یسانش
اه
ًاددجم یفرعم دودیحم هدش
( تیسا هدینام یقایب
Saltz et al., 2000
دینیارف رد .)
شییحو تایییح ددییجم یییفرعم
، شلاییت اییه رییب ًاییمومع
هدامآ ییلوا ارجا و زاس ۀ
حریط ایه ددیجم ییفرعم
زکرمتم هدیش (
Ralls et al., 1992
شیایپ هیب و )
ایه
زاساهر زا سپ یم رتمک هجوت
( دوش
Beck et al.,
هکنآ لاح .)1994
، شیاپ یشخب وریپ ریه زا ییساسا ۀژ
ب هک تسا ددجم یفرعم ه
ییا ایوعا اریب صویصخ
یم هیصوت هداوناخ ( دوش
Kaczensky et al., 2007
.)
تاعلاطا دوبمک ۀرابرد
هبنج اه ناویح راتفر
زاساهر زا سپ
، دایز ریثأت ،شنکارپ وگلا ریظن رد
دهاوخ هنوگ کی ددجم یفرعم تیقفوم تشاد
(
Saltz
et al., 2000
ددجم تیعمج شیاپ .)
ًا سپ هدش یفرعم
ر زا شور یبایزرا ناکما ، زاساه ی
هارف ار یم
دنک هیک
ددجم یفرعم تیسا هدیش مایجنا شور نآ هیب
اریب و
هژورپ اه برجت زین رگید ۀ
دیهاوخ هارف دیفم دریک
(
Saltz, 1995
ایییحا هییچرگا .) هیینوگ تیییعمج
اییه
بیسآ هژورپ یلصا فده هدید
اه ددجم یفرعم
،تسا
هژورپ یا ایه اریب ییمنتغم تیصرف تایعلاطم مایجنا
کییژولوکا اهدینیارف نویماریپ یشیامزآ زیین
دایجیا
هاوخ ن د درک (
Francois et al., 1996
.)
یییداحتا ۀ عبایینم و تییعیبط زا تییظافح یناییهج
ییعیبط
(IUCN)
، هژورییپ تییقفوم دوییبهب ارییب
اییه
شیحو تاییح ددجم یفرعم
، ار هیلحرم رایهچ مایجنا
هیصوت هدرک ( تسا
IUCN, 1987
) لحارم یا . یش
لما
علاطم ۀ ناکما لحرم ،حرط ارجا یجنس ۀ
هدایمآ زایس
زایساهر ، زایساهر اریب تایناویح باختنا و تیاس هک تسا زاساهر زا سپ شیاپ و تعیبط رد تاناویح یم یبایزرا ار زاساهر تیقفوم نازیم .دنک
اما ًلاویمعم
لحرم هس هب ۀ
هیلوا ییم رتشیب هجوت یلحرم و دویش
ۀ
یم زایساهر زا سپ شیاپ ییم عیقاو تیلفغ درو
دویش
(
Ralls et al., 1992
یارباینب .)
، جیایتن هیلاقم ییا رد
لحرم هب طوبرم یتامدقم ۀ
همانرب یا مراهچ
، ب یسار ا
تیسخن لایس ود رد هدیش ایهر اهروگ رمتسم شیاپ یقطنم رد زایساهر زا سپ ۀ
دیش تیظافح ۀ
دینملاک -
دزی نارداهب
، صویصخرد دیناوتب ایت تیسا هدیش هیئارا
ت و راتخاس ایهروگ تییعمج تارییغ
یتامدیقم یباییزرا
هئارا دنک باج زا و ه ییاج اه نآ ایه شرازیگ دروآریب
ویس کیی زا ،شهوژپ یا زا فده .دهد
، شور یییبت
هدامآ ژورپ ارجا و زاس ۀ
ناتسا رد روگ ددجم یفرعم
دزی
، رگید وس زا و
، یئارا ۀ هایتوک شیایپ جیایتن تدیم
هقطنم رد هدش زاساهر تیعمج تسا
. هیکنیا هب رظن
ایییحا ء هیینوگ ددییجم یییفرعم و
اییه ارییقنا لاییحرد
،
هزورما
، طییحم تیظافح نامزاس راک روتسد رد
تیسیز
شهوژییپ یییا اهدرواتییسد ،دراد رارییق یییم
دییناوت
،
هنوگ ندنادرگزاب صوصخرد
اه رد ًلابیق هیک یقطانم هب
هتشاد رووح نآ
دنا ترورض و اه شیپ یینیب ریذیپ رد
تییهج یییا
، ریوییصت و ناریدییم هییب یییلمع و یییملع
ناسانشراک دینک هئارا
یینچ رتدیمآراک اریجا هیب و
همانرب اه لاس رد یی کمک یتآ اه
دنک .
2 . شور و داوم
اه
2 . 1 . قطنم ۀ هعلاطم دروم
ییقطنم ۀ تییظافح دییش
ۀ دیینملاک - تعییسو اییب نارداییهب
883111 رد راتکه
21 رهیش قریش بونج رتمولیک
یقاو زیرهم ناتسرهش رد و دزی زا شییب .تیسا هدیش ع
هاگتسیز ار هقطنم زا یمین
،تایعافترا ار یقبام و یتشد اه
هیاسهوک هست و اه یم لیکشت اهروهام یعایفترا ۀینماد .دینهد
هقطنم 3831 - 1211 طیسوتم و دازآ اییرد حطس زا رتم
یگدنراب 2 / 02 یلیم دروآریب رتم یسدنهم( تیسا هدیش
ا ن
،ناریا عماج رواشم 1321
هم .) یرت هنوگ اه یهایگ
هییینمرد هیییقطنم
Artemisia sieberi
، مدییینگ لیییگ
Centaurea sp
نوگ ،
Astragalus bakaliensis
گج ،
Carex phsodes
سحریم هلاک ،
Acantholimon sp
،
شکناورایک
Atrophaxis dimorophyostegia
، رییجنا
یهویک
Ficus johannis
یهویک مادایب ،
Amygdalus
scoparia
.تییسا ییهم ییسپ یرییت هییقطنم نارادنات
لع راوخ وهآ دننام ینا
Gazella subgutturosa
و لک ،
زب
Capra aegagrus
و چوق ، شیم
Ovis orientalis
و
همعط ناراوخ یناریا گنلپ دننام ی
saxicolor Panthera
pardu
، ریییگ
Canis lupus
لایییکاراک ،
Caracal
caracal
ییایییسآ گیینلپزوی ،
Acynonyx jubatus
venaticus
گ و بر ۀ یشحو
Felis sylivstris
دنتسه و
هم زا کبک هقطنم ناگدنرپ یرت
Alectoris chukar
،
وییییهیت
Ammoperdix griseogularis
رقرقاییییب ، ۀ
کییش هایییس
Pterocles orientalis
گنییس ، ییشچ
رتیییسکاخ
Lanius excubitor
هیییجیلد و
Falco
tinnunculus
یم ار ( درب مان ناوت
Yazd Department
of the Environment, 2002
)
2 . 2 . راک شور
یا ماجنا ارب شهوژپ
موب یلک طیارش ادتبا ، یتخانش
و باروییگ تیاییس ود )یتییسیز و یییکیزیف(
گیینت ایینح
تیاس(
اه یقطنم رد ییناریا رویگ شروریپ و رییثکت ۀ
تظافح دش ۀ دنملاک - یسررب )نارداهب دش
ییسررب رد .
اهرتماراپ یا
، همعط ،یهایگ ششوپ ت و راوخ
تاضراع
تفرگ رارق هجوت دروم یناسنا دن
زا هیقطنم ود طیارش و
.دش هسیاقم روگ یگدنز طیارش داجیا رظن خیراییت رد 12
/ 2 / 1323 دادییعت 18 أر روییگ
لماش( یناریا 9
أر ،رن 0 أر کی و هدام أر
دام ۀ
تیاس لحم زا )غلابان گنت
انح قطنم رد عقاو ۀ
تظافح
دش ۀ دینملاک - ناردایهب رد
ر تیعیبط ییا .دندیش ایه
و هدش لقتنم تیاس یا هب باروگ زکرم زا لابق اهروگ زا سپ .دندوب هدرک یگدنز تیاس یا رد لاس ود تدم هامریت( لاس ود یط تعیبط رد هنوگ زاساهر 1323
اییت هاییمریت 1331 دهاییشم شور هییب اییهروگ شیاییپ ) ۀ
هیتفه ود ریه هیک بییترت یدب .تفرگ ماجنا یقتسم کی
،راب و رووح اب تسج
و رویوح طایقن ،هقطنم رد وج
اهروگ اب نایکم تیسیس ( ینایهج یبایی
و تیبث )GPS
یعامتجا راتخاس نآ
اه یم تشاددای هیب هیجوت ایب .دش
و دریف یخیشت ،هدیش زایساهر ایهروگ یک دادعت نآ یهورگ رد یا زا شیپ راک یا .دوب کمم اه
تایعلاطم
بیسا شیایپ
اییه ناتییسلوغم رد یکیسلاوژرپ ییشحو
وص ( دوب هتفرگ تر
Kaczensky et al., 2007
.)
رد دنچ سر اب ،تیاهن هرتیسگ بدیحم یعلیض
ایه
هییکنیا زا نایینیمطا ارییب .دییش هبییساحم اییهروگ یگناییخ دنچ ناشن بدحم یعلض رد هینوگ ییعقاو هایگنلاوج ۀدنهد
هیامن ،تسا هدوب هعلاطم تدم
ییشاوح رد رویگ رووح اه
یسرت ۀدودحم زا جراخ و تسج هدش
، یینچمه .دیش وجو
ییبآ عبانم ریاس و اهروگ ۀدافتسا دروم یبآ عبانم تاصتخم اریچ و رویوح طاقن ۀلصاف رثکادح و دش تشادرب هقطنم نآ ییکیزیف عباینم اهرتماراپ .دش هبساحم یبآ عبانم زا اه
هاگتسیز یتسیز و
هاگتیسیز ییا تیعضو ینچمه و اه
ایه
یسررب یناسنا تاضراعت هب تبسن دش
3 . جیاتن
ییقطنم رد روییگ زاییساهر ۀ
تییظافح دییش
ۀ دیینملاک -
قباس هب هجوت اب ،نارداهب ۀ
قطنم رد نآ راشتنا یخیرات ۀ
( روبزم
Ghalamsiah, 2006
بویسحم ددجم یفرعم ،)
یم کیل .دوش
، دینیارف یبسن ندش ینلاوط هب هجوت اب
( یییلبق تیایییس رد تراییسا رد ریییثکت 11
)لایییس و
رگ دروم رد هک یتلاامتحا ییلها هب شیا
ریییغت ،ندیش
هیذغت راتفر رد ایب هیلباقم ،ناوییح ا
هیمعط ناراویخ و
ییم ایسحا ییکیتنژ و رایتفر تلاکشم ریاس ،دیش
زاساهر رد
هیلپ شور هب تعیبط هیب ایی و ا
یترایبع
مرن زاساهر ماجنا1
دش بیترت یدب .
، لایس رد ادیتبا
1322
، یعییسو ًاتبیسن تیاس هب روگ تیعمج کی یب
ه
مان ت گن
،انح هیقطنم یعیبط طیارش هباشم یطیارش اب
،
هییب دودییحم فرییط ود زا هییقطنم یییا .دییش لییقتنم بیش اه ،دویب روصحم رگید وس ود زا و یناتسهوک
هرتیسگ رد ایهروگ اریز
ایه قطاینم زا دویخ یگنایخ
بانتجا بیشرپ یم
دننک (
Kaczensky et al., 2008
) .
تیاهن رد
، یگدنز لاس ود زا سپ ندرک
آ رد ،تیایس ن
تعیبط رد اهروگ اهر
دش دن لودج(
1 .)
هدام هورگ ایب دیایش( دنتیشاد رتیشیب شنکاریپ اه
هورگ تفای فده
هدرتسگ شنکارپ یا هتبلا .)دیدج اه رت
یب رن زا یکی ندش لت بجوم و دوبن رطخ نادرگریس اه
هب .دش بآ ندیشون یح یبادنام یضارا رد نداتفا ریگ تلع
م یا جیاتن نادرگریس اهرن داد ناشن هعلاط
زا
لودج اسارب 8
زا نادرگریس اهرن زا یکی هاگنلاوج
یتکن .دوب رتمک ردام هورگ ۀ
ود هیکنیا بیلاج أر
زا
تشه زا سپ هدام اهروگ زا تیعیبط رد یگدینز هایم
دیش ادج هورگ دن
دودیح یتفایسم ییط زا سیپ و 81
دزییی هارییگرزب زا روییبع و رتمویلیک -
تیاییس هییب ناییمرک
ییگ نآ دییلوت لییحم هییک( بارو
اییه .دنتییشگزاب )دوییب
1 Soft-release
لودج 1 .
سیاقم ة
تیاس‌اب)ردام‌تیاس(باروگ‌تیاس گنت
انح
لاس‌نایاپ‌رد 1982
تیاس‌مان روگ‌دادعت
)سأر(
تحاسم
)راتکه(
یهایگ‌ششوپ
هیذغت‌شور
همعط
ناراوخ
باروگ 83
131 دیدش بیرخت
ششوپ دقاف و یتسد ۀیذغت
همعط دقاف راوخ
گنت نح ا 11
211 کارت اب هنمرد پیت
39
% 31 یتسد % - 21 یعیبط ارچ % رگ
- گنلپ
لودج 1 .
(یزاساهر‌لوا‌لاس‌رد‌اهروگ‌هاگنلاوج‌و‌شنکارپ‌نازیم 1983
)
هورگ‌ةزادنا هاگنلاوج‌ةلصاف
گنت‌زا
انح
)یزاساهر‌ةطقن‌زا‌شنکارپ‌نازیم(
هاگنلاوج‌تحاسم
)راتکه(
تاظحلام
2 أر ( 1 ،رن 0 هدام و 1 )غلابان تیاس رواجم
گنت انح 3
/ 81281 -
1 أر رن 93
رتمولیک -
مهب رد هام 1323 دش لت
1 أر رن( رن لگنج ناب )ی 2
/ 82 رتمولیک 2
/ 9321 -
8 أر یچولب رن( رن
و گنت انح ) 1
/ 39 رتمولیک ب -
ه باج لیلد ه هاگنلاوج دایز ییاج
هزادنا .دشن ریگ
لودج 9
.
وگ‌یعامتجا‌راتخاس یزاساهر‌زا‌سپ‌اهر
فیدر
روگ‌درف
ناتسبات 1983
ناتسمز‌و‌زییاپ 1983
راهب
1931
ناتسبات 1931
ناتسمز‌و‌زییاپ 1931
راهب
1931
1 بلاغ رن
زاساهر
*
*
*
*
*
8 نایدام
1 زاساهر
*
* * و نامیاز
*
*
3 غلابان
- -
- دلوت
*
*
2 نایدام
8 زاساهر
هب تشگزاب باروگ تیاس ز
رد یگدن باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس
9 نایدام
3 زاساهر
هب تشگزاب باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس رد یگدنز
باروگ تیاس نامیاز
0 نایدام
2 زاساهر
*
*
*
*
*
2 نایدام
9 زاساهر
*
*
*
*
*
2 ایدام
ن 0 زاساهر
*
*
*
*
*
3 دام
ۀ غلابان زاساهر
*
*
*
*
*
11 رن
8 زاساهر
مهب رد 1323
دش لت -
- -
-
رن 11 3
رن(
لگنج ناب زاساهر )ی
اهنت اهنت
اهنت هدنز اهنت
و ریگ دش لقتنم
رن 18 2 رن(
گنت انح زاساهر )
رن اب هارمه 9
اهنت اهنت
اهنت اهنت
13 رن 9 )یچولب رن(
زاساهر رن اب هارمه
هب تشگزاب 2 باروگ تیاس -
- -
: *
تسد رد یگدنز ۀ
یگداوناخ
لودج 4 .
تسیز‌یاهرتماراپ
هاگنلاوج‌رد‌یهاگ
اه قطنم‌رد‌هدش‌یزاساهر‌یاهروگ‌ی ة
دنملاک -
نارداهب
تسیز‌یاهرتماراپ
یهاگ
هورگ 8
یسأر
( 1
،رن 6
و‌هدام 1
)غلابان
1
رن‌سأر
لگنج‌هاچ‌رن(
)یناب
1
سأر رن
گنت‌و‌یچولب‌رن(
)انح
)دصرد ( بیش 11
- 1 9
- 1 11
- 1
)رتم( عافترا 1211
- 1211 1211
- 1991 1211
- 1011
یهایگ پیت هنمرد
- یشحو وهاک
هنمرد - نوراط
هنمرد - ینابایب روش هنمرد
- یشحو وهاک هنمرد
- خیسوج
یبآ عبانم زا هلصاف رثکادح (
)رتمولیک 3
/ 18 9
9
زا هلصاف لقادح تنوکس
هاگ )رتمولیک(
18 1.0
2
زا هلصاف لقادح هتلافسآ
)رتمولیک( هارگرزب و 2
1.0 1
لع راوخ ه موب وهآ
- شوگرخ وهآ
شوگرخ
یلها ماد -
-
لکش 1 .
تیاس‌تیعقوم
اه یزاساهر‌زا‌سپ‌اهروگ‌شنکارپ‌و‌هقطنم‌رد‌ریثکت‌ی
لاییس رد 1331
هداییم هورییگ هاییگنلاوج رد اییه
شن هدهاشم رییغت هوریگ .د
8 یسأر ناییاپ ایت ایهرن ی
یدروریییف 1331
و یییه هاریییمه رد
لیییصاف ۀ 1 / 39
تیاس زا رتمولیک گنت
انح یم یگدنز دندرک
. سسیس دیش ادیج ه زا
؛دن دودیحم هیب ییکی ۀ
تیایس روایجم
گنت انح روخیشبآ فاریطا رد یتدم رگید و تشگزاب
هلییصاف رد عییقاو یکتروییپ 2
/ 82 رتموییلیک گیینت
ایینح
یگدنز درک سسیس و تفایسم ییط ایب
11 و رتمویلیک
دزی هارگرزب زا روبع -
لیحم( بارویگ تیایس هب نامرک
.تشگزاب )شدلوت تیییاهن رد
، لاییس ادییتبا رد 1331
، رادا لییک ۀ
طیحم هاچ رن دزی تسیز لگنج
ناب ی ار هدنز هیب و ریگ
رویگ ترایسا رد رییثکت تیاس
، تیشگنا جنیپ رد عیقاو
هوکربا
، لقتنم .دریک یفرعم رویگ تییعمج هدیش ی
، ایب
نامیاز دروم کی باستحا
، هوریگ کی لماش 2
یسأر ی
( 9 و هدام 1 و رن 1 کی و )غلابان أر
رن( نادرگرس رن
گنت انح دش )
4 . هجیتن و ثحب یریگ
علاطم ۀ هژوریپ زا ییکی هیب طویبرم جیایتن ریضاح ایه
را ار ناریا رد ددجم یفرعم ا
هئ ییم .دینک ایهروگ ایقب
زا سپ دودح ر زا دعب لاس ود زاساه
، هیک یتیعمج زا
نایشن ،دیندوب هدیش دیلوتم تراسا رد لاماک داد
اریب
ینچ یتامادقا هب
روظنم رتیسگ ایحا ۀ
ییا یخیرایت
روشک رد هنوگ ییم
هیمانرب ناویت دریک زییر
تییقفوم .
هژورییپ ییینچ اییه
یی اییسارب دارییفا دییصرد
یییرعت
یم لحرم رد دنناوتب هک دوش ۀ
ای زاساهر زا سپ شیاپ
اپ لقادح ( دینبای ایقب تسخن لاس نای
Fonturebel &
Simonetti, 2011
) هژورپ یا . روآداز نازیم ثیح زا
رم و و ،لایح ییا اب .تسا هدوب قفوم دنملاک رد ریم ثیعاب بارویگ رویصحم تیایس هیب رویگ هیس تشگزاب
یم کش اب هژورپ یا تیقفوم هک دوش ور
هب ور .دوش
یییم اییهروگ رتییسگ دیینناوت
ۀ یارییش زا یعیییسو ط
لیمحت ار ییطیحم دیننک
(Zhirnov & Ilyinsky,
1986)
هاگتسیز رد یتح و اه
ی رییقف یهایگ ششوپ اب ی
اهامد و رایسب
دینبای اقب مرگ ای درس
(Saltz, 1995)
.
یمهزا هنوگ زا روگ ،ور اه
طایقن ریایس رد هیک تسا یی
زین ایند تیقفوم تایبرجت زیمآ
نآ ددیجم ییفرعم زا
تعیبط هب
، هیب رویظنم حا نآ ایی
، دراد دویجو
؛ دیننام
هریخذ لیئاریسا رد ویگن ارحیص و نومار تعیبط هاگ
(Saltz, 1995; Saltz et al., 2000)
یااییب . ،لاییح
شلات ینچ تیقفوم اه
شیاپ نوهرم یی اه
درتیسگ ۀ
( زاییساهر زا سییپ تیییعمج
Ralls et al., 1992;
Kaczensky et al., 2007
شلات و ) اه
طیحم و ناناب
ناریدم راکش زا ریگولج ارب نآ
اه .تسا ،هنافیسأتم
هک یلبق شلات رد
هد ۀ 1391 روگ ددجم یفرعم ارب
شویخ شیحو تاییح هایگهانپ هب ،دیش مایجنا قلاییی
یلع هیهد طیساوا ایت اهروگ روآداز و اقب غر 1321
،
هب تلع تییاعر ندریکن لاایب دراویم
، زا سیپ تییاهنرد
ود هب کیدزن تسکش اب ههد
ور هب ور دش (
Harrington,
1977; Tatin et al., 2003; Ziaie, 2008
.)
هژورپ تیقفوم اه
تلاایقتنا و لیقن هیب طویبرم
ًلاومعم ناروناج هب
زادنا ندوب رزب ۀ
ییادیتبا تیعمج
تییسا طبترییم
(Armstrong & Seddon, 2008)
،
یااب هینوگ داییز دادیعت یمأت ،لاح ایه
روکذیم
، هیک
هت یتظایفح تاقبط رد ًلاومعم دیید
دینراد راریق هدیش
(Philips et al., 2005)
، کممریییغ یییتح و راوییشد
لدم جیاتن اما .تسا
ِ زاس ینتبم ریب 189 زا تییعمج
هنوگ اه یبوینج اقیرفآ رد نارادناتسپ لتخم
، هیک
تحت هباج ییاج رارق هتفرگ
،دندوب ییم ناشن دیهد
32
دصرد شلات یا اه
تیقفوم تسا هدوب زیمآ شلات ؛
ییاه
هک تیعمج اب ًاتدمع اه
زا رتمک 19
هدیش زایغآ دریف
.تسا
، یاربانب هفاضا
ندرک تییعمج هیب دییدج دارفا
لاس رد کچوک اه
رییخا دیشر خرین شیازیفا ثیعاب
همانرب یا تسکش زا ریگولج و هنارس
تیسا هدیش اه
(Van Houtan et al., 2009)
.
هیینوگ یعاییمتجا راییتفر وییگلا زا علاییطا اییه
رایسب رسمهدنچ تسا هم
. ینامز رین یکدینا دادعت هک
تفج تصرف بلاغ دینبایب ریگ
، نورد رتیشیب زییمآ
یییم دوییش رد و و یییکیتنژ لییماوع یطیارییش ییینچ
تییعمج ارقنا رد یکیفارگومد رثؤیم کیچوک ایه
( دویب دنهاوخ
Nunney, 1993
رویوح هیب هیجوتاب .) 0
یم راظتنا ، زاساهر نامز رد غلاب نایدام روآداز تفر
شیب رود رد رت ۀ
هدهاشم شیاپ دوش
هکنآ لاح ، طیقف
هدام زا یکی اه
نایمیاز دریک دیش ثیعاب ریما ییمه و
دنور تیعمج شیازفا دینک
تییقفوم .دیشاب هتیشاد
وییگن ناییبایب هییب هدییش یییفرعم اییهروگ یلثمدیییلوت (
Negev
تیسخن لایس جنپ رد زین لیئارسا بونج رد ) ( دوب ییاپ 1
- 2 / 1 هب دازون رد هدام ره ازا ،)لایس ره
هب دعب لاس جنپ رد هکنآ لاح 9
/ 1 - 1 تیفای شیازفا
(
Saltz, 1995
.) ناییدام هورگ زا اهرن ندشرود ایه
تیسا یکمم
تیییعمج رد اییهرن دیدییش یییبلطورملق زا یییشان اییه
دیشاب ییشحو اهرخ کچوک
(Rubenstein, 1986)
.
یعرد درتسگ راشتنا ،لاح ۀ
و زایساهر لحم زا اهروگ
اقب نآ اه لباق رونایج ییا لاایب تیی ار
هلیصاف اریب
یبآ عبانم زا تفرگ هیب
رویظنم توایفتم عباینم تفایی
ناشن یم دهد (
Kaczensky et al., 2008
) یینچمه .
تشگزاب 3
رد زیین )بارویگ( دیلوت لحم تیاس هب درف
دوخ عون روخرد
هجوت ،تیشگزاب ییا رد .تیسا یمه
ۀ
زا بادنام رد هک ینایرن ینچمه( دارفا یفر ییب
زا )ت
دزییی رییطخرپ هارییگرزب -
روییبع ناییمرک دییندوب هدرییک
.
یمهزا همانرب رد ،ور اه
روشک رد هنوگ زاساهر یتآ
،
تینما ۀطوحم دودحم نایم ۀ
و زایساهر لیحم
دیلوت
ناروناج یا درویم دیاب
یینچمه .درییگ راریق هیجوت
دیابن دراوم یا رد اهروگ زا تظافح ًافرص
قطاینم هیب
دودییحم هدییش تییظافح دوییش
و تییسا مزلا قطایینم
هیییشاح ربراییک زا لااییمتحا هییک ا اییه
یتواییفتم
رادروخرب دنویش هتفرگ رظن رد زین دن (
Kaczensky et
al., 2011
.) یییسررب لییماوع
رثؤییم یییطیحم رد
تیییقفوم
ییایسآ روگ تیعمج روآداز
ًاددجم ییفرعم هیب هدیش
هریخذ نومار تعیبط هاگ طیارش داد ناشن لیئارسا رد 1
1 Ramon Nature Reserve
کشخ یلاس
، ب ه اهروگ رادراب نارود رد هژیو
، زادینا و ۀ
ییعت لماع ود هیاپ تیعمج دیننک
ۀ روآداز تییقفوم
هدوییب اییهروگ دیینا
(
Saltz et al., 2006
).
ود یییا
تیدودییحم
، هرود و هیییاپ دیینا تیییعمج ییینعی اییه
ینلاوط یلاسکشخ
، ژورپ رد ۀ قادیصم ه هعلاطم دروم
تشاد دیاب یاربانب هب
ویحن یبیسانم تیریدیم
دنویش .
هب غر ییایسآ یشحو اهرخ هکنآ
، ریایس ایب ایق رد
ییه هداوناییخ اییه دوییخ
، طیارییش اییب هییهجاوم ارییب
تسیز شییپ یطیحم یینیب
ریذیپان راگزایس تردیق زا
رتییشیب دیینرادروخرب
(
Kaczensky et al., 2007
،)
تیعمج اه هینوگ ییا کچوک
، زویح هیک ۀ
شنکاریپ
تاناسون ربارب رد ،دنراد ه دودحم و یطیحم لماوع
بیسآ یعیبط دج اهدادخر ریذپ
دین (
Kaczensky
et al., 2011
یمهزا .) ایهروگ یگتسباو هب هجوت اب ،ور
ناتسبات رد یبآ عبانم هب ایه
هیب دیح زا شییب رایشف و
میشچ( اهروخیشبآ فارطا رد عقاو عتارم ۀ
هایچ و رییش
بآ و اپرپ ییذغت ،)نادیخیرمک رابنا
ۀ رد ییکمک یتیسد
اسکشخ طیارش هب یل
نایمز ایت ناریحب زا رویبع روظنم
ایییحا تیییعمجریز لیکییشت و تیییعمج اییه
ددییعتم
هب رورض یم رظن
.دسر
هناییشن هیییه ،شیاییپ نارود یییط ا
زا ییلمح ۀ
همعط ناراوخ ب ، ه رگ صوصخ
، هب نآ اه ب ه .دماین تسد
ینوگریز رخرویگ ،هیکنآ لاح ۀ
ییشحو بیسا و نلاویک
ناتسلوغم رد یکسلاوژرپ 82
دصرد هیشلا ایه راکیش
لیکشت ار رگ یم
داد دین ًاتدیمع هیک هریک
ایه یمعط ۀ
رگ ایه دیندوب هدیش
(Enkhsaikhan, 2002)
هیتبلا .
همعط لیلاد زا یکی هک تسا رکذ نایاش داییز راویخ
رگ ایه هریک زا ایه بیسا ایه
ًاددیجم یکیسلاوژرپ
همعط ییاپ یناوارف و ک عونت ،هدش یفرعم اه
رگید
ارب رحم یلماع هک دوب هیلمح
هریک هیب بیسا ایه
( دوییب هدیش هتخانیش ییشحو
Van Duyne et al.,
زا ییلاایب کاریت و عوینت دنملاک رد هکنآ لاح .)2009
،ویهآ لیبق زا ریوک قطانم رد دوجوم نارادمس عاونا هک دراد دوجو زب و لک و شیم و چوق ییم ببس
دویش
رگ هلمح ایهروگ هیب ایه
دویش ریتمک ییعرد .
،لایح
ظن رد تیمها عماج تفرگ ر
ۀ همعط اه و همعط ناراویخ
هطوبرم
، یمانرب هینوگره زایغآ زا شیپ ۀ
ددیجم ییفرعم
روشک رد رخروگ
، هیتفرگ راریق دییکأت درویم تیسا
ایت
هیامرس ینچ راذگ
،ییاه و داز ندیش رادییاپ زا شیپ
هب ،هنوگ تیعمج و دلو ببیس
یلمح ۀ هیمعط ناراویخ زا
.دورن یب ییعلاطم ۀ دییقم یبایییزرا هییب ور شیییپ ژورییپ یتام
ۀ
روکذم یم دزادرپ تییقفوم زا ناینیمطا لوصح ارب و
رویگ تییعمج .تیسا زایین رتیشیب نایمز شلات یا کچوک رایسب دنملاک رد دوجوم تسا
لماوع ربارب رد و
بیسآ یطیحم و یتیعمج ددعتم یفداصت ریذپ
تسا و
کش نودب
، اییحا اریب
، تیریدیم و تیبقارم دینمزاین
دییج تییسا یییمهزا . یپ ،ور
یییم داهنییش هییک دوییش
شلات دج اه یه تییعمج ییا شیاپ ارب
ناینچ
همادا دبای اهرتماراپ و نوگانوگ
و یتیعمج هباج
اج یی
هب دارفا تقد بیصن کیش نودیب .دویش تیبث و لرتنک
هب زهجم اهدنبندرگ یمGPS
رد ییساسا یماگ دناوت
نآ اقب شیاپ تهج اه
هیب .دشاب هقطنم یا رد ،هولایع
کاریپ هب رظن دودیحم رد گینلپ و ریگ شن
ۀ ،روکذیم
هشلا هنوگره تفای تروصرد اهروگ زا ا
، یسررب ایه
ینیمز و ریم تیلع زا نانیمطا بسک ارب یلیمکت ۀ
همعط هب رورض راوخ یم رظن
.دسر
ییفرعم اهروگ یمامت ،رگید وس زا هیب هدیش
قطنم ۀ تظافح دش ۀ دنملاک - هداز نارداهب اه
روگ هس
دنتسه ییادتبا لیقتنم هیقطنم ییا هیب نارویت زا هیک
یییازا و دندییش راییچد باروییگ زییکرم رد ًلابییق ،ور
نورد دییش زیییمآ ه ا
( دیین
Daemi, 2010
.) یاربایینب ،
ییاپ تیعمج تیوقت اب تسا رورض ۀ
زا هدیش ییفرعم
هاگتیسیز زا رویگ دادیعت لاقتنا قیرط ییعیبط ایه
مارهب(
یفرعم تیعمج یکیتنژ عونت )ناروت ای روگ هدیش
شیب دوش رت و ارب لکش روگ زا یبسانم تیعمج ریگ
یحان رد ۀ مادقا ناریا زکرم دوش
ییا تیسا یهیدیب .
هناوتشپ مادقا تییعمج تییوقت اریب ا
ایه ییعیبط
ناریا دیدپ زا زین دوخ هک دش دهاوخ ۀ
هریزج ندیش ا
ییم جینر ییکیتنژ عوینت تیفا و دینرب
(Tatin et al.,
2003)
. یرازگساپس
ژورپ ۀ م یفرعم رادا طیسوت رویگ ددیج ۀ
تیظافح لیک
طیحم تفرگ ماجنا دزی ناتسا تسیز .
تروریض یاربانب
طیییحم تییقو ناریدییم زا دراد نایییاقآ ناتییسا تییسیز
یییسح دیییس ، دیینوللاج دیییمح ،هدازرفییص دوییمحم ینچمه و وسوم تاداس
، دیمحا ناییاقآ تایمحز زا
و رویییمیت دیییهم ،نایلعدیییمحملام ایییضر ،حلایییف طیحم یقطنم نایناب ۀ
فح دیش تیظا ۀ
ناردایهب دینملاک
هب حور نایاقآ هژیو یلو و رومیت یهاربا ،عراز للها
هیَللا
خ سار یسم دومحم اضردمحم اقآ و ینا وئ
هیقطنم ل
ینادردق دوش
رود یط تیعمج شیاپ رد هک ۀ
هلایس ود
دنتشاد راکمه .
عبانم
Armstrong, D.P., Seddon, P.J (2008) “Directions in reintroduction biology,” Trends Ecological Evolutionary 23:
20-25.
Beck, B.B., Rapaport, L.G., Stanley Price, M. R., Wilson, A.C (1994) Reintroduction of Captive- born animals, 256- 286.
Daemi, S (2010) “Study on viability analysis of Onager in captive breeding center of Yazd province,” MSc.
thesis. Research and Science Unit of Tehran, 97 (in Persian).
Enkhsaikhan, N (2002) “Impacts of Grey Wolf on Wildlife and Domestic Animals in the Sector “B” of the Great Gobi Strictly Protected Area and Coordination of the Issues,” M.Sc. thesis at the National University of Mongolia in Ulaanbaatar, Mongolia. [in Mongolian with English abstract; available at: www.takhi. org].
Fonturbel, F.E., Simonetti, J.A (2011) “Translocations and human-carnivore conflicts: problem solving or problem creating?,” Wildlife Biology 17: 217-224.
Francois, S., Burbault, R (1996) “Reintroduction: Challenges and lessons for basic ecology,” TREE 11: 41-50.
Ghalamsiah, A (2006) Memories of Navvab-e-Vakil, Seied Mohammad Kazem Razavi, Yazd, 100 (in Persian).
Hamadanian, A (2001) “First steps to establish a new population of onagers in Yazd province, central Iran,”
Garten 71: 62-63.
Harper, F (1945) Extinct and Vanishing Mammals of the Old World, Baltimore, Lord Baltimore Press.
Harrington, A (1977) “Fauna of the Touran Protected Area,” Unpublished Report. National Society of Conservation of heritage of Iran (in Persian).
Field Museum of Natural History, Chicago, p.220.
Kaczensky, P., Ganbaatar, O., Von-Wehrden, H., Enksaikhan, N., Lkhagvasuren, D., Walzer, C (2007)
“Przewalski’s Horse (Equus ferus przewalskii) Re-introduction in the Great Gobi B Strictly Protected Area: from Species to Ecosystem Conservation,” Mongolian Journal of Biological Sciences 5: 13-18.
Kaczensky, P., Ganbaatar, O., Von-Wehrden, H., Walzer, C (2008) “Resource selection by sympatric wild equids in the Mongolian Gobi,” Journal of Applied Ecology 45: 1762-1769.
Kaczensky, P, Kuehn, R., Lhagvasuren, B, Pietschb. S., Yange-Chris Walzer W (2011) “Connectivity of the Asiatic wild ass population in the Mongolian Gobi,” Biological Conservation 144: 920-929.
Lay- Douglas, M (1967) “A study of the mammals of Iran,” Fieldiana Zoology, Vol.54., Chicago, Field Museum of Natural History, 220.
Moehlman, P.D., Shah, N., Feh, C (2008) “Equus hemionus,” In: IUCN 2012, IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.1. <www.iucnredlist.org>. Downloaded on 22 April 2012.
Nunney, L (1993) “The influence of mating systems and overlapping generations of effective population size,”
Evolution 47: 1329-1341.
Philip, J., Seddon, P., Soorae, S., Launay, F (2005) “Taxonomic bias in reintroduction projects,” Animal Conservation 8: 51-58.
Ralls, K.R.A., Garrot, D.B.S., Starfield, A. M (1992) Research on threatened populations, 197-216.
Rubenstein, D.I (1986) Ecology and sociality in horses and zebras., Ecological Aspects of Social Evolution, Rubenstein, D.I. and Wrangham, R.W., Princeton, Princeton University Press, 282-302.
Saltz, D (1995) “Population dynamics of a reintroduced Asiatic wild ass (Equus hemionus) herd,” Ecological Applications 5 : 327- 335.
Saltz, D., Mary Rowem, D., Rubenstein, I (2000) “The effect of space – use patterns of reintroduced Asiatic wild ass on effective population size,” Conservation Biology 14: 1852-1861.
Saltz, D., Daniel, I. Rubenstein, G., White, C (2006) “The impact of increased environmental stochasticity due to climate change on the dynamics of Asiatic wild ass,” Conservation Biology 20: 1402-1409.
Tatin, L., Bijan, F., Shoori D., Turenq, C., Tatin, D., Azmayesh, B (2003) “The last populations of the critically endangered onager Equus hemionus onager in Iran: urgent requirements for protection and study,” Oryx 37: 488-491.
Van-Duyne, E.R., Anneleen, E.V., Willem, F.D., Boer, R., Henkens, H.G., Dorj U (2009) “Wolf Predation Among Reintroduced Przewalski Horses in Hustai National Park, Mongolia,” Journal of Wildlife Management 73: 836-843.
Van Houtan, K.S., Halley, J.M., Van Aarde, R., Pimm, S.L (2009) “Achieving success with small, translocated mammal populations,” Conservation Letters 2: 254-262.
Yazd provincial office of department of the Environment (2002) Environmental planning of Kalmand- Bahadoran protected area, part7:wildlife, 110. (in Persian).
Zhirnov, L.V., Ilyinsky, V.O (1986) “The Great Gobi Reserve: a refuge for rare animals of the Central Asian deserts.,” GKNT, Moscow: USSR/UNEP Project, Programme for Publication and Informational Support, Centre for International Projects.
Ziaie, H (2008) A field guide to the mammals of Iran, Tehran, Departemant of the Environment. (in Persian)
