نسبت هنر و جاود انگی د ر هستی نگری ویتگنشتاین

(1)

نیاتشنگتیو یرگن یتسه ر د یگنا دواج و رنه تبسن

*

رصاعم ناسنا یگتخابانعم ر د نآ تسبراک و

3ه داز فیرش اضر دمحم ،^2**یربخ یلع دمحم ،¹ناینابمارت یمیظع ه دیعس .ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشنا د ،یزکرم نارهت دحاو ،رنه ه دکشنا د ،رنه شهوژپ هورگ ،رنه هفسلف هتشر یرتک د یوجشنا د¹ .ناریا ،نارهت ،یهاگشنا د داهج رنه ،شهوژپ هورگ رای داتسا² .ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشنا د ،یزکرم نارهت دحاو ،رنه ه دکشنا د ،رنه شهوژپ هورگ داتسا³ )1401/03/22 :ییاهن شریذپ خیرات ،1400/12/04 :هلاقم تفایرد خیرات(

ه دیکچ دنمشزرا و ابیز نا دنچ ،ناسنا رظن ر د رگی د یتسه دوش یم بجوم ، دشاب زیچ همه نایاپ گرم و ینعم زا یراع یگ دنز هکنیا روصت جاور و یگ دروخرس سح داجیا ثعاب هک تسا یلماوع هلمج زا گرم زا ساره و یگ دنز یاه یراوش د ،نامز یرگناریو . دنکن هولج نتفای د دصر د ،یگ دنز یگنا دواج و یرا دانعم رب دیکأت اب نیرکفتم زا یا ه دع لباقم ر د . دش زورما یاین د ر د هتخابانعم یاه هشی دنا هویش و م دقتم نیاتشنگتیو تایرظن ،اتسار نیا ر د . دنشاب یم وا یتسه هب ن دیشخبانعم و یم دآ ی دوجو یاه در د یارب سوملم یلح هار ،یو یا هشی دنا یاه شیوپ یسررب و یسناتسیزگا قیمع یاه هغ دغ د هب یهاگن اب . دش عقاو لمأت دروم یگنا دواج رظنم زا وا یرگن ناهج وا یفسلف راتخاس ر د ،یگ دنز هب شخبانعم یاه هفلؤم نیرت ی داینب ناونع هب ،رگی دکی اب تقواسم ر د »قلاخا« و »یسانش ییابیز« شقن »یکیزیفاتم هژوس ِیلزا هاگن« تیروحم اب ار لماع و د نیا زا ییاپ در ناوت یم وا یا هشی دنا یاهزارف بلاغ ر د هک نانچ .تسا ین دشانراکنا یقیقح یاه شزرا ن دنایامن هویش نیرتلااو ناونع هب رنه هاگرظن نیا رب ینتبم . دومن ه دهاشم دنمتیاغ و را دانعم یگ دنز ن داهن ناینب ر د . دبای یم ی دبا ی دا دتما نیاتشنگتیو هاگن ر د هک یگ دنز . دریگ یم رارق هجوت دروم نآ یاه یراوش د زا روبع یارب یلح هار و یگ دنز

ی دیلک ناگژاو .م دقتم نیاتشنگتیو ،یکیزیفاتم هژوس ،رنه ،یگتخابانعم ،یسانش ییابیز ،یگنا دواج

یگتخابانعم هلئسم ر د نآ درکراک و م دقتم نیاتشنگتیو هشی دنا ر د هنا دواج یگ دنز و رنه موهفم زا یفسلف شناوخ« ناونع اب ،لوا ه دنراگن یرتک د هلاسر زا هتفرگرب رضاح هلاقم^* .تسا ه دش هئارا یزکرم نارهت دحاو یملاسا دازآ هاگشنا د ر د موس ه دنراگن هرواشم و مو د ه دنراگن ییامنهار اب هک دشاب یم »رصاعم ناسنا .E-mail:[email protected] ،021-22481619 :ربامن ،09123513298 :نفلت :لوئسم ه دنسیون ^**

(2)

نا دنچ تاناکما و شنا د ،ملع زا یلاع یرا دروخرب و ن دمت جوا ر د زورما ناسنا نیا لیلا د نیرت یساسا زا یکی ناوتب دیاش . دسر یمن رظن هب دونشوخ و یضار هب تبسن شیوخ دوجو قامعا ر د یم دآ هک یقشع در د ر د ار ی دونشوخان هلوقم . درک وجو تسج یتسین و گرم هلئسم اب ههجاوم ر د یناوتان و یگ دنز یازار د هب یرمع هک تسا ناسنا یگشیمه یاه هغ دغ د هلمج زا »یگنا دواج«

موا دت ، دیشچ ار یگ دنز تذل ناسنا هک ینامز زا . درا د یرشب رکفت خیرات درک هولج رت مهم شیارب یرگی د عوضوم ره زا هلحرم نیا ر د ییانام و تایح . دش وا یناگ دنز رسارس یاه یلوغشم ل د ءزج یگ دنز کرت و گرم هلئسم و یگ دنز یهاتوک.تسا ه دیشوک تایح ریسکا نتفای یپ ر د هراومه هک یروط هب ار ناسنا هک تسا یلماع ،یتسه ناهج تمظع و تیلزا اب ههجاوم ر د ،ناسنا ًاساسا ایآ ؛ ده د یم قوس سنج نیا زا نی داینب ییاه شسرپ حرط تمس هب یمامت رب ینایاپ گرم ایآ ؟ درا د ییانعم یگ دنز ایآ ؟ درا د نتسیز شزرا یگ دنز هچرگا ؟تسا ما دک یگنا دواج هب ن دیسر هار ؟تسا یم دآ یاه شلات و یتسه اّما ؛ دنا ه دا د ییاه خساپ شسرپ نیا هب یعون هب کی ره ،هفسلاف و نیرکفتم زگره دیاش و تسا یقاب رهُم هب رس زار و امعم کی ناونع هب نانچمه تقیقح ییاه شسرپ هکنآ یب ،تفای ه دننک عناق ًلاماک و روخ ر د یخساپ نآ یارب ناوتن دنچ يراتخاس یارا د یگنا دواج هلوقم . دنریگ لکش نایم نیا ر د دوخ هزات

لماع نیرت مهم ناوتب دیاش . دوش يم مهف نوگانوگ ياه هار زا هک تسا ي دعب اب ههجاوم ر د یم دآ شرگن عون ،ار یگنا دواج هب تبسن عضوم ذاختا ر د رثؤم دنسر یم هجیتن نیا هب ینامز دارفا زا یا ه دع .تسنا د یگ دنز یانعم هلئسم ه دوب یشزرا هنوگره دقاف دنا ه دیشوک نآ یپ ر د زورما ات هچنآ و یگ دنز ؛هک ه دروآ مهارف ناسنا یارب هک یریظن مک تازایتما زا ا دج نر دم یگ دنز .تسا ار درف ایوگ ،هنافسأتم اما ده د رارق تاناکما و هافر زا یجوا ر د ار وا هتسناوت و ی دوجو تقیقح ناسنا هک یروط هب ،تسا ه درک ی دوجو ءلاخ راچ د نور د زا رییغت دوخ هب ناسنا شرگن و رکفت هوحن ،تسا ه درب دای زا ار دوخ تیوه و هک ییاه هناشن هعومجم .تسا هتخاب گنر وا ن دوب یگنوگچ و ییارچ ،ه درک اب راتشون نیا ر د. دننک یم ریبعت ناسنا »یگتخابانعم« ناونع تحت ار نآ کی حرط هب ¹»م دقتم نیاتشنگتیو« ینیب ناهج هویش و یفسلف ءارآ یواکاو ؛ دوش یم هتخا درپ ،تسا هنیمز نیا ر د ه دنراگن هغ دغ د هک صخشم لاؤس تس د زا دیما و ینعم ،هنا دواج یگ دنز زا ییامن میسرت اب دناوت یم لماع ما دک نیاتشنگتیو هفسلف ر د هلئسم نیا ؟ دنا درگزاب زورما ناسنا یگ دنز هب ار هتفر .تسا یسررب و لح لباق روطچ لوا

هم دقم

شهوژپ شور

بوسحم ی داینب ،ف ده رظنم زا و یفیک عون زا ور شیپ شهوژپ و میهافم ،یا هناخباتک و ی دانسا عبانم زا ه دافتسا اب ساسا نیا رب . دوش یم تسخن اتسار نیا ر د . دن درگ یم حیرشت و ییاسانش ثحب یساسا یاه هزاس . د درگ یم نایب هطبار نیا ر د نیرکفتم زا یا ه دع رظن و یگتخابانعم هلئسم لیلحت درکیور ذاختا و م دقتم نیاتشنگتیو یفسلف ءارآ هب هعجارم اب سپس یلامتحا خساپ ،یو هناسانش یتسه یاه هراگنا رب یماهفتسا -یجاتنتسا هک دیما نیا اب . د درگ یم ییوج یپ فوسلیف نیا رظنم زا شهوژپ شسرپ . د درگ عقاو رثؤم و دیفم زورما ناسنا تلاکشم حطس ر د نآ زا لصاح جیاتن

شهوژپ هنیشیپ

ءارآ ر د ییاریمان و گرم هلئسم یسررب هب )1398(یورک ،نیا زا شیپ یو ءارآ زا یگنا دواج هب نتفای تس د یارب یلح هار اما دزا درپ یم نیاتشنگتیو هاگن ر د یزرو هشی دنا یاهزرم نییبت اب )1388(زین غاب د . دنک یمن جارختسا نمضتم یسانش ییابیز هبرجت هب نتفای تس د هک ه دا د حرش نیاتشنگتیو ر د رنه ییاناوت هب شهوژپ نیا ر د اما ؛تسی دبا یرظنم زا ناهج ن دی د رضاح رصع ر د وا ریگ نابیرگ یاه یراتفرگ و ناسنا یگ دنز طیارش رییغت ،یچوپ و یگتخابانعم باب ر د ه دش ماجنا یاه شهوژپ ر د .ه دشن یا هراشا م درم هماع هاگن زا ²»یچوپ« لیلا د زا یخرب یسررب و دقن هب )1382( لگین ر د اما . دنک یم نایب یچوپ تلع دروم ر د ار دوخ هاگ دی د و تسا هتخا درپ )1382( فلو .تسا ه دنام لوفغم شخبانعم یلح هار هب هراشا هلئسم نایب و ینعم نایم یگنا دواج هلئسم ایآ هک نیا و یگ دنز یانعم یسررب هب زین هب ققحم زین شهوژپ نیا ر د .تسا هتخا درپ ، دنک یم داجیا زیامت ینعم م دع یگنا دواج و ینعم هطبار حیرشت هب اهنت و هتخا درپن شخبانعم ی هفلؤم هئارا .تسا ه درک ه دنسب

شهوژپ یرظن ینابم

نایاپ ۀباثم هب گرم ؛یراگنا چوپ .1 ،تسین اور یب یناونع میهن نآ رب ینعم نارحب ناونع رگا هک یرصع ر د دنارذگ ار نآ دیاب ًًافرص و درا دن نتسیز شزرا یگ دنز هک دن دقتعم یخرب یگ دنز نتشاگنا انعم یب ،ناسنا یگ دنز لئاسم نیرت ینارحب زا یکی هک یروط هب تسا یفسلف یا هلوقم یگتخابانعم .تسا هنایارگ چوپ یاه هشی دنا شرتسگ و ینعم بسک یارب ناسنا یاه ششوک و اه شلات ماجرف هکنیا هب درا د رظن و یخرب در و ن دززابرس یراگنا چوپ ای یگتخابانعم .تسین تسکش زج یزیچ ناسنا هک یشرگن .)Crosby, 1998, 37( تسا یگ دنز و رکفت داعبا هیلک ای نآ یپ ر د نایرج نیا . ده د یم قوس ی داقتعا یب و ینیب دب و سأی هطرو هب ار تسا ه دیاف یب ًاساسا ناهج نیا ر د ینعم یوجو تسج دنک ملاعا هک تسا . دماجنا یم گرم و ی دیماان ،یماکان هب تیاهن ر د ناسنا یاه شلات هجیتن و ناسنا لماکت ای تیونعم ر د ار ینعم دنا هتسناوتن هک نیرکفتم زا یرایسب نتفر نایم زا اب . درا دن ییانعم چیه یگ دنز هک دننک یم للا دتسا دنیایب نتخاس شزرا یب هب عورش اه شزرا ،تیحیسم و نی د هب نر دم ناسنا یاهرواب نآ زا سپ و مسینر دم رصع هب طوبرم یا ه دی دپ یگتخابانعم . دننک یم دوخ یگتخابانعم هک تفایر د ناوت یم ناسنا رکفت ریس یسررب اب نکیل ،تسا یاپ در و تسا هتشا د دوجو³یرگنشور رصع و نر دم نارو د زا شیپ رایسب ناتساب نانوی کیژارت و یفسلف راثآ ات ،⁴یتراک د تیکاکش زا ناوت یمار نآ .تسا هتشذگ یاه شزرا و تخانش ِیفن یپ ر د هتینر دم رکفت . درک لابن د یسانش تقیقح و کیزیفاتم ،یسانش تفرعم ۀزوح ر د ا دتبا اه یفن نیا ،یعامتجا ۀزوح ر د سپس و ده د یم ناشن یناملآ ییارگ چوپ ر د ار دوخ .)48 ،1397 ،یلچیرک( دبای یم دومن هیسور ر د ،یسانش ییابیز و یسایس گرم گنررپ روضح لیل دب ،اپورا ر د یناهج یاه گنج زا سپ یچوپ شرگن ،یقلاخا ،یعامتجا تاضقانت عاونا . دراذگ ینوزف هب ور یگ دنز یرا دیاپان و

(3)

رشب تلامأت ،یونعم نامرآ و لآ ه دیا نا دقف ،نر دم عماوج رب مکاح...یناور ربارب ر د ن دوب روهقم و نامز یرگناریو ،تشونرس و ربج نوچ یلئاسم باب ر د ناسنا ساره و بارطضا هب رجنم یگمه ،یریذپانف و گرم اب ههجاوم ،نآ ناسنا و ه دروآ راب هب یچوپ و ءلاخ ساسحا وا یارب یتخانش تافیرحت . دش ببس ،یژولونکت ریذپانراکنا هرطیس .)44 ،1392 ،یم( درک بارطضا راچ د ار زاب نر دم رصع یاه یگتفشآ و ناگتشذگ تّنس نایم هتشگرس ناسنا ، دش . دنامب لکش ر د یتح تقیقح هب رواب مسینر دم یاه نامرآ ن دنام ماکان اب یفن اب نر دماسپ ییارگ چوپ ر د هک نانچ ؛ دش هتشاذگ رانک نآ ینهذ یارب شلات نو دب ،اه شزرا یفن و ینهذ و ینیع زا معا تقیقح و ینعم نارحب نیا زا تاجن یارب یلح هار ناونع هب ،ون یاه شزرا ن درک نیشناج دروم ناسنا یاه شزرا هک ینامز .)Slocombe, 2003, 152( میهجاوم اه دا دعتسا ، دوش یم یهت نور د زا ناسنا دور یم نایم زا و هتفرگ رارق دی دهت ده د یمن تذل وا هب یزیچ رگی د و دنک یم شومارف ار شیوخ یاه تیلباق و و یچوپ ساسحا درف هجیتن ر د . د درگ یم بایان شیارب شخبتذل ه دی دپ و ار روصت نیا لماوع نیا هعومجم .)Ibid., 45) دنک یم هبرجت ار ینعم ءلاخ زا یراع و تسین یشزرا هنوگچیه دجاو یگ دنز هک دروآ دوجوب ناسنا ر د .تسا ینعم هنوگره راچ د یکانتشه د یچوپ هب دی دج رصع ر د ناسنا ⁵هتخیف ناهوی رواب هب ررکم و جلاع نو دب ،اهتنا یب یللام لکش هب ار دوخ یچوپ نیا . د درگ یم ار گرم ⁶رواهنپوش نوچ زین یخرب .)43 ،1394 ،نس دنوسا( دنک یم نایامن یخرب )1032 ،1372 ،لسار( دنا هتسنا د نایاپ یب یجنر یارب رابمغ ینایاپ و گرم ار یگتخابانعم و یچوپ لیلا د زا یکی زین ⁸لگین و⁷رتراس نوچ : دنک یم نایب⁹فلو .)201 ،1377 ،یراوک کم( دنا هتسنا د ییاریم دروآ یم دوجوب ار ساسحا نیا گرم باب ر د ن دیشی دنا بلغا رب نامگ بلغا عقاو ر د . دشاب یم یللخ یارا د یگ دنز ینعم هک حرط لیل د نیا هب یگ دنز ر د ینعم یوجو تسج هک تسا نیا اب صخش ههجاوم . دماجنا یم گرم هب ًاتیاهن یگ دنز هک دوش یم ملع یضعب یارب . ده د یم داب رب ار ت داعس زا دنا مشچ ،ییاریم ،فلو( . دزاس یم نکممان ار یتخبشوخ ، درُم دنهاوخ هکنیا هب )31 ،1382 ،1386 ،شونای( هتسنا د یتخبشوخ لباقم هطقن ار گرم زین¹⁰اکفاک ملاع چیه و درا دن دوجو گرم زا سپ یگ دنز ؛ دوب دقتعم¹¹وماک .)164 ر داق زین ناسنا ، درا دن دوجو یهلا تر دق کی یوس زا زین یا هتفای مظن ینلاقع زا یگ دنز یرا دانعم ناکما ور نیزا .تسین یگ دنز هب رترب ییانعم ن دیشخب هب .)Williams, 1999, 75( دور یم نیب یگنا دواج و ینعم مزلات ؛یرواب ینعم -2 یرا دانعمو یگنا دواج رب نیرکفتم زا یا ه دع یچوپ هشی دنا لباقم ر د یب و یچوپ هب شیارگ ،هتینر دم نارو د یاه تللام . دنرا د دیکأت ناسنا یگ دنز یارب یریسم یوجو تسج و یگ دنز یانعم مهف تمس هب ار هجوت ،ییانعم و کی دزن سامت لیل د هب زورما رشب .تخاس فوطعم ییانام هب نتفای تس د تسا ه دش ه دیشک ثحابم نیا یوس هب شیپ زا شیب یچوپ نارحب اب ینیع هب ن دیشخب انعم و ی دوجو یاه در د یارب سوملم یلح هار نتفای د دصر د و ینعم هغ دغ د ؛هک یروط هب .)Cottingham.j, 2003, 12)تسا شیوخ یتسه .تفای ی دج ی دومن ناسنا یا هشی دنا داعبا و یگ دنز لاعفا مامت ر د ییانام و یرت ی دج تروص هب هلئسم نیا اب دی دج هفسلاف و یلیلحت هفسلاف ءارآ ر د

نوچ ینافوسلیف ءارآ ر د ناوت یم ار رکفت نیا زا ییاه هگر .مینک یم دروخرب

15ماهگنیتاک ناج .تفای ... و ¹⁴یاتلی د ،نیاتشنگتیو ،¹³روگکری یک، ¹²نوسگرب ناسنا و تسا یتاذ یانعم دجاو یم دآ ۀ دارا زا یا دج یگ دنز ؛تسا دقتعم یگ دنز هظحل هب هظحل ، درکیور نیا ر د .)Ibid., 45) دنک فشک ار نآ دیاب یخرب . دنک یبایانعم شیوخ ی درف یگ دنز ر د دیاب ناسنا و تسا را دانعم درف هب یشخبانعم یارب یریسم ار ناهج نیا ر د راگ دنام یریثأت نتشا د زین تسا ینعم یب یگ دنز ؛ دیوگ یم¹⁶یوتسلوت هک نانچ . دنرا دنپ یم یگ دنز یریثأت و دنک داجیا ناهج ر د نی داینب یرییغت یناسنا درف ره هکنیا رگم یاه هغ دغ د .)Tolstoy, 2000, 11 ( دراذگ یقاب ناهج نیا ر د دوخ زا راگ دنام نیرت مهم ¹⁷سوتاتکارت هلاسر ر د نیاتشنگتیو ینافرع و یسناتسیزگا قیمع باب ر د یو تلامأت هک یروط هب . دنز یم جوم م دقتم هرو د ر د یو یفسلف رثا . دشاب یمرثا نیا زراب یاه هناشن زا یشی دنا گرم و یسانش دوخ ،یگ دنز یانعم .)271 ،1394 ،غاب د ،نیاتشنگتیو(

یلزا هاگن هچیر د زا ینعم ؛لوا نیاتشنگتیو یرگن یتسه -3 هراومه هک تسنا د یا هفسلاف هلمج زا ناوت یم ار نیاتشنگتیو گیو دول هفقو یب و هتشا د راکورس ی دوجو یانعم هلئسم اب دوخ هشی دنا یوترازه ر د وا هفسلف هب دورو هار نیرت ه داس دیاش .تسا ه دیواک »یگ دنز« نتم ر د ار نآ یا یقلت هچ یگ دنز زا هرو د ره ر د هکنیا و دشاب »ینعم« قیرط نیمه زین هک یطابترا قیرط زا ار ینعم هلاسر ر د نیاتشنگتیو .تسا هتشا د نآ زا هرو د نیا ر د نینچمه وا . دنک یم هیجوت ، دزاس یم رارقرب ناهج و نابز نایم دنک یم یراذگ هیاپ ناهج اب ناسنا طابترا عون صوصخ ر د ار ییاه هیضرف . درا د تیاکح هنا دواج یقفا و انعم وترپ ر د ناهج اب یو طابترا هوحن زا هک نآ ر د هک تسا »ینعم یریوصت هیرظن« نیاتشنگتیو هیلوا راکفا مهف دیلک طابترا و نابز درکراک ،ینعم هلئسم حیرشت قیرط زا هفسلف دو دح نییعت هب . دزا درپ یم ناهج اب نآ

18ینعم یریوصت هیرظن :اه ناشن یب ناشن .1-3 نیاتشنگتیو هک یثاریم نیرت مهم و لوا هفسلف بلق : دش هراشا هک نانچ نیا ر د .تسا »ینعم یریوصت هیرظن« دراذگ یم یاج رب دوخ زا هلاسر ر د نابز راتخاس« هک یروط هب .تسا یریوصت یتاذ یگژیو یارا د نابز ؛هیرظن زا تسترابع ناهج )74 ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دنابات یم زاب ار ناهج راتخاس تسا نکمم روما یاه تیعضو هب رظان هک یا هرازگ اهنت و ،عقاو روما تیمامت یاه هتشر ر د هک ییاه هرازگ مومع ؛نیاتشنگتیو رظن ر د . دشاب یم انعم دجاو اریز دنرا دانعم یبرجت و یعیبط مولع یاه هرازگ دننام دنوش یم حرط یملع فرظ ر د ناوت یمن ار لئاسم یخرب ؛ اما . دنشاب یم نکمم روما هب فوطعم دوخ اه نآ« ؛وا رظن زا . دنتسین عقاو روما هب فوطعم هکارچ . دناجنگ تاملک ؛نیاتشنگتیو هاگن ر د . دنه د یم ناشن ار یخرب اما ؛ درذگن ناهج زرم زا هک تسا را دانعم اجنآ ات نابز هیلک ؛ساسا نیا رب . دنور یم ناهج زا رتارف اراکشآ اه هرازگ یتلاوقم و یقلاخا و یتخانشابیز ،یقطنم ،یفسلف یاه هرازگ نایب ناوت یمن هچنآ ره اب یگنا دواج و یگ دنز یانعم ریظن رارق یرا دی دپ ناهج یارو یروما نینچ . دنرا د راکورس درک لمهم و نایب لباق ریغ ،⁹¹ینعم زا یراع ،ور نیازا . دنریگ یم

)Williams, 1999, 83( .دنشاب یم

(4)

عقاو نابز بلاق ر د رنه و یتخانش ییابیز ،یقلاخا لئاسم حرط ؛نیاربانب ناوت یم اهنت ار لئاسم نیا« ؛نیاتشنگتیو ریبعت هب .تسا ه دوهیب یرما وگ ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دنه د یم ناشن یتسه ر د ار دوخ اه نآ « .» دا د ناشن نیاتشنگتیو . دنک یم دای زیمآزار رما ناونع تحت روما هتس د نیا زا وا .)104 اهنآ و دنا د یم ین دا د ناشن روما ءزج ار یسانش ییابیز و قلاخا ،هلاسر ر د رما تحاس ن دومن نشور روظنم هب . ده د یم رارق یشزرا یاه هرازگ لیذ ار »شزرا« موهفم هب دیاب ا دتبا نیاتشنگتیو هفسلف ر د )زیمآزار( ین دا د ناشن ر د« : دسیون یم هلاسر زا یشخب ر د نیاتشنگتیو ؛ دوش هتخا درپ یو هاگن ر د .تسا شزرا یب ًاتیاهن دشاب هتشا د دوجو هچنانچ و درا دن دوجو یشزرا ناهج اریز دشاب عقاو رما ه دو دحم یمامت زا جراخ ر د دیاب ،تسه یشزرا ًاتقیقح رگا ،نیاتشنگتیو( »تسا یف داصت يرما درا د ینیع ققحت و دوش یم عقاو هچنآ .)6/41 هرقف ،1394 . درا دن هراشا ینیع ناهج ر د یزیچ هب شزرا ،رظنم نیا زا نیاربانب دریگ رارق ناهج ر د رگا شزرا . دیامن هراشا جراخ ناهج هب دیاب قلطم شزرا رارق عقاو رما هرمز ر د و یبسن ،شزرا دقاف ²⁰یف داصت رما و ،تسا یف داصت هک تهج نآ زا ،و د ره يسانشابیز و قلاخا ،نیاتشنگتیو معز هب . دریگ یم ،نایب لباق ریغ ، دنزا درپ یم ناهج ياه تیعقاو زا رتارف و يلاعتم يرما نایب هب رظان رگا هکیلاح ر د ، دنشاب یم ناهج زا جراخ و رترب یقیاقح هب رظان و قلطم رظن زا .تفرگ دنهاوخ یاج ناهج نور د ر د ، دنشاب يبسن و عقاو روما هب دوخ ، دشخب یم ینعم و شزرا یگ دنز ی داع لاور هب هک یرما« :نیاتشنگتیو هب دیاش . دشاب ییاهن شزرا و تیمها دقاف یگ دنز نیمه زا یئزج دناوت یمن هب دناوت یم رترب یرما ،اهنت هک دنتسه یع دم یخرب هک تسا تهج نیمه ،بیترت نی دب .)Wittgenstein, 1961, 149) دشخب ینعم ناسنا یگ دنز اریز دوب دهاوخ انعم یب زین یقلاخا مکح رو دص و قلاخا زا نتفگ نخس ؛هک درک للا دتسا ناوت یم نیاربانب .تسین عاجرا لباق ناهج ر د یزیچ هب .تساه شزرا ی هزوح هب ن دش دراو ینعم هب عقاو رما ی هزوح زا ن دش جراخ ظافلا بلاق هب ار ییابیز و قلاخا ناوت یمن هک تسا حضاو : دیوگ یم هک نانچ اه نآ« )^{Ibid., 30}( دنتسه²¹یلاعتم و د ره ،ییابیز و قلاخا« ؛. دروآر د هب زیمآزار رما .)6/522 هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دنزیمآزار رما نامه زا یمهم لئاسم ؛نیاتشنگتیو هاگن ر د نیاربانب . درا د قلعت »شزرا« ورملق ورملق هب ...و نی د ،یگ دنز یانعم ،هناسانشابیز و یقلاخا یاه شزرا هلمج نخس اه نآ دروم ر د ناوت یمن ، دنرا د دوجو هکنیا اب و دنا قلعتم یلاعتم رما

23ین دا د ناشن و ²²ینتفگ روما کیکفت . دا د ناشن ار اه نآ ناوت یم اهنت و تفگ هرقف ر د نیاتشنگتیو .)Moyal, 2015, 349) تسا هلاسر مهم تلاوقم زا هب دیاب تفگ نخس شا هرابر د ناوت یمن هچنآ زا ؛ دسیون یم هلاسر ینایاپ دنپ نیرت مهم نیا دیاش و )Wittgenstein, 1961, 89) تشذگ توکس و دوش یم عقاو ه دافتسا ءوس دروم نابز هک تسا دقتعم وا . دشاب هلاسر یلاعتم رما هرابر د نتفگ نخس هکنیا ضحم هب . دنرا د فیرحت تر دق تاملک یلاعتم رما زا توکس اب دیاب اذل . دوش یم زاغآ فیرحت نیا ، دوش یم عورش نوف هب یا همان ر د نیاتشنگتیو )105 ،1388 ،نوس داه( . درک تظافح دریگ یم رارق دوخ یاج ر د مکحم زیچ همه توکس اب هک دسیون یم رکیف .)103 ،1381 ،نیاتشنگتیو(

هیرظن« حرط زا نیاتشنگتیو دصق نیرت مهم تفگ ناوتب دیاش نیاربانب هک دشاب نیا ،هشی دنا و تیعقاو ،نابز دو دح نییعت زا سپ »ینعم یریوصت ینابز تاضرعت زا و ه دیناشک توکس ورملق هب ار دوخ هاگن زا یلاعتم روما ،قلاخا هلئسم هب ن دنکفاوترپ یارب نیاتشنگتیو یاه ششوک . درا دب نوصم

: دیوگ یم هک نانچ .تسین عوضوم زا جراخ و هتفرگرب ر د زین ار یسانش ییابیز » دبای یم یرست یسانش ییابیز هب ًانیع میئوگ یم قلاخا هرابر د هچنآ«

هجو زا ناهج هب نتسیرگن یعون ار و د نیا نایم دنویپ هطقن نیاتشنگتیو . دنا د یم ²⁴یلزا و ناهج هب نوریب زا ینتسیرگن ل داعم یلزا هاگن نیاتشنگتیو ریبعت هب ناهج هب تبسن ام لوا دتم ه دهاشم هویش ؛تقیقح ر د . دشاب یم عقاو روما توافتم تسا یرظنم ی دبا هجو اما ،تسا هنایم زا تسه نآ ر د هچنآ ره و نتسیرگن ؛نیاتشنگتیو رواب هب . دوش یم هتسیرگن ناهج هب نوریب زا نآ اب هک اما ،لک کی هباثم هب نآ هب نتسیرگن ینعی ،هنا دواج یرظنم زا ملاع هب سپ ر د اریز ،ملاع لک زا تسا ییامن ،ه دهاشم زا لکش نیا . دنمنارک یلک هلاسر زا یشخب ر د نیاتشنگتیو .تسیرگن ار یتسه مامت ناوت یم نآ هنیمز هکنیا رب تسا یلیل د دنمنارک لک کی هباثم هب ناهج هب ن درک رظن« : دیوگ یم داقتعا هب .)6/45 هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو( »تسا زیمآزار یرما ناهج قیرط زا اهنت هک تسا ملاع دهاشم زا یعون نتسیرگن زا عون نیا نیاتشنگتیو . د درگ یم ققحم یکیزیفاتم هژوس ای یفسلف ِنم

26یکیزیفاتم هژوس ؛یلزا یرگن یتسه .2-3 . دنک یم افیا هلاسر یفسلف ماظن ر د یلی دب یب شقن یکیزیفاتم هژوس حرط اب نیاتشنگتیو هفسلف ر د »یفسلف ِنم« ای »یکیزیفاتم هژوس« موهفم »)ریغص ملاع( متسه دوخ ناهج نم« : دوش یم زاغآ هلاسر ر د تارقف نیا ر د و هتفر رتارف ناهج زا یفسلف ِنم« .)5/63هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو(

ناهج زرم هکلب درا دن قلعت ناهج هب هژوس . دریگ یم رارق نکمم ناهج زرم ناهج زا یئزج هژوس« ؛نیاتشنگتیو ریبعت هب )5/632 هرقف ،نامه ( »تسا ساسارب« .)179 ،نامه( »تسا نآ دوجو یارب یضرف شیپ هکلب ،تسین اجک ر د و زاغآ اجک زا نم ِناهج هک دوش یم صخشم یکیزیفاتم هژوس ه دارا شور زا نتفرگ هلصاف اب هویش نیا ر د .)5/632 هرقف ،نامه( » دریذپ یم نایاپ هب یکیزیفاتم هژوس طسوت ی دبا یزا دنا مشچ ر د ناهج ،لوا دتم ه دهاشم .)1 ریوصت( د درگ یم ه دهاشم نوریب زا دنمنارک لک کی هباثم ِنم زا یفسلف ِنم درکیور نیا ر د .تسا نم ناهج ناهج ؛یترابع هب عقاو روما ِناهج نور د ر د یتخانشناور ِنم . د درگ یم کیکفت یتخانشناور و نت یارا د هن و تسا ناسنا هن یفسلف ِنم« هکیلاح ر د . دریگ یم رارق دوبن ر داق رگی د و دمآ یم باسح هب ناهج زا یئزج دوب نینچ رگا هک ناور هرقف ،نیاتشنگتیو( »ه داتسیان ناهج نور د ر د وا . دشی دنایب ناهج لک هرابر د هام و دیشروخ ،نیمز رساترس ،اه هناخ دور ،اه هوک زج یزیچ نهذ« .)5/632 چیه« :تفگ ناوت یم ساسا نیا رب .)5/631 هرقف ،نامه( »تسین ناگراتس و ه دنه د لکش و ملاع ر د قرغتسم یفسلف نم .» درا دن دوجو نم زا ریغ یناهج

.1 ریوصت

(5)

قیرط زا ار »ینعم« و دزاس یم نکمم ار ناهج یرگریوصت وا .تسا »ینعم«

زج یزیچ یفسلف ِنم بیترت نیا هب . دناسانش یم زاب ناهج اب اه هرازگ قابطنا نیاربانب .)229 ،1392 ،سکاک( تسین ناهج و لک یهاگآ و درف ن دش یکی و .تسا یتسه ناهج ر د لک یهاگآ نامه یفسلف ِنم دوجو ر د یهاگآ و ناهج تیلک تفایر د هب ر داق یکیزیفاتم هژوس ای یفسلف ِنم یریبعت هب یگ دنز و ناهج« : دنک یم نایب هکروط هب . دشاب یم نآ یگنوگچ ه دننک نییعت رظنم زا ناهج ه دهاشم ساسا نیا رب .)5/621 هرقف ،نامه( »تسا یکی ِنم ،نآ نور د عقاو رما هک تسا دنمنارک یملاع هراظن ینعم هب یلزا و هنا دواج ر د یسانش ییابیز و رنه ،قلاخا دننام یلاعتم یاه شزرا و نآ زرم ر د یفسلف . دنریگ یم رارق نآ زا نوریب ینعم یاه هفلؤم شناوخ -4 قلاخا .1 رایسب یسانش ییابیز دروم ر د هلاسر ر د م دقتم نیاتشنگتیو یاه هتفگ

یسانش ییابیز هب راب کی اهنت هلاسر ر د هک یروط هب .تسا ک دنا و دو دحم هک تسا دیپ وا لاوحا و راثآ ریاس ر د تق د اب اما .تسا ه دومن هراشا^Ästhetik یروحم هطقن و هتشا د رارق یو هجوت زکرم ر د هراومه هناسانش ییابیز فیارظ نیب دوخ هفسلف تسخن هرو د ر د نیاتشنگتیو . دنور یم رامشب یو هفسلف ر د تقواسم ر د ار هفلؤم و د نیا و تسین لئاق یتوافت یسانش ییابیز و قلاخا کی یسانش ییابیز و قلاخا« : دیوگ یم هک نانچ . ده د یم رارق رگی دکی اب یارب نارسفم ساسا نیا رب .)6/421هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دنزیچ قلاخا هب وا هاگن ریسم ًات دمع رنه باب ر د نیاتشنگتیو رظن هب نتفای تس د وا یرکف هموظنم ر د ار یسانش ییابیز و قلاخا ینامه نیا رب یو رواب و . دنا ه دومیپ یقلاخا ییاوتحم ،باتک یوتحم« : دسیون یم هلاسر هرابر د نیاتشنگتیو و دننیب یم باتک بلاق ر د هک یشخب :تسا شخب و د لماش نم رثا .تسا مهم هک تسا مو د شخب نیمه اضق زا و ما هتشونن هچنآ ی همه لماش یشخب ار یگ دنز لصا« ؛تسا دقتعم هک یروط هب .)10 ،1381 ،نیاتشنگتیو( »تسا .)52 ،1395 ،نیاتشنگتیو( » درک وجو تسج ینتفگان روما نیمه ر د دیاب یگ دنز یگنوگچ و تیفیک دوبهب تهج یا هیرظن قلاخا نیاتشنگتیو هاگن ر د هجوت اب . د درگ ی داش و ت داعس نیرق وا یگ دنز هک یوحن هب تسا یم دآ تهج ملاع هب ام هاگن هویش ات تسا مزلا تسین رییغت لباق ناهج هکنیا هب زا اهنت شرگن رییغت نیا و . دنک رییغت ت داعس و ینام داش هب نتفای تس د هک نانچ . د درگ یم ققحم ملاع هب وا یلزا هاگن و یکیزیفاتم هژوس قیرط بوخ هچنآ . دنوش یم دراو ناهج هب نم هلیسو هب اهنت دب و کین « : دیوگ یم رش ای ریخ هک تسا یم دآ ه دارا .ناهج هن ،تسا نم نامه ًاساسا ،تسا دب ای »تسا زیمآزار ًاقیمع نم« .)16/8/5 ،1385 ،نیاتشنگتیو( ناهج هن تسا .)80 ،1395 ،نیاتشنگتیو(

ینم« .تسا ه دارا یارا د یفسلف ِنم ،نم نیا زا دارم هک مینا د یم نونکا هک روط نامه .تسا ناهج یارب یزرم هکلب ،تسین ناهج زا یشخب هک هب ؛تسا نآ دوجو یارب یضرف شیپ هکلب ،تسین ناهج زا یئزج هژوس »ناهج ر د یتایصوصخ هن ، دنا هژوس ِنآ زا ییاه تبسن رش و ریخ ناس نامه هکلب عقاو روما ءزج هن یقلاخا شزرا ،نیاربانب .)179 ،1394 ،نیاتشنگتیو(

تیصخش ر د یقلاخا عوضوم .تسا ناهج هب ناسنا نتسیرگن ی هویش لصاح دوخ دیاش تیصخش نیا ، ده د یم ناشن ار دوخ ناهج ر د دوهشم تلصخ ای دنمت داعس ناسنا ناهج« : دنک یم حیرصت هلاسر ر د هک نانچ ، دشاب ناسنا

رواب هب .)6/43 هرقف ،نامه( »تسا توافتم تخب نوگن ناسنا ناهج اب دناوت یم هک تسا )یقلاخا ه دارا( رش ای ریخ ه دارا ققحت اهنت ؛نیاتشنگتیو یناهج ،ًامامت هک تسا یوحن هب نآ ریثأت و ده د رییغت ار ناهج یاهزرم کی اهنت نیاتشنگتیو تفگ ناوتب دیاش تهج نیزا . دیآ یم دی دپ توافتم ،1385 ،نیاتشنگتیو( نک يگ دنز هنام داش :هکنیا نآ و درا د یقلاخا هیصوت . دومن داجیا ناسرگی د یناهج دیاب« ؛هک تسا داقتعا نیا رب وا .)16/7/8 و 29 هتسیرگن نوماریپ ناهج هب رگی د یرظنم زا نآ ر د نوچ هک هنام داش یناهج .)16/7/29 ،نامه(تسا زیامتم نیگمغ ناسنا ناهج زا دوش یم اب دیاب ن دوب داش یارب : دسیون یم اه تشا د دای زا یشخب ر د نیاتشنگتیو نتسیز هنا دنمت داعس و داش یارب وا داقتعا هب .)16/7/8 ،نامه( دوب قفاوم ملاع ن درک اهر و ه دنیآ زا ن دیشوپ مشچ یترابع هب ، درک یگ دنز لاح ر د دیاب هچره هکنیا هب ملع اب نتسیز و تسه هک روط نآ ناهج نتفریذپ ؛هتشذگ لقن ر د هک یروط .)327 ،1394 ،گلاک( دشاب دیاب هک تسا ینامه ،تسه هنارکاش و تسنا د تبهوم دیاب ار یگ دنز بوخ یاه تعاس :مینیب یم وا زا یلوق ینوریب یگ دنز یراوش د هب تبسن دیاب تروص نیا ریغ ر د . درب تذل نآ زا تقو نآ یشابن هتسباو ینوریب ناهج هب تسا یفاک اهنت . دیسر یتوافت یب هب .)164 ،1394 ،ینیسح( یسرتب ده د یم یور نآ ر د هچنآ زا تسین مزلا تقفاوم یقلاخا یگ دنز هب نتفای تس د ریسم ؛نیاتشنگتیو داقتعا هب نیاربانب ر د یگ دنز« قیرط زا تسه هک روطنآ یتسه هنارکاش نتفریذپ و ،ناهج اب بیترت نی دب . دبای یم هنا دواج ی دا دتما یو هاگن ر د هک یلاح . دشاب یم »لاح »لاح ر د یگ دنز« هنا دواج یگ دنز هب نتفای تس د ر د اه هفلؤم نیرت مهم زا یو ءارآ ر د »لاح ر د یگ دنز« ناونع تحت هک هچنآ دروم ر د .)67 ،نامه(تسا نکمم ایآ« ؛ دیوگ یم هک ییاج ، دومن هراشا هلاسر زا یشخب هب ناوت یم ه دمآ ینامز یب ار تی دبا رگا ؟ دنک یگ دنز هنا دواج هکلب ،نامز ر د هن یم دآ هک تسا یناسک هب قلعتم هنا دواج یگ دنز هاگنآ ، دو دحمان ینامز ت دم هن مینک ینعم .)6/4311 هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دننک یم یگ دنز لاح ر د هک تسا دح ات رگیزاب نهذ زا نتفرگ هلصاف نمضتم ار لاح ر د یگ دنز نیاتشنگتیو نیا ر د . دراگنا یم ن درک هبرجت یتاظحل یارب ولو ار رگاشامت نهذ و ؛ناکما زا یشخب ر د یگ دنز یاه یراوش د و اه سرت هب وا هاگن هویش هب ناوت یم ،هطبار ، دوش یم راوش د یگ دنز لمحت هک ینامز« : دومن هراشا شزرا و گنهرف باتک ر د رییغت ینعی ،رییغت نیرت مهم و نیرترثؤم اما .میشی دنا یم تیعقوم رییغت هب نینچ هب میمصت میناوت یم یتخس هب و ، دیآ یم نامنهذ هب رت مک دوخ هاگن ؛هک درک ریبعت روط نیا ار نیاتشنگتیو نخس نیا ناوت یم »میریگب یرییغت هک یناهج و تیعقوم رییغت یاج هب یگ دنز یاه یراوش د اب ههجاوم نامز ر د تسا یرورض .مینک داجیا شیوخ هاگن و راتفر ر د ار رییغت .میتسه نآ ر د . دنک رییغت »نم« درکیور و یگ دنز شور تسر د شف ده هک دنک یم ناشنرطاخ هلاسر هم دقم ر د نیاتشنگتیو ههجاوم لکش و ناسنا ره ینیب ناهج عون ؛وا داقتعا هب .تسا ناهج ن دی د درف هاگن عون« . دشاب وا یگ دنز تیفیک ه دننک نییعت دناوت یم یگ دنز اب درف ؛ دیاشگ یم یم دآ یور شیپ ار یتوافتم یاه قفا هک تسا یگ دنز و ناهج هب » دوب دهاوخ اهنآ نتسیز هنوگچ ه دننک صخشم اه ناسنا هاگن هویش نیاربانب یگ دنز لاح ر د هک یناسنا : دیوگ یم هک یروط هب .)67 ،1394 ،ینیسح(

زا ،نونکا ر د یگ دنز کر د . دنک یم یگ دنز دیما و سرت نو دب دنک یم ،نامه( دشاب یم گرم زا سرت زا یرو د ،نآ هجیتن و تسا روما نیرت یرورض

(6)

هک یگ دنز نتفای نایاپ زا سرت و گرم هلوقم اب هطبار ر د نیاتشنگتیو .)164 ؛تسا دقتعم ، دشاب یم هنایارگ چوپ یاه هاگن ن دمآ دوجو هب لماوع نیرت مهم زا هنا دنمت داعسریغ و دب ،تسر دان یگ دنز کی هناشن نیرتهب گرم زا سرت«

،یف ده یب ،یگ درسفا و بارطضا ؛هلمج زا یضراوع .)165 ،نامه( »تسا یگتخابانعم نارحب ناونع تحت هک یلماوع هعومجم ،یگ دوبان و گرم زا سرت ر د نتسیزن هب فوطعم یگمه دوش یم دای نآ زا زورما نر دم یاین د ر د فوطعم تسا هجاوم بارطضا اب هک ی درف ؛هک بیترت نیا هب ،تسا لاح ر د . دشاب یم هتشذگ لوغشم ل د زین ه درسفا درف و تسا ه دماین ه دنیآ هب ر د دیاب ) داش یناهج ر د نتسیز( نتسیز یقلاخا یارب ؛نیاتشنگتیو هاگرظن تسه هک هنوگ نامه ار ناهج و تسبرب مشچ اهوزرآ رب . درک یگ دنز نونکا یارب هک یتروص ر د . درا د نونکا زا زیرگ و ه دنیآ هب لیم ی دنموزرآ .تفریذپ نتسیز و ه دنیآ زا رظن فرص ینعی نیا و دوب قفاوم ملاع اب دیاب ی دنمت داعس .تسی دبا و هنا دواج هک یلاح ،لاح ر د و دنک یم یگ دنز لاح نامز ر د هک یسک یارب ؛نیاتشنگتیو معز هب هک یسک نآ« : دیوگ یم هک نانچ . درا دن دوجو یگرم ، دبای یمر د ار هظحل »تسا دنمت داعس ، دنک یم یگ دنز لاح ر د هکلب ، دنک یمن یگ دنز نامز ر د هلئسم کر د :هک تسا بلطم نیا دیوم نیاتشنگتیو نانخس )164 ،نامه(

نتسیز یقلاخا دمایپ و ی دنمت داعس لماوع زا یکی نآ ساره زا یرو د و گرم قئاف گرم زا سرت رب ،نونکا ر د یگ دنز اب ناسنا .تسا هنا دواج نونکا ر د و جنر زا یراع یتاظحل رگ هراظن و ه درک هبرجت ار یگرم یب و یگنا دواج ،ه دمآ تسا دنمت داعس یناسنا نیاتشنگتیو هفسلف ر د . دوب دهاوخ یگ دنز ر د هرهل د یارب« : دیوگ یم هک نانچ . دشاب یتسه تیاغ هب ن دیشخب ققحت یپ ر د هک روط نامه تسر د درا دن ینایاپ ام یگ دنز تسین یگرم چیه لاح ر د یگ دنز هاگ دی د .)Wittgenstein, 1961, 30)» درا دن یزرم ام دی د نا دیم هک هژوس هب ،»لاح ر د یگ دنز« ثحب زا رثاتم گرم صوصخ ر د نیاتشنگتیو ،اه تشاگنزور و هلاسر یهاوگ هب .تسا ه دروخ هرگ وا یلزا هاگن و یکیزیفاتم شی دنا گرم یفوسلیف نیاتشنگتیو ،ه دش هتشون 1916-1914 هلصاف ر د هک راکشآ یرما وا یفسلف تسخن نارو د تلامأت ینافرع هیوس ،لاح نیعر د .تسا ینینط اب دنچره ، درا د یفسلف هغبص تاذلاب هلاسر ر د گرم زا ثحب .تسا ساسا نیا رب .)273 ،1394 ،غاب د ،نیاتشنگتیو( تسا هارمه زین ینافرع ،تفای تس د گرم دروم ر د نیاتشنگتیو نانخس زا یرتقیق د مهف هب ناوت یم ماگنه نآ .تسین یگ دنز ر د ی دا دخر گرم« :هک هراگنا نیا نایب ر د اصوصخ ر د یرییغت ،گرم ماگنه هب . دریذپ یم نایاپ زین ناهج دتسیا زاب هژوس هک )73،1385،نیاتشنگتیو( » د درگ یم فقوتم ن دوب هکلب ، ده د یمن خر ناهج نایاپ هب هکلب ، دنک یمن رییغت ناهج گرم اب تسین ناهج ر د یتیعقاو گرم«

ر د رتشیپ هک هچنآ ساسارب .)6/431 هرقف ،1394 ،نیاتشنگتیو( » دسر یم یو نانخس و دش هراشا نآ هب نیاتشنگتیو رظنم زا یکیزیفاتم هژوس دروم ر د ؛هک درک تشا درب هنوگنیا ناوت یم ًلاامتحا ،گرم هلئسم صوصخ ر د یئزج همه و دنزیچ کی یگمه ناهج و هژوس ،نم ،نیاتشنگتیو هفسلف ای نم هک ینامز ات نیاربانب ، دنشاب یم نآ اب یگنهامه ر د و لک یهاگآ زا درا د دوجو و تساجرباپ زین ناهج درا د دوجو لک یهاگآ نامه یریبعت هب لماک یتسین هب ل دب و فقوتم یتسه و ن دوب ،لکروط هب ،نم دوبن ر د و نییعت ار وا ناهج یاهزرم هک تسا یم دآ شنیب دو دح نیاربانب . د درگ یم لک کی نوچمه ناهج هب نوریب زا و تفر رتارف ملاع زا ناوتب دیاب . دنک یم تسا حضاو رپ . دیفسلف نآ دروم ر د و دی د یتسر د هب ار نآ ناوتب ات تسیرگن میهافم زا ناسنا کر د یگنوگچ اب یقیثو طابترا انعم نا دقف ساسحا هک

و یلزا هجو زا ملاع هب نتسیرگن و درکیور رییغت اب . دبای یم یگ دنز و گرم یاه یراوش د و اه سرت اب یرت لهس ًاتبسن ههجاوم ناوت یم طیارش نتفریذپ یمیلست نینچ ناغمرا .تشا د دنا هتخابانعم رکفت روهظ زاس هنیمز هک یگ دنز هنا دنمت داعس یگ دنز هب ن دیسر و ناهج اب وا یگنهامه ،ناسنا رطاخ تیاضر . دوب دهاوخ یگنا دواج و یگرم یب یوترپ ر د ؛ینعم یاه هفلؤم شناوخ یسانش ییابیز -2 هاگن هرهوج نیا ایآ : دروآ یم اه تشا د دای زا یشخب ر د نیاتشنگتیو ،نیاتشنگتیو( ؟ درگن یم )هنا دنمت داعس( هنام داش ار ملاع هک تسا يرنه رنه .تسا ي دج يگ دنز« ؛ دسیون یم دعب زور و )16/10/20 ،1385 هب هک تسا یزیچ نآ يیابیز و .تسا يیابیز ،رنه تیاغ .تسا ينام داش روظنم ناوتب دیاش .)16/10/21 ،نامه( » دماجنا یم )ت داعس( ی داش قلخ هک تسا رنه نیا ؛ درک ریبعت هنوگ نیا ار نانخس نیا حرط زا نیاتشنگتیو رنه یارب ار ییاناوت نینچ نیاتشنگتیو .تسا یگ دنز ر د ی داش قلخ هب ر داق هک تسا یلمع هنام داش یگ دنز داجیا دوب دقتعم تحارص هب وا دوب لئاق هنام داش ار ملاع هک تسا یرنه هاگن هرهوج نیا . دیآ یم رب نآ ه دهع زا رنه تیاغ . داش یناهج ر د نتسیز ینعی نتسیرگن ناهج هب هنام داش و ؛ درگن یم ر د ؛ دنیرفآ یم ینام داش هک تسا یزیچ نامه ییابیز و تسا ییابیز رنه طیارش رنه و تسا ت داعس هب نتفای تس د یگ دنز لامک نیاتشنگتیو هفسلف ییابیز و د درگ یم ییابیز هب جتنم رنه . دروآ یم مهارف ار مهم نیا هب ن دیسر و قلاخا ؛ تفگ ناوت یم هک تسا تهج نیزا .تسا نیرفآ)ت داعس( ی داش )هنا دنمت داعس( هنام داش يگ دنز و داش ناهج اب دنویپ رظن زا يسانش يیابیز ،یم دآ ی دنمت داعس هنیمز نتخاس مهارف اب قلاخا . دنا طبترم رگی دکی اب و یلزا هاگن هب نتفای تس د و دشخب یم ققحت ملاع لک اب ار وا یگنهامه رما هب ن دیشخب یلاعت اب زین رنه . دیامن یم ایهم ار راگ دیرفآ ه دارا ن درک تباجا و ه دنیاتس یتفگش هک ار یتسه اب ههجاوم و ه دهاشم حیحص هقیرط ،عقاو ساسا نیا رب . دزومآ یم ناسنا هب دروآ يم هارمه هب دوخ اب ار شخب ترسم یارب نیاتشنگتیو ياه هیصوت ،ار يسانش يیابیز و قلاخا نارسفم زا يخرب : دسیون یم اه تشا د دای زا یشخب ر د هک نانچ . دننا د یم هنا دواج نونکا کر د یرنه رثا و ه دش هتسیرگن نا دب ی دبا هجو زا هک تسا یناهج بوخ یگ دنز«

نایم ی دنویپ نیا و ه دش هتسیرگن نآ هب هنا داواج یرظنم زا هک تسیا ءیش رظنم زا .)16/10/7 ،1385 ،نیاتشنگتیو( »تسا یسانش ییابیز و قلاخا رکذ قلاخا دروم ر د هچنآ دننام زین ده د یم خر رنه ر د هچنآ نیاتشنگتیو ر د یو .تسا یگ دنز نایرج لوا دتم ه دهاشم هویش زا ن دشرو د یعون ، دش هب ن دیسر و هرمزور هاگن زا ن دیشکرَپ ار رنه ، دوخ یفسلف رکفت لوا هرو د لوا دتم نتسیرگن هویش اب تسا دقتعم و دنا د یم ینامزارف و یناکمارف یهاگن .)1389 ، درف ینی دباع( درک کار دا ار رنه ناوت یمن تارظن ناحراش ،هلاسر ر د قلاخا و یسانش ییابیز ینأش مه باب ر د ماهبا قوس اه تشا د دای هژیو هب یو م دقتم هرو د راثآ ریاس ر د تق د هب ار نیاتشنگتیو زا یصاخ عون ار یسانش ییابیز و قلاخا اه تشا د دای ر د نیاتشنگتیو . ده د یم نتشاگنا یرنه طرش وا . دریگ یم رظن ر د یلزا هجو زا ءایشا و ناهج ه دهاشم یانعم ر د ار ءیش هک ینتسیرگن ؛ دنا د یم نآ هب نتسیرگن توافتم ار ءیش هک یوحن هب . دور یم رتارف نآ زا و دراگنا یمن دنمناکم و دنمنامز ،فراعتم

(7)

زا ار ءایشا رنه .میرگن یمن زاین عفر تهج ییاهرازبا هباثم هب ءایشا هب رگی د ؛ درکیور نیا ر د . درب یم رتارف ن دوب عقاو رما فرص زا و ه درک عزتنم تعیبط اب هک تسا یهاگن یلجت ،ناهج هب نتسیرگن زا یصاخ هوحن هباثم هب رنه ملاع تیلک اب یزاوآ مه و تقفاوم ر د ار نآ عقاو ناهج زا ءیش ن دومنا دج یاه شزرا زئاح ،هتفای یلاعت ، دننک رذگ ریسم نیا زا ءایشا هک هاگنآ ده د رارق ءیش ،رنه نو دب« تروص نیا ریغ ر د . دش دنهاوخ هناسانشابیز و یرنه .)Wittgenstein, 1998, 7) »رگی د هکت ره نوچمه تسا تعیبط زا یا هکت اذغ نآ ر د هک تفرگ رظن ر د ار ینیلافس هساک ناوت يم صوصخ نیا ر د ناونع هب هعماج و دوش يم يرا دهگن يرلاگ ر د هک فرظ نامه و دوش یم ورس تسین اذغ ورس یارب یفرظ رگی د ،يرلاگ هنیلافس . درگن يم نآ هب يرنه رثا .تسا ه درک رییغت ام ناهج ر د نآ درکراک و تسین ام رایتخا ر د رگی د فرظ.

یرنه رثا هخرچو د خرچ .تسا ه درک اطعا هناسانشابیز یگژیو نآ هب رما نیا و باختنا اب هک یلومعم یا یش .)2 ریوصت( دیروآ رظن ر د ار ناشو د لسرام 1913 ر د )269 ،1388 ،هیم( تسا هتفای ءاقترا یرنه حطس ات ناشو د خیرات و دنک یم بصن هیاپراچ کی یور ار هخرچو د خرچ کی ناشو د لسرام هچنآ ره ده د ناشن درا د دصق لاثم نیا اب وا . دراذگ یم رثا نآ یاپ ییاضما و زرم دنمرنه .)82 ،نامه( تسا یرنه رثا دریگ یم دوخ رایتخا ر د دنمرنه هیبش رنه هب ات ه دا د رییغت ار عقاو رما ،هتشا درب نایم زا ار رنه و عقاو رما نایم نتسیرگن هنوگرگی د اب و ه دیزگرب ار عونصم ءیش کی وا .)143 ،نامه( دوش ار ءیش نأش یاطعا ،تسا ه درک اطعا یرنه نأش نآ هب ،نامز و ناکم یارو و ه دومن لی دبت یرنه رثا کی هب و ا دج لومعم و هتخاس شیپ ءایشا تلاح زا . ده د یم رارق ناگمه دی د ضرعم ر د هزوم ای یرلاگ دننام یتیعقوم ر د ار نآ عقاو ناهج ر د یا ه دی دپ ناونع هب ءیش نآ هب نارظان رگی د تروص نیا ر د راب ریز و ه دمآ ر د کلمت هب هک تسا تیعقاو زا یا هعطق ءیش . دنرگن یمن ناوت یم رگی د یا هنومن ر د .)136 ،نامه( دور یم یحور تلاح و هاگ دی د کی ریوصت( دومن هراشا وساکیپ ولباپ هتخاس^Tete^de^Taureau واگ رس رثا هب هک دشاب یم هنهک یا هخرچو د زا نامرف و نیز کی لماش روکذم رثا .)3 هب واگ رس ریوصت ،رثا ه دهاشم اب و دنا ه دش لصتم رگی دکی هب دنمرنه طسوت رکف : دیوگ یم رثا نیا قلخ هوحن دروم ر د وساکیپ . دوش یم ر دابتم رظان نهذ کی لاغشآ زا یا هپک نایم ر د هک دش ا دیپ نم نهذ ر د ینامز رثا نتخاس نهذ ... دوب ه داتفا هخرچو د کی ه دز گنز نامرف رانک هک م دی د ار هنهک نیز

یروط ءیش و د نیا نتفرگ رارق زرط . دا د طبر رگی دکی هب ار اه نآ ًاروف نم یتح واگ رس قلخ هشی دنا . درک یم هیبش واگ کی رس هب ار اه نآ هک دوب ،1388 ،نتشار د( دش را دی دپ نم نهذ ر د نآ هب ن دیشخب ققحت زا شیپ دنشاب یم هرمزور تیعقاو زا ییاه هراپ هکت هک ار ءیش و د نیا دنمرنه .)131 ضرعم ر د و و د نآ ن درک راوس مه یور اب سپ و دنیب یم توافتم یزرط هب زین دارفا ریاس یارب هلاحتسا نیا دوش یم ثعاب ،رثا ن دا د رارق ناگمه دی د رثا . دنیب یم واگ رس ار نآ یسکره هک یروط هب د درگ ه دهاشم و کر د لباق ییاضف تیلک ر د ه دش لقن ءیش اهنآ قیرط زا هک دنازیگنا یمرب ار یتارطاخ ،لک زا ی دامن دوش یم ءزج عقاو ر د . دوش یم ینیرفآ زاب ه دننیب نهذ ر د شا درا د یتوق نانچ و دوش یم هبرجت و »ه دی د« دکوم و عی دب یزرط هب کنیا هک .)170،1387 ،لاوکب( دیآ یمن تس د هب زگره هنایارگ تعیبط ییامنزاب ر د هک بلطم نیا کر د هب هک درا د ینخس شزرا و گنهرف ر د نیاتشنگتیو یا هنوگ هب ار ییزج رما دناوت یم هک تسا دنمرنه اهنت« : دنک یم کمک را داو ار ام یرنه رثا . دیامنب یرنه رثا نوچمه ام دی د هب هک دنک ییامنزاب ،تسا دنمرنه زا دنا مشچ نامه هک ،²⁷حیحص یرظنم زا ار ءیش دنک یم نایم زا ار دوخ یرنه عوضوم دنمرنه بیترت نی دب .)Ibid., 7) »مینک هراظن نآ هب یناهج ناونع هب و دنیزگ یمرب ،ه درک ا دج نوماریپ طیحم و ءایشا هن و نآ زرم ،نم هک يناهج ،ه دش یفسلف ِنم ناهج هب لی دبت ءیش . درگن یم یلزا هجو زا نتسیرگن اب هک تسا ناهج زرم نم . دور يم رامش هب نآ زا يشخب ، درف ینی دباع( دنک یم اجباج زین ار ناهج یاهزرم رییغت نیا و هتفای رییغت یا ه دنیامن هب هتفای یلاعت ، دوب یئزج یرما ناهج ر د هک ئش .)35 ،1389 ار نامز خرچ و ه دش فقوتم صاخ ِءیش نیا ر د ،لک . د درگ یم ل دب لک زا تسیهاگن ی دبا هجو زا یرنه هاگن .)119 ،نامه( » درا د یم زاب ش درگ زا زا ،ناهج یاه تیعقاو و ءایشا هک یماگنه .تسا هتفای لامک دوخ ر د هک ناهج هب ی دمرس هجو و رنه هچیر د زا و دنبای یم اقترا یهاگن نینچ رذگهر یارب ناسنا . د درگ یم لامک و ییاتکی ،ینعم دجاو یگ دنز دوش هتسیرگن یگ دنز ر د ،ی دبا یگ دنز یاه هفلؤم ن دا درارق رظن دم اب نتسیز را دانعم . دنز یم یتسه هفیحص رب ار دوخ شقن و ه درک هشیپ یرگتیاور هتفای هنوگرگی د یتیهام ،لک اب ییاون مه و تقفاوم ر د ءیش رظنم نیا زا رارق بطاخم یور شیپ زیمآزار رما مهف یارب ار یطیارش ون یناهج قلخ اب یلپ ،هباثم هب لوا دتم هاگن زا نتفرگ هلصاف ؛تفگ ناوت یم ور نیزا . ده د یم .یسانش ییابیز و قلاخا باب ر د نیاتشنگتیو ءارآ نایم تسا

،هیاپ هس یور ه دش بصن خرچ ،1913 هخرچو د خرچ ،ناشو د لسرام -2 ریوصت )260 ،1378 ،لاوکب( :ذخأم .رتم یتناس 65 رطق ر د رتم یتناس 132 عافترا

،هخرچو د نامرف و نیز ،1942 واگ رس ،وساکیپ ولباپ -3 ریوصت )131 ،1388 ،نتشار د( :ذخأم .رتم یتناس 19× 43 × 33

(8)

و د ره قلاخا و رنه ؛نیاتشنگتیو هاگرظن ر د دش نایب نیزا شیپ هک نانچ . دا د ناشن ار نآ ناوت یم اهنت و دنرا د قلعت اه ینتفگان و زیمآزار رما ورملق هب دوخ روطچ زیمآزار رما هک دنک یمن نایب ًاتحارص هاگچیه نیاتشنگتیو اما رما ناوت یمن هک دنک للا دتسا دنک یم شلات هلاسر ر د اریز ، دنایامن یم ار ناونع هب ییاه لاثم زا دوجو نیا اب .)52 ،1381 ،نف( درک نایب ار ین دا د ناشن یا هنومن هب ناوت یم دروم نیا ر د . دریگ یم کمک ن دا د ناشن تهج ییاه هار تسین نتفگ لباق هلاسر ریبعت هب هچنآ ن دا د ناشن ر د رعش نابز تر دق زا نیاتشنگتیو یارب ار دنلاوا گیو دول زا یرعش ناملگنا هک ییاج : دومن هراشا باب ر د شیاع دم رب یلیل د نتفای یارب رایسب ی دنمروش اب وا و دنک یم لاسرا و تسا ریظن یب ًاتقیقح دنلاوا رعش : ده د یم خساپ هنوگ نیا ،اه ین دا د ناشن تسا ینتفگان هچنآ دروم ر د ینک شلات اهنت رگا : دشاب دیاب هک تسا نانچنآ ،یریذپان نایب لکش هب ینتفگان رما اما . دور یمن تس د زا یزیچ ،ییوگن نخس رو د هب هتسناوت رثا نیا ر د رعاش. دوب دهاوخ رتتسم تسا ینتفگ هچنآ ر د ار »یگ دنز یانعم« مهف همه و ه داس ینابز اب ،یفسلف نابز یاه یگ دیچیپ زا ناملگنا . ده د ناشن ه دنناوخ هب درک نایب تاملک اب ینشور هب ناوت یمن هک هراشا ییاهنت هب رعش نیا یاه عرصم و تایبا زا ما دکچیه هک دنک یم یروآ دای دروم یگ دنز زا یلک ییامن اهنآ هعومجم اما دنرا دن یگ دنز هلئسم هب ینشور . دنه د یم ناشن ار رعاش رظن کمک هب دنمرنه نآ ر د هک تسا نیمه زین یرنه شنیرفآ یگژیو یموهفم هریغ و اه گنر ،تاوصا ،اه مجح ،طوطخ ،حوطس ؛ دننام یئازجا نایامن رثا ر د ییابیز هب درک نایب را دانعم تاملک بلاق ر د ناوت یمن هک ار زا هک تشاذگ هحص نیاتشنگتیو رواب نیا رب ناوت یم هجیتن ر د . دنک یم نکیل ، دومن نایب ار ینتفگان رما ناوت یمن یبرجت مولع یاه هرازگ قیرط ،نی د ،رنه ر د ییاه هنومن و قی داصم عاونا هلیسو هب ار نآ ناوت یم اهنت تسا ²⁸نایب زا یعون رنه ؛نیاتشنگتیو هاگن ر د . دا د ناشن هریغ و تایب دا .)16/9/19 ،1385 ،نیاتشنگتیو( تسا لماک ینایب بوخ یرنه رثا کی و Wittgenstein,( تسا تعیبط ۀزجعم نایب رنه ؛تسا دقتعم نیاتشنگتیو دنمشزرا يگ دنز : دسیون یم اه تشا د دای زا یشخب ر د هک نانچ .)1998, 64) هاگنآ ام . دوش هتسیز توافتم يرظنم زا و يرنه يهاگن اب هک تسا يا يگ دنز دنوا دخ يرنه رثا نوچمه یگ دنز هب هک تشا د میهاوخ ی دنمشزرا يگ دنز نکیل ؛میوش یم يگ دنز هب هنارگن لک يهاگن دجاو هک تسا هنوگ نیا ؛میرگنب

هب نا دنمرنه نیاربانب ، درک ظفح یگ دنز ر د هشیمه ار هاگن نیا ناوت یمن هک دنه د یم هولج يا هنوگ هب ار يئزج رما ، دوخ راثآ اب و دنیآ يم ام کمک ات دنیاشگ یم ام مشچ شیپ يزا دنا مشچ و د درگ بوسحم يرنه يرثا نیا هب .)Ibid., 6-7) میرگنب تسر د یرظنم زا ار نآ قیاقح و تعیبطناهج هب ار ناهج تسر د ه دهاشم شور م دقتمنیاتشنگتیو ۀفسلف ر د رنه بیترت . دور يم رامش هب يگ دنز ۀلئسم يارب یراک هار ،رظنم نیا زا و ده د يم ناشن ام . دننک یم تیا ده زیمآ ت داعس يناهج ر د نتسیز يارب ار ناسنا هک یروط هب هب ار یگ دنز تسر د ریسم ،ناهج هب رگن لک هاگن اب ،نایم نیا ر د زین قلاخا .)135 ،1382 ،نملیت( دنایامن یم یم دآ مکح هک یا هرازگ چیه ، دنرا دن دوجو را دانعم یقلاخا هرازگ هک روط نامه و یلاعتم و دره اه شزرا نیا .تسین راک ر د زین دنک ر داص هناسانش ییابیز و درگن یم لک کی ی هباثم هب ،ناهج هب ،قلاخا ، دنا ن دا د ناشن لباق اهنت هب ار نآ و دنک یم باجیا ار ءیش کی هب زیگنارب لمأت یرظن ،یسانش ییابیز دوخ ی دوخ هب ،هناسانش ییابیز شزرا . دروآ یم رظن ر د دوخ ر د یناهج هباثم ،1389 ، درف ینی دباع( تسا دوخ ِشا داپ زین یقلاخا یگ دنز و تسا یف ده زا هک یزیچ لقا دح« : دسیون یم ناملگنا هب یا همان ر د نیاتشنگتیو .)53 شزرا و ینعم هک تسا نیا ،تفایر د ناوت یم یسانشابیز و قلاخا یگناگی ،1381 ،نیاتشنگتیو( تسا ین دا د ناشن رنه قیرط زا اهنت ناهج و یگ دنز زا نوریب یاه شزرا هب فوطعم یقلاخا یاه هرازگ هک تهج نآ زا . )22 قیرط زا زج یقلاخا تیبرت نیاربانب ، دنوش یم بوسحم ینعم دقاف ، دنا ناهج .)25 ،1388 ،نیاتشنگتیو( د درگ یمن ققحم ینعم رگ یعا دت ِ دهاوش رکذ رب . دنز یم مقر ار یرگ تیاور عون نیرترب ینیع راثآ قلخ اب رنه هک یلاح ر د هویش نیرتلااو رنه نیاتشنگتیو رظنم زا ؛ درک للا دتسا ناوت یم ساسا نیا ،نملیت( تسا يگ دنز ۀلئسم يارب يلح هار و يقلاخا ياه شزرا ن دنایامن زا . دبای یم ی دبا ی دا دتما نیاتشنگتیو هاگن ر د هک یگ دنز .)135 ،1382 ناسنا تیصخش لماکت و دشر هزوح هب فرژ یرفس ناوت یم رنه قیرط ه دهاشم يم دآ را دیاپ یاه یگتسیاش شرورپ ر د ار نآ شقن تیمها و تشا د نیرت یلاع ،یتسه هب هناسانشابیز یزا دنا مشچ ن دوشگ اب دناوت یم رنه . دومن . ده د رارق ناسنا یورارف زورما مطلات رپ یگ دنز ر د ار هزیگنا و ینعم

هجیتن

و یریذپانانف هب نتفای تس د یارب رفاو یشلات و یعس هتسویپ رشب رولبتم وا یگ دنز داعبا یمامت ر د یگنا دواج هشی دنا اذل .تسا هتشا د یراگ دنام ی هرتسگ ر د نهذ ،یگنا دواج ی هژاو ن دینش اب . دنک یم ییامن دوخ و ه دش هکنیا روصت . ده د یم رارق یتسین و گرم اب لباقت ر د ار نآ موهفم ،یناعم یتسه دوش یم بجوم ، دشاب زیچ همه نایاپ گرم و ینعم زا یراع یگ دنز یاه یراوش د اب ههجاوم . دنکن هولج دنمشزرا و ابیز نا دنچ ،وا رظن ر د رگی د ، دی دج یاین د یاه هفلؤم اب یگناگیب ساسحا و یژولونکت موجه ،یگ دنز داجیا ثعاب هک تسا یلماوع هلمج زا گرم زا سرت اتیاهن و نامز یرگناریو یچوپ رکفت لباقم ر د . دش هتخابانعم یاه هشی دنا جاور و یگ دروخرس سح نتفای یپ ر د ،تایح یگنا دواج و یگ دنز یرا دانعم رب دیکأت اب ینیرکفتم ناسنا یتسه هب ن دیشخب انعم و ی دوجو یاه در د یارب سوملم یلح هار نایاش م دقتم نیاتشنگتیو یسناتسیزگا فرژ تلامأت نیب نیا ر د . دنشوک یم یراک هار ناونع هب ار وا یرگن ناهج هویش ناوت یم هک یروط هب .تسا هجوت دروم زورما ناسنا یگناگیب دوخ زا جنر و یچوپ ضراوع زا نتساک تهج

. دا د رارق هجوت ن دی د تسر د وا ف ده هک دنک یم نایب هلاسر هم دقم ر د نیاتشنگتیو ناسنا شرگن هوحن رییغت یاتسار ر د یو شلات مامت ایوگ و .تسا ناهج و د زا درا د رظن حمطم هک هچنآ حاضیا تهج وا . دریگ یم تروص ملاع هب نیا وا هفسلف ر د هک یروط هب . دریگ یم یرای یسانش ییابیز و قلاخا هفلؤم هب ار ناهج ه دهاشم حیحص ِشور و د ره ،هتفای نأش مه یهاگیاج هفلؤم و د نومنهر زیمآ ت داعس يناهج ر د نتسیز يارب ار وا و دنه د يم ناشن یم دآ یتسه ناهج هب یکیزیفاتم هژوس یلزا هاگن لصاح ،هک یا ه دهاشم . دنوش يم زیمآزار رما هبرجت هاگن نیا ر د قلاخا و یسانش ییابیز ساسا . دشاب یم دوش يم یتفگش نانچ راچ د یتسه اب ههجاوم ر د ناسنا .تسا )یتسه(

هک ینایب . دنروآ باجعا ییورایور نیا نایب هب ر داق قلاخا و رنه اهنتهک نآ زا یرنه رثا . دزاس یم یلجتم ناسنا رب ار دنوا دخ ۀ دارا و یتسه گنهآ