ِسیاقه یساسا قَقح ماظً
ِقطٌه تاعلاطه شًاد ٍ یا یا
یلیلخ يسحه
ذٟـٔ یػٚدشف ٜبٍـ٘اد یػبیػ ّْٛػ ٜذىـ٘اد یّٕػ تبیٞ ٛوػ ٚ سبیدبتػا ( تفبیسد خیسبت 15:
1387 ید - تیٛلت خیسبت 14 :
4/ 1388/ )
ُذیکچ یبٟمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ؾ٘اد (
تِٚد ُكٚ ٝمّح ٖاٛٙػ ٝث اس بٟٟمٌٙٔ ٝو /
ٗیث ْبظ٘ ٖلاو حٌٛػ ٝث بٟتّٔ
-
دسٚأیٔ سبٕؿ ٝث یِّّٕا )
یبٞسٛـو ٖبیٔ سد ییاشٍٕٞ ٚ یسبىٕٞ ،ٖاشحث ،ًٙخ ،ؽضیتػ یػسشث ٝث
دصادشپیٔ ٝمٌٙٔ هی سد غلاٚ
. یٔ ٍِٛا ذٙٔصبی٘ ،ٝمٌٙٔ هی سد دٛخٛٔ یبٞسٛـو یبٟیٌظیٚ یػسشث -
ذؿبث . ٜذ٘سبٍ٘
«
ٝمٌٙٔ یػبػا قٛمح ْبظ٘ یا ٝؼیبمٔ یػسشث ٜساٛحشً
یا
» تخبٙؿ یاشث تػبٙٔ اس
دبٟٙـیپ ٚ یمّت ٝمٌٙٔ هی یبٞسٛـو یٔ
ذٙو . ٝو تػا یٕٔٛػ قٛمح صا یبٟخبؿ یػبػا قٛمح ٜسبثسد
ذٙىیٔ ثحث تسذل ٖاشج٘بٔشف ٚ ٖبؼثبت ٖاٛٙػ ٝث داشفا ٚ یػبیػ تسذل ٜذ٘ساد ٜبٍتػد ٖبیٔ یبٞذ٘ٛیپ .
یذٙ٘بٕٞب٘ ٚ یذٙ٘بٕٞ ٝث ،ٖآ سد ٝو تػا یػبػا قٛمح صا یكبخ ٝجؼؿ یبٟؼیبمٔ یػبػا قٛمح دٛؿ یٔ ٝتخادشپ ٌٖٛبٌ٘ٛ یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل صا ٜذٔآشث یبٟٕتؼیػ .
ٗیا سد ِٝبمٔ
اس عٛهٛٔ ٜد
ساشل یػسشث دسٛٔ یمیجٌت یبٞٛیؿ ٝث اس بٟ٘آ یٔبٕت غپػ ٚ سٛـو شٞ دسٛٔ سد ٝ٘بٌاذخ تسٛك ٝث ٝتفشٌ
تػا . لاٛمٔ
ت صا ذٙتسبجػ یػسشث دسٛٔ
:
،یتٔٛىح ْبظ٘ ٚ یػبیػ ٓیطس إـٙٔ ٚ دٚذح ،اٛل هیىفت غهٚ
یثضح یبٟٔبظ٘ ،ٝییبول ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝیشدٔ ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ساذتلا
،
یدشف یػبػا قٛمح ،یتبثبخت٘ا
، یتٔٛىح یبٞدبٟ٘ ،ی٘ذٔ یٕٔٛػ یبٟیداصآ
، ،یػبػا ٖٛ٘بل صا تظبفح
یػبیػ ْبظ٘ سبتخبػ یّو ُىؿ ٚ یػبػا ٖٛ٘بل سد شظ٘ذیذدت ٜٛیؿ -
یلٛمح .
ُصاٍ ذیلک اّ
یبٟؼیبمٔ یػبػا قٛمح ْبظ٘
، یبٟمٌٙٔ تبؼِبٌٔ
،
ٝٙٙمٔ ٜٛل ،
ٝیشدٔ ٜٛل
، یثضح یبٟٔبظ٘ ،ٝییبول ٜٛل
*Email: khalilipolitical@yahoo.com
ِهذقه
یسٚبٙف ٚ تبمیمحت ،ّْٛػ تساصٚ یضیس ٝٔب٘شث یِبػ یاسٛؿ ی٘بؼ٘ا ّْٛػ ٜٚشٌ
( سد
ٝؼّخ ٗیٕٞدضیػ ٚ ذكسبٟچ )
َبػ دادشخ ٓـؿ خیسبت سد ٚ ٝٔب٘شث یّو تبلخـٔ 1380
ییبٟ٘ تیٛلت ٝث ؾیاشٌ ٜدضیػ سد اس یا ٝمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ذؿسا یػبٙؿسبو عٚسد ُلفشػ ذ٘بػس : ٚ یضوشٔ یبیػآ تبؼِبٌٔ ،سضخ یبیسد تبؼِبٌٔ ،عسبف حیّخ تبؼِبٌٔ ،ٖاشیا تبؼِبٌٔ
تبؼِبٌٔ ،یِبٕؿ یبىیشٔآ تبؼِبٌٔ ،بیػاسٚا تبؼِبٌٔ ،یلشؿ ةٛٙخ یبیػآ تبؼِبٌٔ ،سبمفل ،یثٛٙخ یبیػآ تبؼِبٌٔ ،بمیشفآ َبٕؿ ٚ صبمفلسٚبخ تبؼِبٌٔ ،عسبف حیّخ تبؼِبٌٔ ،بمیشفآ یثٛٙخ ٚ یضوشٔ یبىیشٔآ تبؼِبٌٔ ٚ بپٚسا تبؼِبٌٔ ،یلشؿ یبیػآ تبؼِبٌٔ
. یبٞ فذٞ
ٜدضیػ یبٞ ؾیاشٌ بث یا ٝمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ٝتؿس ُیىـت ٚ غیػإت شث شظب٘ ٝ٘بٌسبٟچ ٗیٙچ ،ٝ٘بٌ
تػا ٜدٛث :
ییبٙؿآ ،ی٘بؼ٘ا ةٌّٛٔ َبٕو ٝث ٖذیػس ٚ یٞبٌآدٛخ ذٙیآشف سد یّٕػ نسد ٝٙیٔص دبدیا یبٍِٞٛا كیجٌت یاشث ْصلا ییب٘اٛت صا یذٙٔ ٜشٟث ٚ دٛخ یللخت ٝتؿس یشظ٘ ی٘بجٔ بث ُٔبو یاشث یّٕػ ُیّحت ٚ ٝیضدت ییب٘اٛت ٚ یٞبٌآ تسٚشه شث ذیوإت بث یدسٛٔ تبؼِبٌٔ شث یشظ٘
یاشث ُِّٕا ٗیث يثاٚس سد حیاس یّٕػ یبٞ َذٔ بث ییبٙؿآ ،یِّّٕا ٗیث حٌػ سد یشیٌ ٓیٕلت ٚ كیٕؼت شث ذیوإت بث ُِّٕا ٗیث يثاٚس سد یصبػدبٕتػا ٚ ٜذٙیآ یػبیػ یبٞداذیٚس یٙیث ؾیپ یبٞ ییاشٍٕٞ تٟخ تػبٙٔ یبٞسبىٞاس ٝئاسا بث ٖبٟخ یبٞسٛـو بث ٖاشیا تبجػبٙٔ ؽشتؼٌ
بٟ٘آ یّٕػ ُیّحت ٚ ٝیضدت ٚ ی٘بٟخ ٚ یا ٝمٌٙٔ
.
ٜدضیػ یبٞ ؾیاشٌ ٕٝٞ سد ییبٞ ٖاٛٙػ بث یشظ٘ ذحاٚ ٚد ؽصسا ٝث یسبیتخا عسد هی ،ٝ٘بٌ
ٚ تػبیػ ،عسبف حیّخ ٝمٌٙٔ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،ٖاشیا سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ٖٛچ ٚ تػبیػ ،بمیشفآ َبٕؿ ٚ صبمفل سٚبخ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،سضخ یبیسد ٜصٛح سد تٔٛىح تٔٛىح ٚ تػبیػ ،یثٛٙخ یبیػآ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،صبمفل ٚ یضوشٔ یبیػآ سد تٔٛىح ،بیػاسٚا سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،یلشؿ یبیػآ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،یلشؿ ةٛٙخ یبیػآ سد سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،یِبٕؿ یبىیشٔآ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ،بپٚسا سد تٔٛىح ٚ تػبیػ فذٞ ْٕٛػ سًٛ ٝث ٝو دساد دٛخٚ بمیشفآ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ ٚ یثٛٙخ ٚ یضوشٔ یبىیشٔآ
ٗیا یػسد ٗیٙچ ٝئاسا صا تػا ٜذؿ ْلاػا ٌٝ٘ٛ
:
حیّخ ٝمٌٙٔ سد تٔٛىح ٚ تػبیػ عسد یبٞ ُلفشػ تػا ساشل ٗیا صا عسبف
: ،ٝٔذمٔ
سبتخبػ ،ُىؿ ،عسبف حیّخ ٜصٛح سد تِٚد ْبظ٘ یشیٌ ُىؿ یٍٍ٘ٛچ ،یشظ٘ ثحث ٚ ٓیٞبفٔ
تاسبیتخا دٚذح ٚ یسٛـو تبٕیؼمت ،عسبف حیّخ سد ٖسذٔ تِٚد یٕٔٛػ یبٞ یٌظیٚ ٚ ٚ یدٛؼػ ٖبتؼثشػ ٚ قاشػ یبٞسٛـو یػبیػ ْبظ٘ یّو ٝؼیبمٔ ،ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد یحاٛ٘
ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد یسازٍ٘ٛ٘بل ٜٛل سبتخبػ ،ٖبٕػ (
یمیجٌت ٝؼِبٌٔ
) بی ٝیشدٔ ٜٛل سبتخبػ ،
ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد ٝٙیثبو (
یمیجٌت ٝؼِبٌٔ
) ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد ٝییبول ٜٛل سبتخبػ ، (
ٝؼِبٌٔ
یمیجٌت ) سد یػبٕتخا یبٞ ٜٚشٌ ٚ ی٘ذٔ یبٞدبٟ٘ توسبـٔ یٍٍ٘ٛچ ٚ یتبثبخت٘ا ْبظ٘ ، ٚ ؾتسا ،یػبیػ یبٞ یشیٌ ٓیٕلت سد ُیبجل ؾم٘ ٚ یػبٕتخا ْبظ٘ سبتخبػ ،یػبیػ یبٞ تیِبؼف
عسبف حیّخ یبٞسٛـو سد تػبیػ (
یمیجٌت ٝؼِبٌٔ
) سٛٔا ٜسادا یٍٍ٘ٛچ ٚ یّخاد تیٙٔا ،
یٔبظت٘ا (
ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد غیّپ یبٞدشىّٕػ ٚ ؾم٘ ،تلایىـت ،سبتخبػ )
یبٞدبٟ٘ ،
یتبػلاًا - ٚ یػبفد تػبیػ ،عسبف حیّخ یبٞسٛـو تػبیػ سد بٟ٘آ رٛف٘ ٚ ؾم٘ ٚ یتیٙٔا
تػبیػ دشىّٕػ ٚ بٞ یٌظیٚ ،سبتخبػ ،َٛكا ،ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو سد یٔبظ٘ یبٞٚشی٘ یٞذ٘بٔصبػ ٚ یذٙث غٕخ ٚ ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو ٜذٙیآ یبٞ َٛحت یبٕ٘سٚد ،ٝمٌٙٔ یبٞسٛـو یخسبخ یشیٌ ٝدیت٘
. یا ٝمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ؾ٘اد (
تِٚد ُكٚ ٝمّح ٖاٛٙػ ٝث اس بٞ ٝمٌٙٔ ٝو -
ٝث بٞ تّٔ
دسٚآ یٔ سبٕؿ ٝث یِّّٕا ٗیث ْبظ٘ ٖلاو حٌٛػ )
ٚ یسبىٕٞ ،ٖاشحث ،ًٙخ ،ؽضیتػ یػسشث ٝث
دصادشپ یٔ ٝمٌٙٔ هی سد غلاٚ یبٞسٛـو ٖبیٔ سد ییاشٍٕٞ
.
تػٍِٛا ذٙٔصبی٘ ،ٝمٌٙٔ هی سد دٛخٛٔ یبٞسٛـو یبٞ یٌظیٚ یػسشث .
ٜساٚ حشً ،ٜذ٘سبٍ٘
ٝمٌٙٔ هی یبٞسٛـو تخبٙؿ یاشث تػبٙٔ اس یا ٝمٌٙٔ یػبػا قٛمح ْبظ٘ یا ٝؼیبمٔ یػسشث ذٙو یٔ یمّت .
ساشل یا ٝؼیبمٔ یػسشث عٛهٛٔ بٟ٘آ یػبػا قٛمح ٝو ییبٞسٛـو ؾٙیضٌ یاشث
ٓیساد تػد سد سبیؼٔ سبٟچ ،ذ٘شیٌ یٔ
: غلاٚ ییبیفاشغخ ٝمٌٙٔ هی سد ٝو ییبٞسٛـو ؾٙیضٌ
ٜذؿ ؛ذ٘ساد یداظ٘ ٚ ی٘بثص ،یخیسبت ،یٍٙٞشف نشتـٔ یبٞ یٌظیٚ ٝو ییبٞسٛـو ؾٙیضٌ ؛ذ٘ا ٚ یٙٞر ٝیشدت ٚ تٔٛىح تبجث ،یػبػا ٖٛ٘بل حیحك یاشخا تجػ ٝث ٝو ییبٞسٛـو ؾٙیضٌ
ذ٘ا ٜذؿ ذٙٔ ٜشٟث یتثبث یػبػا قٛمح ْبظ٘ صا ،ةٛتىٔ یػبػا ٖٛ٘بل هی َٛكا یاشخا سد یٙیػ ٖآ یػبٕتخا ٚ یػبیػ خیسبت فّتخٔ ساٚدا سد سٛـو هی یػبػا قٛمح ٝؼیبمٔ ٚ
( ،یشٟؿٛث
(1384 ح ) 20 ف ،
.)
ذیبث یدبٟٙـیپ یٍِٛا ٗیا سد شٞ دسٛٔ سد ٝ٘بٌاذخ سًٛ ٝث اس عٛهٛٔ 10
،ییبیفاشغخ ٝمٌٙٔ هی سد غلاٚ یبٞسٛـو ٠سبثسد یمیجٌت یا ٜٛیؿ ٝث اس بٟ٘آ ٕٝٞ غپػ ٚ سٛـو دشو یػسشث .
10 ٗیا صا ذٙتسبجػ ِٝٛمٔ
: دٚذح ،اٛل هیىفت غهٚ ،یتٔٛىح ْبظ٘ ٚ یػبیػ ٓیطس
،ٝییبول ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝیشدٔ ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ یثضح یبٞ ْبظ٘
- ٖٛ٘بل صا تظبفح ،ی٘ذٔ یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ،یدشف یػبػا قٛمح ،یتبثبخت٘ا
یػبیػ ْبظ٘ سبتخبػ یّو ُىؿ ،یػبػا ٖٛ٘بل سد شظ٘ذیذدت ٜٛیؿ ،یػبػا -
سادٕٛ٘ ٚ یلٛمح
یلٛمح ْبظ٘ ٜشىیپ -
یػبیػ .
یداٌْشیپ لذه ای َگلا سیسأت یاّ ذیاب
تسذل ٜذ٘ساد ٜبٍتػد ٖبیٔ یبٞذ٘ٛیپ صا ٝو تػا یٕٔٛػ قٛمح صا یا ٝخبؿ ،یػبػا قٛمح ذٙو یٔ ثحث تسذل ٖاشج٘بٔشف ٚ ٖبؼثبت ٖاٛٙػ ٝث ،داشفا ٚ یػبیػ .
قٛمح ثحث یّكا یبٞ ٝیبپ
تسذل ٜذٙٙو َبٕػا ٜبٍتػد ساذتلا دٚذح ٚ یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح صا تػا تسبجػ یػبػا یػبیػ . دسٚآ ٖبیٔ ٝث ٗخػ بٞ عٛهٛٔ ٗیا صا ٖاٛت یٔ یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح صا ثحث سد :
،تبػبٕتخا یداصآ ،تبػٛجٌٔ یداصآ ،ٖبیث یداصآ ،تٞزٔ یداصآ ،ٗت یداصآ ،یلخؿ یداصآ ٝث ٓوبحٔ یٌذیػس ،داشفا فیلٛت غٙٔ ذٙ٘بٔ تِاذػ یاشخا صا یؿب٘ قٛمح ضی٘ ٚ ةبلتػا یداصآ غؼدت غٙٔ ،سبجخا ٚ ٜاشوا بث ْؤٛت ساشلا ٖلاٌث ،بٞ ٕٝوبحٔ ٖدٛث یّٙػ ،داشفا تؿادصبث ُیِد ٗتؿاد كح ،ٖٛ٘بل ٖدشو كجػ بٔ ٝث فٌػ تیػٕٛٙٔ ،ٕٝوبحٔ ساشىت تیػٕٛٙٔ ،داشفا ٗىؼٔ
یدشف تیىِبٔ صا یؿب٘ قٛمح ٚ یِبٔ قٛمح ٚ ذیذؿ تاصبدٔ غٙٔ ٚ ُیوٚ
.
یا ٝؼیبمٔ ٚ سٛـو ٝث سٛـو ،یػٛهٛٔ هت یبٞ ؾٞٚظپ ٝث ٜاس ٗیا صا ٖاٛت یٔ ٗیٙچٕٞ
تفبی تػد .
،اٛل هیىفت صا ٖاٛت یٔ ،یػبیػ تسذل ٜذ٘ساد ٜبٍتػد صا ثحث سد ،شٍید یٛػ صا
ٚ یٙیٙمت ،ییاشخا تاسبیتخا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝییبول ٜٛل ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ،ٝیشدٔ ٜٛل ،اٛل َلامتػا ،اٛل ُو یٞذ٘بٔشف تاسبیتخا ،حّؼٔ یبٞٚشی٘ ،بٞ ٝ٘بختساصٚ عاٛ٘ا ،ٖاشیصٚ تیِٛئؼٔ ،ییبول یاٛل رٛف٘ ٚ شیثإت ،ذ٘ٛیپ ٚ یّحٔ یبٞاسٛؿ ٚ بٞ تٔٛىح ،یٕٔٛػ ءاسآ ٚ یتبثبخت٘ا یبٞ ْبظ٘
سٛـو ،یػٛهٛٔ هت یبٞ ؾٞٚظپ ضی٘ ٝٙیٔص ٗیا سد ٚ دسٚآ ٖبیٔ ٝث ٗخػ ،شٍیذىی شث ٝ٘بٌ ٝػ ذ٘بػس ْبد٘ا ٝث اس یا ٝؼیبمٔ ٚ سٛـو ٝث .
قٛمح صا یكبخ ٝجؼؿ یا ٝؼیبمٔ یػبػا قٛمح
یػبػا ٗی٘اٛل صا ٜذٔآشث یبٞ ٓتؼیػ یذٙ٘بٕٞب٘ ٚ یذٙ٘بٕٞ ٜٛخٚ ٝث ٖآ سد ٝو تػا یػبػا دٛؿ یٔ ٝتخادشپ ٖبٟخ یبٞسٛـو .
تِٚد یػبػا تلایىـت ٝث ىٛثشٔ َٛكا ٚ ذػاٛل ٝػٕٛدٔ
ضی٘ ٚ شٍیذىی بث بٟ٘آ یبٞذ٘ٛیپ ٚ يثاٚس ٚ تاسبیتخا ،ٝییبول ٚ ٝیشدٔ ،ٝٙٙمٔ ٝ٘بٌ ٝػ یاٛل ٚ
سٛـو شٞ یػبػا ٖٛ٘بل اس ٖآ ٝو فشً ٚد ُثبمتٔ فیِبىت ٚ قٛمح ٚ تِٚد ٚ داشفا يثاٚس تػا سٛـو هی یػبػا قٛمح ْبظ٘ یبٙثشیص ،ذٙو یٔ ٗییؼت .
یاٛل ٚ تٔٛىح ُىؿ ٚ تیٞبٔ ٝث شظب٘ ٝو تػا یّخاد قٛمح صا یتٕؼل ،یػبػا قٛمح يثاٚس ٚ سٛـو داشفا ٝث تجؼ٘ ٚ شٍیذىی ٝث تجؼ٘ ٜذؿ شور یاٛل تاسبیتخا دٚذح ،ٖآ ٟٓٔ
تػا تِٚد ٚ داشفا ُثبمتٔ
. ٝو دٛؿ یٔ تجػ یا ٝؼیبمٔ یػبػا قٛمح سد كیمحت ،ٖآ شث ٖٚضفا
یٙؼٔ ٝث دٛؿ یٔ شور بٞ تٔٛىح یاشث شٞبظ ٝث ٝو ییبٞ تیِٛئؼٔ ٚ فیبظٚ ،ٖبٔصبػ صا قخؿ ٝث شتـیث یٞبٌآ ٚ شظ٘ تؼػٚ بث ٚ دشجث یپ ٝؼیبمٔ ٚ ُیّحت ٜاس صا بٟ٘آ ٓیٞبفٔ یبٞ ٝـیس ٚ ذٙو نسد اس بٟ٘آ ُئبؼٔ ٚ ذـیذٙیث ،دشٍٙث دٛخ سٛـو یتِٚد یبٞ ٝؼػأ
. یٍِٛا ،ٝٙیٔص ٗیا سد
خػبپ ییب٘اٛت ،یدبٟٙـیپ ذٙو یٔ ٓٞاشف یا ٝؼیبمٔ ؽٚس ٝث اس ؾػشپ حٙپ ٝث ییٌٛ
.
هی یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل صا ثؼجٙٔ ییاٚشٕىح یبٞدبٟ٘ ٚ یتٔٛىح ْبظ٘ ،یػبیػ ٓیطس ؟تػا ٍٝ٘ٛچ ٝمٌٙٔ هی یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل سد اٛل هیىفت غهٚ ؟تػا ٍٝ٘ٛچ ٝمٌٙٔ
هی یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل سد ٝییبول ٚ ٝیشدٔ ٚ ٝٙٙمٔ ٝ٘بٌ ٝػ یاٛل ساذتلا ءبـٙٔ ٚ دٚذح ٝمٌٙٔ هی یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل سد تبثبخت٘ا ٚ ةاضحا ْبظ٘ ؟تػا ساشل ٝچ صا ٝمٌٙٔ
یبٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل سد ی٘ذٔ یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ٚ یدشف یػبػا قٛمح ؟تػا ٍٝ٘ٛچ شث ٝو تػا ٜذؿ ٜذیٔب٘ ٍِٛا ٚس ٖآ صا یدبٟٙـیپ یٍِٛا ٗیا ؟تػا ساشل ٝچ صا ٝمٌٙٔ هی ؾیپ ٚ بٞ فیشؼت صا یا ٝػٕٛدٔ
یػسشث ٚ ؽٚبو سد اس شٍـٞٚظپ ٝو تػا ٜذؿ ساٛتػا بٞ مشف
ٚشّٕل هی ٝث ىٛثشٔ تبیئضخ (
تػا ٜذؿ ٜذیٔب٘ یا ٝؼیبمٔ یػبػا قٛمح ؾٞٚظپ ٗیا سد ٝو )
ذٙو یٔ ذٕٙ٘اٛت .
ٝو اس ٝچ ٖآ بت ذٙو یٔ سدبل اس شٍـٞٚظپ ٝو تػا یشىف كـٔشػ یػٛ٘ ٗیاشثبٙث
ذٞد ساشل ُٕػ ٚ ٝثشدت ٗیٙچٕٞ ٚ ُیّحت ٚ ٝیضدت دسٛٔ ٚ ذٙو ؾٙیضٌ ،ذٞاٛخ یٔ
.
،بٞ َذٔ اشیص ،داد ضی٘ َذٔ ْب٘ ،ٗیٛ٘ یدبٟٙـیپ ّٝوبؿ ٗیا ٝث ٖاٛت یٔ ،شٍید فشً صا
ٝیهشف یٙییجت سبتخبػ شٍ٘بیبٕ٘ ذٙ٘اٛت یٔ ٚ ذ٘سٚآ یٔ ٓٞاشف یشظ٘ بی یٟٔٛفٔ یثٛچسبچ یساٚ
یٞذ٘بٔصبػ یاشث یؿٚس ذٙ٘اٛت یٔ بی ذٙیآ تػد ٝث ُیثٕت ٚ ٝیجـت صا ٜدبفتػا بث ذیبؿ ٝو ذٙؿبث ذٙؿبث بٟ٘آ ٝئاسا ٚ ؾٞٚظپ حیبت٘
. كیٕؼت یبٞ ٝجٙخ صا یخشث ٖذیٞبوٚشف بث فیشؼت ٝث ىٛثشٔ ٝتفبی
ٜدبػ یبٙؼٔ هی سد ٖاٛت یٔ ،بٞ َذٔ
ُیّمت ٚ ٝ٘اصبػ یذؼث ٝػ ؾیبٕ٘ یػٛ٘ اس َذٔ ،ٝ٘بیاشٌ
هچٛو یاضخا ٝث ٝیضدت كیشً صا ٝو دشو یمّت یػسشث دسٛٔ ٜذیذپ ٚ نسد شتـیث كٕػ ثػبث ،شت
دٛؿ یٔ ییبػبٙؿ ُثبل ٜذیذپ صا شٍـٞٚظپ تخبٙؿ .
دٕٛ٘صبث صا تسبجػ َذٔ ،بٙؼٔ ٗیا سد
تػا ٝتفشٌ ساشل شٍـٞٚظپ ییبػبٙؿ ٌٝیح سد ٝو تػا یا ٜذیذپ شت هچٛو .
ىٍرد یداٌْشیپ لذه ای َگلا ِیاه
شث ٝیىت بث ٖاٛت یٔ ٝو تػا ٜذؿ ساٛتػا بػدا ٗیا شث ٜذ٘سبٍ٘ یدبٟٙـیپ ةٛچسبچ ،ٝفِأ 9
ییاٚشٕىح ْبظ٘ ،یا ٝؼیبمٔ یّىؿ ٝث ٓٞ ٚ تخبٙؿ اس سٛـو هی یساذٔبٔص ْبظ٘ ٓٞ
داد ساشل ییبػبٙؿ ٚ یػسشث دسٛٔ اس ٝمٌٙٔ هی سد غلاٚ یبٞسٛـو .
9 ٗیا ساشل ٗیا ٝث ٝفِأ
تػا : ٜٛل تاساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،اٛل هیىفت غهٚ ،یتٔٛىح ْبظ٘ یبٞدبٟ٘ ٚ یػبیػ ٓیطس
یثضح یبٞ ْبظ٘ ،ٝییبول ٜٛل ساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝٙٙمٔ ٜٛل تاساذتلا إـٙٔ ٚ دٚذح ،ٝیشدٔ
-
ٜٛیؿ ،یػبػا ٖٛ٘بل صا تظبفح ،ی٘ذٔ یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ٚ یدشف یػبػا قٛمح ،یتبثبخت٘ا یػبیػ ْبظ٘ سبتخبػ یّو ُىؿ ٚ یػبػا ٖٛ٘بل سد شظ٘ذیذدت -
یلٛمح .
فلا - یتهَکح ماظً یاّداًْ ٍ یسایس نیصر ذٙٔب٘ یٔ یػبیػ ٓیطس اس ٖاشج٘بٔشف ٚ ٖبیاٚش٘بٔشف ٗیث يثاٚس یٞذ٘بٔصبػ ٜٛیؿ .
یبٞ ٓیطس
یػبیػ - ٚ قٛمح تیؼهٚ ٝو تػا یتِٚد تسذل َبٕػا یبٞ ٜٛیؿ بی بٞ ؽٚس صا یٔبظ٘
یدبػ ٚ یػبػا ٖٛ٘بل یبٙجٔ شث ،ٖآ سد یتِٚد تسذل یبٞ ٖبٌسا ٖبیٔ ذ٘ٛیپ ٚ یدشف یبٞ یداصآ دٛؿ یٔ ٗییؼت .
سد ٝؼٔبخ تظفبحٔ ٚ تِاذػ یاشخا ،تسذل ٚ ٓظ٘ ظفح بث یتٔٛىح یبٞدبٟ٘
تِٚد ٖاٛٙػ ٝث یكبخ دبٟ٘ سد اس دٛخ یبٞ ٜظیٚ سبو ٝػٕٛدٔ ٚ ذ٘ساد سبو ٚ شػ ٖبٍ٘بٍیث شثاشث دٛؿ یٔ ةٛؼحٔ ٖاذ٘ٚشٟؿشث یسبجخا ٌّٝػ َبٕػا عٚشـٔ غجٙٔ بٟٙت ٝو ذٙٙو یٔ غٕخ .
ذ٘ٛؿ یٔ ضیبٕتٔ شٍیذىی صا بٞسبیؼٔ صا یخشث دٛخٚ ٝث ٝخٛت بث یػبیػ یبٞ ٓیطس .
ٖاٛٙػ ٝث
ٝو دٛؿ یٔ ٜذ٘اٛخ یتٌّٙػ ،تٔٛىح ُىؿ ،ذؿبث ٖبٌّػ ،یتِٚد تسذل یٕػس إـٙٔ شٌا ٕٝ٘ٛ٘
تػا سٛـو غیئس ،تثاسٚ ٝیبپ شث دشف هی .
ُىؿ ،ذٙؿبث تیشثوا بی ْدشٔ ،تسذل إـٙٔ شٌا
یٙیؼٔ تذٔ یاشث یتِٚد تسذل یِبػ یبٞ ٖبٌسا ،ٖآ سد ٝو ذٙ٘اٛخ یٔ یسٟٕٛخ اس تٔٛىح ذ٘ٛؿ یٔ ةبخت٘ا .
یٔشث سٚبث ٗیا صا ،یتٔٛىح ْبظ٘ شت تػسد شیجؼت ٝث بی یػبیػ ْبظ٘ ٜذیا دضیخ
ٓیٕلت یاشخا ٚ ٗیٚذت ،تٔٛىح یدٛخٚ ُیِد ٝو یبٞ
ذٙیاشف ذٙ٘بٕٞ ٝو تػا ٝؼٔبخ یاشث ی
تػا بٞ ؽصسا قیلخت .
سٛلت ییبٞدبٟ٘ تسٛك ٝث ٝتػٛیپ بٞ تٔٛىح ،َذ٘لاث شیجؼت ٝث
ٝث ٚ ٖاشٍیصبث ٝو ذ٘ا ٜذؿ ذٙٙو یٔ ُٕػ بٟ٘آ ٖٚسد سد ،یػبیػ ٖاشجٞس ٜظیٚ
.
ذٙتؼٞ يجتشٔ شٍیذىی ٝث ٝو شیٌ ٓیٕلت یبٞ ٝػٕٛدٔ عبػا شث تٔٛىح ،ٜبٌذید ٗیا صا تػا ٜذؿ یمّت ْبظ٘ هی ذٙ٘بٔ
. دساد دٛخٚ نشتـٔ شلٙػ هی ،سبتخبػ عٛ٘ ٗیا سد .
،بٟ٘آ ٕٝٞ
ذٙٞد یٔ تػد ٝث اس دٛخ ٝث كّؼتٔ یاضخا ٚ داشفا ٖبیٔ ىبجتسا صا ییٍِٛا .
یّٔ یػبیػ ْبظ٘
يثاٚس صا یػٛٙتٔ ٝػٕٛدٔ كجً ْاضِا ٝث ٝو تػا ٝتفبی ُیىـت ییاضخا ٚ داشفا صا ،ٝؼٔبخ ذٙ٘بٕٞ
یذٙثٍِٛا ذٙتؼٞ ىبجتسا سد شٍیذىی بث ٜذؿ
( ،َذ٘لاث ف ،1378
.)40
ب - ًِاگ ِس یاّ َُق ٍ اَق کیکفت سٛٔا سد ٜذٙٞبو شٍید ٚ ٜذٙیاضفادٛخ تِبخد یاشث ٜٛل ٝػ صا هی شٞ ییب٘اٛت ٚ سبیتخا دٛج٘
تػا اٛل هیىفت یبٙؼٔ ٝث شٍید ٜٛل ٝث ىٛثشٔ
. ٚ ْصلا ٗی٘اٛل عاذثا ٚ غهٚ ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ٜظیٚ سبو
ذثبی یٔ صٚشث ی٘بِٕسبپ ْبظ٘ ٚ غّدٔ ُىؿ سد ٚ تػا كثبػ ٗی٘اٛل حلاكا .
ٜٛل ٜظیٚ سبو
فلاتخا ٝث یٌذیػس ،ٝییبول بٞ
ٚ یٕٔٛػ یبٞ ٖبٔصبػ بی تِٚد بث داشفا ٚ شٍیذىی بث داشفا ٗیث
ُلف ٓتخ یٔ اذیپ صٚشث بٞ ٜبٌداد ُىؿ سد ٚ تػا یٚبػد یثبٌخِا
ذٙو . ،ٝیشدٔ ٜٛل ٜظیٚ سبو
ٚ یّخاد تػبیػ یاشخا ٚ سٛـو سٛٔا ٜسادا ،ٝٙٙمٔ ٜٛل یبٞ ٓیٕلت ،ةٛلٔ ٗی٘اٛل یاشخا ٚ ءاسصٚ تإیٞ ٚ یسلابؼ٘اٛید ٚ بٞ ٝ٘بختساصٚ ُىؿ سد ٖاٛت یٔ اس ٖآ یخٚشخ ٝو تػا یخسبخ یِبػ تبٔبمٔ
ذید ییاشخا ٝجتس .
عبػا ،ٝیشدٔ ٚ ٝییبول ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ٝػ ٝث تٔٛىح یاٛل هیىفت
سد ٛیىؼتٙٔ ،اس ٖآ یشظ٘ یبٞدبیٙث ٚ تػا هیتاشوٛٔد یبٞ تٔٛىح
« حٚس
ٗی٘اٛمِا » ٜدشو حشٌٔ
تػا . دٛث داذجتػا ُثبمٔ سد ٝیشدٔ ٜٛل دٚذحٔب٘ تسذل ٖدشوسبٟٔ ،یٚ سٛظٙٔ
.
دٚذؼٔ سٛـو ٖآ تیؼٕخ ٝث تجؼ٘ ٝو تػا یا ٜذػ سبیتخا سد یسٛـو شٞ سد ٓوبح تسذل ذٙتؼٞ
. فلاتخا ٝث یٌذیػس ٗیٙچٕٞ ٚ ٗی٘اٛل یاشخا ٚ تیٛلت ،ٜٚشٌ ٗیا یبٞ
یاشخا صا یؿب٘
تِٚد ٚشّٕل سد ٝو ی٘بؼو ٝث تجؼ٘ ٖب٘آ یاسآ ٚ شٔاٚا ،تبثٛلٔ ٚ ذ٘ساد ٜذٟػ ٝث اس تاسشمٔ
ْصلا ،ذٙتؼٞ تِٚد ٖآ عبجتا بی ذ٘ساد ت٘ٛىػ تػا اشخلاا
. ٝجؼؿ ٝػ ٝث ٓوبح تسذل ٝیضدت
تػا ٖٛ٘بل تٔٛىح سبثآ صا ییبول ٚ ییاشخا ،یسازٍ٘ٛ٘بل .
ْضّتؼٔ ،یداصآ ظفح ،شیجؼت هی ٝث
تػا ٜٛل ٝػ صا هی شٞ تاساذتلا قیخـت ٚ تیحلاك ضیٕت .
صا یىی ٝث ٝو یتسذل شٞ اشیص
تفبتؿ ذٞاٛخ داذجتػا یٛػ ٝث ،دٛـ٘ ٓیؼمت دٛخٛٔ یبٞ ٜٛیؿ .
ّٝحشٔ ٝث ٝىٙیا صا ؾیپ ٗیاشثبٙث
دٛؿ دٚذحٔ ٚ ٝیضدت ذیبث ،ذیآسد اشخا
( ،یشٟؿٛث (1384
فِا ) 99 ف ،
.)
،اٛل هیىفت ٝـیذ٘ا
كّؼت ذؼث ٝث ٓٞذدٞ ٖشل ییاشٌ یػبػا ٖٛ٘بل توٟ٘ ٖاسٚد ٝث ٖسذٔ یػبػا ٗی٘اٛل ٝى٘آ فلاخشث تسذل هی سد دٛخٛٔ شٌخ ٝث یػبػا سًٛ ٝث ٝو دٛث ٝتفٟ٘ ًٖٛلافا یػبیػ ٝـیذ٘ا سد ،ذ٘ساد دشو یٔ ٜسبؿا قخؿ هی سد ضوشٕتٔ یػساٚ ُثبلشیغ یػبیػ
(Maddex, 1996, p. 267)
. ٝیضدت
تػا ٝتؿاد دٛخٚ ،یػبیػ ٝـیذ٘ا یشیٌ ُىؿ صبغآ ٖبٕٞ صا ،یّمػ ٜذػبل هی ذٙ٘بٔ تسذل .
ج - ٌٌِقه َُق عاذثا ٚ غهٚ ٝث ٝو تػا سٛـو یػبیػ یبٞدبٟ٘ صا ٚ ٝ٘بٌ ٝػ یاٛل صا یىی ٝٙٙمٔ ٜٛل
دصادشپ یٔ كثبػ ٗی٘اٛل حلاكا ٚ ْصلا ٗی٘اٛل .
تٔٛىح ساشمتػا یاشث هیتاشوٛٔد یبٞ ٓیطس سد
بث ٚ ذ٘ٛؿ یٔ غٕخ غّدٔ ٚد بی هی سد ْدشٔ ٖبٌذٙیبٕ٘ ،تیشثوا تػاٛخ یاشخا یاشث ٚ یّٔ
جبیتحا ٝث ٝخٛت بٞ
یبٞ ٝحیلا ٚ بٞ حشً تیٛلت ٚ ٗی٘اٛل ٗیٚذت ٝث ،سٛـو یٕٔٛػ حِبلٔ ٚ
ذٙٙو یٔ ْاذلا ی٘ٛ٘بل .
حلاكا ٚ َبٌثا ٚ ْصلا ٗی٘اٛل عاذثا ٚ غهٚ ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ٜظیٚ سبو ٗیاشثبٙث
ذثبی یٔ صٚشث ی٘بِٕسبپ ْبظ٘ ٚ غّدٔ ُىؿ ٝث ٚ تػا دٛخٛٔ ٗی٘اٛل .
ٟٓٔ ٝفیظٚ حٙپ بٞ ٖبِٕسبپ
ذ٘ساد ؽٚد شث :
فیبظٚ ،سٛـو یِبٔ سٛٔا شث تسبظ٘ ،ییاشخا ٜٛل سبو سد یػساٚ ،یسازٍ٘ٛ٘بل
ٟٓٔ یبٞ عٛهٛٔ سد ثحث ،غّدٔ ییبول
( ،یشٟؿٛث (1384 ة ) 92ف ،
.)
ٚ بٞدبٟ٘ صا یا ٝػٕٛدٔ
ذٙٞد یٔ ُىؿ اس ٝٙٙمٔ ٜٛل ،بٞسبتفس :
،ٖبٌذٙیبٕ٘ ةبخت٘ا یبٞ ؽٚس ،یسازٍ٘ٛ٘بل ٜٛل ٖبٔصبػ
یػبػا ٖٛ٘بل ٗتٔ بث غِبدٔ تبثٛلٔ كثبٌت ٚ یػساٚ ٜٛیؿ ٚ تبثبخت٘ا ْبظ٘ ،یػبیػ ةاضحا .
تػا شت هچٛو یدبؼثا بث ٜذیچیپ یتٔٛىح ْبظ٘ هی ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ٗیاشثبٙث .
،ی٘س ٗیتػآ
ٚ ٝیشدٔ ٜٛل صا ،فبخ یٌظیٚ ؾؿ یسبی ٝث اس ٖآ ،ذیٌٛ یٔ ٗخػ ٝٙٙمٔ ٜٛل صا ٝو یٔبٍٙٞ
ذٙو یٔ یػبٙؿصبث ٝییبول :
ٖآ یبوػا ،دساد سبیؼث یبوػا ،تػا تٔٛىح یٕػس یبٞ ٖبٔصبػ صا
بث بٟ٘آ ،ذ٘شثاشث شٍیذىی بث یٕػس سًٛ ٝث ٖآ یبوػا ،ذٙٙو یٔ ةبخت٘ا ٓیمتؼٔ سًٛ ٝث ْدشٔ اس اس تبٕیٕلت ،بوػا یاسآ ؽسبٕؿ بث ٚ ذ٘شیٌ یٔ ٓیٕلت ،ٗىٕٔ یبٞ ٜاس ٜسبثسد ٖدشو تسٛـٔ
ذٙٙو یٔ تجث
( ،ی٘س ف ،1374
)325
. تػا ٗیٙچ ضی٘ یسازٍ٘ٛ٘بل تإیٞ فیبظٚ
: ٖٛ٘بل تیٛلت
،یّٔ فیبظٚ ،یتبثبخت٘ا فیبظٚ ،یػبػا ٖٛ٘بل ٗیٚذت بی شظ٘ذیذدت ٝث ىٛثشٔ ٝفیظٚ ،ٝػٛهٛٔ
یتبػلاًا فیبظٚ ٚ یمیمحت فیبظٚ ،ییبول فیبظٚ ،ییاشخا فیبظٚ
.
د - ِیزجه َُق تػا ضوشٕتٔ ْبظ٘ ٖآ ٝیشدٔ ٜٛل سد َٕٛؼٔ سًٛ ٝث ،یػبیػ ْبظ٘ شٞ نشحٔ یٚشی٘
.
تػا شتساٛؿد ٝییبول ٚ ٝٙٙمٔ ٜٛل فیكٛت صا ،ٝیشدٔ ٜٛل فیكٛت .
ٜٛل ،یخیسبت شظ٘ صا اشیص
ؾیثبٕو ،ذ٘ٛؿ یٔ ٜذ٘اٛخ ٝییبول ٚ ٝٙٙمٔ یاٛل صٚشٔا ٝچ٘آ ٚ ٜدٛث تٔٛىح تّل ٝتػٛیپ ٝیشدٔ
ذ٘ا ٜذٔآ ٖٚشیث ٝیِٚا ٝیشدٔ ٜٛل ٝٙت صا ٝو ذٙتؼٞ ییبٞ ٝخبؿ .
ٝیشدٔ ٜٛل ،فیشؼت هی شثبٙث
سبٕؿ ٝث ییبولشیغ ٚ یٙیٙمتشیغ ییبٞ ٖبٔصبػ یبػئس ٝو ذٙتؼٞ ییاشخا تبٔبمٔ صا ُىـتٔ
تٔٛىح یبٞ یـٔ يخ یاشخا ٚ یسازٍتػبیػ شث تسبظ٘ یاشث دٚذحٔ یا ٜسٚد یاشث ٚ ذٙیآ یٔ
ذ٘ٛؿ یٔ ةٛلٙٔ بی ةبخت٘ا
( ،ی٘س قك ،1374
-362 )361
.
دساد ٜظیٚ سبو ٝػ ،ٝؼٔبخ یػبیػ ْشٞ ؾخث ٗیشتلابث سد تٔٛىح ییاشخا ٝخبؿ :
ُىؿ ٚ یتٔٛىح ُٕػ سبىتثا ٚ یشیٌ ٓیٕلت تؼثسبو ،یٕٔٛػ یبٞ یـٔ يخ ٚ بٞ تػبیػ یذٙث
ْاذلا ٚ بٞ ٓیٕلت ٖدشو یدشثسبو ٚ یبٞ
ٌٖٛبٌ٘ٛ یبٞ ؾخث كیشً صا ی٘ٛ٘بل یبٞدبٟ٘ ی٘ٛ٘بل
تِٚد حٌػ سد ٜذیچیپ سٛٔا صا یا ٝػٕٛدٔ ٖدشو اشٍٕٞ ٚ یصبػصبؼٕٞ ٚ یػاشوٚسٛث
(Newton, 2005, p.45)
،ٖاشیصٚ تإیٞ ٚ شیصٚ تؼخ٘ ،سٛـو غیئس صا ُىـتٔ ٝیشدٔ ٜٛل
تػا یٔبظت٘ا ٚ یٔبظ٘ یٚشی٘ ٚ یسادا ْبظ٘ ،تِٚد ٖبٔذختؼٔ ،بٞ ٝ٘بختساصٚ
.
ُ - ِییاضق َُق فشػ ٚ ییبول ٝیٚس ،تاسشمٔ ،ٗی٘اٛل عبػا شث ٝو تػا ٝ٘بٌ ٝػ یاٛل صا یىی ٝییبول ٜٛل
فلاتخا ٝث یبٞ
،دٛؿ یٔ دبدیا یٕٔٛػ یبٞ ٖبٔصبػ ٗیث بی ٚ تِٚد ٚ داشفا ،فبخؿا ٗیث ٝو ی
ذٞد یٔ ٕٝتبخ یٚبػد ٝث دٛخ ْبىحا بث ٚ ذٙو یٔ یٌذیػس .
،ّٕٝو فبخ یٙؼٔ ٝث ٝییبول ٜٛل
ٜٛل ُثٔ ٝ٘ ٚ تػا ٖٛ٘بل غهاٚ ،ٝٙٙمٔ ٜٛل ذٙ٘بٔ ٝ٘ اشیص ،دٛؿ یٕ٘ ٜدشٕؿ یػبیػ دبٟ٘ هی سٛـو یٕٔٛػ ٚ یّو تػبیػ یدبٞ ،ٝیشدٔ
. ٝفیظٚ شث ٜٚلاػ ٝییبول ٜٛل ،بٞسٛـو یخشث سد
دساد ٓٞ یػبیػ ٝفیظٚ ،ییبول .
ٖٛ٘بل كثبٌت ْذػ ٝث بىیشٔآ سد یِبػ ٖاٛید ،ٕٝ٘ٛ٘ ٖاٛٙػ ٝث
ذٙو یٔ یٌذیػس یدبػ ٗی٘اٛل ٚ یػبػا .
فلاتخا ٝث یٌذیػس ،ٝییبول ٜٛل ٜظیٚ سبو بٞ
بی تِٚد بث داشفا ٚ شٍیذىی بث داشفا ٗیث
ُلف ٓتخ ٚ یٕٔٛػ یبٞ ٖبٔصبػ ذثبی یٔ صٚشث بٞ ٜبٌداد ُىؿ سد ٚ تػا یٚبػد یثبٌخِا
. ٝث
ذ٘ساد ضیبٕتٔ ٝفیظٚ ٚد ٜصٚشٔا بٞ ٜبٌداد یّو سًٛ
: یٚبػد ُلف ٚ ُح ٚ ٖٛ٘بل یاشخا .
ٖٛ٘بل
شٔا اس یكبخ سبتفس ٚ دٛؿ یٔ غهٚ یتٔٛىح ٖبٔصبػ یٛػ صا ٝو تػا یّو یا ٜذػبل صا تسبجػ ذٙو یٔ یٟ٘ بی .
فلاخ تاصبدٔ
تػا ٝییبول ٜٛل فیبظٚ صا یىی ،ةٛلٔ ٗی٘اٛل نلب٘ ٖاسبو .
ٚد ٗیث ٜشخبـٔ ٜذ٘شیٌشثسد ،دٛؿ یٔ حشٌٔ ٜبٌداد هی سد ٝو یػٛهٛٔ شٞ ،شٍید یٛػ صا تػا فشً
. ذٙو یٔ تیبىؿ ،ٜذ٘اٛخ یٙؼی شٍید فشً ٝیّػ ٝو تػا ٖبٞاٛخ ،فشً هی .
ُكا
ٜذ٘اٛخ ٝیّػ ٖبٞاٛخ تیبىؿ یتػسدب٘ بی یتػسد دسٛٔ سد تػا ییاٛػد ،ی٘ٛ٘بل یٛػد شٞ
. سد
ضیبٕتٔ غفبٙٔ ٝتػد ٝػ ی٘ٛ٘بل یٛػد شٞ
( عبٕتخا غفبٙٔ ،ٜذ٘اٛخ غفبٙٔ ،ٖبٞاٛخ غفبٙٔ
) دٛخٚ
دساد . تػا اٛػد ٝ٘لادبػ ٚ ضیٔآ حّك ُلف ٚ ُح سد ،عبٕتخا تؼفٙٔ
.
ی - تاباختًا نیصر ٍ یبشح ماظً
ٓٞ صا ٝو تػا یػبیػ ٖبٔصبػ یػٛ٘ ةضح ٚ دٛؿ یٔ ُیىـت ٖبٔسآ هی ٖاساذفشً ٚ ٖاشىف
یبٞ ٖبٔسآ ٝث ُی٘ یاشث تذٔصاسد ٚ تذٔ ٜبتٛو یػبیػ یبٞ ٝٔب٘شث ،ٓظٙٔ تلایىـت ٗتؿاد بث سًٛ ٝث ٚ دٛؿ یٔ ضیبٕتٔ یػبیػ ٜٚشٌ ٚ ٟٝجخ ذٙ٘بٔ ،ی٘بٔصبػ َبىؿا شٍید صا ٜذؿ ْلاػا ٜصسبجٔ ٖآ سد توسبـٔ بی ٚ یتِٚد تسذل ٗتفشٌ تػد ٝث یاشث ضیٔآ تِٕبؼٔ یّىؿ ٝث َٕٛؼٔ
ذٙو یٔ
. ذؿبث ٝتؿاد ی٘ذ٘بٔ ٚ ساذیبپ ،ٜذٙٙو یشجٞس ،یضوشٔ ییبٞ ٖبٔصبػ ذیبث ةضح هی .
شیجؼت ٝث
ذؿبپث ٓٞ صا ةضح ٖاسازٍ٘بیٙث ٚ ٖاشجٞس يشٔ بث ذیبج٘ ةضح تلایىـت ،شٍید .
،شٍید یٛػ صا
ىبجتسا ،ةضح یضوشٔ یبٞ ٖبٔصبػ بث ٚ ذؿبث ٝتؿاد یساذیبپ یّحٔ یبٞ ٖبٔصبػ ذیبث ةضح ذؿبث ٝتؿاد یٕئاد .
تسذل ٝو ذٙؿبث ٕٓلٔ ذیبث ،ةضح یّحٔ ٚ یضوشٔ ٖاشجٞس ،ٖآ شث ٖٚضفا
اس ٖآ ٚ ذ٘شیٌ تػد ٝث ،شٍید یبٞ ةضح هٕو ٝث ٜاٛخ ٚ ییبٟٙت ٝث ٜاٛخ ،سٛـو سد اس یػبیػ ذٙٙو بفتوا ٓوبح یػبیػ تسذل یٚس شث رٛف٘ َبٕػا ٝث بٟٙت ذیبج٘ ٚ ذٙٙو ٜسادا ٚ یشجٞس .
ذؿبث ٝتؿاد اس ْدشٔ تیبٕح ذیبث ةضح ،ْبد٘اشػ .
،ٖاشػ ،بوػا شث تػا ُٕتـٔ یثضح ْبظ٘ هی
ّٝؼّػ ٚ یشیٌ ٓیٕلت ،یػبیػ ةضح ٖبٔصبػ ،یػبیػ ةضح تِبػس ،ةضح ٖاشیذٔ ٚ غیئس سٛٔا ،یػبیػ ةضح یطِٛٛئذیا ،یػبیػ ةضح یػبٕتخا ٜبٍیبپ ٚ یٕػسشیغ ٖبٔصبػ ٚ تتاشٔ
یتبثبخت٘ا یبٞذ٘ٚس سد توسبـٔ یبٞ ٜٛیؿ ٚ یػبیػ ةاضحا یِبٔ
.
یثضح ْبظ٘ عٛ٘ ٚ ذٙٙو یٔ تیِبؼف یثضح یبٞ ْبظ٘ ٖٚسد بٞ ةضح ،صشتیپ یبٌ ٚ َبث شیجؼت ٝث دساد ةاضحا سبتفس شث یدبیص یبٞشیثإت ،تػا ٜذؿ جسد ی٘ٛ٘بل ٖٛتٔ سد ٝو .
سبٟچ ٝث ٝخٛت بث
سبتخبػ ٚ بٞ ةضح ٖبیٔ هیطِٛٛئذیا یبٞ تٚبفت ،بٞ ةضح یجؼ٘ ییب٘اٛت ،بٞ ةضح سبٕؿ سبیؼٔ
یٔ بٞ ةضح هت یبٞ ْبظ٘ صا ٖاٛت
،قخـٔب٘ یثضح ٚد ،قخـٔ یثضحٚد ،يّؼٔ ةضح ،یثضح
تبجث یث یثضحذٙچ ٚ تبجثبث یثضحذٙچ ،یثضح ٓی٘ ٚ ٚد
( ،صشتیپ یبٌ ٚ َبث قك ،1384
-139
)135
دسٚآ ٖبیٔ ٝث ٗخػ یثضح ْبظ٘ ٌٖٛبٌ٘ٛ یبٍِٞٛا ٖاٛٙػ ٝث .
تػا تبثبخت٘ا ْبظ٘ ،یثضح ْبظ٘ ُٔبىت ُٔاٛػ صا یىی .
سد ٝو تػا یٔبظ٘ ،یتبثبخت٘ا ْبظ٘
ةبخت٘ا فیبظٚ ٚ قٛمح ٚ يیاشؿ ،ٖآ ةبخت٘ا ٚ ٖبٌذٙٙو
ٚ ءاسآ زخا یٍٍ٘ٛچ ٚ ٖبٌذ٘ٛؿ
یؤس یبٞ ٖبٔصبػ ُیىـت ذٙو یٔ ٗیؼٔ اس سٛـو شٞ یشیٌ
. یبٞ ؽٚس يمف ،یتبثبخت٘ا ْبظ٘
یؤس یاسآ داذؼت ؽسبٕؿ ٜشتؼٌ ذٙ٘بٔ یّٔاٛػ ،یتبثبخت٘ا ْبظ٘ ُٔبو فیكٛت ؛تؼی٘ ٖبٌذٙٞد
یٔشثسد اس یؤس كح ذ٘ساد یؤس كح ٝو ییبٟ٘آ ٖدشو قخـٔ یٙؼی ،دشیٌ
.
ٝث ىٛثشٔ تاسشمٔ ٚ بٞ ةضح ٚ بٞدضٔب٘ یفشؼٔ ٝث ىٛثشٔ تاسشمٔ ٜذ٘شیٌشثسد ْبظ٘ ٗیا تػا تّمت ٚ دبؼف صا یشیٌّٛخ تاسشمٔ ٜظیٚ ٝث ،تبثبخت٘ا تیشیذٔ یضیس ٝٔب٘شث .
ْبظ٘ هی
ٚ بٞ یػشو ٝث ءاسآ ُیذجت ،ءاسآ ؽسبٕؿ یبٞ ؽٚس ،ٖداد یؤس یبٞ ؽٚس ٝجٙخ ٝػ صا یتبثبخت٘ا هت ،یؤس هت ٚ ٛوػ هت یتبثبخت٘ا ٜصٛح ٖٛچٕٞ یػاٛ٘ا ٝث ٚ تػا ؾٞٚظپ ُثبل تكبٙٔ
هت ،تػشٟف ْبظ٘ ،یجػبٙت یٌذٙٙو ،یحیخشت یؤس بث ٛوػ هت ،یا ّٝحشٔ ٚد یشیٌ یؤس ٚ ٛوػ دٛؿ یٔ ٓیؼمت ،یتیشثوا یٌذٙٙو ٚ َبمت٘ا ُثبل یؤس
( Sodaro, 2008, pp. 205-215 .)
ٍ - یًذه یهَوع یاّ یاسآ ٍ یدزف یساسا قَقح دٚذح ٚ یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح صا تػا تسبجػ یػبػا قٛمح ثحث یّكا یبٞ ٝیبپ
یػبیػ تسذل ٜذٙٙو َبٕػا ٜبٍتػد ساذتلا .
صا ٖاٛت یٔ یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح صا ثحث سد
،تبػبٕتخا یداصآ ،تبػٛجٌٔ یداصآ ،ٖبیث یداصآ ،تٞزٔ یداصآ ،ٗت یداصآ ،یلخؿ یداصآ ،داشفا ُیِد ٖٚذث فیلٛت غٙٔ ذٙ٘بٔ تِاذػ یاشخا صا یؿب٘ قٛمح ضی٘ ٚ ةبلتػا یداصآ ٚ ٜاشوا بث ْؤٛت ساشلا ٖلاٌث ،بٞ ٕٝوبحٔ ٖدٛث یّٙػ ،داشفا تؿادصبث ُیلاد ٝث ٓوبحٔ یٌذیػس ٖذؿ كجػبٔ ٝث فٌػ تیػٕٛٙٔ ،ٕٝوبحٔ ساشىت تیػٕٛٙٔ ،داشفا ٗىؼٔ غؼدت غٙٔ ،سبجخا یدشف تیىِبٔ صا یؿب٘ قٛمح ٚ یِبٔ قٛمح ٚ ذیذؿ تاصبدٔ غٙٔ ٚ ُیوٚ ٗتؿاد كح ،ٖٛ٘بل دسٚآ ٖبیٔ ٝث ٗخػ .
ٝث ذیبث یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح دشیٌ ساشل ٖٛ٘بل تیبٕح سد كیلد یّىؿ
.
تػا ٜذؿ ٝتفشٌ شظ٘ سد سٛظٙٔ ٗیا یاشث ٝو تػا یٞاس ٚد صا یىی ،یػبػا ٖٛ٘بل سد جسد .
سد
اس یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ٚ یدشف قٛمح ٝث ىٛثشٔ دساٛٔ ،بٞسٛـو صا یسبیؼث یػبػا ٖٛ٘بل ٗتٔ
ذ٘ا ٜدشو ةٛتىٔ
.
ٝو تؿاد ذٞاٛخ اس یسبجتػا ٚ ؽصسا ٖبٕٞ قٛمح ٗیا ،یشٟؿٛث شیجؼت ٝث تسٛك ٗیا سد دساد یػبػا ٖٛ٘بل .
،شییغت ٚ ذ٘ساذ٘ اس بٟ٘آ شییغت سبیتخا ٚ ٜصبخا ،یدبػ یسازٍ٘ٛ٘بل غِبدٔ یٙؼی
ٝخؼ٘
ٖبىٔا ضی٘ بٟ٘آ فزح بی بٞ
یػبػا ٖٛ٘بل سد شظ٘ ذیذدت ٜاس صا شٍٔ ،ذؿ ذٞاٛخ٘ شیزپ
( ،یشٟؿٛث (1384 ة ) قك ، -54 )53
. ٝو ذٞد یٔ ٖبـ٘ بی٘د یبٞسٛـو ٕٝٞ یػبػا ٗی٘اٛل ٗتٔ
قٛمح ،ٝیبپ قٛمح ،یػبػا قٛمح ٖٛچٕٞ ییبٞ ٖاٛٙػ بث یدشف یبٞ یداصآ ٚ قٛمح ٝث یِٛكا ٚ قٛمح ٚ یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ،یدشف یبٞ یداصآ ،ی٘ذٔ یبٞ یداصآ ،شـث قٛمح ،ٗیدبیٙث ذ٘ا ٝتفبی فبلتخا ی٘بٍٕٞ یبٞ یداصآ
(Maddex, 1995)
.
ر - یساسا ىًَاق سا تظافح ٍ یساسا ىًَاق رد زظًذیذجت
خػبپ ،یػبػا ٖٛ٘بل ٗتٔ
تػا یػبیػ غٔاٛخ یؼٌمٔ یبٞصبی٘ یٌٛ
.
ٖآ صا ٚ بٞصبی٘ ٝو بخ
ذیبث ضی٘ یػبػا ٖٛ٘بل ،ذ٘ٛؿ یٔ ٌٖٛشٌد ٝؼٔبخ یبٞ َٛحت ٚ بٞ ییبیٛپ بث ؽٚذٕٞ ،تبیوتمٔ
ذیآسد توشح ٝث ،ٗیٛ٘ يیاشؿ بث یٍٙٞبٕٞ یاشث ،شییغت ٚ حلاكا ؽشیزپ بث .
ذیذدت بی یشٍ٘صبث
بی ٚ یدبػ ٗی٘اٛل داٛٔ ،یػبػا ٖٛ٘بل َٛكا ،قٛمح ٝیٔلاػا سد ٝو یشییغت صا تػا تسبجػ شظ٘
ٓظ٘ ذػاٛل دشیزپ یٔ تسٛك ٗیشفآ
. یبٞشییغت ٚ یلٛمح یبٞ یٙیثصبث یاٛتحٔ ٚ ٜٛیؿ ،ذ٘ٚس
ذٙٔب٘ یٔ یشٍ٘صبث ٚ ٓیٕتت بی حلاكا ،شظ٘ذیذدت اس ی٘ٛ٘بل .
ٜطاٚ ،ٗیتلا ٖبثص ٝػٕٛدٔ سد
Amend
ٓٞ یبٞ ّٕٝو شٍید ٚ یٙؼی ٖآ ٝـیس
Amendatory Amendment ،
، Amendable
Amender و یٙیتلا ُؼف صا یػبجتلا یٍٕٞ
"Emmendare"
ٚ بٌخ صا ٖدشو داصآ یبٙؼٔ ٝث
ذٙتؼٞ یظو ٚ یتػسدب٘ صا ٗتؿاد ٍٝ٘ ٖٛلٔ
. ٝتخبػ ٗی٘اٛل ٝو تػا ٖآ تیؼلاٚ ،ی٘ذٔ شیجؼت ٝث
شٞ ٚ یّو ذٙچ شٞ ،فبخ ٖذٕت ٝخسد ٚ َاٛحا ٚ عبهٚا ٚ يیاشؿ سد ٚ دٚذحٔ ذید بث شـث ذٙو اذیپ ی٘ادٚبخ ٚ یٍـیٕٞ ٚ یٕئاد تفك ذ٘اٛت یٕ٘ ٓٞ صبث ،ذؿبث ٝثشدت بٞ ٖشل ٝدیت٘ ذٙچ .
اشف ،یػبػا ٖٛ٘بل ّٕٝخ صا ٚ ٝػٛهٛٔ ٗی٘اٛل شییغت ٚ حلاكا ٖبٔص ،يیاشؿ ُٔبىت ٚ َٛحت بث ٚ تؼی٘ غهٚ هی ٝث غجً ٝث یدبػ ٖٛ٘بل ٚ یػبػا ٖٛ٘بل حلاكا يیاشؿ ٚ ٖبٔص بٔا ،ذػس یٔ
ذؿبث ذیبج٘
( ،ی٘ذٔ
ف ،1379 )96
. ٖٛ٘بل سد یشٍ٘صبث ذٙیآشف ٖدٛث تخػ بی ٜدبػ ٝث ٝتؼث َبح
فٌؼٙٔشیغ ٚ فٌؼٙٔ ٝتػد ٚد ٝث یػبػا ٗی٘اٛل ،یػبػا ذ٘ٛؿ یٔ یذٙث ٓیؼمت
(Maddex, 1996,
p.12)
. دساد دٛخٚ یلٛمح ٖٛتٔ سد ٓٞ شٍید یّمػ ٜذػبل هی بٔا .
صا شتٚشف ٖٛ٘بل تیؼجت ُكا
تػا یّمػ ْاضِا هی ،شتاشف ٖٛ٘بل .
ٝتؼیشٍ٘ تلد ٝث ٗی٘اٛل یلٛمح ؽصسا تتاشٔ ّٝؼّػ سد شٌا
دٛخ ذیبث شٍید ٗی٘اٛل ٕٝٞ اشیص ،تػا ٝتفشٌ تمِ یلٛمح سبدٙٞ ٗیشتلااٚ ،یػبػا ٖٛ٘بل ؛دٛؿ ذٙٙو كجٌٙٔ ٖآ بث اس .
ٚ ذ٘بٕث فلٛتٔ ذیبث ،دٛؿ تیٛلت یػبػا ٖٛ٘بل شیبغٔ ٝو ی٘ٛ٘بل ٗیاشثبٙث
تػا یدبػ ٗی٘اٛل شث یػبػا ٖٛ٘بل یشتشث یمٌٙٔ ٝدیت٘ شٔا ٗیا .
نلب٘ یدبػ ٖٛ٘بل تیٛلت
یػبیػ تبجث ٓٞ ٚ ذٞد یٔ ساشل ی٘ٛ٘بلشیغ شییغت مشؼٔ سد اس یػبػا ٖٛ٘بل ٓٞ ،یػبػا ٖٛ٘بل ذ٘ص یٔ ٓٞ شث اس سٛـو یلٛمح ٚ .
ةٛچسبچ ٚ سدبٔ ٖٛ٘بل ،یػبػا ٖٛ٘بل ٝىٙیا ٝث ٝخٛت بث صبػ
ذٙؿبث كجٌٙٔ ٖآ ٗتٔ بث ذیبث یسبخ تاسشمٔ ٕٝٞ ٝو تػا یٟیذث شٔا ٗیا ،دٛؿ یٔ یمّت .
بد٘آ صا
اس كیجٌت شٔا َشتٙو ،حِبك یؼخشٔ ذیبث ،ذٙو كیجٌت یػبػا ٖٛ٘بل بث یدبػ ٖٛ٘بل تػا ْصلا ٝو
ٜذٟػ َبٌثا تػا ٜذؿ ذییإت یػبػا ٖٛ٘بل فلاخ ٝو اس یثٛلٔ یدبػ ٖٛ٘بل ذ٘اٛتث بت ذؿبث ساد
ذٙو .
س - یتهَکح ٍ یسایس ماظً راتخاس ٝو ییبٞٚشی٘ ٚ اضخا ،ءبیؿا صا یا ٝػٕٛدٔ كؼ٘ ٚ ٓظ٘ یٙؼی یتٔٛىح ٚ یػبیػ ْبظ٘ سبتخبػ
ٖآ یدبیٙث یٌظیٚ ٚ ذٙٞد یٔ ُیىـت اس فبخ ُو هی ٝو ذ٘ا ٝتفشٌ ساشل ٓٞ سبٙو یٛح٘ ٝث تػا صبدٔ تسذل ٚ ٖٛ٘بل تیسٛحٔ صا تسبجػ .
شث بٞلابو ٚ تبٔذخ ،بٞ ؽصسا ،یٔبظ٘ ٗیٙچ سد
ٟٓػ ٝؼٔبخ ٕٝٞ یاشث شجتؼٔ تسذل تؼح دٛؿ یٔ اشخا ٖآ یٞاٛ٘ ٚ شٔاٚا ٚ یذٙث
. ،یػبیػ ْبظ٘
ّٝیػٚ ٝث ٝو ذحاٚ ٓؼی٘بٌسا هی ذٙ٘بٔ اس ٝؼٔبخ تیدٛخٛٔ ٝو ٜذیچیپ ٚ شیٌاشف تػا یسبتخبػ ذٙو یٔ ظفح ،دٛؿ یٔ ٜسادا یضوشٔ یػبیػ تسذل هی .
ٝث ٗخػ یػبیػ ْبظ٘ صا ٝو یٔبٍٙٞ
دٛؿ یٔ ٜسبؿا ذ٘ساد ذ٘ٛیپ شٍیذىی بث ٝو یسبتفس ٚ یسبتخبػ شكبٙػ صا ییٍِٛا ٝث ،ذیآ یٔ ٖبیٔ
.
ُٔبؼت صا یٔبظ٘ ،یػبیػ ْبظ٘
یبٞ
ْاضِا یبٞ غیصٛت ٚ بٞ قیلخت ٝو تػا ٝؼٔبخ صا ٝ٘اشٔآ بی سٚآ
دشیٌ یٔ تسٛك ٖآ ٜاس .
ٝث ْبظ٘ هی ٌٖٛبٌ٘ٛ یبٞ ؾخث ٝو ذٞد یٔ ٖبـ٘ یػبیػ ْبظ٘ ْٟٛفٔ
دسازٌ یٔ شثا شٍید ؾخث شث ،ْبظ٘ صا یا ٝجٙخ سد تاشییغت ٚ ذ٘ساد یٍتؼث شٍیذىی .
ٌٝ٘ٛ هی
ٜدس صا سٟٛـٔ ٚ َٕٛؼٔ یػبٙؿ ،یػاشوٛٔد َاشجیِ صا یػبیػ یبٞ ْبظ٘ یذٙث
بی٘د یبٞسٛـو سد دٛخٛٔ یػبیػ یبٞ ْبظ٘ عاٛ٘ا ذٙ٘بٔ اشٌساذتلا ٚ سازٌ َبح سد ،ٓؼیٕ٘ٛو دسٚآ یٔ ٖبیٔ ٝث ٗخػ .
دساد دٛخٚ ٜاس ٚد ،یػبیػ ٖبٔصبػ ٝث ٖذیػس یاشث :
شظ٘ عبٕخا ،ٜاس هی
ذیذپ اس نشتـٔ یذػاٛل ٚ ذٙٙو تظفبحٔ ٖبؿدٛخ صا بت ذٙیآ یٔ ٓٞدشٌ داشفا ،ٖآ سد ٝو تػا ذ٘سٚآ . ٜٛیؿ ٗیا ٝو دٛؿ یٔ ٗیٔإت یسبىٕٞ ٜاس صا تیٙٔا ٚ ذ٘ٛؿ یٔ ةبخت٘ا ْدشٔ ٖبیٔ صا ٖاشجٞس
ذٔبد٘ا یٔ هیتاشوٛٔد ٌّٝػ ٝث .
ّٝیػٚ ٝث داشفا ،ٖآ سد ٝو تػا سبجخا ،عبٕخا یبخ ٝث ،شٍید ٜاس
ذ٘ٛؿ یٔ ٜدسٚآ ٓٞ دشٌ ٓوبح هی .
ٝث اس تسذل ٚ ذٙو یٔ ُیٕحت بٟ٘آ شث اس دٛخ ٌّٝػ ضی٘ ٚا
یٔسد دٛخ سبلح٘ا دسٚآ
. ٝث ٜٛیؿ ٗیا ٝو دٛؿ یٔ ٗیٔإت ٓوبح یلایتػا ٌٝػاٚ ٝث ضی٘ تیٙٔا
دٛؿ یٔ شدٙٔ ٝ٘بیاشٌساذتلا ٌّٝػ
( ،ُی٘ٚا ف ،1386
)39
. ٚ غیٕدت صا ٝو یٔبٍٙٞ ٗیاشثبٙث
ٝؼٔبخ ٖٛچٕٞ ییبٞدبٟ٘ ٚ ٓیٞبفٔ ٖبیٔ غًبمتٔ یبٞذ٘ٛیپ تؿبج٘ا ،ٖاساضٌسبو ؾٙیضٌ ،یشیزپ
یبٞدبٟ٘ ،بٞ تػبیػ تٚبول ،بٞ تػبیػ یاشخا ،یسازٍتػبیػ ،غفبٙٔ فیِإت ،غفبٙٔ ٖبیث ،ٖبِٕسبپ ،یسلابؼ٘اٛید ،یؼٕخ یبٞ ٝ٘بػس ،ةاضحا ،ٝتفبی ٖبٔصبػ رٛف٘ یبٞ ٜٚشٌ ،یػبٕتخا ْبظ٘ یّو ْٟٛفٔ صا غلاٚ سد ،دٛؿ یٔ ٝتفٌ ٗخػ ٜبؿدبپ ٚ سٟٕٛخ غیئس ،ٝٙیثبو ٚ شیصٚ تؼخ٘
تػا ٜذؿ دبی یتٔٛىح یبٞدبٟ٘ ٚ یػبیػ .
صا ٝتػبخشث یبٞسبتفس تیفیو ٚ تیٕو ،عٛ٘ ٝث ٝتؼث
قخـٔ ْب٘ هی بث اس ٖآ یّو یٌظیٚ ٖاٛت یٔ ،یػبیػ ْبظ٘ هی (
یاشٌساذتلا ،هیتاشوٛٔد َاشجیِ
تاٚبؼٔ
تاٚبؼٔشیغ ،تًّ
تاٚبؼٔشیغ یاشٌساذتلا ،یتؼیِٛپٛپ ،یتٙػ تًّ
اشٌ ٗید ٚ تًّ
)
دشو ٗییؼت .
ح - یسایس ماظً رادَوً ٍ شیاوً
یػبیػ ْبظ٘ هی یبٞداد ٖٚشث ٚ بٞداد ٖبیٔ ،بٞداد ٖٚسد شٍـیبٕ٘ یبٞسادٕٛ٘
- سد ،یلٛمح
ذٙٙو یٔ یصبػ ٜدبػ اس ٝ٘اساذٔبٔص ْبظ٘ هی یاضخا ٖبیٔ ذ٘ٛیپ یٍٍ٘ٛچ فكٚ ٚ حشؿ تمیمح ْبظ٘ هی تیّو ٝث تلٚ ٗیشتٕو فشك بث ٚ اسزٌ یٞبٍ٘ سد ٝو ذٙٞد یٔ ٜصبخا شٍـٞٚظپ ٝث ٚ دٛؿ فلاٚ یتٔٛىح .
بٞسادٕٛ٘ ،غلاٚ سد ذٙتؼٞ بٞ ٓتؼیػ ٝیهشف صا یـیبٕ٘
. شث بٞ ْبظ٘ ٝیشظ٘
تػا ٜذؿ ساٛتػا ْٟٛفٔ حٙپ :
ٖٚسد
ٖٚشث ،یشیٌ ٓیٕلت ،داد يیحٔ ٚ دسٛخصبث ،داد
(Hauss, 2006,
p.11)
.
ٖٚسد ذ٘ٛؿ یٔ یذٙث ٓیؼمت بهبمت ٚ تیبٕح تٕؼل ٚد ٝث بٞداد .
ٓٞ ،یشیٌ ٓیٕلت ذٙیاشف
ذٙو یٔ اذیپ یٍتؼث ٖاشجٞس تیلخؿ ٚ بٞ تسبٟٔ ٚ بٞ ؽصسا ٝث ٓٞ ٚ بٞدبٟ٘ سبتخبػ ٝث .
ٖٚشث ،یػبیػ ْبظ٘ هی ٗیدبٕ٘ ٚ یٕیظٙت ،یؼیصٛت ،یخاشختػا یبٞدشىّٕػ ٝث ذٙ٘اٛت یٔ بٞداد
ٓیؼمت ذ٘ٛؿ یذٙث .
بث ٓتؼیػ ٝو دساد ٜسبؿا ییبٞدشىّٕػ ٝث ضی٘ یػبیػ ْبظ٘ هی یبٞدسٛخصبث
ذٙو یٔ دٛخ حلاكا ٝث ْاذلا ،ٖآ شث ٝیىت .
يیحٔ صا ٝو یـٙواٚ كیشً صا اس ُٕػ ٗیا ٛػ هی صا
ٚ ٖاشحث یساذیذپ صا تؼ٘بٕٔ یاشث ،شٍید یٛػ صا ٚ ذٞد یٔ ساشل ییبػبٙؿ دسٛٔ تػا ٝتفشٌ
دذٙث یٔ سبو ٝث ،یتیبهسب٘
.
تمیمح سد ٚ تؼی٘ داصآ ٚ سبتخٔدٛخ ،یػبیػ ْبظ٘ هی ٝو تفشیزپ ذیبث ْبد٘اشػ تػا سادصشٔ ٚ ذح یتیدٛخٛٔ
. يیحٔ ٓٞ ٚ یّخاد يیحٔ ٓٞ ،اس یػبیػ ْبظ٘ هی دٚذح
ذٙٞد یٔ ُىؿ یِّّٕا ٗیث .
ٚ تػا ٌٝ٘ٛبـ٘ا یٙتٔ ،یػبیػ ْبظ٘ هی یٌظیٚ حٙپ فكٚ ٚ حشؿ
یلٛمح ْبظ٘ هی سد یػبیػ تسذل ٍٝ٘ٛچ ٝو ذٞد ٖبـ٘ یتػسد ٚ یثٛخ ٝث ذ٘اٛت یٕ٘
- یػبیػ
ذٙٙو یٔ ٖصاٛتٔ ٚ یػساٚ اس شٍیذىی ٍٝ٘ٛچ ٚ دٛؿ یٔ ٓیؼمت .
یـیبٕ٘ ذ٘اٛت یٔ ،سادٕٛ٘ هی بٔا
ذؿبث ٝ٘اساذٔبٔص ْبظ٘ هی یبٞ ٝیبٔ ٖٚسد ذ٘ٛیپ یٍٍ٘ٛچ صا كیلد .
یداٌْشیپ یَگلا ای لذه تسبراک ٖٛ٘بل ٌٖٛبٌ٘ٛ َٛكا ٝو تػا ساشل ٗیا صا یـٞٚظپ َذٔ بی ٍِٛا ٗیا یدبٟٙـیپ ٜٛیؿ
سٛـو هی یػبػا (
صا یىی سد ٚ تػا ٜذؿ غلاٚ فبخ ییبیفاشغخ ٝمٌٙٔ هی سد ٝو
1. FIGURES
دٛؿ یٔ یػسشث یا ٝمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ذؿسا یػبٙؿسبو ٜسٚد ٝ٘بٌ ٜدضیػ یبٞ ؾیاشٌ
) 9 ٝث تٕؼل
ٓیؼمت اضدٔ
دٛؿ یٔ ٝیضدت ٚ یذٙث .
ْبظ٘ عٛ٘ ٜذٙٞد ٖبـ٘ ٝو ذ٘ٛؿ یٔ ؾٙیضٌ یػبػا ٖٛ٘بل َٛكا صا یخشث ،َٚا ؾخث سد تػا یػبیػ .
صا سٚد ٝث ٚ ُمتؼٔ یسٟٕٛخ اس شدی٘ تٔٛىح ،شدی٘ یػبػا ٖٛ٘بل ٓىی ُكا
ٝ٘بٍیث ٜشٌیػ تػا ٜدشو یمّت
. ٝو ذٙو یٔ ٖبیث ضی٘ شدی٘ یػبػا ٖٛ٘بل ٓدٙپ ٚ ْسبٟچ َٛكا
ٝیضدت ،ذحتٔ یسٟٕٛخ هی شدی٘ یسٟٕٛخ َٛكا ٝو تػا َبیػٛػ ٚ هیتاشوٛٔد ،شیزپب٘
كّؼت ٚ ٗید صا تٔٛىح ییاذخ ،ْدشٔ یاشث ٚ ْدشٔ يػٛت ،ْدشٔ تٔٛىح صا ذٙتسبجػ ٖآ یػبػا ْدشٔ ٝث یّٔ تیٕوبح
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1379
ت ) قك ، -25 )23
.
ٝث تیشل شثوا ؾیثبٕو ٝو تػا یسٚآدبی ٖبیبؿ ،ٝ٘بٌ ٝػ یبٞ ٜٛل ٚ اٛل هیىفت ؾخث سد ُكا ،ی٘لامػ یلٛمح سبدٙٞ ٚ یلٛمح ٜشٔآ ٜذػبل هی ٖاٛٙػ ٝث اس ٖآ بی٘د یػبػا ٗی٘اٛل قبفتا
ذ٘ا ٝتفشیزپ اس اٛل هیىفت .
یدٛؼػ ٖبتؼثشػ یػبػا ٖٛ٘بل یٙؼی سدب٘ یػبػا ٖٛ٘بل هی سد یتح
ٜدبٔ كثبٌٔ ضی٘
یتسبظ٘ ْبمٔ ٚ ییاشخا ْبمٔ ،ییبول ْبمٔ تٕؼل ٝػ ٝث یتٔٛىح تبٔبمٔ ،44
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1381
ة ) 20 ف ،
ذ٘ا ٜذؿ ٓیؼمت )
. ٗی٘اٛل صا یسبیؼث سد
تػا ٜذؿ ٝتفشیزپ اٛل هیىفت ُكا ،بٟ٘آ ٕٝٞ ٝىّث ،بی٘د یػبػا .
ؾم٘ ٚ بٞ ٖبِٕسبپ ٝ٘بٌذٙچ یبٞ ٜظیٚ سبو ٝث بی٘د یػبػا ٗی٘اٛل ٕٝٞ ،ٝٙٙمٔ ٜٛل صا ثحث سد سٛٔا ٜسادا سد یسبىٕٞ ٚ بٞ تسبظ٘ عاٛ٘ا ،ٗی٘اٛل حلاكا ،ٗی٘اٛل سبىتثا ٚ عاذثا سد بٟ٘آ ٟٓٔ
ذٙٙو یٔ ٜسبؿا سٛـو یسبخ .
تلابیا یػبػا ٖٛ٘بل َٚا ُكا ٝ٘بٌ ٜد یبٞ ؾخث ،ٕٝ٘ٛ٘ ٖاٛٙػ ٝث
بىیشٔآ ٜذحتٔ
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1378
فِا ) قك ، -28 )19
تاسبیتخا ٝث
ٚ یسازٍ٘ٛ٘بل غّدٔ دشىّٕػ ،بٙػ غّدٔ تیوشت ،ٖبٌذٙیبٕ٘ غّدٔ تیوشت ،یسازٍ٘ٛ٘بل سد حیاِٛ تیٛلت ،ٖبٌذٙیبٕ٘ ٚ بٞسٛتبٙػ یبیاضٔ ٚ قٛمح ،غّدٔ ٚد دشىّٕػ ٜٛح٘ ،ٜشٍٙو تػا ٜذؿ ٜسبؿا ٜشٍٙو تسبظ٘ ٚ ٜشٍٙو تاسبیتخا ،ٖبٌذٙیبٕ٘ غّدٔ
. ٖاٛت یٔ َبح ٗیػ سد
سد اس بٟ٘آ ٚ دشو ٜذٞبـٔ یػبػا ٖٛ٘بل َٛكا شیبػ سد اس ٝٙٙمٔ ٜٛل یبٞسبیتخا شیبػ صا ی٘بـ٘
ٜدس ٚ یسٚآ غٕخ ،ِٝٛمٔ هی دشو یذٙث
.
چیٞ ٚ تػا ٜذؿ ٜذیٔب٘ تٔٛىح تّل ضی٘ ٝیشدٔ ٜٛل بی٘د سد دٛخٛٔ یػبػا ٗی٘اٛل صا هی
ٓـچ ٖآ صا ذ٘ا ٝتؼ٘اٛت٘ یّو سًٛ ٝث ذٙٙو یؿٛپ
. َٛكا ٕٝ٘ٛ٘ ٖاٛٙػ ٝث بت 66
یػبػا ٖٛ٘بل 96
یثٛٙخ ٜشو
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1378
ح ) قك ، -53 )44
ٚ بٞ تیِٛئؼٔ ٝث
غیئس ٚ تِٚد غیئس یبٞسبیتخا غیئس ةبخت٘ا ٜٛیؿ ،یسٟٕٛخ
،سٟٕٛخ غیئس ذٌٙٛػ ،سٟٕٛخ
بٞ ٖبـ٘ یبٌػا ،سٟٕٛخ غیئس يػٛت حّؼٔ یبٞٚشی٘ ُو یٞذ٘بٔشف ،سٟٕٛخ غیئس یذلت ٜسٚد
ٖبٔشف سٚذك ٚ ،سٟٕٛخ غیئس يػٛت تاصبدٔ فیفخت ٚ ٛفػ یبٌػا ،سٟٕٛخ غیئس يػٛت بٞ
تؼخ٘ ةبخت٘ا ُىؿ ٚ تاسبیتخا دٚذح ،یّٔ تیٙٔا یاسٛؿ ،یتِٚد یاسٛؿ یبوػا ٚ شیصٚ
فیبظٚ ٚ ٖبٔصبػ غیػإت ٜٛیؿ ٚ ٜٛح٘ ٚ ییاشخا یبٞ ٝ٘بختساصٚ یبػئس ةبخت٘ا یبٞ ٝ٘بختساصٚ
تػا ٜذؿ ٜسبؿا ییاشخا .
ٚ شٌصبؼٕٞ یٚشی٘ هی ،بٟ٘آ ٕٝٞ ٝىّث ٚ بی٘د یػبػا ٗی٘اٛل صا یسبیؼث سد ٝییبول ٜٛل فلاتخا ٜذٙٙو فشًشث بٞ
تػا ٜذؿ یمّت یٕٔٛػ ٚ یلخؿ یٚبػد ٚ .
ٓتـٞ ٚ ٓتفٞ ُلف
ؾواشٔ یػبػا ٖٛ٘بل
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1378
ت ) قك ، -49
)47
ٝث
،یِبػ ٖاٛید ،ییبول یِبػ یاسٛؿ تاسبیتخا ،تبول َضػ ٚ تل٘ یبٞ ٜٛیؿ ،ییبول ٜبٍتػد تػا ٜدشو ٜسبؿا بٞ تیِٛئؼٔ عاٛ٘ا ٚ یٚبػد ٝث یٌذیػس ٜٛح٘
.
ذ٘ساد شٍیذىی بث ًٙتبٍٙت یذ٘ٛیپ ،یتبثبخت٘ا ْبظ٘ ٚ یثضح ْبظ٘
. ،بی٘د یػبػا ٗی٘اٛل شثوا
یداصآ ٚ دٛخٚ ٚ ٝتؼ٘اد شؼیٔ یٕٔٛػ یاسآ ٝث ٝؼخاشٔ ٜاس صا اس سٛـو یٕٔٛػ سٛٔا ٜسادا ذ٘ا ٜداد ساشل َٛجل دسٛٔ اس ةاضحا .
ٚ ْٚد ٚ َٚا غّدٔ ٖبٌذٙیبٕ٘ ،سٟٕٛخ غیئس ةبخت٘ا
ٝتؼ٘اد ٗىٕٔ تّٔ یاسآ ٝث ٓیمتؼٔ ٝؼخاشٔ كیشً صا شٟؿ سٛٔا ٜسادا ٚ یّحٔ تٔٛىح ٖبیذلتٔ
تػا ٜذؿ .
ةاضحا ٚ ی٘ذٔ یبٞدبٟ٘ ،بٞ ُىـت ،تبػبٕتخا یداصآ صا یسٚشه یٛح٘ ٝث ٗیاشثبٙث
ذ٘ا ٜدسٚآ ٖبیٔ ٝث ٗخػ ضی٘ یػبیػ .
سد ٚ ٝتخاذ٘ا یدبػ ٖٛ٘بل ٜذٟػ ٝث اس ٖآ كیلد تیتشت ٝتجِا
ذ٘ا ٜدشو بفتوا تبیّو ٝث بٟٙت ،یػبػا ٖٛ٘بل ٗتٔ
. َٛكا ٚ 48
بیِبتیا یػبػا ٖٛ٘بل 49
( شتفد
،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت (1379
ة ) قك ، -38 )37
ٝو ٖص ٚ دشٔ صا ٓػا عبجتا ٕٝٞ ٝث
تػا ٜداد اس تبثبخت٘ا سد توشؿ كح ،ذ٘ا ٜذیػس ی٘ٛ٘بل ٗػ ٝث .
هی ،تبثبخت٘ا سد توشؿ
تػا ٝتفس سبٕؿ ٝث یفخٔ ٚ داصآ ٚ ٖبؼىی ٚ یدشف ،اسآ ٚ ٜذؿ یمّت ی٘ذٔ ٝفیظٚ
. عبجتا ٕٝٞ ٝث
ٝث ٝ٘اداصآ ٚ هیتاشوٛٔد ؽٚس ٝث یّٔ تػبیػ ٗییؼت سد توسبـٔ یاشث ٝو تػا ٜداد كح ضی٘
ذ٘ذ٘ٛیپث ةاضحا .
یمّت سٛـو یثضحذٙچ تػبیػ شٟظٔ یػبیػ ةاضحا ،بی٘بپػا یػبػا ٖٛ٘بل سد
ٜذؿ سٛٔا سد ْدشٔ توسبـٔ یدبیٙث ّٝیػٚ ٚ ذٙٙو یٔ یسبی ،ْدشٔ ٜداسا صاشثا ٚ ُىـت سد ٝو ذ٘ا
ذٙتؼٞ یػبیػ .
هیتاشوٛٔد ٚ داصآ ،یدبػ ٚ یػبػا ٗی٘اٛل تیبػس بث ،ةاضحا تیِبؼف ٚ غیػإت
تػا ٜذؿ ٝتؼ٘اد
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1381
فِا ) 31 ف ،
.)
ٚ تلؿ ُكا
یفخٔ ٚ ٓیمتؼٔ سًٛ ٝث ٚ شثاشث یاسآ بث ٚ داصآ ،ی٘بٍٕٞ اس تبثبخت٘ا ،یػبػا ٖٛ٘بل ٗیٕٞ ٓتـٞ
ٖٛ٘بل بث كثبٌٔ ٚ
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1381
فِا ) 55 ف ،
.)
ٜدشو ةٛؼحٔ
تػا . ٜسبؿا ٗیدبیٙث ٝتى٘ هی ٝث ٖاٛت یٔ ی٘ذٔ یٕٔٛػ یبٞ یداصآ ٚ یدشف یػبػا قٛمح ٠سبثسد
دشو .
ٝث یػبػا ٗی٘اٛل یّىؿ
ٜذػبل یػبیػ تسذل َبجل سد دشف قٛمح تؿاذػبپ َٛلحٔ ،ذٙٔ
ذٙتؼٞ تِٚد ٜبٍتػد .
یمفاٛت ،دشف ٚ تِٚد ٖبیٔ ٝو ذ٘ا ٜذٔآ ذیذپ ُیِد ٗیا ٝث یػبػا ٗی٘اٛل
ذٙو صٚبدت یدشف قٛمح ٌٝیح ٝث ذ٘اٛت٘ یساذٔبٔص ْبظ٘ بت ذ٘صبػ ساشلشث .
،داشفا یِبٔ قٛمح
یلخؿ یبٞ یداصآ عاٛ٘ا ،تِاذػ یاشخا صا یؿب٘ قٛمح (
،تبػٛجٌٔ ،تٞزٔ ،ٗت ،ٖبیث
بٞ ُىـت ٚ ةاضحا سد تیٛوػ ٚ تبػبٕتخا )
،نیؼجت صا تی٘ٛلٔ ،َبٔ ٚ ٖبخ تی٘ٛلٔ ،
هی ٝیبػ سد ٝو ذ٘ٛؿ یٔ سادبٙؼٔ یٔبٍٙٞ یٍٕٞ ،ٖبٍ٘بٍیث قٛمح ٚ یذ٘ٚشٟؿ یٚبؼٔ قٛمح ذٙیآ ٓٞدشٌ یػبػا ٖٛ٘بل ْب٘ ٝث ٗتٔ
.
ٛػ یػبػا ٖٛ٘بل سد غیئ
( ،یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1378
ة )
ٌٖٛبٌ٘ٛ تبحفك ،
یٚبؼت صا )
ٜدشث یف٘ ،ٖٛ٘بل شثاشث سد دشٔ ٚ ٖص قٛمح ی٘ذٔ قٛمح ،بٞ تِبیا ٚ ْدشٔ قٛمح ٗیٕوت ،یساد
ٛػ ٖاذ٘ٚشٟؿ غیئ
ٗیٕوت ،جاٚدصا كح ،ٝیلخؿ َاٛحا ٗیٕوت ،تٞزٔ یداصآ ٝث مشؼت غٙٔ ،ی
یهبل صا یذٙٔ ٜشٟث كح ،یٞاٛخداد كح ٗیٕوت ،بٞ ٕٗد٘ا ُیىـت كح ،تبػٛجٌٔ یداصآ
ٛػ فّتخٔ یبٞ ٖٛت٘بو عبجتا یذٙٔ ٜشٟث ٚ ی٘ٛ٘بل غیئ
ٗخػ ی٘ٛ٘بل ٓوبحٔ سد یٚبؼٔ قٛمح صا
تػا ٜذٔآ ٖبیٔ ٝث .
شیاضدِا یػبػا ٖٛ٘بل ْسبٟچ ثحجٔ سد
( تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد
،یسٟٕٛخ (1379
فِا ) قك ، -37 )31
ٚ بٞ یداصآ ٚ قٛمح ْبؼلا ٚ عاٛ٘ا صا حٚشـٔ یٛح٘ ٝث
ٚ تیبٕح سد عبجتا فیبظٚ ٚ فیِبىت ضی٘ ٚ بٟ٘آ ٗتخبٙؿ تیٕػس ٝث ٚ ٗیٕوت یبٞ ٜٛیؿ ٝث ْاشتحا ظفح ٚ عبفد ٝث ىٛثشٔ یبٞذٟؼت ْبد٘ا سد ضی٘ ٚ تیٕوبح ٚ َلامتػا صا تظبفح تػا ٜذؿ ٝتفٌ ٗخػ ٖاذ٘ٚشٟؿ .
ٌٖٛبٌ٘ٛ یػبػا ٗی٘اٛل ٝث یا ٝؼیبمٔ ٜبٍ٘ هی
( ،یشٟؿٛث (1384
ت ) قك ، ٚ44
ٚ51 ؛223
،یشٟؿٛث ف ،1385
،یٔلاػلاا خیؿ ؛241 قك ،1380
ٚ 180 -30 )27
ُكا ٚد ٝو ذٞد یٔ ٖبـ٘
غهٚ ٝخٛت ٚ تلد دسٛٔ یػبػا تػا ٜدٛث یػبػا ٖٛ٘بل ٖبٌذٙٙو
: ْاذو صا یشیٌ ٜشٟث بث ٚ ٍٝ٘ٛچ
بث ٚ ٍٝ٘ٛچ ؟دشو ی٘بجٍٟ٘ سٛـو یلٛمح سبدٙٞ ٗیشتشث ٖاٛٙػ ٝث یػبػا ٖٛ٘بل صا ٖاٛت یٔ بٞ ٜٛیؿ ؟دشو یػبػا ٖٛ٘بل سد شظ٘ ذیذدت ٝث ْاذلا ،تسٚشه ْبٍٙٞ ٖاٛت یٔ بٞسبو ٚ صبػ ْاذو صا یشیٌ ٜشٟث
ٗپاط یػبػا ٖٛ٘بل سد ،ٕٝ٘ٛ٘ ٖاٛٙػ ٝث( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد
(1379 ح ) قك ،
-49 )48
. ؽصسا صا ،ٓتـٞ ٚ دٛ٘ ُكا سد ٚ یػبػا ٖٛ٘بل حلاكا ٜٛیؿ صا ،ٓـؿ ٚ دٛ٘ ُكا سد
یتِٚد یبٞ ٝٔبٙجیٛلت ٚ یسٛتاشپٔا يختػد ،ٖبٔشف ،ٖٛ٘بل شٞ ٖدٛث سبجتػا یث ٚ ٖٛ٘بل هی ٗتؿاذ٘
تػا ٜذؿ ٝتفٌ ٗخػ ،ذؿبث ٝتؿاد یهسبؼت یػبػا ٖٛ٘بل بث ٖآ صا یتٕؼل بی ْبٕت ٝو .
ُكا كجً
ٓىی ٚ دبتـٞ
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد (1379
ح ) 45 ف ،
ٗیشخآ ،یِبػ ٖاٛید )
ٖٛ٘بل بث بٞ ٝٔبٙجیٛلت ٚ تاسشمٔ ،بٞ ٖبٔشف ،ٗی٘اٛل قبجٌ٘ا قیخـت َٛئؼٔ ٚ ییبول غخشٔ
تػا ٜذؿ یمّت یػبػا .
ٖبٙجِ یػبػا ٖٛ٘بل سد
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت شتفد ،1380
32 قك 33 ٚ 73 ٚ 74 ٚ
شث ْبٕت تسبظ٘ َبٕػا یاشث یػبػا ٖٛ٘بل یاسٛؿ ،ٓٞدصٛ٘ ُكا سد )
َٛكا كثبٌٔ ٚ ٜذؿ ٝتفشٌ شظ٘ سد یػبػا ٖٛ٘بل بث ٗی٘اٛل ٗتؿاد تمثبٌٔ
ٚ76 ٖٛ٘بل ٗیٕٞ 77
غّدٔ سبىتثا ٝث ٓٞ ٚ یسٟٕٛخ غیئس سبىتثا ٝث ٓٞ ،یػبػا ٖٛ٘بل سد یشٍ٘صبث ،یػبػا تػا ٜذؿ سازٌاٚ ٖبٌذٙیبٕ٘
.
ٝ٘اساذٔبٔص ْبظ٘ هی یلٛمح ٚ یػبیػ سبتفس صا ٜذٔآشث ،یتٔٛىح ٚ یػبیػ ْبظ٘ سبتخبػ تػا . ٜٛیؿ ٚ ٜٛح٘ ٚ تػبیػ بث ٖبیٔبظ٘ ذ٘ٛیپ ،یػاشوٚسٛث ،یػبیػ ًٙٞشف ٝث ٝو یٔبٍٙٞ بٔا
یبٞ یٌظیٚ ،یػبٕتخا یبٞ ؾجٙخ ،یػبیػ ٝؼػٛت ،یػبیػ دشىّٕػ سد بٞ تؼیسبیتّیٔ تِبخد شیثإت ،هیتاشوٛٔد ٝجؿ یبٞ ٓیطس ،یػبیػ دبلتلا یبٞ یٌظیٚ ،ٝؼٔبخ تیفیو ٚ عٛ٘ ،تّٔ
ٝؼػٛت ،ٖذؿ ی٘بٟخ سد ،دٛؿ یٔ ٝخٛت سازٌ َبح سد یػبیػ یبٞ ٓیطس یبٞ یٌظیٚ ٚ یٍتفبی
یلٛمح ْبظ٘ هی یػبیػ یبٞدشوسبو تمیمح -
دشیٌ یٔ ساشل تلد دسٛٔ ُٕػ سد یػبیػ .
ضی٘ بٞسٛـو یخیسبت یبٞ ٝثشدت ُكبح ،یػبػا ٖٛ٘بل یاٛتحٔ شث ٖٚضفا ،یػبیػ یبٞدشىّٕػ تؼٞ
.
ٖآ
ٝث ٝو ٝچ هی ٖاساذٔبٔص یبٞسادشو بث شثاشث ذیبؿ دٛؿ یٔ ٝتؿٛ٘ ٚ ٝتفٌ حیشك سًٛ
ذؿبج٘ سٛـو .
هی ٝؼ٘اشف ٝو تػا ٜذؿ ٝتفٌ تحاشك ٝث ٓىی ُكا سد ٝؼ٘اشف یػبػا ٖٛ٘بل سد
هیتاشوٛٔد ٚ یجٞزٔشیغ ،ٝیضدت ُثبلشیغ یسٟٕٛخ
( ،یسٟٕٛخ تػبیس یِّّٕا ٗیث یبٞ كفاٛت ُو ٜسادا
ف ،1376 )21
تػا .
عوج
ِجیتً ٍ یذٌب یزیگ
دساد یّكا فذٞ ٚد ،ِٝبمٔ ٗیا ؽسبٍ٘ سد ٜذ٘سبٍ٘
: ٖٛ٘بل ٗتٔ نسد ٗتخبػ ٜدبػ ،هی
یا ٝؼیبمٔ یبٞ یػسشث یاشث ٍِٛا هی ٝئاسا ،ٚد ؛بٞ عٛهٛٔ ٓیظٙت كیشً صا سٛـو هی یػبػا بٞسٛـو یػبػا ٗی٘اٛل .
عسد ٖاٛتث شتٟث ذیبؿ ٖٛٙوا یبٞ ؾیاشٌ سد اس تٔٛىح ٚ تػبیػ یبٞ
یدبٟٙـیپ یٍِٛا اشیص ؛ذ٘اسزٌشػ صا ٚ ذ٘اٛخ یا ٝمٌٙٔ تبؼِبٌٔ ذؿسا یػبٙؿسبو ٝ٘بٌ ٜدضیػ
