هدکشناد زرواشک ی بط عبانم و یعی
یشزومآ هورگ تتاابن حلاصا و تعارز
ارب هلاسر ی رد تفای رتکد هجرد ی صصخت ی
هتشر تعارز ارگ شی ژولوکا ی گ ناهای عارز ی
اقم هسی ماظن یاه عارز
ی ار جی ژولوکا و کی
رظن زا
ثات ری صوصخ رب تای
ف کیژولویزی و مدنگ درکلمع و
سررب ی زا هدافتسا اب درکلمع ءلاخ شهاک ناکما
دوبهب تیریدم
یاه عارز هب
ی
:رگشهوژپ
حتاف ديمح
:امنهار داتسا
هبوت دمحا رتکد
:رواشم داتسا
مويقلادبع رتکد یروپ یلق
رویرهش 1398
ناونع و :روآدیدپ مان اقم
هسی ماظن یاه عارز ی ار جی ژولوکا و کی ثات رظن زا ري صوصخ رب تاي ف کیژولویزي درکلمع و
سررب و مدنگ ی
دوبهب زا هدافتسا اب درکلمع ءلاخ شهاک ناکما تیریدم
یاه عارز هب ی /
حتاف ديمح
اتسا د امنهار : هبوت دمحا رتکد
داتسا :رواشم قلادبع رتکد
موی لق ی روپ ی
خیرات :عافد 6
/ 6 / 1398
دادعت حفص :تا 174
.ص
نایاپ هرامش :همان
تاتابن حلاصا و تعارز هورگ
هديکچ :فده دورخ دررکلمع لیرلناتپ هرب دررکلمع ءلاخ دوجو لیلد هب ناریا طیارش رد هدش تشک مدنگ ماقرا
یمن دنسر لماوع صیخشت و حطس دحاو رد لیلناتپ درکلمع هب تبلن نازرواشک عرازم رد درکلمع شهاک .
هدننکداجیا ن نارجیا ار یربرغ ناجیابرذآ ناتسا رد یقیقحت نینچ یارجا ترورض ،درکلمع ءلاخ نیا
،دورم
لماوع نییعت و مدنگ درکلمع ءلاخ نییعت روظنم هب رضاح شهوژپ نیاربانب هدننکدودحم
هرس و درکلمع
زا کی ره نآ اه رد نیرنیمه .درش مارجنا ناتسا مدنگ عرازم درکلمع ءلاخ داجیا رد نریا
ریحت ارسارب
تاعلاطم تروص هتفرگ رد اب طابترا
،عوضوم یعس رب نآ دراد ارت هرب یرسررب یاقم و هرل عاورنا مارظن یاره
مدنگ تعارز رد یزرواشک هب
نایب لماک هلئلم و هورحن یبایترسد هرب
هعرسوت رادریاپ رد مارظن یزروارشک
دزادرپب .
شور :شهوژپ یسانش قوف فادها هب یبایتسد روظنم هب
قیقحت ی رورن مایپ هاگشناد یتاقیقحت هعرزم رد
ناجیابرذآ ناتسا زا رهشناریپ ناتسرهش ارجا یبرغ
درگ ی .د ود ارب ،تلارپ تیلپرسا ررط تروص هب شیامزآ
هتفرگ رظن رد یلصا ترک ناونع هب هک لوا روتکاف .دش ارجا رارکت هس و روتکاف ماظن ،حطس هس لماش ،دش
یعارز هداهنرپ کیژولوکا و هداهن ک ، دوب
. هرتفرگ رظن رد یعرف ترک ناونع هب زین گنیمیارپ یاهرامیت
کریژولویزیف تایرصوصخ یرخرب و دررکلمع و یزارگ تلادابت نویمه یتافص اتیاهن هزادرنا
یریگ .دریدرگ
رد یژرنا فرصم تیعضو یسررب یارب نینیمه ماظن
یاه یوررین تاعارس هب طوبرم تاعلاطا ،هدش تشک
و یرگراک و راک نیشام
تلاآ ،یرماد و یایمیرش یاهدوک ،هتلیرتکلا ،یفرصم تخوس نازیم ، تفآ
ک ش اره ،
لورصحم ناورنع هرب زرین یدریلوت شرلکو هاکو مدنگ راتکه ره دیلوت یارب یفرصم رذب و یرایبآ نآرادقم یجورخ عمج یروآ .دیدرگ شهارک نارکما و دررکلمع رب رثوم یعارز هب لماوع یبایزرا روظنم هب نینیمه
دوبهب زا هدافتسا اب مدنگ درکلمع ءلاخ تیریدم
یاه رد یا همانشسرپ ،یعارز هب یتیریدرم لرماوع یاتسار
نییعت درکلمع رب رثوم دیدرگ
دودرح رهرشناریپ ناتسرهش فلتخم یحاون زا روظنم نیدب . 75
هرب زروارشک
،نازرواشک طسوت همانشسرپ لیمکت زا دعب و دش هتفرگ رظن رد هنومن ناونع هداد
یاه هب طوبرم هم نیررت
رارق یسررب دروم و تبث مدنگ درکلمع رب رثوم لماوع تفرگ
.
هتفای اه : هدارهن رک یرعارز ماظن هب طوبرم یلیفوزم تیاده و زتنسوتف نازیم نیرتمک هک داد ناشن جیاتن
،قرعت نازیم هک یلاح رد دوب ید
نبرکدیرلکا رریز
هرنزور یا مارظن رد یزتنرسوتف نآ فررصم ییارارک و
و یرلیفوزم تیاده ،زتنسوتف نازیم شیازفا ثعاب رذب گنیمیارپ هکنیا نمض .دوب رادقم نیرتمک کیژولوکا
هب یلولس یاشغ هب ترالخ دصرد نیرتمک کیژولوکا یعارز ماظن رد .دیدرگ یزتنسوتف نآ فرصم ییاراک تیلاعف نینیمه .دمآ تسد یزنآ
یاه یتنآ ا تنادیلک ریارس هب تبلن کیژولوکا یعارز ماظن رد ماظن
یاره
لصف لوط رد هدش لامعا تیریدم هک داد ناشن جیاتن .تفای شهاک یسررب دروم ینعم ریثأت
رب یراد نازیم
اد درکلمع
نیمز داد ناشن مدنگ درکلمع رب یتیریدم لماوع یسررب جیاتن ،رارتکه هرس زا رترشیب یاه
یسر و یمول کاخ تفاب اب یلامش و حطلم درکلمع
نیمز نینیمه ،دندوب اراد یرتشیب هدافتسا اب هک ییاه
هس رادنادرگرب نهآواگ زا و دندش هدز خش دادرم و ریت رد ردنلیس راهچ نسوگرف روتکارت هب لصتم شیخ
آ نوانت اب و هدش حیطلت هلام زا هدافتسا اب رابکی زا هدافترسا .دنترشاد یرترشیب درکلمع ندوب دوخن و شی
( رفلف یاهدوک 150
- 100 نینیمه و ورکیم یاهدوک و اتپ ،)راتکه رد مرگولیک 100
ات 150 مرگولیک
تروص هب هروا 50
و هراهب رد مرگولیک 50
زا هدافتسا .دیدرگ رتشیب درکلمع هب رجنم زییاپ رد مرگولیک 60
رتیل کی و راتلنارگ مرگ رتیل ین و ه زا ادج تروص هب یدروفوت
تفآ شک ترسد هب یرتهب هناد درکلمع
رد مدنگ تشادرب .دمآ 25
- 15 نیابمک زا هدافتسا اب هامریت و یادرنویه یاه
k130 رتلاارب دررکلمع ثرعاب
تیریدم هس .دیدرگ اش یسررب دروم یاه
یگژیو رد درکلمع لاخ رد تشادرب و تشاد ،تشاک ،نیمز یاه
رازم ترت هب مدنگ ع
13 ، 35 ، 27 و 25 وب دصرد
هجيتن :یريگ زا یکی هم نیرت عبارنم فررصم شهارک ترهج رد اره ماگ ریذرپاندیدجت
دریلوت رد یژررنا
ریرط زا ییایمیرش یاهدوک فرصم شهاک ،یعارز تلاوصحم ور
یاره تیریدرم نوریمه یکیژورلوکا
هرریغو یرماد دورک زا هدافترسا ،زبرس دورک زا هدافتسا ،یرایبآ تیریدم ،دوک فرصم یم
درشاب زا هدافترسا .
هناماس یاه و نردم یرایبآ نیشام
تلاآ هزینو تخوس فرصم رظن زا دماراک و نردم هرهب
یریگ زا ور یاه
کاخ یزرو ک نویمه یتظافح کاخ
یزرو اکهار رگید زا عبارنم فررصم شهارک ترهج ور شیرپ یارهر
ریذپاندیدجت یعارز تلاوصحم دیلوت رد یژرنا
یم دشاب . نییاپ رت کریژولوکا ماظن رد درکلمع نیگنایم ندوب
رد تدمزارد درکلمع شیازفا .تسا ریذپناکما تلاوصحم نیا تمیق شیازفا یرط زا رد
ماظن یعارز جیار هب
لیلد شیازفا فرصم هداهن یاه یجراخ ریظن
،دوک تفآ شک و فلع شک یم دشاب . ناریرج لریلحتو هیزجت
موبرد یژرنا ماظن
یاه یزرواشک یم دناوت شقن لباق یهجوت مورب نریا هرب تبرلن نارلنا هاگدید هعسوت رد
ماظن اه تیروحم اب یهاگدید داجیا ثعابو دشاب هتشاد طیحم
تلیز دریلوت ،عبارنم هرنیهب فررصم ظلحل زا
ییاراک شیازفاو یژرنا یتارعلاطم نینچ ماجنا اب ،نینیمه .دوش یژرنا نایب رد تلیس
هداهن یاره یژررنا
صخشم هداهن ره هب تلیس یاکتا نازیم یژرنا دودحم عبانم هب هجوت اب و هدش نییعت هاوخ یم
دورش ردو
یمصت یریگ یاه موب یحارط یارب هدنیآ ماظن
یاه عرقاو رثورم رادریاپ هعسوت اب تهج هو ولمه ، ردیاپ
یم .دوش
هژاو :یديلک یاه کیژولوکا ماظن ،درکلمع لاخ ،مدنگ
1 فده و همدقم -
1-1 - همدقم
تیریدم یلمع ررب یزرواشک ارسا
تاریبرجت و شرناد ترسا راوترسا ررشب
. شرقن تارقیقحت
یزرواشک شیازفا
شرخب نارسانشراک و نارققحم شرناد هرب ندوزفا روظنم هب یملع و ینف شناد
ترسا یرعارز تلاورصحم دریلوت دوبهب یاتسار رد نازرواشک هبرجت شیازفا تیاهن رد و یزرواشک ،نایئایض(
1382 ،اتسار نیا رد .) بسانم هنیزگ
شیازفا یارب دیلوت
شیازرفا ،یزرواشک تلاوصحم
حطس دحاو رد درکلمع تسا
. ما ترسا رطم زین نآ تابث ،درکلمع شیازفا رب هولاع هزور ؛
نیاربارنب
تلیس دیاب لیلناتپ و یعارز دیلوت یاه
یاه نآ اه دروم رظندیدجت ( درنریگ راررق
یس هرسو ،هدررم
1382 ( ناراکمه و نملیت .)
Tilman et al., 2002
هرک درندومن ناریب ،) گرزب
نیررت رد شلارچ 50
هرب ره نآ ترسا دریلوت ندررک رربارب ود ،هدنیآ لاس هویرش
یا هرب هرک طیحم ترلیز تملارس و
فرصم هدننک .ددرگن دراو یللخ ماظن تاعلاطم ماجنا نآ رب هولاع
هررهب یاه یرادررب
زا هربنج ییاره
نوچ تخانش لماوع هعسوت و لماوع هدننکدودحم ،
تخانش یگژیو یاه ماظن یاه هررهب یرادررب د ر
طیارش دیدج و نییعت هاگیاج نآ اه ، تلاکشم و یاهانگنت همانرب
یاه تلود یارب هررهب زا تیامح -
زا یهاگآ ،نارادرب یاهراکوزاس
لیدبت و لاصا نآ
اه ماظن هب تریمها یاراد زین نیون و دیدج یاه
.تسا ترورض و
1-2 - فادها
فادها یلک ریز یم دناوت رظندم رارق دریگ .
1 - یبایتسد هب
هار ییاهراک یارب یحارط هئارا و یاهوگلا بسانم .مدنگ دیلوت
2 - هدافتسا نولطم لماوع زا دیلوت شیازفا و هرهب
یرو .نآ
3 - شیازفا هرهب یرو لماوع عبانم و دیلوت یفلت و هنیهب نآ اه .
4 - نیب دوجوم هلصاف یسررب درکلمع
نآ هب طوبرم لماوع و هقطنم رد یعقاو و لیلناتپ
5 - ظفح عبانم هیاپ یبایتسد و هب
یزرواشک ادیاپ
ر.
2 نابم - ی پ و ی ش ی هن قحت ی ق
2-1 - رادیاپ یزرواشک
فیرعت اسا رب تغل
همان ضارقنا و تلکش زا یریگولج و اقب ییاناوت ظفح ینعم هب یرادیاپ ،
قلاطا یم دوش ،ییدهم و یدسا(
1390 یدیلوت ماظن کی رادیاپ یزرواشک .) یم
دشاب یارب هک
رد تابث اب دیلوت هب ندیسر تدمدنلب
یکتم یلخاد عبانم رب یم
دشاب هداهن و عبانم و ینوریب یاه
یم لماش ار نآ زا یکچوک رایلب ءزج ،ناراکمه و یکچوک( دنوش
1385 .) ماظن یاه رب یزرواشک
یژولوئدیا اسا رطم یصاخ فده و
هدش دنا یصاخ رابتعا و زرا یاراد دوخ یاج رد هک
بناج ًاهاگ اما دنتله یریگ
یاه لماکت و تفرشیپ مدع ثعاب ،هنایارگن بناج و یطارفا نآ
اه
رب و هدیدرگ فعض
یاه نآ اه ماظن .تسا هتشاذگ وپرس ار یعیسو فیط یزورما یزرواشک یاه
یم لماش اشک نآ فرط کی هک دوش
رارق رادیاپ یزرواشک نآ رگید فرط و جیار و یتنس یزرو -
،ییدهم و یدسا( دراد 1390
هاگدید .) هیرظن و اه یهاگن یاراد ،هتشذگ و فراعتم یاه
لیلقت ارگ ،
هدوب یزرواشک شخب هب رگنءزج و یتابثا نف لخ و یفرعم هب هاگدید نیا .تسا
یروآ یارب ییاه
تسا هدیزرو تردابم یزرواشک شخب ،دوجوم رتلب و ناکم هب هجوت نودب و هدرتلگ روط هب هک
شلاچ هب رجنم ًاتیاهن و هدش هتفر راک هب داعبا رد یتلاکشم و اه
تلیز یطیحم و یعامتجا ،
هواش و یناکدرا( تسا هدیدرگ نازرواشک صوصخ هب و رشب یگدنز یداصتقا ،یل
1387 نیا .)
شلاچ فلع تمواقم شیازفا لماش زورما اه ه یاه
مومس عاونا هب تارشح و زر فلع
شک هرشح و -
رثا رد نآ ییاذغ رصانع و یلآ داوم شهاک لیلد هب کاخ یزیخلصاح نازیم شهاک ،شک نآ یگدولآ ،کاخ شیاسرف لحارم رد ییایمیش یاهدوک و مومس فرصم رثا رد یحطس یاه
فرصم رثا رب دیفم تارشح نتفر نیب زا ،دیلوت فلتخم یب
هیور مومس تفآ شک ءوس تارثا ،
عبانم هیلخت ،هدش هدیلوت ییاذغ داوم تیفیک رب ییایمیش یاهدوک ریذپاندیدجت
رد هدافتسا دروم
هیهت هداهن یاه ییایمیش فرصمرپ
زا یضعب لاوز هب ور دنور ،یژرنا رظن زا هنوگ
یاه و یهایگ
،هدرتلگ بلاق رد هک تفرگ تروص یرظن یتلاوحت نآ عفر تهج هک تسا هدوب یروناج یاداراپ
،ییدهم و یدسا( دراد مان هعسوت دیدج 1390
.)
زا هدافتسا ناهج یاهروشک رد ور
یاه یم هتخانش رادیاپ یزرواشک ناونع هب ینوگانوگ دنوش
توافتم کیژولوکا و کیمانیدویب ،کیناگرا یزرواشک زا رادیاپ یزرواشک ماظن اهروشک یضعب رد و
،ییدهم و یدسا( تسا زیامتم و 1390
شک .) ور زا یکی کیژولوکا یزروا یارب هک تسا ییاه
لوصا و یهافم دربراک هب ،یرادیاپ لوصح موب
یتخانش تلیسوکا تیریدم و یحارط یارب
یاه
ولمه تعیبط اب فرط کی زا ،کیژولوکا یعارز ماظن .دراد دیکات یعارز یم
دشاب رگید فرط زا و
اشک .دراد هجوت یداصتقا یایاپ و رادیاپ دیلوت هب هداهن انب عبانم دیدجت هیاپ رب کیژولوکا یزرو
نیدب ،تسا هدش نعم
ی هک نآ فرصم تعرس زا رتشیب دیدجت لباق عبانم یزاسزاب و دیلوت تعرس
دورو تعرس زا رتشیب هدنیلاآ داوم فلاتا تعرس و دشاب نآ
اه یزرواشک ماظن .دشاب تلیس هب
،دشاب تابث یاراد یداصتقا رظن زا دیاب کیژولوکا ، تلیس نیا رد دیلوت هخرچ کی یط ینعی
لک زا شیب دمآرد هنیزه
اه ( دشاب
Shi and Yang, 2005
مامت .) هبنج یاه یاراد رادیاپ یزرواشک
ار یزرواشک لوصحم کی لاثم روط هب ،دنتله ینایاپ ه کی یم
ناوت و داوم زا هدافتسا اب
ور یاه زبس دوک زا تلیس کی ًلاثم .دومن دیلوت عونتم هدافتسا
یم دنک ،یماد دوک یرگید ،
یم کاخ تیوقت هب تسوپمک زا هدافتسا اب یرگید و شیآ رگید تلیس کرتشم فده هک دزادرپ
همه نآ اه تسا ینایاپ ه زراب قادصم نیا اذل ،تسا رادیاپ دیلوت و ییایمیش دوک زا هدافتسا مدع
،ناراکمه و یکچوک(
1385 .)
رد هزاب ود نرق ریخا و صوصخب رد
همین مود نرق رصاعم یاهروتکاف و اهرایعم هعسوت
عماوج
ینالنا لکش یرگید دوخ هب تسا هتفرگ و
رد دنور لماکت نیا
،عماوج صخاش یاه تلیز یطیحم و
کیژولوکا .دنراد یمک شقن
هچرگ نلاقنا یتعنص و یاهدادیور هتلباو
هب نآ یاهدرواتسد یمیظع
ار ناغمرا هب دروآ
و تلاوحت یفرگش ار رد یگدنز نالنا اه داجیا درک یلو نامهب تبلن یاهراتخاس
هتلباو ماظن هب یعیبط ار وختسد ینوگرگد
تخاس و اب ءاکتا هب مولع یکیزیف و
،رگندرخ
نف یروآ یاه راگزاس موب ار
هب نف یروآ یاه اونمهان اب تعیبط لدبم .تخاس رد نیا اتسار عماوج
یتنس و گنهرف یاه نآ عونتم و
نف یروآ یاه یفلتخم هک اب هاگدید یاه یقیفلت و لک ی رگن لکش
هتفرگ دندوب راچد للاتخا دندش یوحن هب.
هک نالنا یزورما اب ءاکتا هب ناهج ینیب یکیناکم یبرغ
هک هشیر رد هفللف ینتوین دراد هب تروص هب ناهج یهورگ
زا ءایشا و یاهدادیور ازجم
یم .درگن رد
نیا عون شنیب طابترا ءایشا و اهدادیور هب تروص کیناگرا تلین و هطلس نآ
ًلاماک یکیناکم تسا و
یارب تخانش طباور و هدیدپ یتیعماج اه روظنم
یمن دوش و اهنت ازجا هلکشتم نآ اه هعلاطم یم .دوش
یانبم نیا ناهج ینیب رد لباق ریخلت ندوب تعیبط و تیحجرا نالنا رب تعیبط راوتسا .تسا رد
رگن
،یتلیناکم رشب
اهنت زا دصرد زا یمک ییاناوت یرکف دوخ هدافتسا یم دننک و ور زومآ و
صوصخب رد
هنیمز یاه ینف زرط رکفت ای یدومع هلپ
هلپ ار یوشت یم .دنک رد نیا ور رورپ
تیقلاخ اه اب تیدودحم هجاوم
یم دوش رد هک یلاح رد
هوحن رکفت یقفا ای یبناج ینعی رکفت رد
تاهج فلتخم و همه هبناج و یلک رگن یارب ندیسر هب کی فده هار یاه فلتخم و یعونتم دوجو
هوحن نیا .دراد رکفت
تیقلاخ ار یوشت یم دنک و هویش یا تسا هک هزورما رد لیلحت تلیس اه زین
راکب هدرب یم دوش هچرگ . نیا هفللف هیاپ و اسا لع نیون ار انب هداهن تسا و تلاوحت یفرگش ار هب
ناغمرا تسا هدروآ یلو
رد هوحن دروخرب نآ اب طیحم یعیبط لاوس زیگنارب هدش تسا و هزورما
نالنا ار رد هنیزگ یوجتلج یرگید
یارب هیزجت لیلحتو طیحم و یاهدادیور نوماریپ
دوخ راداو
هدرک .تسا نودب دیدرت یشنیب نینچ یمن
دناوت رگنءزج دشاب و دیاب عماج هدوب و یهافم
ناهج لومش ی و یلک رگن ار رد هتشادرب دشاب هناتخبشوخ.
نینچ یشرگن هشیر رد گنهرف یفللف
قرش دراد یزرواشک .
رادیاپ اهنت یقیفلت زا ور یاه ینف ملع و ی
ًافرص تهج دیلوت اذغ تلین
هکلب ناونع هب یعون
رگن و نیون یشور یارب
یگدنز رطم سا ت و یکچوک(
هجاوخ
،ینیلح
1387 ).
رد یزرواشک رادیاپ
تهج فذح یخرب هداهن یدورو یاه هک
زا هدافتسا نآ
اه رد ضراعت اب
تملاس و یاهروتکاف تلیز
یطیحم تسا دیاب هب هداهن یاه ینلاقع و یرکف یدایز
هک رد عقاو
گرزب نیرت یژرنا ار لیکشت یم یکتم دنهد .دش
و هیاپ عقاو رد اسا
رد ییارجا نونف یزرواشک
رادیاپ رد یاتسار شیازفا دیلوت و هرهب یرادرب هنیهب زا عبانم زا یرط یرگنزاب ور یاه جیار و
یحارط ور اه و نف یروآ یاه بسانتم عماوج زورما زاین اب یم
دشاب و تقیقح رد لات
رد تهج
رادیاپ دیلوت ی یزرواشک زا
لماوع یرط قوف
تسا یلصا.
نیرت فیرعت یزرواشک رادیاپ
نیا تسا هک
هیلک هبنج یاه
،یداصتقا یعامتجا
و فارطا طیحم رد یکیژولوکا ددرگ لماش ار
زا .
رظن زین ینف
یزرواشک رادیاپ
هب یماظن قلاطا یم ددرگ هک رگا رد لوط کی هرود صخشم نازیم هداهن نآ یاه
شیازفا ادیپ دنکن زین نآ هدزاب شهاک
.دباین رد ماظن یزرواشک رادیاپ
ییاهن فده شهاک
یضعب
هداهن اه دننام مومس و یاهدوک ییایمیش تلین
هکلب فده هب یریگراک ور
ییاه تسا هک هب رجنم
ظفح ه نامز هداهن یاه یجراخ اب هداهن یاه تسا تابث اب یلخاد رما نیا و
یم دناوت هب رجنم
ظفح یرادیاپ و ددرگ هولاع رب ظفح تملاس موب ییاذغ تملاس دناوتب ماظن عماوج
هتلباو هب نآ ار
زین نیمأت دنک هچرگا.
یزرواشک رادیاپ
یاراد هقباس یا ینلاوط تدم تسا و هیلک ماظن یاه یتنس و
یزرواشک یتشیعم رد
نامز یاه فلتخم رادیاپ هدوب دنا اما نوچ روتکاف نامز رد یزرواشک رادیاپ
شقن یمهم دراد و ایوپ دیلوت راک یانبم
تسا اذل رد طیارش ینونک هک دیلوت هب زاین نوزفازور
رد
ایند رطم تسا عون ره ییوگلا هک ثعاب للخ دیلوت رد ددرگ یزرواشک تلاوصحم
، ًلامع رادیاپ
دهاوخن دنام فیرعت .
ینونک یزرواشک رادیاپ
زا لاس 1987 جیار تسا هدش اما
رتشیپ زین رد
لاس اه ی 1940 ات 1950 هب تروص ه نعم ی یتاحلاطصا اب نوچ
یزرواشک
،کیناگرا
،کیژولوکا
کیژولویب و
ک هداهن راکب هدرب یم دش رضاح لاح رد .
رد ایقم
،یناهج هیداحتا اه و عماوج
یددعتم رد
هطبار رادیاپ یزرواشک دنراد دوجو
و یزرواشک ناونع هب نیزگیاج
تیلاعف یم دننک
و یکچوک(
هجاوخ
،ینیلح 1387 )
.
رادیاپ یزرواشک تایلمع یعون
نآ فده هک تسا یتلیز لامعا
کی یدیلک تایصوصخ
،ناراکمه و ینادزی( تسا یعیبط تلیس 1387
رادیاپ یزرواشک .) تهج
دیلوت ینلاوط تدم و
اب راگزاس طیحم
تلیز رب ، فرصم هداهن مک یاه رت و زا رتمک هدافتسا تسا یکتم ییایمیش داوم
هک رد لاس یاذغ و لوصحم نآ هجیتن یارب رت
هعماج دیلوت یم ددرگ (
Hillebrand, 1990
.)
یزرواشک رادیاپ
شیازفا اسا رب یفیک تایصوصخ
طیحم تلیز شیازفا زا تظافح و عبانم
یعیبط تسا هدش هداهن انب .
اذل رادیاپ یزرواشک رد یدیلک لصا هیاپ رب
هدافتسا یلقادح زا
هداهن یاه صوصخ هب ییایمیش تفآ
شک اه و اهدوک عاونا یم
دشاب
،ناراکمه و یکچوک(
1384 زا .)
و تیفیک شیازفا رب رادیاپ یزرواشک هک ییاجنآ ه
نامز درکلمع یرادیاپ یزرواشک تلاوصحم
ناهایگ یور هدش ماجنا تاعلاطم ،دراد دیکأت یعارز
تلیسوکا رد یاه
فلتخم تسا نآ یایوگ
هک یوریپ زا تلیس یاه رادیاپ یزرواشک داجیا هب رجنم
نیرتلااب و دشر طیارش نیرتهب و درکلمع
ناهایگ دیلوت رد تیفیک یعارز
یم ددرگ . اذل ناهایگ دیلوت رد یناهج درکیور یعارز
هب یوس
تلیس رارقتسا رادیاپ یزرواشک
و زا هدافتسا ور
یاه یم نآ یتیریدم ،یزرد( دشاب
1386 .)
لاس رد یارب ریخا یاه یبایتسد
ظفح هب طیحم
تلیز و عبانم یرادیاپ نآ
و کاخ هب ،
زرواشک ( تسا هدش هاگن رادیاپ هاگدید زا ی
Hillebrand, 1990
.) اذل هجوت هتکن نیا هب دیاب تشاد
نعم هب رادیاپ یزرواشک هک ا
،تلین هتشذگ هب تشگزاب ی اریز
دیدج مولع زا هدافتسا اب
تلیز یسانش یم ناوت هب نیرتهب رتشیب رد هچ رگا .دیسر یزرواشک رد دیلوت ور و نازیم
عماوج فلتخم یاهروشک رد یزرواشک تکرش تردق ،
هدننکدیلوت یاه مومس و اهدوک
و ییایمیش
تارثا یفن یفنم
زا هدافتسا نآ
اه رد ،یزرواشک رد و ارجا
رادیاپ یزرواشک هعسوت لکشم
داجیا
،تسا هدرک اما
اب و لات یملع عماوج یریگیپ یهاگشناد و
تلود تسایس رد مدرم و اه
رد و
هجیتن تکرش اه رییغت هیور یا هک هدش هدهاشم هب رجنم
نیا زا یخرب فرصم فذح و لرتنک
هداهن یاه ییایمیش هدش
هب .تسا لیلد و تلاکشم یراجنهان
یاه رد هدمآ دوجو هب تلیس
یاه
،یتعنص و یراجت یزرواشک تلیس
و تسا هتفرگ لکش رادیاپ یزرواشک لعف
تی یاه ناشن یناهج
یم لاح رد شبنج نیا هک دهد و هعسوت
یم رتلگ دشاب
و ؛ یاهروشک رد تارییغت نیا
هعسوت هتفای رتشیب هعسوت لاح رد یاهروشک هب تبلن هدهاشم
یم دوش ود ،رادیاپ یزرواشک رد .
لصا یداینب زا هدافتسا نآ رد هک دراد دوجو هداهن
یاه تفآ صوصخب ییایمیش شک
اهدوک و اه
هب دیاب نازیم نیرتمک و دسرب
نینیمه رزم هب
هب هع ناونع هچراپکی تلیس هاگن
،لک رد .دوش
کاخ هم نیرت عبنم هب کاخ تلیسوکا و تسا یزرواشک تلاوصحم دیلوت تروص
رد یعیبط
هب تهج شهاک یب تلاح لمع تدمدنلب دیدش تارییغت زا یریگولج و یمظن یم
دیامن هجیتن و ی
تابث ظفح نآ یرادیاپ و
نورد تلیز موب لداعت ظفح ،نیاربانب .تسا ناکرا یمامت رد
تلیسوکا
هک تسا یلماوع تیریدم مزلتلم کاخ هب رجنم
کاخ یتلیز هعماج تیوقت ددرگ
یرایتخب(
،یرفعج 1387 .)
یزرواشک هب یناهج درکیور هزورما رادیاپ
کاخ هدنز یاهراتخاس رب ینتبم یم
دشاب نیا رد .
یزرواشک عون دربراک
هداهن یاه یتلیز رارق تیولوا رد ،تسا گنهامه کاخ تلیسوکا اب هک
کی ناونع هب کاخ و دراد
،هدنز تلیس یم هتفرگ رظن رد لاعف و ایوپ
دوش تلیس نیا رد . و داوم
و دراد نایرج یژرنا لیناگراورکیم
اه و عاونا یم نولحم نآ یلصا یازجا زا ناهایگ حلاص( دنوش
،نیتسار 1384
.) ، تلیس نیا رد رکیم
لیناگراو اه
و یلصا لماوع زا یزکاخ تادوجوم
یظنت هدننک هریجنز یاه ،ییاذغ هخرچ یاه تایح یروناج و یهایگ نآ یازجا نیب دیفم طباور و
یم مولع نادنمشناد .دنشاب یتلیز
ار دوخ هجوت یزرواشک و رتشیب
هدافتسا فرص شیب
دحزا
هداهن یاه و ییایمیش لئالم
هب طوبرم و نآ و کاخ تظافح
نینیمه طیحم
تلیز هدومن دنا رد .
عقاو رادیاپ یزرواشک تسا یفده
هچ ره دیاب هک رتدوز
تفای تسد نآ هب اب هک ارچ
نآ رارمتسا
ییایمیش داوم هب زاین نارگ
ق تمی رتمک نرخم و هدش
تظافح اب و رتشیب
زا طیحم تلیز
تادوجوم هدنز
نرب یرط زا یتلیز عماوج یتملاس و هما
یزیر یاه یقد رت و جلنم رت درک لات ،
للن هک زا دنناوتب هدنیآ یاه تیعقوم
یاه رادروخرب یطیحم بسانم دندرگ
زا و تاناکما نآ
هرهب دنم دندرگ ،یرفعج یرایتخب(
1387 .)
زا یضعب روصت فلاخرب رادیاپ یزرواشک هقلاع
نادنم نآ رد هک دنرواب نیا رب هک تلیس نیا هب
ن چیه زا هداه یمن هدافتسا ییایمیش ی و ناوت اب گنهامه دیلوت نآ فده هک تسا یراکهار ،دوش
هداهن لوقعم دح رد و نولطم دربراک ،طیحم تیفرظ و یعارز( ییایمیشریغ یاه
و )یتلیز
رد یرتمک نازیم هب هتبلا( ییایمیش اقم
هلی هداهن فرصم اب و )ییایمیش ریغ یاه
هم رت همه زا
هداهن نیا زا هدافتسا ییاراک نازیم هب هجوت صخاش و اه
یاه تلیز یطیحم ییوشبآ صخاش دننام
تیلاعف زا لصاح تارتین نازیم( تارتین ییایمیش مومس یایاقب نازیم ای )یزرواشک فلتخم یاه
یم ،یزرواشک عرازم رواجم نینیمه و یعارز طیحم رضاح هدنز تادوجوم ندب رد دشاب
؛ بانب ،نیار
یدرکراک و یراتخاس ظاحل هب رادیاپ یزرواشک یوگلا یشاب هتشاد راظتنا هک تسا یهیدب توافت اب یعیسو یاه تلیس
یاه یزرواشک هداهنرپ
،دنب هنیآ( دشاب هتشاد یزورما جیار و
1386 .)
2-2 - کیژولوکا یزرواشک
ا یزرواشک کیژولوک
یعون رب هک تسا یزرواشک زا لصا هیاپ
زا تظافح طیحم
تلیز تملاس و
هدنز تادوجوم نینیمه و
و ریذپ دیدجت عبانم زا هدافتسا ،اذغ تملاس و تیفیک و ناربج لباق
نینیمه دراد دیکأت یعامتجا تلادع
(
Stolze and Lampkin, 2009
.) لضعم رضاح رد یراگدنام
و مومس یایاقب تفآ
شک اه و ییاذغ داوم رد نینیمه
لکشم نآ یگدولآ تارتین هب ینیمزریز یاه
فرصم زا یشان یب
هیور هداهن یاه ییایمیش و یکچوک( تسا هتفرگ رارق هجوت دروم رایلب ،
،ناراکمه 1376
ا یزرواشک .) یعون کیژولوک
هک تسا یدیلوت تلیس نآ رد
زا هدافتسا هداهن
یاه
ییایمیش دننام
هرشح شک اه و فلع شک اه و نینیمه یظنت
هدننک یاه هک دشر تروص هب
هیهت یعونصم یم
دندرگ تسا عونمم دربراک و
عیسو ،یهایگ یایاقب ،یتلیز یاهدوک بسانم و
دوک یاه ،یماد زا هدافتسا تلاوقب
نوانت رد ت ار زبس یاهدوک و
دیکا یم زا فده .دنک یارجا
ا یزرواشک رد کیژولوک
تلیس یاه
،یعارز و یتلیز عونت شیازفا نینیمه
ایحا ی هخرچ یاه
یتلیز کاخ تلیس رد یاه
فلتخم هب تسا یعارز هویش
یا تلیسوکا دننام هک زا یعیبط یاه
یداصتقا و یکیژولوکا ،یعامتجا رظن تلیس کی یاراد
،ناراکمه و یربکا( دنشاب رادیاپ 1388
.)
تارثا یایاقب مومس ،ییایمیش یاهدوک عاونا فرصم و
نومروه اه یعونصم ی تادیلوت رد
ییاذغ رد وشک یاهر هعسوت هتفای ثعاب یزرواشک تسا هدش یزورما
یتهج رد ًلاماک
اب داضتم
ور دیدج نآ و دبای لوحت ه
یریگشیپ ای ییایمیش داوم فرصم زا
هداهن یاه عونصم ی هتخاس
رد نالنا دیلوت و هیهت
هب یزرواشک نیا .تسا یماد و یغاب ،یعارز تلاوصحم مان
یزرواشک
کیناگرا هتخانش یم دوش . ،یدارم و یدزی یقامقچ(
1386 .)
یزرواشک رد کیناگرا
هداهن زا یاه ش ییایمی دننام عاونا تفآ شک اه نینیمه و اهدوک و
یکشزپماد یاهوراد یماد تعنص شخب رد
ناهایگ ، و هتخیرارت
لاصا هدش
، هدنرادهگن داوم
یعونصم و یندوزفا داوم ، نینیمه
هعشا شبات هدافتسا
یمن ددرگ .
تلع یاه زا هک دراد دوجو کیناگرا یزرواشک تمس هب تکرح هب عماوج مازلا یارب یتوافتم
یم نایم نیا :درب مان ار هدمع تلع دنچ ناوت
1 - کیناگرا تلاوصحم یاراد
یرتشیب یاهدرادناتسا دنتله
یهاوگ : همان یاه زا یتفایرد
تکرش اه درادناتسا ی ناونع هب کیناگرا تلاوصحم
تنامض همان ییاه رد هک تسا هخرچ مامت
زا تلاوصحم نیا دیلوت چیه
هنوگ و ییایمیش داوم یعونصم
.تسا هدشن هدافتسا
2 - عط هزم و تادیلوت :تسا رتهب کیناگرا تلاوصحم
ور هب هدش دیلوت لاس کیناگرا
رت
ناونع هب و هدوب ییاذغ داوم
هزمشوخ راک هب تاناویح و نالنا هیذغت یارب رت یم
دنور .
3 - م رطخ کیناگرا تلاوصح تا
یرامیب اه شهاک ار یم
دنهد : یارب یرایلب تظافح زکارم زا
طیحم تلیز تسا هدیدرگ صخشم هک
یایاقب رد دوجوم ییایمیش داوم تفآ
شک اه تارثا رجنم
هب یرامیب ییاه دننام ناطرس یم دندرگ کیژولوکا یزرواشک . نیرتهب
هار تهج شهاک فرصم
هداهن یاه ،نآ عبانم رد ییایمیش کاخ تلیس
اوه و یم دشاب .
4 - هب کیژولوکا یزرواشک مامت
یم مارتحا عبانم ییایمیش داوم فذح یارب :دراذگ
هدنیلاآ و
عفد تارتین زا نآ هک تسا یرورض یکاخ و یبآ عبانم هب
دومن هجوت و
زا نآ اه هدافتسا تسرد
.درک 5 - کیژولوکا یزرواشک هب رجنم
لکش یریگ لاس کاخ تیفیک اب و
یم ددرگ کاخ :
هم نیرت عبنم هریجنز یاه کیژولوکا یزرواشک لوصا زا یکی و هدوب ییاذغ
، نتشاد لاس کاخ
.تسا 6 - یزرواشک کیژولوکا
یعون هب تعیبط زا یرادربوگلا
فارطا کیژولوکا یزرواشک :تسا
تلیسوکا یارب
، زرا لئاق .تسا دننامه کیژولوکا یزرواشک رد تشک نوانت هدنز تعیبط
هفولع تلاوصحم یا
تلاوصحم ریاس اب یششوپ ناهایگ زا هدافتسا و
دراد دوجو .
7 - کیژولوکا یزرواشک گربرد
هدنری ی ناگدننکدیلوت :تسا هزات تاقیقحت تلاوصحم
کیناگرا
ناونع هب ماگشیپ
رد هنیمز زا هدافتسا مدع هداهن
یاه ییایمیش هجیتن رد و
رب نآ رضم تارثا
طیحم تلیز .دنتله
8 - ناگدننکدیلوت تلاوصحم
کیناگرا ظفح یارب یم لات یتلیز عونت
:دننک ضارقنا دادعت
هنوگ زا یدایز اه
یروناج و یهایگ ی شهاک(
یتلیز عونت )
ینارگن زا یکی یاه
شخب ناققحم
طیحم تلیز لیلد نیمه هب .تسا یرایلب
کیژولوکا نازرواشک زا نآ رب
هنوگ ات دنتله یاه
یروناج و یهایگ .دننک ظفح ار
9 - کیژولوکا یزرواشک ثعاب
ییاتسور عماوج تملاس ظفح یم
ددرگ کیژولوکا یزرواشک :
لیلد هب رد نآ دوبمک ،ییاتسور عماوج
بسانم تلیس کی یم
دشاب هجیتن رد و یم
دناوت رجنم
دمآرد شیازفا هب نآ
اه ددرگ .
10 - :کیناگرا یاهاذغ عونت یرایلب
زا تادیلوت ناونع هب کیناگرا
یاهاذغ نیزگیاج
،
لباق فرصم یزرواشک تلاوصحم و دنتله ( یعونصم
یتعنص ) رد زین کیناگرا تادیلوت ریلم
یم شیپ
،دنور ابل دیلوت تیاهن رد و هبنپ دیلوت دننام کیناگرا یاه
و یدزی یقامقچ( لاس و
،یدارم 1386 .)
،دیلوت عون نیا ًلاوصا
هداهن فرصم نیب یگنهامه و لداعت رب یکتم دیلوت و یدورو یاه
هجوت ،کاخ و نآ دننام دیلوت عبانم زا هدافتسا ییاراک دوبهب ،)یجورخ هداهن ناونع هب( لوصحم هداهن رتشیب هدافتسا رب دیکات و ییاتسور عماوج هب یاج هب یعیبط و یکیژولویب یاه
هداهن یاه
یعونصم و ییایمیش یم
دشاب دیکأت ،کیناگرا ماظن رد یزرواشک تلاوصحم دیلوت یوگلا عقاو رد .
هداهن لماک فذح رب رد یعس هکلب درادن یعونصم و ییایمیش مومس و اهدوک دننام ییایمیش یاه
نازیم ینیزگیاج هدمع
یا اب لماوع نیا زا هداهن
یاه و یدزی یقامقچ( تسا یعیبط و یکیژولویب
م ،یدار 1386 .)
2-3 - ماظن یزرواشک یاه
کی اسا رب یزرواشک ماظن ره هویش
یصاخ فده و هدش هداهن ناینب
و زرا یاراد هک تسا
تسا یصاخ رابتعا ؛
اما زا هدافتسا ًاهاگ هویش
یاه و یطارفا کی
هبناج هنارگن هب رجنم تفرشیپ مدع
لماکت و تلیس یاه یزرواشک سا هدیدرگ
ت .
2-3-1 - ماظن جیار
نوهرم ،یزرواشک لوحت و تفرشیپ اسا یروانف
یاه تحت هک تسا ییایمیش و یکیژولویب
یم هدرب مان یزاسون ناونع ،یناشاک( دوش
1381 ترابع .) ،نردم ،یتعنص یزرواشک نویمه ییاه
یزرواشک هب هک دنتله یعونتم یماسا عقاو رد هدرشف و هتفرشیپ ،موسرم ،فراعتم ،یراجت
ردم ای فراعتم قلاطا ن
یم ددرگ ،ییدهم و یدسا(
1390 .) هداهن یاه و ییایمیش ،یکیناکم
یم رامش هب یزرواشک عون نیا یلصا رتماراپ هس ،یکیژولویب هداهن هک دور
و شیازفا قوف یاه
هارمه هب ار یزرواشک تادیلوت هعسوت هتشاد
دنا هاگنب کی ناونع هب هعرزم هب ،جیار ماظن رد .
هتلیرگن یداصتقا یم
دوش دوس ندناسر رثکادح هب نآ ییاهن فده هک هاتوک
تدم رب ینتبم
و عبانم زا هدافتسا ور نیرتدمآراک هداهن
اه یم یژولونکت و راک یورین ییاراک شیازفا و دشاب
،ییدهم و یدسا(
1390 هک ییاهدیدهت .) ور
یاه رایلب ،تسا هدروآ راب هب یزرواشک نردم
و هدیییپ یب
رامش رد و تسا ریز هیلک
شخب یاه یم شچ هب یزرواشک .دروخ
هداهن یاه و دیدج
و ییایمیش داوم زا یدایز رامش نوگانوگ کینکت
یاه لماش ار دیدج یم
دندرگ و عیسو روط هب هک
یم رارق هدافتسا دروم یلداعتم ریغ دراو طیحم هب و هدش فلت ،دازام شخب نیاربانب سپ دنریگ
یم ددرگ ماظن زکرمت اذل . اه
هداهن ،یعیبط عبانم زا رثکادح هدافتسا رب ،یزرواشک جیار ی یاه
یم ییایمیش مومس و ییایمیش یاهدوک لیبق زا )یگتخاس( کیتتنس ( دشاب
Abbott and
Murphy, 2007
زا یکی ناونع هب نیمز شقن ،جیار یزرواشک ماظن رد .) هداهن
یاه هدیدان دیلوت
یم هتفرگ خ فلتخم لاکشا هب یهجوت و دوش
،یعیبط عبانم بلاق رد کاخ هک یتامد طیحم
تلیز
هارف یژرنا و یم
دنک یمن ، نیا هدییاز کاخ یگدولآ و بیرخت ،شیاسرف لیلد نیمه هب .دوش
( تسا یزرواشک ماظن
Arshad et al., 2002
.)
شهاک خلصاح یزی یروراب و کاخ
یرایلب رد زا
یاهروشک رتمک
هعسوت هتفای و هدافتسا ی
ناهایگ زا ریاخذ رد دوجوم کاخ
نودب ینیزگیاج بسانم
و یفاک هب رجنم شهاک
ناوت دیلوت
داوم یزرواشک تلاوصحم زا لصاح ییاذغ یاهروشک رد
لاح رد هعسوت یم دوش . هنافسأتم نیا رد
دروم هدافتسا و اهدوک زا هداهن
یاه ییایمیش هب
ناونع عیرس و نیرت ناسآ رت نی هار ناربج دوبمک
ییاذغ رصانع و
یزیخلصاح ددجم
کاخ هتفرگ رظن رد یم
دوش .
،جیار ماظن رد لیلد هب
هدافتسا
دایز ییاذغ رصانع
،کاخ رد درکلمع
رد دحاو حطس لااب
،تسا اما تسا مزلا هتکن نیا رکذ هک
رد
،جیار ماظن هب
هدمع روط زا
و اهدوک هداهن یاه ییایمیش یارب
هیذغت ی هایگ هدافتسا یم دوش و هب
هخرچ یاه یعیبط ییاذغ رصانع کاخ رد دوجوم
یرتمک تیمها هداد
یم دوش . ه نینچ نیا رد
ماظن تیبثت یکیژولویب نژورتین
و رثا رد رصانع ریاس لامعتسا
زا شیب یاهدوک
،ییایمیش شهاک
یم
،دبای نیاربانب نازیم یلآ داوم دوجوم
کاخ رد جیار ماظن رد
رد لقادح دوخ دراد رارق .
ه نینچ تافلت رصانع ییاذغ ماظن نیا رد کاخ ًلاومعم
،تسلااب اذل دیاب تشاد رظن رد ینامز
هدافتسا زا یاهدوک راد نژورتین هب
هارمه یاهدوک یلآ دیفم دهاوخ دوب و رجنم هب شیازفا دیلوت
یم ددرگ هک نازیم عمجت تارتین کاخ رد لقادح و یکچوک( دشاب هجاوخ
،ینیلح 1387 .)
ماظن یزرواشک جیار
زا هدافتسا رظن و
تیریدم
،عبانم لمع نوخ هدرکن
تسا هکارچ
هب یریگراک مومس
و یاهدوک ییایمیش رد
مز هنی ی یزرواشک رجنم
هب شیادیپ تلیسوکا یاه
یعارز
،رادیاپان یگدولآ یاه تلیز یطیحم
، شهاک یمک و یفیک تلاوصحم شهاک نینیمه و
اراک یی یژرنا هدش تسا . لباق رکذ تسا هک هدافتسا ی یب هیور زا هداهن یاه ییایمیش بجوم
للاتخا تیلاعف رد یاه
،یتلیز ییایمیشویب و
یکیزیف کاخ و ییوس زا تارالخ
یشان زا عمجت
نوی اه یشان زا دورو شیب دح زا هداهن اه یم ددرگ هک یم هتبلا ناوت اب بسانم تیریدم یعارز
تیعضو دوجوم ار ات دح یدایز دوبهب دیشخب .
شهاک اراک یی چراق اهزیروکیم و
وس زا یی فرصم یب هیور ی یاهدوک هرفلف هصرع رد ار
یم ناوت لماع ود هم
شهاک رد نذج
رصانع ک فرصم دننام یور تلناد . نوانتم دربراک
یاهدوک ییایمیش کاخ رد
ثعاب یم دوش ات تیلاعف یاه ییایرتکاب و
هجیتن رد یزیخلصاح
کاخ
شهاک
،دنک ادیپ ه
یکی نینچ رگید
بقاوع زا هم
فرصم یب هیور ی یاهدوک شهاک ،ییایمیش
تیلاعف مرک یاه یکاخ هب هک تلع عمجت شیب دح زا نوی اه کاخ رد رازگ هدش تسا . اب هجوت
هب نآ هک تخاس دنور رد یاهدوک
،ییایمیش زا
تخوس یاه یلیلف هب نازیم یرایلب هدافتسا
یم ددرگ
؛ نیاربانب فرصم یب هیور ی یاهدوک ییایمیش رجنم
هب یگدولآ کاخ و نآ نینیمه و
شهاک تیفیک تلاوصحم یزرواشک
یم و یکچوک( دوش هجاوخ
،ینیلح 1387 .)
هنافسأتم هزورما
دوجو نازیم لباق یهجوت زا دوک مومس و ییایمیش نآ رد
یاه عرازم یزرواشک
رجنم هب یگدولآ عبانم نآ و کاخ روشک رد هدش
تسا . یاهدوک ییایمیش کی زا
فرط ثعاب
رییغت تظلغ رد رد دوجوم لاما
کاخ و فرط زا رگید ثعاب یتارییغت رد کاخ pH
یم .دنوش نیا
تارییغت زین ثعاب نوسر ای للاحنا رصانع ک فرصم یرط زا ریثأت رب شنکاو یاه هنزاوم ی نآ اه
کاخ رد یم
دوش . نیا رد جیار ماظن هولاع
تادوجوم رب
،یزکاخ ناهایگ زین تحت فرصم ریثأت
زا شیب یاهدوک ییایمیش
؛دنراد رارق یاهدوک یضعب رد
ییایمیش یتابیکرت
دوجو دراد هک
هب جیردت ببس تیموملم هایگ
یم
،دنوش نیا رد هراب یم ناوت هب دیفلوس و تافلوس یاه ،نهآ
یللک یور و هراشا درک ه.
نینچ فرصم شیب هزادنا زا یاهدوک ییایمیش طانم رد
و کشخ
ن همی کشخ ثعاب شیازفا یدس رصنع کاخ رد
یم ددرگ هک دوخ لماع یمهم رد تیموملم
هشیر ی ناهایگ رامش هب یم دیآ
،یکچوک(
1388 .)
لاس رد یترپ و یوناک هعلاطم جیاتن اسا رب 1991
دودح ، 30 یلا 80 و یفرصم تزا دصرد
ریداقم لباق یهجوت رد ،یفرصم ییایمیش مومس زا طیحم
تلیز نآ ،اوه یگدولآ ثعاب و هتفر رده
ییاذغ داوم و یم
ددرگ ،یناشاک(
1381 ( ناراکمه و رتول .)
Lotter et al., 2003
هعلاطم نمض زین )
ماظن یاه رد یگدنراب زا یشان نآ یرادهگن و نذج هک دندرک رازگ ،فلتخم یعارز ترک
یاه اب
،یتلیز ماظن 100
نیا هک دوب جیار ماظن زا رتشیب دصرد رما
یم دناوت رد و یزاگ تلادابت دوبهب هب
،کیژولوکا ماظن رد هدش دیلوت درکلمع هک دندرک رازگ نینیمه .دماجنایب درکلمع هجیتن 38
رد تزا صوصخ هب و رتشیب ییاذغ رصانع دوجو رگید تهج زا .دوب جیار ماظن زا رتشیب دصرد یعارز ماظن هداهنرپ
زاین ،هایگ رتشیب دشر نآ عبت هب و کیژولوکا ماظن هب تبلن ار هایگ یبآ
،ناراکمه و ناهج( تسا هداد شیازفا 1388
.)
نایاش رکذ تسا هب تلع شیازفا هنیزه ی دیلوت و رد یدراوم شهاک درکلمع لوصحم رد
هاتوک تدم
، دربراک یاهدوک ییایمیش
رد تلیسوکا یاه
یعارز تیباذج یدایز
یارب
دیلوت ناگدننک دراد
و یارجا ماظن یزرواشک کیناگرا
زج اب داجیا تیامح تلود و داجیا
تیباذج یاه دیدج رد تادیلوت کیناگرا ناکما ریذپ تلین . هب نیمه لیلد لاس رد یاه ریخا زین
نامزاس رابوراوخ یناهج ( )FAO
رط هعسوت ی تلیسوکا یاه
یعارز ار داهنشیپ هدرک تسا .
ماظن یم ریز تملق ود هب ار جیار یلقت ناوت
:درک
1 - یتنس یزرواشک
یتنس یزرواشک هژاو
یا دروم رد هزورما هک تسا رد یزرواشک
یاهروشک موس ناهج
یارب و
رد یزرواشک راصعا
هتشذگ یم هدرب راک هب .دوش
کی زا یزرواشک عون نیا هقطنم
ات هقطنم رگید و
زا تاقوا زا یضعب هلحم
یا هب هلحم .دراد توافت رگید یاهوگلا اسا رب بلغا یتنس یزرواشک
جیار و دوجوم یم یزرواشک هب
.دزادرپ
یتنس یزرواشک رد یزرواشک تایلمع هیاپ رب
تایلمع دادجا و نیدلاو هلیسو هب هک موسرم
نآ اه ماجنا م ی هدش
،تسا تروص یم دریگ . یروآون اه موادم روط هب هتشادن دوجو
و
ًاضعب نازیم
ریذپ نآ اه یم دنک اب و دش ظفح لامعا زا یئزج یتلیز عونت یتنس یزرواشک
یم دشاب هک
هب نازرواشک زاین رد هشیر افکدوخ
یی هلیسو هب دراد رتشیب عونت ناکما
(
Lurand, 1996
.) نیا عون
یزرواشک هیاپ رب
یاهزاین نیمأت هنازور یتشیعم
زرواشک یم دشاب ثعاب و فرصم ییاراک شیازفا
و یژرنا زا هدافتسا شهاک نینیمه
یعبانم یم ددرگ هک رد ریغ نیا تروص یم تلناوت رد
تدمزارد لباق
هدافتسا دشاب .
2 - )یتعنص( یراجت یزرواشک
هب یراجت یزرواشک تروص
یعیسو ،تسا هدش هدافتسا اکیرمآ رصاعم یزرواشک یسرت یارب
بط هدیقع ( دنارول
Lurand, 1996
،یزرواشک عون نیا رد :) هب
هعرزم ناونع هب هاگنب کی
یداصتقا هتلیرگن
یم دوش ندناسر رثکادح هب نآ فده هک دیلوت
هدافتسا رب ینتبم یرثکادح
زا
یژولونکت و راک یورین و عبانم یم
دشاب رد و یزرواشک عون نیا :
کاخ کی عبنم ًابیرقت دودحمان زا عبانم لباق هرهب یرادرب تسا .
هب هعرزم هب ناونع
کی نیشام گن هتلیر یم دوش .
رثا لماوع ... و نادنبخی دننام ییاوه و نآ یژولونکت زا هدافتسا اب
فرطرب هدش تسا .
یروآون اه تلیس نیا رد دروم
وجتلج دنتله و یبایشزرا رب
یانبم نازیم مها تی اهروتکاف
رد داجیا زرا هدوزفا یم دشاب .
عونت هب رظنم زا یتلیز هتلیرگن یداصتقا
یم دوش و یتلیز عونت ظفح ضقانتم
اب اراک یی
یم هدید .دوش
نیاربانب ،
،یراجت یزرواشک .دراد یتنس یزرواشک اب یدایز فلاتخا
رب ینتبم یزرواشک نیا
هلباقم .تسا تعیبط رب هبلغ و دراوم
هب طوبرم هیامرس
یراذگ و یهددوس رتشیب
رد تلیس
یزرواشک
،یتعنص ای یراجت تمس هب لیامت هزیگنا
ماظن ه یا .تسا هداد شهاک ار رترادیاپ
اسا یراجت یزرواشک یتعنص ای
، هاگدید یاه زا هک دراد هارمه هب ار یعامتجا و یناهج
رییغت یارب نازرواشک لمع یدازآ ور
یاه دوخ یریگولج یم
دنک . روط هب یلک یزرواشک ،
فراعتم و یراجت زکرمت هیاپ رب هک تسا یزرواشک یعون
یور یاهدحاو هیامرس دیلوت گرزب
ی ،
نویسازیناکم یزرواشک
دح رد عیسو ، تلیس کت تشک ی شیب هدافتسا و هنی
،ییایمیش یاهدوک زا
فلع شک اه تفآ و شک و اه نینیمه
،یمرک( تسا راوتسا یماد تلاوصحم هدرشف دیلوت 1377
).
2-3-2 - کیژولوکا ماظن
هب جیردت و اب شیازفا زاین نالنا هب تینما ات هعرزم زا ییاذغ
،هرفس دشر نوزفازور تیعمج
و
یبایتسد هجیتن رد و یژولونکت تفرشیپ نالنا
هب تاناکما
،رتشیب رجنم هب لوحت هصرع رد ی
یزرواشک و
یفیک و یمک حطس یاقترا نآ
هدش تسا . ه نامز اب لکش یریگ نینچ یرکفت
یبایتسد هب
داوم ییایمیش نوچ
اهدوک عاونا مومس و
بجوم لوحت یزرواشک رد نیون
و دای زا
نتفر تعارز یتنس
،دش هب روظنم شیازفا درکلمع
،تلاوصحم یزرواشک
یراجت اب یدرکیور
دیدج دروم هجوت یناهج یزرواشک هعماج عقاو
دش . نیا رد نامز نالنا رتشیب هب رکف فرطرب
ندرک ییاذغ زاین دوخ
دوب و ینارگن چیه تباب
بیرخت طیحم تلیز
،تشادن هکارچ یزرواشک
یراجت رگن هب یتعنص و ینیشام عبانم
و یعیبط طیحم
تلیز هب ار وا اقلا هدرک دوب . نیا هیور
هک هب ناونع ماظن یزرواشک لوادتم
زا نآ دای یم دوش
، هب تدش یتلی عبانم ار
دروم دیدهت رارق
یم داد
.
تسا مزلا هتکن نیا رکذ هک
طیارش کاخ یتملاس رد
،ناهایگ تاناویح و نالنا نینیمه هک
هتلباو هب درگ هخرچ یاه یارب کاخ رد دوجوم ییاذغ اذغ
یم
،دنشاب رثؤم تسا . یزرواشک
کیناگرا یروئت ،یتلیز ای یلبق
هرابرد ی تعیبط ار اب کی هویش دیدج یملع اب تایلمع یزرواشک
یفلت یم
،دهد هب رگید یترابع نآ
هچ هزورما هب مان یزرواشک کیناگرا
اب فده شیادیپ هنیمز یا
نیون یزرواشک تایلمع رد رطم
هدش
،تسا هنیشیپ یا ینلاوط رایلب دراد
و زا زاغآ تیلاعف یاه
یزرواشک هشیمه
ماگمه اب نالنا زاین هدوب دوجوم
تسا . رشب هراومه اب لصا تیاعر مارتحا
لباقتم اب طیحم تلیز دروخرب هدرک و هبرجت ی هب وا تباث هدرک هک هنوگره ترالخ هب
طیحم تلیز
، بقاوع داجیا هب رجنم یدنیاشوخان
یم ددرگ .
،تقیقح رد یزورما نالنا
تیاعر
لوصا یقلاخا ار رد أر تاروما دوخ هداد رارق تسا
.
ییاذغ داوم دیلوت
،مومس زا یراع و لاس درکیور
هم یزرواشک کیناگرا
تسا . زا نیا ور رد
نیا ماظن یزرواشک اب
فذح دوک هنوگره و
مومس ییایمیش زا
تلالاتخا
،یکیزیف ییایمیش و
