https://jis.ut.ac.ir/
Dervish Study of the Qajar Era from the Perspective of Travelogues of European Travelers
Amir Pourrastegar1
1. PhD in Persian Language and Literature, Shiraz University, Shiraz, Iran. Email: [email protected] Article Info. Abstract
Received:
2022/08/25 Accepted:
2022/10/07
European's travelogues are important in understanding "another view", in anthropology and cultural-social history studies area. Sufism and Dervishes are one of the prominent topics in European travelogues, especially in the Qajar era.
From this perspective, the present research is based on the analysis of the travelogues of the European travelers of the Qajar era, who have described and sometimes analyzed dervishes in their reports. It’s obviously clear that issues such as:Sufi dynasties considering Dervishes as a class, Sufism lineages, and Dervishes' behavior and worldview are often associated with ignorance of Sufism, prejudice, superficial, and incognito. The approach of this research shows the four components of "Oral Dervish Literature", "Beliefs", "Beggary and Unemployment", "External journey", "Spells and Magic". "Using intoxicants and hypnotic substances" are more prominent in western travelogues. A few of these travel writers, including Polak, Browne, and Gobineau, have an Orientalist approach in its research-following sense towards Sufism and have combined it with their observations; Among other things, they have presented reports about the Sufi dynasties of the Qajar era, especially Ahl al-Haq, the origin of Sufism, and Iranian Enlightenment thought. Apart from this, in other travelogues, the spirit of Sufism is often not mentioned. In most of these travelogues, Sufism and mysticism have been relegated to the school of laziness and unrestrainedness, and wandering dervishes and storytellers have been portrayed as addicted to weed and marijuana. The results of the description and analysis of the aforementioned travelogues show that the reports of these travelers about Sufism in the Qajar era has only been narrated in the form of "affected dervishism", along with
"generalization", "defects", "strangeness" and " Magnification".
Keywords:
Travelogue, Qajar era, Dervishes and Sufism, European travelers.
How To Cite:Pourrastegar, Amir (2023). Dervish Study of the Qajar Era from the Perspective of Travelogues of European Travelers. Journal of Iranian Studies, 13 (1), 57-74.
Publisher: University of Tehran Press.
Print ISSN: 2252-0643
Online ISSN: 2676-4601
10.22059/jis.2022.347403.1146 doi
Research Paper
Vol. 13, No. 1, Spring 2023, 57-74
همانرفس رد نایفوص و ناشیورد یامیس راجاق رصع ییاپورا ناحایس یاه
راگتسرروپ ریما
1
1 . زاریش هاگشناد یسراف تایبدا و نابز یرتکد هتخومآ شناد ناریا ،زاریش ،
:همانایار . [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
رات ی خ رد ی تفا :
30 / 30 / 1031
رات ی خ ذپ ی شر :
11 / 7 / 1031 همانرفس
مهف رد نایگنرف یاه
« یرگید هاگن
» ، زوح ۀ مدرم و یسانش تاعلاطم خیرات یگنهرف -
همانرفس رد هتسجرب تاعوضوم زا یکی .تسا تیمهارپ یعامتجا رصع رد هژیو هب ،ییاپورا یاه
هتسد نآ لیلحت و یواکاو ،رضاح راتسج یانبم ،ساسا نیا رب .تسا یشیورد و فوصت ،هیراجاق همانرفس زا ایس یاه فیصوت ،شرازگ رد هک تسا راجاق رصع ییاپورا ناح -
ِلیلحت هاگ و -
دوخ
هتخادرپ ناشیورد هب هلسلس نوچ یدراوم .دنا
کولس و ،هقبط کی هباثم هب ناشیورد ،فوصت یاه
ناهج و هتشون رد نانآ ینیب فوصت اب ،بلغا هک تسا دوهشم حوضو هب ناحایس نیا یاه
،یسانشان
شیپ و ینیبرهاظ ،یرواد یم ناشن شهوژپ نیا تفایهر .تسا هدش هارمه لعج
ۀفلؤم راهچ دهد
« ناشیورد یهافش بدا
» ،
« اهرواب و تاداقتعا
» ،
« یگراکیب و یگزویرد
»
،
« و تارکسم لامعتسا
هسلخ داوم روآ » همانرفس رد همانرفس نیا زا یکدنا دادعت .دراد یرتشیب دومن یبرغ یاه زا ناسیون
ونیبوگ و نوارب ،کلاوپ هلمج قرش یدرکیور ،
یقیقحت یانعم رد هناسانش -
هب تبسن نآ یعبتت
هدرک قیفلت ،دوخ تادهاشم اب ار نآ و دنراد فوصت هلسلس ۀرابرد هک نیا هلمج زا ؛دنا
ۀنایفوص یاه
شرازگ ،یناریا یقارشا ۀشیدنا و ،فوصت هاگتساخ ،قح لها هژیو هب ،راجاق رصع هئارا ییاه
هدرک ید رد ،نیا زا ادج .دنا همانرفس رگ
هراشا فوصت حور هب ًابلاغ ،اه یمن یا
نیا بلغا رد .دوش
تحایس همان یب و یتسس بتکم هب ،نافرع و فوصت اه هرود ناشیورد و تسا هتفای لزنت یدیق
درگ
هصق و و سرچ راتفرگ وگ گنب
هدش ریوصت همانرفس لیلحت و حیرشت جیاتن .دنا
ناشن روکذم یاه
یم س نیا شرازگ هک دهد بلاق رد ،راجاق رصع فوصت زا ناحای
« شیورد یرهاظ یرگن
» هارمه ،
اب
« میمعت یهد
» ،
« بیع ییامن
» ،
« بیرغ و بیجع یرگن
» و
« گرزب ییامن » .تسا هدش تیاور
هژاو اه یدیلک ی :
،راجاق رصع ،همانرفس ،نایفوص و ناشیورد ییاپورا ناحایس .
هلاقم نیا هب دانتسا :
ریما ،راگتسرروپ (
1031 .) همانرفس رد نایفوص و ناشیورد یامیس راجاق رصع ییاپورا ناحایس یاه
ۀمانلصف .
شهوژپ یسانشناریا یاه ،
10 ( 1 ،) 17 - 70 .
:رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا ۀسسؤم
یملع ۀلاقم -
یشهوژپ ۀرود
11 ۀرامش ، 1 ، راهب 1041 ، 75 - 50
همدقم ف ناصصختم ود هیب هیجوت ایب ،نارییا ییگنهرف تیوه قیقد و عماج تخانش دندقتعم ناریا بدا و گنهر
ِدرکیور و شرگن
« یموب هاگن »
و
« یرگید هاگن »
ناکما ره رد طیرفت و طارفا و یتاعلاطم لأخ و تسا ریذپ
نایز ،ود نآ زا کی هولج نیرتراکشآ زا یکی .دوب دهاوخ راب
هاگ همانرفیس ،یریگید هاگن یاه ناحاییس یایه
تیریغ ۀیواز زا ار یناریا راتفر و تایقلخ و هشیدنا ،هاگ هک تسا ییاپورا برغ یرترب بوچراهچ رد و یزاس
شرازگ سیدقت و نیسحت اب هارمه یهاگن اب هاگ و ،قرش رب هدرک
.دنا
همانرفس مهم زا اه مدرم ۀزوح رد دانسا نیرت
رف تاعلاطم ۀزوح رد ،یلک روط هب و یسانش خیرات و یگنه
یم رامش هب یعامتجا شهوژپ زا یمهم مهس اذل ؛دنیآ
قرش یاه ناریا و یسانش
ذیخ م یاینبم ریب ،ییهوژپ
همانرفس هرهب و یسیون همانرفیس زا ییناوارف رامیش زا یدنم
،قریش ریتهب تخانیش ایب .تیسا ییبرغ یایه
« همانرفس شناد رانک رد اه باتک ،ینید عبانم ،کیسلاک یاه
سدیقم یاه هروطیسا و
یلیصا یوییشرآ ،ایه
ییامنزاب یارب
"
یرگید
"
لکش و و برغ نامتفگ یریگ
"
یرگید
"
دش » ،لاه(
1030 : 1 ی 0 .)
همانرفس راجاق ۀرود ییاپورا یاه
، هداد یاراد ،یبهذیم ،ییسایس ،یدایصتقا ،یعایمتجا خیرایت زا ییایه
یم رامش هب راگزور نآ ناریا تخانش یارب ،لوا تسد عبانم و یگنهرف ،هنومن یارب ؛دنیآ
ۀمدقم رد یسابع
هناسفا ییایسآ یاه
زا لقن هبادخهد هملاع هدروآ
ِریرا نییا هک تسا وینیبوگ ود تینک
(1
1310 یی 1331 رد )
برغم ۀعماج هب ناریا یفرعم نیمز
،هدوب تیمها زئاح توایکک ندنایسانش ظاحل زا و
و تییافک و تماهیش
باتک اب نایناریا
تایبدا خیرات
وارب دراودا مه ن
زارت ( تسا ونیبوگ ، 1000 : 1 .) همانرفس یدنمشزرا باب رد ،اه
ناهج و تایقلخ ۀرابرد هک درک هراشا دیاب زین هتکن نیا هب لیباق عباینم ،نایناریا یعامتجا یاهراتفر و ینیب
میهم زا ییکی نیاربانب ؛تسین سرتسد رد هتشذگ زا یهجوت سرتیسد رد و نیریت
،نیزگیایج عباینم نیریت
مانرفس ه یرِراک :هنومن یارب( دنتسه اه ،1
1003 : 70 ی 03 شرازگ و یب ۀرابرد وا بایان یاه هاش رابرد یتیافک
.)نایوفص ضارقنا ۀوحن و نیسح ناطلس هاش و نامیلس نآ ،رگید ۀنومن ( یدیدح هک هنوگ
1003 : 01 رد )
هسنارف تایبدا رد ناریا
یم ناشننتنویفلا ،دیهد رد0
تیصخش قلخ م ،شرعش یاه
هدوب هینروات ۀمانرفس زا ررأت ار هینروات ۀمانرفس ،نتنوفلا تسا دقتعم وا .تسا
یم ناتساد زا یخرب و هتخانش لثم دوخ یاه
هاشداپ و ناپوچ
هدریک سابتقا هینروات ۀمانرفس زا اررد .تیسا
( یدیدح ،هراب نیمه 1070
: 13 ی 03 هدریک هرایشا ) وینر نایمرا هیک تیسا
(0
1300 یی 1301 ادیمان رعایش ،) ر
هتفریذپ ریرأت ونیبوگ ۀمانرفس زا ،یوسنارف .تسا
میحر باتک ۀمدقم رد ول
یناهفیصا یاباب یجاح تشذگرس
1. Joseph Arthur de Gobineau 2.Giovanni Francesco Gemelli Carer 3.Jean de La Fontaine
4. Armand Renaud
ناریا رد
هک هدرک هراشا شهوژپ رد زین دوخ ونیبوگ روترآیناریا یاه زا شا
یجاح تشذگرس یناهفصا یاباب
ناریا رد
هتفرگ ماو ( تساهیروم ، 1010 : 0 .)
قیقحت ۀنیشیپ یس باب رد همانرفیس رد راجاق رصع نایفوص و ناشیورد یام
هتیشاگن یلقتیسم شهوژیپ ،نایییاپورا یایه
هدشن فیصوت زین هباشم تاقیقحت و تسا ریما نییا هیب بهذیم و گینهرف نوچ یتاعوضوم فافل رد و راو
هتخادرپ ( سیوا ،هنومن یارب .دنا 1070
رد )
همانرفس رد ناریا گنهرف یاه
ییاپورا رایجاق ۀرود
یراکیش ونا
( 1007 ۀلاسر رد )
« همانرفیس رد نارییا ییبدا عاضوا لیلحت رایجاق ریصع یجرایخ یایه
» ریگید راینک رد
هدیدپ همانرفیس رد زیین فویصت و یشیورد باتزاب هب ی لیلحت هن و لامجا هب ی یبدا و یگنهرف یاه یایه
هدرک هراشا یگنرف ( نارگید و بقاور .دنا
1000 طبترم تاعوضوم ینوگانوگ نایم رد مه ) رد هیک فوصت اب
تحایس نیا همان
هدمآ اه ۀلاقم رد ،تسا
« هیب رایجاق ۀرود یجراخ ناحایس شرگن باب رد یداقتنا یتاظحلام
ناسرای نییآ
» هاگدید ، یلع نییآ ۀرابرد ار ییاپورا ناحایس یاه هدرک دقن یهللا
یتایعلاطم لأیخ نیاربانب ؛دنا
یم مازلا ار رضاح شهوژپ ،هنیمز نیا رد .دشخب
هچ یرظن بوچرا یفیصوت ۀویش هب رضاح راتسج واکودینک ایب ،تیسخن هیک تسا نآ یپ رد ،هناداقن یدرکیور اب یلیلحت–
همانرفس همجرت یاه ،فویصت و ییشیورد زا ار ناینآ رویصت و ریویصت ،رایجاق ریصع ییگنرف ناحایس ۀدش
نآ سپس و دنک جارختسا پ یانبم ،ساسا نیا رب .دهن یرواد و دقن ۀتوب رد ار اه
و ییسررب ،ریضاح شهوژ
دویمن ییاپورا ناحایس هاگدید رد و دشاب طبترم فوصت اب ،احنا زا یوحن هب هک تسا یعوضوم ره یواکاو دشاب هتشاد یرتشیب دماسب و ؛
عقاو یروصت و هناققحم یدرکیور هک نانآ هچ هنانیب
دننام دنراد ناشیورد هب
ب ًافرص هک یناحایس هچ و ،ونیبوگ و نوارب و کلاوپ هدینش و تادهاشم ر
هدرک اکتا دوخ یاه زمیج دننام دنا
.لیوورد ،شگورب ،زلیو ،زلیئوا ،یوراپسا ،انرس لاراک ،هیروم
یسررب و ثحب هبخن دعب ود فوصت هک میشاب رما نیا هب لئاق رگا ماع و ارگ
هدوت هجو نامه ناردنلق و ناشیورد و دراد یا
تسا هتسیاش ،دنتسه فوصت رب
صت مود هجو ار رایجاق ۀرود دییاب رایچان ریما نیا یارب .مینک لمأت زین فو
زا شییب ،یعایمتجا ،ییهقف ،ییسایس ،یداصتقا تایضتقم هب انب هماع فوصت ،راگزور نیا رد اریز ؛میواکاو هک نانچمه .دراد دومن رگید راصعا ( نزیول درانوئل
1030 : 030 هتفگ ) :تسا
« یرایتفرگ میین و نریق کیی
بصعت ۀجنپ رد فوصت ییناریا یشیورد تلصخ ترهش و هتخادنا لاج زا ار فوصت یونعم رابتعا ،شابلزق
زا مدرم روصت ؛دوب هدرک هدولآ ار
"
"رقف فرایع و دویب هدرک ادیپ ینمیدب ۀناگود یانعم ،فراع
"
شییورد
"
یب و روعش دقاف درف نونکا ییم رامیش هیب زین یگنهرف
تیفر .»
،رایجاق ریصع فویصت ،ببیس نییمه هیب
هبش ب یفوصت هکرعم ،یگزویرد ،یفارحنا یارآ ا بقانم ،ییارآ
رویضح و هیبیرغ مولع رب هطاحا یاعدا ،یناوخ
فّیکم رگید و نویفا ییم نارییا هیب دینه زا ًاتدیمع نآ نایغلبم هیک دوب اه
رد تلاایح نییا مایمت .دیندمآ
تحایس همان همانرفس نیا واکودنک ،رضاح شهوژپ و هدش تیاور یگنرف یاه سا رظنم نیا زا اه
.ت
یم رامش هب راجاق رصع رد یعامتجا تاقبط نیرتروهشم زا نایفوص و ناشیورد ناینآ یامیس هک دنور
شقن و اهدرکراک رب انب همانرفس رد ،فلتخم یاه
هتشاد باتزاب رایسب ییاپورا ناحایس یاه زا ییخرب .تیسا
رگید رانک رد ،دوخ فادها و تیرومأم و رفس عون روخارف هب ،قرش نارفاسم نیا هدیدپ
،هییراجاق ِناریا یاه
هتخادرپ زین یشیورد و فوصت هب لباق عبانم زا یکی اذل ؛دنا
همانرفس ،لمأت تسا هیراجاق ۀرود ناییاپورا یاه
یم هک ۀریهچ .درک نییبت ار ناشیورد یعامتجا فلتخم یاهدرکراک ،عبانم نیا لیلحت و دقن هب اکتا اب ناوت
همانرفس نیا بلاغ رد ناشیورد
،اه و تیسد رد یلوکیشک ،هدیند و هراوآ ییتبیه ایب تسا یتعامج رب رظان
دراد توافت ناریا نیشیپ بتکم بحاص نایفوص یامیس اب هک شود رب ینیزربت
؛ اذل ،راتیسج نییا یاینبم
همانرفس رد یشیورد و فوصت یواکاو مهم .تسا راجاق رصع ییاپورا ناحایس یاه
هتیسجرب و نیریت نیریت
هفلؤم لاخ رد هک ییاه همانرفس نیا یسررب ل
یم مشچ هب اه
،دیآ ترابع :زا دنا
1 یهافش بدا . ناشیورد
نایگرزب زا یراییسب .تیسا مویق کی تلایخت و هشیدنا و قلاخا و بادآ و گنهرف رگنایامن یهافش بدا یم نایب یهافش ار دوخ تاماقم ،فوصت هدرک
ناتساد ،نایم نیا رد .دنا اعت لاقتنا رد یساسا یشقن ْییوگ
میل
هتشاد مدرم ۀدوت نایم رد هیفوص هیب یبویخ هیب ،راجاق رصع ناشیورد ات هیفوص سلاجم نیتسخن زا .تسا
هصق تیمها هدوب فقاو ییوگ
توتف رد .دنا هصق ،یناطلس ۀمان
هناسفا و نایوگ هتیسناد ناییتف وزیج نایاریس
هدش ،یفشاک( دنا 1013
: 031 ی 030 .)
شگورب شیرنیه ور یناملآ حایس و ریفس ،1
تاییبدا دیحب رد ار نایشیورد یلایقن ،هاش نیدلارصان راگز
یم هراشا و حرطم ناریا یهافش هخاش هک دنک
.تسا ناشیورد هب قلعتم ناریا رولکلوف و یهافش بدا زا یا
مدرم یارب نانیا هوهق رد رضاح و رازاب و هچوک
هناخ ناتساد ، یم فیرعت ییاه نآ عویضوم هیک دننک
ایی ایه
دننام
همانهاش
ات ناتساد زا ای ،تسا یخیربش کی و رازه
یاهدویخ هیک تیسا ییاهارجام هکنآ ای ،تسا
هدرک عادبا ،ناشیورد .دنا
ناتساد یاه یم گرب و خاش نانچ ار هداس و کچوک تعایس نآ ایب هیک دنهد
ایه
1. Heinrich Karl Brugsch
یم مرگرس ار مدرم عمج یباتک و هتشون چیه رد هنافسأتم نلااقن نیا تایاکح .دننک
طیقف و هدشن یروآ رد
شیورد نیا دوخ ناهد و نهک هتفهن اه
،شگوریب( تسا 1007
: 713 نیتیسخن وزیج شگوریب تافییصوت .)
ناتساد بولسا و ناشیورد ندناجنگ و یناریا رولکلوف هب تاراشا .تسا تحاس نیا رد نانآ یرازگ
زلراچ هنحیص هیب ،یرصان رصع یسیلگنا حایس و رومأم ،زلیو و هدریک هیجوت نایشیورد ۀیکرعم یییارآ
هتشون هصق ،یردنلق نیع رد ناشیورد زا یخرب هک تسا هصق یوار و وگ
هدوب نیریش و بلاج یاه یکی .دنا
نآ زا مان هب یشیورد اه
« یزاریش للهارصناقآ »
ۀیقلح طیسو رد ًایبترم ،هیکرعم ندریک ایپرب نمیض هک دوب
لیکشت یم مدق تیعمج زا هدش ماگ .دز
یمرب یدنلب یاه م ار تیسد ود ریه فیک و تیشاد
میه هیب میکح
یم یم رس رود هب ار شنیزربت و دیبوک هصق مان هب وا .دناخرچ
ناتساد نانامرهق بلاق رد هاگ ،یوگ دوخ یاه
یمرد یم رییغت ار شیادص ،دمآ یم هرعن هنارولاد ،داد
بیلج دویخ هیب ار مدریم هیجوت ،قیرط نیدب و دیشک
یم ،زلیو( درک 1003
: 30 .) ،عقاو رد زلراچ یامن نف هب زلیو یراذگررا یارب ناشیورد ینادراک و تراهم و ش
هدرک دیکأت بطاخم رب .تسا
هیرووف سناود هدروآ و هتخادرپ نایفوص یلاقن تاعوضوم هب زین ،هاش نیدلارصان کشزپ ،1
هیک تسا ناینآ
یلع لاح حرش ای متسر ناتساد ًابلاغ و دنتشاد رظن رد ار یملاسا و یناریا صصق فیط ود ره نب
یبا بیلاط
)ع(
نسح ماما و نیسح ماما و)ع(
یم تیاور یلاقن اب ار دوخ تشذگرس ای)ع(
،هیرووف( دننک 1000
: 1000 .)
زرلاچ هدروآ و هدریک هراشا یرگید صاخ درگش هب زلیو نوچمه زین یسور زلیئوا و هیظفاح هیک تیسا
یم راک هب یلاقن رد ناشیورد هک یتراهم یم ریحتم ار ناسنا ،دنرب
ا یریگید ۀیفیاط .دزایس هیب نایشیورد ز
و اپ و تسد اب تاراشا ۀطساو
« مکش رد ندز فرح
» یم یزور ِلیصحت ، .دننک
« مکش رد ندز فرح »
ایوگ
یم ولگ رد ار دوخ یادص ناشیورد هک تسا یتلاح ،زلیئوا( دنزادنا
1037 : 101 ی 101 .)
هیب ار شیویخ فادیها دربیشیپ ،ناتیساد یلیصا تییصخش نایبز زا دوخ ۀمانرفس رد مه هیروم زمیج هصق و یرونخس یم هتسباو ییارس
یم و دناد نایشیا بویلطم تایاکح زا ،ناشیورد عامتسا زا دعب هک دیوگ
هرهب ،مدش دنم
« رفص شیورد »
هنایسفا و لیقن زا یردیق زین لاقن و ،نوسفا و هناسفا نم هب زا دویخ یایه
هکرعم قیرط ،هیروم( تخومآ ار ندرک یهت بیج و یرونخس و یریگ
1010 : 101 ی 100 .)
2 اهرواب و تاداقتعا .
هتشون زا یشخب هتفای صاصتخا ناشیورد تاداقتعا هب ،یبرغ ناحایس یاه
،هرود نییا ناشیورد یاهرواب .تسا
نامرآ زا یم هلصاف هیوفص زا شیپ نایفوص یونعم یاه هیقرف جاور و رویهظ هیک تیسا ییعیبط و دریگ
یایه
هبش هتشاد یفارحنا و یداحلا دیاقع هاگ هک یفوص
،دنا .دشاب هداد رییغت فوصت ۀرابرد ار یبرغ ناحایس تینهک
1.Jean-Baptiste Feuvrier
( نوارب دراودا 1031
: 111 ،دوخ ۀمانرفس رد )
نایناریا نایم رد لاس کی
تیینهک رد هیعیبطلادعبام خویسر هیب ،
یم هراشا نایناریا یم و دنک
یب دیوگ یم بجوم فوصت تیعقاو هب ییانتعا زا یحیحیص کرد ،هدنناوخ هک دوش
ریا تایحور یدوجواب هک تسا رواب نیا رب وا .دنکن ادیپ ناینا
نییآ اب ملاسا هک نایشن یراگزایسان ،ینطایب یاه
هقرف روهظ لحم ناریا ،هداد هدوب ینطاب و یفسلف نوگانوگ بهاذم و اه
ریصع ات کدزم و ینام نامز زا ؛تسا
هقرف هک رضاح هدرک روهظ یباب و یخیش یاه
:نامه( دنا 111
ی 111 .)
ب نوارب هبنج رب ،دوخ نیشیپ هاگدید فلاخر ییم هراشا و دیکأت یناریا فوصت یدوجو تدحو یاه
دینک
نآرق
رد ۀییآ دننام ؛دنراد ینافرع و ینطاب لیوأت و ریسفت تیلباق هک دراد دوجو یتایآ 17ۀرویس زا لایفنا :
« یمر للها نکل و تیمر اکا تیمرام و مهلتق للها نکلو مهولتقت ملف »
اریا نایفوص هک زا یکی ار هیآ نیا ،ین
هیاپ یم دوخ یدوجو تدحو دیاقع یاه :نامه( دنناد
11 رویصت ،نایفرع ِسایسا و لیصا تیسا دقتعم وا .)
تروص هب دنوادخ
« قلطم لامج »
ۀموظنم هب ،وا یلجت و قلطم لامج نیا نییبت یارب یو .تسا
و فسوی
اخیلز
یم دانتسا یماج ی ییناریا نارعاش نایم رد ار وا و دنکفرد ۀیشیدنا نییا ریگتیاور ،هیمه زا شییب ،
یم :نامه( دناد 111
نیرز ،نوارب فلاخرب .) ( بوک
1030 : 01 هیجو چیه هب دیابن ار یماج رارآ تسا دقتعم )
و یوییند هیچرگ نایشرارآ هک دراد یاج ورسخریما و یماظن رارآ ۀرمز رد وا رارآ اریز ؛درمش فرِص ینافرع لاح زا ،تسا یبهذمریغ رع یاوهو
یب زین یناف .تسین هرهب
هشیدنا ار نافرع ،نوارب یم بارعا لباقم رد ییایرآ یا
زا یرایگزور تیشذگ زا سیپ هیک تیسا دقتعم و دناد
.دیندرک عاریتخا هفیسلاف یارآ و یلیعامسا ،یفوص ،یعیش لیبق زا یفلتخم دیاقع هعومجم نایناریا ،بارعا ۀلمح ب ار ملاسا ،شیوخ یارآ و دیاقع اب نایناریا هدرک ریسفت و ریبعت دوخ قوک ه
،نوارب( دنا 1031
: 111 ی 110 .)
نورب هاگتساخ هک درک هراشا دیاب نوارب هاگدید دقن رد قرش رتشیب و وا هک فوصت ینید
نآ ریب ناسانش
یم دیکأت کت یهاگن نانآ .تسین ینتفریذپ ،دننک رود ملایسا ِییتفرعم دایعبا زا و دینراد فویصت هیب یدعب
هدنام وصت .دنا فویصت دینچ ره ؛دراد ملاسا خیرات و تنس و باتک رد هشیر ،دوخ یلمع و یرظن دعب رد ف
نییآ ۀمه رد ،دوخ ماع یانعم رد هیشیدنا ایب لیماعت شوختسد ،یخیرات رتسب رد و تسا کرتشم اه
یایه
هتفرگ رارق نوگانوگ نیرز .تسا
( بوک 1031 : 11 ی 10 هیشیدنا هک تسا رواب نیا رب ) یایه
یینید و یفیسلف
هدش لح و دراو یملاسا فوصت نایرج رد ،نوگانوگ یأیشنم دییاب راچان هب فوصت هکنآ ضرف نکیل ،تسا
هیضرف هک نانچمه ؛تسین لوقعم و هجوم ،دشاب هتشاد یملاساریغ شنیکاو ،فوصت هک لیبق نیا زا ییاه
( ینغ مساق .تسین عافد لباق زین یماس دیاقع و بهاذم لباقم رد تسا ییایرآ غامِد 1030
: 10 ی 11 دقتعم )
یم تسا هناشن ،فوصت رد ناوت هناشن نیا اما ،تفای ینیدریغ یاه
تنیس ریگید زا ،رهایظ هب هک اه ماو ایه
هدش هتفرگ هدیش سپیس و ،مضه یملاسا بتکم نورد رد ،دنا
( نبریک یرنایه .دینا 1033
: 100 ماییلیو و )
( کیتیچ 1070 : 1 زین ) دیکأت فوصت ینآرق و یوبن هاگتساخ رب هدرک
.دنا
( دراشیو ناج 1000
: 107 ی 103 هب ناحایس ای ناگدنسیون یضعب تسا دقتعم ) هدرک نامگ هابتشا
هیک دنا
مدرم یبهذم نایاوشیپ ناردنلق و ناشیورد یتروصرد ،دنا
وا .دینراد بهذیم هیب یریصتخم هیجوت نانیا هک
یم هراشا یلع ۀقرف هک دنک ا یراج لئاسم اب ار یطابترا عون ره یهللا
یم هدیدان ملاس تیسا دیقتعم و دریگ
)ع(یلع قراخ یتاک هیک دراد تهابیش ناتیساب نایسراپ هب رتشیب مه نانآ یبهذم مسارم .دراد یهلا و هداعلا
یم تادابع یارب یدامن ار شتآ ندرمش سدقم :نایمه( دنتسناد
170 ناحاییس ریگید و درایشیو هیچنآ .)
یلع و قح لها نییآ باب رد یگنرف رک لقن یهللا
هد هیقرف نییا هک تسا رما نیا رب ینبم ،دنا هزییمآ
زا یا
تیدوهی و تیحیسم ،ىونام ،مزییودنه ،ناتساب ناریا نایدا ،فوصت تاداقتعا گینر ًایضعب هک تسا
یویبو
هتفرگ یعیش و ىملاسا تشادرب اب ،یدراوم رد و تسا
.درادن تقباطم یملاسا ۀناعرشتم و یمسر یاه
زین انِرِس لاراک شرازگ رد هدمآ
مایکحا ،دنیشاب هتیشاد یبهذیم تیرومأم هکنآ نودب ناشیورد هک تسا
نآرق
یم ناتسودنه هب ار یدنه راکفا و دنربییم شیخپ ناناملیسم ورملق رد ار اه ناینآ زا ییضعب .دیننک
یم نایب هداس نابز اب ار ینید لئاسم هک دنتسه یناهیقف قییقد رد هیک دینراد ار نآ ییایناوت و دننک
نیریت
دحب اه تییاور دنچ نتفرگ دای و ندینش هب ،دننیبب یتامیلعت نیرتمک هکنآ نودب رگید یضعب .دننک تکرش
هدرک هدنسب یبهذم دنا
،انرس(
1001 : 100 .)
انرس لاراک ۀمانرفس رد هچنآ باب رد صوصخرد
نییآ و ملاسا تبارق رد ناشیورد شقن ریصع رد ودینه یاه
هدمآ راجاق تشا هک درک هراشا دیاب ،تسا نییآ و نایدا اب فوصت یرکف تاکار
یدنه یاه
، یوینعم و یناسنا کولس
دتسوداد ،نایفوص تقیرط یاه
هب ،یدنه نایدا اب هنایفوص یاه یرود هژییو
شور زا ندییزگ میکحت یایه
،زییمآ
هدش ودنه نییآ ناوریپ و ناملسم ناشیورد ۀدوارم ببس نایجاح و یرداق( تسا
،روپ 1003 : 01 ی 00 .)
زلراچ زلیو هدرک هراشا شیورد هک تسا
دوخ تاداقتعا و یبهذم روما رد دحب هب ینادنچ لیامت ًابلاغ اه
ًلاوصا و دنرادن یم تسد ییاهراک هب
هب و درادن ملاسا لوصا اب یقفاوت نادنچ هک دننز هانگ یلک
.تیسا دولآ
نآ یاهراک و راتفر بلغا هعموص نابهار راتفر هیبش اه
نامز رد ام یاه هتشذگ یاه
تسا ملسم هچنآ .تسا
قلاع ناریا مدرم ۀ
راتفر ۀوحن هب ینادنچ و
،بیقاوع میب زا ،مه یفرط زا و دنرادن نانیا یاهراک و تاداقتعا
،زلیو( دننک ینلع تفلاخم و هلباقم نانآ اب دنتسین رضاح 1003
: 31 .)
ُسروا تسنرا ل
، یکیژلب دنمشیدنا و حایس
، هدروآ
ْناشیورد هک تسا ار یرهاظ نید
نایسنا نأش روخرد
تسج و دنمشوه و
یمن رگوج یم لد دوخ یفسلف تارکفت هب ،نآ یفن نمض و دنناد
یفویص بلغا .دندنب ایه
هورگ و دیحوت هب ،رگید یضعب و دوجو تدحو هب یفوص .دنراد داقتعا قلطم رفک ای کرش هب یتح ییاه
ایه
ناییاپورا راکفا و حیسم ناوریپ هب تبسن
، دوخ زا راجزنا و ترفن یمن ناشن
دنهد و زا یدادعت یتح نانآ
هیب
تنس یاهژل ناج
هتسباو دنا سا ناتسلگنا ژلدنارگ زا یتابعش هک ت
لیسروا . (
1031 : 001 یی 001 ییم ) دییوگ
دراد تیقباطم ًلاماک نید لوصا اب هک تسا یرهاظ ۀفسلف و تامیلعت ،نانآ نییآ زا یتمسق
، تمیسق ییلو
ّرس تامیلعت و لئاسم ،رگید لک هک تسا ی
نآ زمر دی .تسا نییآ نیا صاخ نادقتعم تسد رد طقف اه
هایش نیدلاریصان تنطلیس لییاوا رد هسنارف راتخم ریزو ،ونیبوگ تنک روترآ
، میه ییناریا فویصت هیب
هتخادرپ مانرفس زج .تسا
نایناریا نایم رد لاس هس
ۀباتک ،
یطسو یایسآ رد هفسلف و بهاذم
روهشم زین وارد وا .تسا
ایسآ رد لاس هس
ب قیمع یناریا فوصت و یونعم گنهرف ه تیسیرگن رت
و ه لیصا تیسا دیقتعم
یلک رد هک یا ۀراب مزیج زا یرود و اروام هب نانآ داقتعا ،تسا قداص نایناریا مامت یدایم و ییشیدنا
یییارگ
یم هراشا وا .تسا ،نایفوص یساسا لصا هک دنک
« ینایحور ملاوع رد ریس ررارب ادخ اب حور داحتا »
و تیسا
لاح ،ونیبوگ( دیسر لتق هب ،درک نایب ماوع یارب و اشفا ار لصا نیا نوچ ج 1030
: 100 .) یو لئاق زیامت اب
راجاق رصع ناشیورد و نیتسار نایفوص نایم ندش
، یم حیضوت یصاخشا ،نیتسار نایفوص رانک رد هک دهد
،نایفوص دیاقع زا هک دنتسه طقف
رک تشادرب ار ملاسا میلاعت ریقحت رد یدازآ هد
.دنا ونیبوگ ار نانآ تاداقتعا
هعومجم فک و هنجا اب طابترا دننام تافارخ زا یا یم ینیب
:نامه( دناد 100
ی 100 .) یم هراشا وا دنک
هک ًاموزل
هتفریذپن ار ملاسا ،نایفوص مامت ار ملاسا ربمایپ ،نمؤم ِنایفوص .دنا
نیتسخن و یفوص
نآرق
ۀشیر ار میرکناشدوخ دیاقع یلصا یم
یم هراشا سپس و دنناد اییسآ مدریم قوک ایب هیک تیسا ییبتکم ،فوصت هک دنک
یم ناملسم ار دوخ نایفوص هکنآ اب ،یو رظن هب .تسا گنهامه یدازآ هیب لیئاق ،یبهذم طیحم رد ،دنناد
یمن یفاک ار ملاسا ،سفن هیکزت و هیفصت یارب و دنتسه دیننام ار ملایسا نیید هیکلب ،دنناد
« یاریب رییش
کدوک » م ی نآ .دنرادنپ یویقم یاذیغ هب ،دنک دشر کدوک نوچ دندقتعم اه
،هیجیتن رد ؛دراد جاییتحا یریت
ییم هیناگیب فوصت لوصا اب ار یقلاخا دهعت هنوگره و یمزج ۀدیقع هنوگره زین هیفوص رد وینیبوگ .دینناد
هتفگ صاخ یرظنراهظا هدینش ار رتلو مان ،یناریا نایفوص زا یهورگ هک تسا
وا و دنا ییم گرزب ار و دینناد
وا هب شیارگ لیلد
، تساپورا یتنس ناشیشک اب رتلو تفلاخم
؛ ناییلام زا زیین نایفویص دویخ هک نانچمه
یرهاظ :نامه( دنراد ترفن شیدنا 100
.) ( ونیبوگ 1013 : 11 ) باتک رد
یطیسو یایسآ رد هفسلف و بهاذم
،همانرفس بلاطم نیمه یعون هب یم رارکت ار شا
یم و دنک ون
دسی
« ببیس هیب ،نانیا یقلاخا طاطحنا ببس
نآ یعامتجا ۀقبط هدوب اه
هدیورگ تیوسیع هب ادتبا ،تعامج نیا .تسا یطبق یایاقب زا و دنا
ایی یرصم یاه
هدوب یناریا عراز ناینادلک نآ زا ،ملاسا ۀناحتاف بهذم نوچ و دنا
ییمن یراکادیف تساوخرد اه هدریک
،تیسا
هدرک لوبق ار ملاسا نا
د .»
،ونیبوگ ۀتفگ هب رد فوصت
ار هغلابم ،وا لمع ۀقیرط و ربمغیپ تافص و تاک ِفیرعت
کلسم نایم رد ،تبسانم نیمه هب و هدیناسر نونج دح هب هتشاد تیدض نآ اب رتمک هک ییاه
هدیدنسپ ،تسا
یدایز ناوریپ و دش عقاو تفای
یم ار ییایسآ حور هک دوب یصئاصخ یاراد فوصت . فییش و تیفیرف
دویخ ۀت
یم درک
؛ هدرک هغلابم ادخ تدحو رد و هتفر رتارف ربمایپ میلاعت زا نانیا :نامه( دنا
10 .)
هرازگ یارب یم ونیبوگ یاه
نییآ روآدای رتشیب وا راتفگ اما ،تفرگ غارس فوصت خیرات رد ار یدراوم ناوت
هزیمآ هک تسا راجاق رصع بهذم یطاقتلا ناشیورد و ناردنلق ا ناییدا زا یا
هتیشاد یملایسا و ییناری .دینا
ب لیصا فوصت ا
یدوجو شن ملاسا زا هک ئ
نییآ یرکف ینابم زا ،هتفرگ ت هدیش ررأیتم زیین ریگید یاه
.تیسا
مهم زا یکی ونیبوگ رد ار نایفوص تامارک روفو لیلاد نیرت
« ناور یناریا موق یسانش »
یم یگدامآ هک دناد
قراخ لئاسم شریذپ دراد ار هداعلا
نومن یارب ؛
،ه دمحم یجایح ،وا مظعاردیص هک تشادن یدیدرت هاش ازرییم
:نامه( دراد توکلم ملاع اب یمئاد و میقتسم طابترا ،یساقآ 101
.)
2 . 1 . ونیبوگ شرازگ رد نانآ تاداقتعا و قح لها
( ونیبوگ 1030 : 101 ی 100 ) یم هراشا قح لها هاگتساخ ۀرابرد یتسرد هب عیضو ببیس هب نییآ نیا هک دنک
ف ِیحور هقر هدنامن رانکرب طلاتخا زا ،ناریا خیرات یبهذم یاه و
قرف زا ه یاه هدرک سابتقا رگید زا شییب و
رز و یدنه تنس زا همه د
هدش ررأتم یتش و هجوت روخرد قح لها ۀقرف داجیا ۀرابرد ونیبوگ للادتسا .تسا
تسا لمأت .
یلع ۀقرف شرتسگ و شیادیپ وا ییصوصخ فوطعم ،ناریا رد ار یهللا
،ناییناریا مایع ییناور ت
قلمت ینعی و
یم روما رد قارغا و یسولپاچ یم هراشا و دناد
قیلمتم ،زیچ همه ۀرابرد ًلاوصا ،یناریا هک دنک
هغلابم و یب .تسوگ نینچ کش
یرظن
ُب هب تیعقاو تساکورف ، ناور دیع
.تیسا نآ یتخانیش و قیح لیها وا
یلع یم رامش هب زیامتم ۀقرف ود ار یهللا و دروآ
هدیچیپ ار قح لها دیاقع یلع زا رت
یهللا اه ییم دیناد نییا .
ونیبوگ هاگدید تسا نکمم
دشاب تسرد
؛ اریز ییساسا ۀیشیدنا نییا رد هعییش تلای غ ریایس ایب قیح لها
رش کی یم روهظ ناسنا تروص رد دنوادخ هک دنا رتیشیب شرتیسگ و طسب یأر نیا قح لها دزن یلو ،دبای
هتفای ار تیرهظم ناشیا و ،تسا طقف
یلع ترضح دوجو رد ییمن رصحنم)ع(
.دینناد ییم هرایشا وا هیک دینک
ناملسم رهاظ هب ،قح لها ناوریپ دنا
؛ یمن مارح ار گس و کوخ نانآ دنناد
، یم بارش شون
نآ فرصم و دن
یمن مارح ار دنناد
، یمن مدق دجسم هب زگره نانآ نانآ ،ونیبوگ معز هب .دنرادن لوبق ار ملاسا ربمایپ و دنراذگ
هطلس ینید ار ملاسا یم هنارمآ و وج
هب ار یلهاست نینچ ونیبوگ .دنناد ییم نایدا لوصا اب ریاغم یلک
؛درمیش
اریز کیکفت ساسارب ،نایدا تعیرش یانبم :نامه( تسا کاپان و کاپ یایشا هب ،تعیبط
100 ی 100 .)
قح لها یداقتعا لوصا ساسارب
، ،نیییآ نیا رد ،لاثم یارب هک ارچ ،تسین تسرد نادنچ ونیبوگ تارظن
کین( تسا مارح تارکسم فرصم یب ،داژن
:ات 100 )،
هزویمآ زا یراییسب ایی هیمه باییغ ،وس رگید زا اما یایه
آ رب ونیبوگ هک ملاسا یلمع هخاش زا یخرب رد ،دراد دیکأت ن
نادیقتنم نیتیسخن هک یحیرصت و قح لها یاه
رد ردنلق بهذم ا
هتشاد باب نی یم ،دنا
،ینکدک یعیفش( دشاب رظن نیا دییأت رب لیلد دناوت 1037
: 000 .)
یم هراشا ونیبوگ نوکیس لایح رد ،نایهج قیلخ زا شیپ دنوادخ دندقتعم قح لها ناوریپ ۀمه هک دنک
و
یب م یب و یگر ار تلاح نیا نانآ .دوب یکرحت
«
ّرِس » یم ا ،تیعیبط .تسا تیهولا تلاح نامه هک دنمان لاکیش
یب نکاس یادخ هب و دوبان یزور هک تسا یهلا رون شبات فلتخم یم زاب کرحت
ندیش رادییدپ سأر رد .ددرگ
ترابع هک ،دنوادخ راوج رد و دندوجوم دنچ ،تادوجوم داپ ریپ :زا دنا
ماش رییپ ،قزر ریپ ،دوواد ریپ ،نیماینب ریپ ای
هلاحتسا یهلا رهوج ای ماشداپ ریپ .یسوم نیمایینب ریپ .دیشخب ناج نآ هب و درک عضو ار یویند نیناوق ،هتفاین
یهلا رهوج یونعم ربهر
،
ْملاع ،نآ دوجو تحت هک تسا ینوناق مسجت یم نکمم
رداص ار ینید ماکحا و دوش
یم ،دوواد ریپ .دنک تسا نامیا مسجت
هک نایشن ار هار ،قزر رییپ .تیسین یراگتیسر و لیمع چییه وا نودیب
یم یم شزومآ ار لمع و دهد میهاربا ،قح لها .دهد
و رز د تش و ییسوم و ییسیع و ییهلا رهایظم ار ییلع
یم ،ونیبوگ( دنسانش 1030
: 103 ی 113 یم هقرف نیا هب سک ره .) ییمرب ار رییپ کی ،دلوت ودب زا ،ددنویپ
دینیزگ
نامه ؛تسوا ۀدرپسرس هک ،یرییپ ریه راینک رد .تسا نیماینب ریپ ۀدرپسرس ،یهلا رهوج هک روط
« لییلد
» ی
:نامه( دنهدارف شوگ وا حیاصن هب دیاب ناوریپ هک دراد دوجو 110
ی 110 .)
راد ییادوب بهذم اب یدایز تاکرتشم قح لها ،ونیبوگ رواب هب ن
یناکشا ناهاشداپ نارود زا نییآ نیا .د
یدنه یبهذم ناغلبم و هتشاد دوجو ناریا رد ار نآ
شرتسگ هداد دنا نایناساس زا شیپ ات بهذم نیا . زورب
روهظ و هتشاد و یدایز کوفن مه
هیقرف لیکیشت رد و هتشاد هیردنکسا بتکم رب قریش رد یحییسم یایه
هدوب راذگررا هداد یونام و یسونگ بهاذم هب ار دوخ دیاقع زا یرایسب نانآ .تسا
نآ زا و هزومآ زین اه ییایه
هتفرگ دنا رز نادبوم . د
تسد اما ،دندوب ناوتان نییآ نآ نتخادنارب رد یتش هیب رویبجم ار ناینآ دنتیسناوت میک
:نامه( دننک ندش یفخم 101
یم لامتحا ونیبوگ .) هدس رد هک ینایحیسم رتشیب دهد
زا دیعب نیتسخن یاه
هقرف هب ملاسا هتشاد قلعت یسونگ یاه
هب ،دنا :نایمه( دنیشاب هدش لح قح لها رد یناسآ 101
.) نآ ناینچ
هتفگ یتسرد هب ونیبوگ هک قح لها ۀقیرط رد ،تسا
، زا میعا ییی ناتیساب نارییا زا هدنامزاب رارآ زا یرایسب
یی یلمع ای یداقتعا هوجو ار
ییم نایهج دیندقتعم نایققحم زا ییخرب .تیفایزاب ناویت و هدییچیپ ییسانش
هروطسا مکاح یا ْعویمجم رد ،یملایسا گنهرف زا یرصانع رب شلامتشا ۀمه اب ،قح لها یرکف ماظن رب
،ینکدک یعیفش( تسا نهک رایسب یناریا یریطاسا ماظن کی 1037
: 000 .)
رشولب نوف ترپیو
، قرف ۀرابرد دوخ شرازگ رد یناملآ رومأم و حایس ۀ
یلع هیتفگ نخیس یهللا وا .تیسا
وریپ نابز زا ار هقرف نیا ساسا یم نایب نینچ ،تقیرط نآ
:دنک
یمن ادخ ار یلع ام میناد
یمن ادج مه ادخ زا میناد
یلع ترضح میرکت رد ،هقرف نیا تسا دقتعم رشولب هدریک ولغ)ع(
ییم ایعدا وا .تیسا ًلاویصا هیک دینک
یلع یهللا ر زا وا .دنتسه نایحیسم نامه ،اه ئ
هدینش قح لها ۀقرف سی یلع هک تسا
یهللا قیقحرد اه هین ت
ْبارعا هک یماگنه .دنتسه یحیسم هک ،ناملسم هیب رهایظ هب هک نایحیسم زا یضعب ،دندرک حتف ار ناریا
یاج هب ار یلع ترضح مان ،دندیورگ ملاسا ترضح
،رشولب( دندناشن حیسم 1000
: 37 یی 33 ریشولب ریظن .)
تسین نقتم و لوقعم
؛ دراد ناکما اریز ( دشاب تیحیسم زا ررأتم نییآ نیا
فناویا ، 1010 : 03 یی 17 .) ریه رد
،تروص ،قح لها تقیرط نتسناد یحیسم زا
یمنرد روج یقطنم چیه اب هک تسا یتاعرتخم .دیآ
نوسنیلوار هدروآ دوخ ۀمانرفس رد1
یلع ۀقرف هک تسا ملاسا زا یبیکرت ،یهللا
و .تسا تیحیسم و نیئباص
یلع یهللا کی و رازه رد دنوادخ لولح و خسانت هب دقتعم اه نت
مهم هک دنا نآ نیرت
ترایبع اه ،نیمایینب :زا دینا
یلع ،یسیع ،دوواد ،سایلا ،یسوم یبا نب
بلاط ناملس ،
، نیسح
،یلع نب تفه ای نت تفه .رگید نت تفه و
یم ملاسا لیاوا رد هک ریپ هتسیز
یلع مهم نایاوشیپ زا هک دنا یهللا
رامیش هب اه ییم
دینیآ راینک و هیشوگ رد و
1. Sir Henry Rawlinson
پ ناتسدرک سیدقت و شتسر
هدش هک دنا
« اباب راگدای » نآ زا یکی ،نوسنیلوار( تساه
1001 : 10 .)
یم هچنآ تییعقاو نییا زا ،قیح لیها ۀرایبرد ناحاییس بیلاغ هاگدید هک تسا نیا تفرگ هجیتن ناوت
هتفرگ همشچرس نییآ نیا هک تسا
،
ْیدابم رد هقرف
،یقاریشا تیمکح و فویصت زا ریغ هک هدوب ینافرع یا
یرصانع یدوهی دیاقع زا و
میه هیب تلایغ و هعیش میلاعت و راکفا یازجا زا یضعب اب ار یونام و سوجم
هتخیمآ و هتفر هتفر گنر یوبو نآ نییآ رد فوصت یوق اه
هدیش رت نییرز .تیسا ( بویک
1000 : 113 یی 110 )
یم دیوگ عامتجا موزل قح لها
رد
« هناخمج
» ،ىیلج و ىیفخ ریکک هب لاغتشا ،زاین و رذن میدقت ، هیب هیجوت
کسانم و بادآ ،ریپ هب ندرپسرس ترورض و عامس ناشیا
هدرک لیدبت صوصخم فوصت ىعون هب ار تسا
.
3 یگراکیب و یگزویرد .
ییادیگ و یردنلق اب یشیورد ،راجاق رصع لوط و هیوفص رخاوا رد
، راوتیسا یتدیحو تیفای
. شایعم نیمأیت
و راک قیرط زا ًاتدمع ،هیوفص زا شیپ نارود رد نایفوص تیلاعف
ای هار زا و هاقناخ داهن فیقو نویچ ییاه
و
تاقدص و تاکز و
حوتف و روذن و اما ،دوب ایاده میک
میک فذیح و هایقناخ دایهن ندیش هدییچرب ببیس هیب
تیامح هار ،یتموکح و ینامزاس یاه ییسرروغ ایب هک نانچمه و تفای رییغت ناشیورد تشیعم بسک یاه
همانرفس هدمآ رضاح یاه زا ًاتدمع ،تسا
یم مهارف یگزویرد قیرط هدیش
( تیسا ییادیگ و یگرایکیب ۀرایبرد
ناشیورد
، :کن
،یورسک 1000 : 11 ی 10 و 01 ی 00 ).
لیوورد راپساگ گنهرس (
1033 : 107 ی 100 هدروآ ) تدم فارشا لزانم رد ناشیورد هک تسا ینلاویط یاه
دننامه یم تماقا مرتحم ینانامهم
ِهار نیرتهب .دننک ریس زا
اینامهم نییا ندرکزایب هیک تیسا نآ هدیناوخان ن
ناشرظن دروم قیلا یرمتسم ار
لیئاق دویخ یایضاقت یارب یدایز شزرا ناشیورد .دنزادرپب نانادب ریگا و دینا
تجاح ندروآرب زا یسک ناش
،دنک یراددوخ نانآ
نامه یم تماقا لحر اج هتشون نینچ هیروم .دننکفا
هیک تیسا
غلبم ،هرصب رد سیلگنا ۀدنیامن ،یکسنلام زا یشیورد ،شیویخ یانمت ققحت یارب و تساوخ لوپ هریل دصکی
ناخ رد رب مامت لاس ود ۀ
درکن کرت ار ناکم نآ ،دشن هدروآرب شتجاح هکنآ زا شیپ و تسشن یو .
( انرس مادام 1001
: 103 ) زج زین ئ هدریک شرازیگ ار یگزوییرد کبس زا یتای هیک تیسا
،زوروین مایگنه
کی ۀناخ رانک ،شیورد ره یارب ناشیورد ۀتسدرس یم نیعم ییاج نادنمتورر زا ی
وا دییاب هیک دنک ار ایجنآ
لاغشا دنک یم ملع هناخ نآ لباقم رد ار دوخ ۀمیخ مه شیورد . هنابش و دنک
نآ ،زور ناتیساد و هدییصق ردق
یم یم هیرگ و دناوخ هوتس هب وا یادص ندینش زا هناخ کلام ات دنک
و دیآ هنامیرک ۀفحت یا
راثن ش دنک
؛ رد
،تروص نیا ریغ ای یقیسوم تلآ رد ررکم ندیمد اب شیورد
« وه وه » ناینآ ،شیتآ نتخورفارب ای نداد رس
یم هقدص تخادرپ هب راداو ار دنک
.
زلراچ زلیو ( 1003 : 31 یی 31 ) هدریک هرایشا نایشیورد دیشرم هیک تیسا
، ِلاویما یاریب ،لویمعم قیبط
هب تسد یم مهارف یبسانم حرط ،یگزویرد زا هدمآ ر ۀمه هک هنوگ نیدب ؛درک
ریه ،ناریهت رهیش نادینمتور
هناخترافس یتح و دنتشاد دوخ هب صوصخم شیورد مادک هیب .دیندوبن فایعم تباب نیا زا مه هجراخ یاه
هزات ره دورو و جورخ ضحم دنلب دایرف اب شیورد ،ترافس هب دراو
« قح وه » یم کمک یاضاقت درک
.
یوراپسا درفلیو (
1000 : 0 هدروآ ) تسا هک هتفشآ یردنلق
، ار دوخ نایم زا نابساک هیب هیک ییایهلام و
یم دجاسم و اهرازاب یوس دیشک نوریب ،دنتفر
و و درک بیقعت ار هکسلاک
« نم اشت ء » ییم بات اوه رد و داد
:دز دایرف تداع قبط زین راب دنچ
« قح وه ،قح وه .»
هزیتس رتشیب دایرف نیا هقدص یاضاقت ات دوب وج
.
زرلاچ زلیئوا ( 1037 : 110 ی 101 ) یم دیوگ ا هدیدن یدح شیورد هک تسا
لغیش ایی ییگلمع لوغیشم ایه
.دنشاب ینیعم یمن زورون دیع دننام ،لوصف زا یلصف چیه ناشیورد
زا کیی ریه .دیننک دیمآرد بسک دنناوت
شیورد لاومتم و لاجر زا یکی ،زورون مایا رد هک دنراد تداع اه بایختنا ار ن
و دیننک ،وا ِترایمع راینک رد
یرقحم رداچ دنراد اپرب
. ا نایناریا بلغ
، ییم راختفا بابسا ،دوخ ترامع یولج رد ار شیورد فقوت و دینناد
یم نینچ یلومتم و مرتحم صخش هک دنرادنپ دنتسه
ایت ار تخبدیب شییورد هیک تسا ببس نیمه هب و
یم هاگن دوخ ترامع رد رب رتشیب ای هتفه کی تدم .دنراد
مانرفس نیا رد ییادگ شرازگ ناوارف دماسب هب هجوت اب ه
مایمت بیلاغ هیجو هیک دریک هرایشا دییاب ،ایه
ینکدک یعیفش .تسا ییادگ و هزویرد ،رصع نیا یردنلق تلااسر هعومجم (
1037 : 30 ریگا تیسا دقتعم )
یزادرپدامن مینک ییاشگزمر ار ییادگ ۀویش
، دینویپ رد هیچ و تخایس ۀدنزایس یازجا رگید اب لباقت رد هچ
کچوک رصانع د لکیش ار نیعم رصنع نآ هک یرت
هدا میشچ نییا مایمت رد ،دینا راییسب ۀیعومجم ،اهزادینا
هدیجنس لباقت زا یا .درک میهاوخ هظحلام ار یخیرات و یگنهرف یاه
نستاو تربار (
1010 : 01 ی 00 ) باتک رد
ناریا خیرات
نوچ یشرازگزرلاچ زلیئوا هداد تیسد هیب تیسا
و
یم نینچ هک دسیون کمک سامتلا .دراد قنور روشک رد ناشیورد رازاب
نانآ هن لیلاد هب هیب هیکلب ،یدایم
مد ناشیورد نیا زا نت اهدص .تسا نآ ینید باور تبسانم هدنکارپ ناریا رسارس رد یتمینغ
یراییسب و دنا
زا ناشیا نآ نارهت رد یم هک دنراد یدمآردرپ راک نانچ
هناخ رد دنناوت یا .دیننیزگ تنوکیس دنموربآ یا
ین نا
رئ تادیاع زا یتمسق هک دنراد یسی رد
ناشیو یم وا هب ریه مسارم یارب ناشیورد تارفن نییعت .دسر ۀلایس
دیهدن یتیمها هناخبحاص رگا .تسا ناشدشرم ۀدهع رب ،نارهت نادنمتورر ناخولج
، ،بیش لد رد شییورد
یمرد ادص هب ار دوخ قوب
ِا تخادرپ رد هک ینعم نادب ،دروآ .دوشن ریخأت ماعن
هرود رد ییادگ و یگزویرد ،فوصت تسخن یاه سفن نتسکش یعون
و تیضایر و اضر و لکوت نیرمت
یم رامش هب رد هک نانچمه ،تفر
رکذت ۀ ایلولاا
هدمآ تسا، هیب ار وا ،دیینج سیفن ندریک مار یاریب یلبیش
راطع( داد روتسد یگزویرد یروباشین
، 1070 : 011 همانرفیس قبط و راجاق ۀرود رد اما ،) هیک ییگنرف یایه
راک رگید ییادگ ۀلئسم ،تفر نآ حرش هدیدپ هب ًافرص و هداد تسد زا ار دوخ نیشیپ درک
لدیب یعامتجا یا
هدش نت لیبق زا یتافآ هب ،رصع نیا رد و جیردت هب نایفوص ییادگ .تسا نایفویص یخرب یگراکیب و یرورپ
مکش ناشیورد و تفر نیب زا ،دوب فوصت ییاغ فده هک سفن ۀیکزت و تیبرت و دش رجنم لبنت و هراب
، هیب
گشیمه ییادگ .دندش لوغشم لوکشک و لیبنز اب ی
4 و تارکسم فرصم . داوم
هسلخ روآ
ریصع ناشیورد زا یهورگ یگدنز تاموزلم زا تارکسم و ردخم داوم ،ناحایس فیصوت و شرازگ ساسارب هدوب راجاق همانرفس نایم رد .تسا
هیب ،نایفویص اب ،همه زا شیب نوارب دراودا ،ییاپورا ناسیون ایب صویصخ
ردنلق طیحم نامرک ی
، هدوب طابترا رد ییاجات ،تسا
یم نافرع و فوصت مزلام ار نویفا و کایرت هک و دیناد
وا یفنم هاگدید رد ۀرابرد
هدویب ررؤیم فوصت تیسا
؛ همانرفیس ۀیمدقم رد دویخ وا هیتبلا و تییمها هیب شا
یم و دراد ناعکا نیتسار فوصت یدنمشزرا دسیون
( لاس هس تدم هب 1330
ی 1337 یصحت هب هک ) ایب یطایبترا اییناتیرب ۀزویم رد ،متیشاد لاغتیشا بط ل
و مدوب هدرک رارقرب یناریا یفوص ناگدنسیون و دویب هدرک ریخست ار منهک و هشیدنا ،ینافرع دیاقع و راکفا
سأی راکفا اب هلباقم یارب دوب یرهزداپ ،عقاو رد ،نیا هنانیبدب و دولآ
هینازور و مئاد دروخرب تلع هب هک یا ما
ظم اب یم دوجو هب یرشب فعض و درد رها و تیمظع ،یگنادوایج ،ینشور هب متسناوت رارآ نآ قیرط زا .دمآ
،نوارب( منک کرد ار یدام یتسپ و تبکن نینچمه و یناسنا حور تلیضف 1031
: 00 .)
هدرک شرازگ وا تسا
هک ریگا ایما ،دویب مزلا ییشیورد یگدینز زا مهاگدید لیمکت یارب کایرت ۀبرجت
قارم رتشیب یم شیورد ًاعقاو ،مشابن ب
نافرع و ندیشک کایرت هب ار متقو مامت و موش یم یفاب
راک و منارذگ
یم ادرف هب ار زورما :نامه( مزادنا
101 .) یو یم هراشا یرگید یاج رد هشیدنا هک دنک
ریخیست ببیس هب ما
یکیرات دود و ینافرع و زومرم یاضف
، قو راچد ف هدش نوکس و ه تسا
.
ح یتح نم ،ینطایب یگدینز ۀیمادا زا ریتهب زیچ چیه ،مرظن هب و منک رکف یسیلگنا نابز هب مدوبن رضا
یونعم و یلایخ دوبن ،متشاد تقو نآ رد هک
؛ هب کایرت نتشاد مارآ و نکسم ناونع
یارب یناشیورد و شخب
یم ناشن نم هب اهزیچ نیا عومجم .ترشاعم و یتسود اح و ینوریب یاهرازآ و راشف هک داد
و ییشیورد تل
دنتسه شکمشک و داضت رد رگیدکی اب ًلاماک ،ینورد میلست :نامه(
103 ی 107 .)
هدوب طابترا رد هیخیش ۀلسلس اب ،نامز نآ رد نوارب هک دنامن هتفگان هتفگ تیاکح و ،تسا
هب قلعتم هدش
هقرف نیا نادیرم تمعن ناشیورد هلمجزا ،هیفوص قرف رگید یلو ،تسا
لال یه
، نیا زا مه وا رظن راهظا هنوگ
یب هدنامن بیصن نآ ندیشک کایرت زا و دنا
شرازگ زین اه هداد ییاه
( تسا نامه : 077 ی 000 .)
یم رظن هب یقیقحت رارآ رگید رد نوارب هاگن دسر
همانرفس هاگن اب ،شا نایمرک ییشیورد طیحم زا وا ِیا
ییفا و ندیش شییورد زا هیک یتشحو ۀمه اب وا .تسا توافتم ًلاماک و نارعایش رایکفا ،دراد ییشیورد ِنو
یم ار یناریا نافرع نارکفتم نآ تیاغ و دیاتس
ییم یراگتیسر هب لین ار هدریک هرایشا وا .دیناد
تیسا هیک
« باتک یم هولج گرزب نم رظن رد ار یرشب حور ،ینافرع یاه نآ هب ندرپس لد و داد
تاییقرت ببیس ار اه
یم دوخ میظع مدید
» ( نامه : 00 .)
لراچ ز ( زلیو 1003 : 31 ی 31 ) هدروآ زین هعیاش زاریش رد هک تسا نیا رب ینبم دراد دوجو یا
یشیورد هیک نا
بش هناخ رد اه نآ رتشیب ،ًاعومجم و دنتسه یگزره لوغشم دوخ یاه
هیب و مدریم ندریک فریحنم زج اه
ندریک یگدینز لگنا تروص
، .دینرادن یریگید رایک ( درایشیو نایج
1000 : 107 یی 103 زیلیئوا و ) (
1037 :
110 ی 107 ) مه هب کایرت فرصم و
هدرک هراشا ناردنلق نایم رد تارکسم و گنب .دنا
4 رب ،کلاوپ هاگدید . ا
همانرفس رگید هاگدید دنی ناسیون
کلاوپ دراودا بوکای هاگن توافت (
1313 ی 1301
،) نیدلاریصان صوصخم کشزپ و یشیرتا حایس هایش
، ایب
ا و زیامت وا هک تسا نیا ییاپورا ناحایس رگید هرود ناشیورد و لیصا نافرع و فوصت نایم ِفلاتخ
ار درگ
یمرب .درمش یو یم هراشا ،یناریا فوصت نتسناد دنمشزرا اب ،هیفیاط نییا زا ،میدیق نارایگزور رد هیک دنک
هتسجرب
ْنونکا اما ،دنتساخرب ظفاح و یدعس نوچمه ،نارعاش نیرتدعتسم و نادنمشیدنا نیرت هیقبط
زا یا
نادرگلو و اوق هصق و نلا یم لیکشت ار نایوگ
دنهد
، ناینیا .دنیشاب هدید یصاخ تیبرت و میلعت هکنیا نودب
هب بسک و هدز اپ و تشپ تیکلام و راک ودنه نانآ زا یرایسب .دنا
دنتسه ییناریا هیقب و ،دویخ لد رد ناینیا .
طقف یم ار ادخ ای دنتسرپ
« یدوجو تدحو »
نیااب ؛دنتسه دینراذگب اپ اجره لاح
هیجوت و تییانع ناینآ هیب
هرهب .دنراد زا و تیسا نابطاخم روعش کرد هب هجوت اب و هنادنمرنه رایسب ،تایبدا و رعش زا ناشیورد یریگ
شیامن ِتبسن هب ،رظن نیا نآ رد هک ییاپورا ِییاتسور یاه
ییم گینر تایبدا و نابز ،اه میک و دزایب
رایبتعا
یم هتفرشیپ ،دوش :کلاوپ( تسا رت
1003 : 00 یم هراشا وا .) هیب ،انثتیسا نودیب ،نایشیورد مایمت هیک دینک
بغار سرچ ندیشک لویصحم دییاب ار ،ینیبدیب و ندویب یبلک دننام ،نانآ تارکفت و بادآ زا یرایسب و دنا
تسناد گنب و سرچ
؛ نینچمه ناهد بآ ،دیرم یتح هک دارم زا دیرم ۀناروکروک تعاطا ِیداعریغ ناجیه
سدقم ار دارم یم
،دناد :نامه( تسا ردخم داوم نامه جیاتن زا 000
.)
هجیتن همانرفس رد نانآ موسر و کولس و راجاق رصع ناشیورد یامیس ،رضاح راتسج رد و ییسررب ییگنرف یایه
همانرفس نیا یسراو اب .دنراد راجاق رصع ییاپورا ناحایس تادهاشم رد یگنررپ دومن نانآ هک دش راکشآ اه
،
هب راهچ دییسر یلصا ۀفلؤم :زا دیندوب ترایبع هیک می
« نایشیورد یهافیش بدا
» ،
« ایهرواب و تادایقتعا
» ،
« یگزویرد یگراکیب و
» ،
« هسلخ داوم و تارکسم فرصم روآ
.»
هراشا تسخن ۀفلؤم باب رد ییاپورا ناحایس
هدرک هصق گنهرف و تسا ناشیورد هب قلعتم ،ناریا یهافش بدا زا یشخب هک دنا هنیمز ،یلاقن و ییوگ
زاس
تیبوبحم هدش ناشیورد یعامتجا
رد ،هار نییا زا دیمآرد بیسک و ،نایفویص یرونخس و شیامن نف .تسا
شرازگ و ییناریا ۀییحور رد هیعیبطلادعبام خویسر هب نانآ ،ناشیورد یاهرواب دحب رد .تسا زراب نانآ یاه
