نقش خاندان قرچغای‌خان در پیشبرد هنرهای مکتوب قرن یازدهم شهر مشهد

بوتکم یاهرنه دربشیپ رد ناخ یاغچرق نادناخ شقن دهشم رهش مهدزای نرق

)»ناخرهچونم = ناتسلگ خاک« شیاشحلا ی هخسن یدروم یسررب(

2یودف دمحم دیس ،^1*یحصان رذوبا .ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﺗ ،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﺎﺒﯾز ىﺎﻫﺮﻨﻫ ﺲﯾدﺮﭘ ،ﻰﻤﺴﺠﺗ ىﺎﻫﺮﻨﻫ هﺪﮑﺸﻧاد ، ﺮﻨﻫ ﺶﻫوﮋﭘ ىﺮﺘﮐد ىﻮﺠﺸﻧاد¹ .ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﺗ ،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﺎﺒﯾز ىﺎﻫﺮﻨﻫ ﺲﯾدﺮﭘ ،ﻰﻤﺴﺠﺗ ىﺎﻫﺮﻨﻫ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﮏﯿﻓاﺮﮔ هوﺮﮔ رﺎﯿﺸﻧاد ² (92/12/11 :ﻰﯾﺎﻬﻧ شﺮﯾﺬﭘ ﺦﯾرﺎﺗ ،92/10/14 :ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ)

هدیکچ هرود ﻦﯾا رد ﺮﻨﻫ ﻢﯿﮑﺤﺗ و ﺖﯾﻮﻘﺗ .دﺮﮐ ﻪﺑﺮﺠﺗ ار دﻮﺧ راﺪﺘﻗا جوا سﺎّﺒﻋ هﺎﺷ نﺪﻣآ رﺎﮐ ىور ﺎﺑ نﺎﯾﻮﻔﺻ ى ﻪﻠﺴﻠﺳ ﻂــّﺳﻮﺗ ناﺪﻨﻣﺮﻨﻫ زا هدﺎﻌﻟا قﻮﻓ ﺖﯾﺎﻤﺣ ﻦﯿﻨﭼ ﻢﻫ و ﻪﯾﻮﻔﺻ ﺖﻣﻮﮑﺣ ﻰﻧﻻﻮﻃ ﺮﻤﻋ و ﻰﮕﻨﻫﺮﻓ ِﺐﻧاﻮﺟ مواﺪﺗ ﺖّﻠﻋ ﻪﺑ رد ﻰﻠّﻣﺄﺗ ﻞﺑﺎﻗ ىﺎﻫ ﺖﻓﺮﺸﯿﭘ ﺎﺑ ﺶﻧﺎﮔداﻮﻧ و نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ﻰﻧاﺮﻤﮑﺣ نارود رد ﺪﻬــﺸﻣ ﺮﻬــﺷ .ﺖﻓﺮﯾﺬﭘ ترﻮﺻ ،رﺎﺑرد ى ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ نﺎﯿﻣﺎﺣ زا مود نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ شﺪﻧزﺮﻓ و نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ و دﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ىﺮﻨﻫ و ﻰﮕﻨﻫﺮﻓ ،ﻰﺳﺎﯿﺳ ىﺎﻫ ﻪﺻﺮﻋ ى هرﺎﮕﻧ ﻪﺤﻔﺻ 833 ﺎﺑ نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ﺶﯾﺎﺸﺤﻟا ى ﻪﺨﺴﻧ .ﺪﻧدﻮﺑ ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬــﺷ رد ق.ـﻫ ﻢﻫدزﺎﯾ نﺮﻗ بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ ،نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ﺖﯾﺎﻤﺣ و شرﺎﻔﺳ ﻪﺑ ﺎﻨﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ىﻮﻔﺻ ﺪﻬﻋ رد ﻰﻤﻠﻋ رّﻮﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ﻦﯾﺮﺗ ﺲﯿﻔﻧ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻦﯿﮕﻧر ى هﺪﻬﻋﺮﺑ بﺎﺘﮐ خﺎﺴﻨﺘﺳا .ﺪﯿﺳر مﺎﻤﺗا ﻪﺑ ق. ـﻫ 1038 لﺎﺳ نﺎﻀﻣر كرﺎﺒﻣ هﺎﻣ مﻮﺳ ﻪﻌﻤﺟ زور ﺮﺼﻋ رد ،ﺪﻬﺸﻣ ﻰﻟاو رد ﻪﮐ ،(بﺎﺘﮐ 195 ﻪﺤﻔﺻ) ةﺮﻔﺴﮑﻟا ةرﻮﺻ ،ﺮﯾﻮﺼﺗ ﮏﯾ ءﺎﻨﺜﺘﺳا ﻪﺑ و رﺎﮔزور نآ زّﺮﺒﻣ ﺲﯾﻮﻨﺷﻮﺧ ﻆﻓﺎﺤﻟاﺮﻗﺎﺑﺪّﻤﺤﻣ رد .ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻰﻣ ءﺎﻀﻣا ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ ﺪﻗﺎﻓ ﻪﺨﺴﻧ ﻦﯾا ﺮﯾوﺎﺼﺗ ﺮﮕﯾد ،«ﻰﻧﺎﻬﻔﺻا ﻦﯿﺴﺣ ﮏﻠﻣ ﻞﻤﻋ» :ﺖﺳا هﺪﻣآ ﺮﯾﻮﺼﺗ ﻦﯿﯾﺎﭘ ىﺎﻫ ﺖﯾﺎﻤﺣ ،ىﺪﻌﺑ ﺶﺨﺑ رد و ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺶﻧﺎﮔداﻮﻧ و نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ نارود ﻰﺨﯾرﺎﺗ ﻰﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا ﺖﺴﺨﻧ ﺶﺨﺑ .دﺮﯿﮔ ﻰﻣ راﺮﻗ ﻪّﻗاﺪﻣ درﻮﻣ ،ﺶﯾﺎﺸﺤﻟا ى ﻪﺨﺴﻧ هﮋﯾو ﻪﺑ ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ رد هﺪﺷ ﻖﻠﺧ ِبﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ زا نﺎﺸﯾا

یدیلک یاه هژاو .ﻆﻓﺎﺤﻟا ﺮﻗﺎﺑ ﺪّﻤﺤﻣ ،ﻰﻧﺎﻬﻔﺻا ﻦﯿﺴﺣ ﮏﻠﻣ ،ﺶﯾﺎﺸﺤﻟا ،ﻰﻤﻠﻋ ىزﺎﺳﺮﯾﻮﺼﺗ ،نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ،نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ

خﺎﮐ ﺶﯾﺎﺸﺤﻟا ﻪﺨﺴﻧ ىدرﻮﻣ ﻰﺳرﺮﺑ) ىﻮﻔﺻ ﺪﻬﻋ ىرﻮﻧﺎﺟ و ﻰﯾوراد نﺎﻫﺎﯿﮔ ىزﺎﺳﺮﯾﻮﺼﺗ ﻰﺳرﺮﺑ» ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ لوا هﺪﻧرﺎﮕﻧ ىﺮﺘﮐد ﻪﻟﺎﺳر زا ﻪﺘﻓﺮﮔﺮﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا*

ﻰﻤﺴﺠﺗ ىﺎﻫﺮﻨﻫ هﺪﮑﺸﻧاد رد ﻮﻟ ﻢﺳﺎﻗ ﺪﯾﺮﻓ ﺮﺘﮐد و دار ﻰﻨﯿﺴﺣ ﺪﯿﺠﻤﻟاﺪﺒﻋ ﺮﺘﮐد نﺎﯾﺎﻗآ هروﺎﺸﻣ و مود هﺪﻧرﺎﮕﻧ ﻰﯾﺎﻤﻨﻫار ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﻰﻣ «(نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ = نﺎﺘﺴﻠﮔ .ﺖﺳا هﺪﯿﺳر مﺎﺠﻧا ﻪﺑ ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد . E-mail: aboozar_nasehi@ut.ac.ir ،021-66962593 :ﺮﺑﺎﻤﻧ ،09122346778 :ﻦﻔﻠﺗ :لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ **

1393ﺰﯿﯾﺎﭘ ،3 هرﺎﻤﺷ ،19هرود یمسجت یاهرنه - ابیز یاهرنه هیرشن

یريﮕمﺸﭼ تﻻّوحﺗ ،تردق ی هﮑيرا رب ساّبع هاــﺷ ی هيﮑﺗ اب نارﮕيزاب زا یرايــسب هﮐ تسويپ عوقو هب تــسايس ی هصرع رد یسايس تﻻّوحﺗ ﻦيا .درﮐ رد هب ناديم زا ار نايوفص رابرد یتّنس رب هيﮑﺗ اب نامﻼﻏ هلمج زا یعامتجا رﮕيد تاقبط اﺗ دــﺷ یتصرف هاﺷ یتموﮑح هاﮕتسد رد تيّمها رپ یبصانم هب دوﺧ یاه یياناوﺗ یسايس هاﮕياج یاقﺗرا دسر یم رﻈن هب .دنباي تــسد لّوا ساّبع رد ناﺸيا رتﺸيب هﭼ ره ینيرفآ ﺶقن رد یا هدنزاس ﺶقن ،نامﻼﻏ .تسا هتﺷاد رنه و ﮓنهرف ی هزوح دروم ناــﺷ یﺧرب هﮐ نامﻼﻏ ،یرﺠه مهدزاي نرــق ﻞياوا اــﺗ نامﻼﻏ نوــﭼ ینيوانع تــحﺗ و هدوب یوــفص ناهاــﺷ تيانع طا ّطﺧ و رگراﮕن ناونع هب ،دنديد یم شزوــمآ رابرد رد «هصاﺧ»

یﺧرب و دندوب هتسويپ یتنطلــس یرنه یاه هاگراﮐ و هناخباتﮐ هب ی ّطﺧ ﺦــسن لاّعف ناگدنروآدرگ و نانابﻬﮕن هب ﻞيدبﺗ مه اﻬنآ زا ناونع هب اﻬنآ دوز یليﺧ .دندوب هدﺷ یلّمﺠﺗ مﻼقا رياس و هتسجرب رد و دنتفرگرارق اه شابلﺰق اب تباقر رد بوتﮑم یاهرنه ناﻈفاحم ؛دندرﮐ تﮐراﺸم ديدج یريوصﺗ نابز ﮏي یدنب تروص و ﻦيودﺗ ﻦيا زا یرامﺷ .ديسر دوﺧ جوا هب مهدزاي ی هدــس ﻂساوا رد هﮐ هب بوتﮑم یاهرنه زا یا هدرتــسگ یاه تيامح هتسجرب نامﻼﻏ هلمج زا یو ناگداون و ینمرا مﻼﻏ ،ناﺧ یاﻐﭼرق .دــندروآ ﻞمع

1076 اﺗ (ق . ـه) 1026 لاس زا هﮐ دندوب یا هتــسجرب نايماح تمدﺧ دﻬﺸم رﻬﺷ نارمﮑح ناونع هب یپ رد یپ روط هب (ق . ـه) ﻦيا هﮐ یتيّمهارپ رايسب یلو مﮐ ًاتبــسن یاهراﮐ هعومﺠم .دندرﮐ تختياپ ینعي ناﻬفصا رﻬﺷ یاﻀف رد ًامومع ،دنداد ماﺠنا هداوناﺧ دهاوــﺷ مه و یبدا دهاوــﺷ مه ،لاح ره هب .تــسا هدوب حرطم ناوﺗ یم ار هتــسجرب نوتم ﻦيا ﻖلﺧ هﮐ دنهد یم ناــﺸن یرنه هب دﻬﺸم رﻬﺷ هﮐ ینامز ینعي ؛تــسناد ﻂبﺗرم دﻬﺸم رﻬــﺷ هب ی هدمع ﺰﮐرم تارهرﻬــﺷ ﻦيﺰﮕياج ،تردق ديدج ﺰــﮐرم ناونع ﻒياوط رادتقا تحﺗ هﮐ ؛دﺷ ناريا قرﺷ لامﺷ رد یرنه و یسايس یاه تيامح ريﺛﺄﺗ و تيهام ﺶهوژپ ﻦيا .دوب ناتسنمﮐرﺗ یولماﺷ یاﻐﭼرق صوصﺧ هب نامﻼﻏ ینابيتﺸپ تحﺗ هدمآ ﻞمع هب یرنه ًاصوصخم و باتﮐ یزاــسريوصﺗ هزوح رد ار یو ناگداون و ناــﺧ هاﺷ هﮐ یرﺗ ﻊيسو یــسايس مﻈن بوﭼراﭼ رد ﺶياــﺸحلا باتﮐ .دنﮐ یم یــسررب ،دندوب هدرﮐ داﺠيا وا نانيــﺸناج و لّوا ساّبع رد ینانوي مان ﺐحاص ميﮑح¹سديروﮑــسويد ﻒيلﺄﺗ هﮐ باتﮐ ﻦيا یمﻼسا نّدمﺗ رد اهراب ؛تسا یسانﺷروناج و یسانﺷ هايگ ی هزوح .تسا هدﺷ یسيونزاب

بوتكم یاهرنه زا تیامح و ساّبع هاش

،ديسر یهاــﺷداپ هب (ق . ـه) 99 لاــس رد لّوا ساّبع یتقو رابرد رد یتّنــس روط هب نآ ﺰﮐرم هﮐ بوتﮑم یاهرنه زا تيامح هﮐ دوب شابلﺰق نايعا ﻂّلسﺗ تحﺗ ًاﺗدمع ،تــﺷاد رارق یتنطلس

Sou-) دندوب هدرﮐ ﺲيسﺄﺗ اه ناتسا مامﺗ رد ار دوﺧ یاه هناخباتﮐ هاﺷ یاه تموﮑح یــسايس یﮕتفــﺷآ .(^davar, ¹⁹⁹⁹, ⁵¹-⁵⁴ ،(ق.ـه985) هدنبادﺧ دّمحم هاﺷ و (ق . ـه 984) مود ﻞيعامسا ناونع هب ار دوﺧ ﺶقن اﺗ درﮐ مهارف اه شابلﺰق یارب لآ هديا یتصرف

Welch,) دننﮐ مــيﮑحﺗ رّوصم یاه هتــﺷون تسد یلصا نايماح ﻦيوﺰق رد ساّبع هاﺷ دﺰن نادنمرنه یﺧرب هﭼرگا .(¹⁹⁷⁶, ²¹-²⁸ دنتفر یياه ناتسا تمــس هب اﻬنآ زا یرايــسب یلو ،دندنام یقاب .دندوب اﻬنآ زا ینابيتــﺸپ ی هدامآ یناــسﮐ اه شابلﺰق نايم رد هﮐ رﻈنم زا یرــنه یاه هاگراﮐ و هــناخباتﮐ ،یخيراﺗ ظاــحل زا رابرد زا ريﺬپان یيادج یــﺸخب ناونع هب یﮑيﺰيف و یــﮑيژولوﺋديا زا ینﺰخم دننام مه اه ﺶخب ﻦيا .دنتفر یم رامــﺷ هب یتنطلــس یبهﺬم و یﮕنهرف ،یــسايس یاه نامرآ هﮐ دندرﮐ یم ﻞمع نوتم ﻞمع یهاگراﮐ دننام مه و دندرﮐ یم ﻒيرعﺗ ار یماح اي نارمﮑح ريوصﺗ هب و حﻼصا ،تبﺛ ،ميﻈنﺗ اﺠنآ رد اهراﮐ ﻦيا هﮐ دــندرﮐ یم فادها هّجوتم یرصب یاهرواب و یبدا ظاحل زا و دــﺷ یم هديﺸﮐ ﺲيسﺄﺗ رد لّوا ساّبع هاﺷ تعرــس .دوب دوﺧ یماح یژولوﺋديا و وا یهاگآ ی هدنهد ناﺸن ،ﻦيوﺰق رد یتنطلــس ی هناخباتﮐ دّدﺠم یتنطلــس رصق یارب یعرف یــﺸخب ناونع هب هناخباتﮐ تيّمها زا

زا یــﺸخب ناونع هب ناوﺗ یم ار یو ميمصﺗ ﻦيا ﻦــينﭽمه .دوب ﺰﮐرم ناونع هب رﻬــﺷ ﺶقن ميمرﺗ رد هاــﺷ دنم ماﻈن یاه شﻼﺗ رد اه شابلﺰق ذوفن و ريﺛﺄﺗ زا یريگولج و هيوفص یﮕنهرف و یرادا

2.تفرگ رﻈن رد هدنيآ

ناهفصا هب سابع هاش دورو

هاﺷ ﺶيارگ ،ناﻬفصا هب ﻦيوﺰق زا تﮐرح اب هﮐ دسر یم رﻈن هب یا هﻈحﻼم ﻞباق ﻞﮑﺷ رييﻐﺗ شوختسد یرامعم و رنه هب لّوا ساّبع روآ تفﮕﺷ یرامعم یاه هژورپ ی هتفيــﺷ تّدﺷ هب وا .تسا هدﺷ یﮕنهرف و یرنه زادنا مﺸﭼ رييﻐﺗ هب ﺶنﮐاو رد و دــﺷ تختياپ ﻞماﺷ و تفاي شرتــسگ بوتﮑم یاهرنه هب وا ﺶيارگ ،ناﻬفصا ساّبع هاﺷ .دﺷ یريوصﺗ یاه هولج زا یديدج یاه هويﺷ و لاﮑﺷا ﮏيسﻼﮐ راﺛآ زا یتّنس ی هويﺷ هب رّوصم نوتم داﺠيا یاج هب لّوا یاه یطا ّطﺧ و اه یﺷاّقن ،اه یحاّرط هب یرتــﺸيب ﻞيامﺗ ،یسراف .تﺷاد یراﮐ ﻊّقرم یاه ﺲﮑع باق هب صوصﺧ هب درف هب رصحنم هاگراﮐ ناسيونﺷوﺧ و ناــﺷاّقن دــسر یم رﻈن هب ،لاح ره هب زا رهاﻇ رد مــﮐ تــسد ،یوفص نادــناﺧ ناــيم رد یتنطلــس یقلﺗ رابرد یاﻀعا ناونع هب و هدوب رادروﺧرب یبــسانم تيعقوم

همدقم

.(^Welch, ¹⁹⁷⁶, ⁶⁹)³ﺪﻧﺪﺷ ﻰﻣ هﺪــﺷ ناﺪﻧﺎﺧ ىﺎﻀﻋا ﻪﺑ ﻞﯾﺪﺒﺗ ﻰﮔزﺎﺗ ﻪﺑ ﻪﮐ ﻰــﻧﺎﻣﻼﻏ ىاﺮﺑ و ﺮﻨﻫ ﻪﺑ سﺎّﺒﻋ هﺎﺷ ى ﻪﻗﻼﻋ ﻪﺑ ﻪّﺟﻮﺗ ﺎﺑ ىﺮﻨﻫ ﻰﻧﺎﺒﯿﺘــﺸﭘ ،ﺪﻧدﻮﺑ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ ﻪﺑ و هدﺮﮐ ىزﺎﺑ ﺎﻬﻧآ هﺎﮕﯾﺎﺟ ﺖﯾﻮﻘﺗ رد ﻢﻬﻣ ﻰﺸﻘﻧ ﺪﻨﻣﺮﻨﻫ دﺮﮐ ﻰﻣ ﮏﻤﮐ ﺎﻫ شﺎﺒﻟﺰﻗ تّﺪﻣ ﻰﻧﻻﻮﻃ ﻰﮕﻨﻫﺮﻓ و ﻰﺳﺎﯿﺳ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺎﺑ .(^Schmitz, ¹⁹⁸¹, ¹⁰³-¹³) لّوا ى ﻪﻤﯿﻧ رد ىو نﺎﮔداﻮﻧ و نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ،نﺎﻣﻼﻏ نﺎــﯿﻣ رد ﻰﻠّﻤﺠﺗ ىﺎﻫﺮﻨﻫ نﺎﮔﺪﻧروآدﺮﮔ و نﺎﯿﻣﺎﺣ ﻦﯾﺮﺗ لﺎّﻌﻓ ،ﻢﻫدزﺎﯾ نﺮﻗ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ،دﻮــﺷ ﻰﻣ ﺚﺤﺑ ﺮﯾز رد ﻪﮐ رﻮﻃ نﺎﻤﻫ .ﺪﻧدﻮﺑ ﻞﻤﺣ ﻞﺑﺎﻗ فوﺮﻇ زا ﻰﻟﺎﻋ و ﻪــّﺟﻮﺗ ﺐﻟﺎﺟ ىا ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﺪــﺷ ﻖّﻓﻮﻣ لّوا نﺎﺧ و نﺎﺧ ﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ،وا ﺮــﺴﭘ ﻪﮐ ﻰﻟﺎﺣ رد ﺪﻨﮐ ىروآدﺮــﮔ ار ﻰــﻨﯿﭼ ود ﻪﺑ ﻞﯾﺪﺒﺗ ،دﻮﺑ وا مﺎﻧ ﻢﻫ ﻪﮐ مود نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ شا هﻮﻧ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .ﺪﻧﺪﺷ ﻪﯾﻮﻔﺻ ناﺪﻧﺎﺧ رد رّﻮﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ذﻮﻔﻧﺮﭘ نﺎﯿﻣﺎﺣ زا ﻦﺗ

یﮕیبرلﮕیب ات یگدرب زا ناخ یاغچرق

نﺎﻣز رد ،دﻮﺑ ناوﺮﯾا زا ﻰﻨﻣرا ﻰﺤﯿــﺴﻣ ﮏﯾ ﻪﮐ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ رد ﺎﻫ هداﺰﻫﺎﺷ و نﺎﻣﻼﻏ ﺮﯾﺎﺳ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ و ﺪﻣآرد ترﺎﺳا ﻪﺑ ﻰﮐدﻮﮐ عوﺮﺷ ﻰﺘﻨﻄﻠﺳ ﻰﻃﺎّﯿﺧ هﺎﮔرﺎﮐ رد ار دﻮﺧ رﺎﮐ وا .ﺪﺷ گرﺰﺑ رﺎﺑرد ﻪﺑ ﻞﯾﺪﺒﺗ (ق . ـﻫ) 1012 لﺎﺳ رد و ﺖﻓﺮﮔ ﻊﯿﻓﺮﺗ دوز ﻰﻠﯿﺧ و دﺮﮐ و ﺪﺷ نﺎﯿﭽﮕﻨﻔﺗ زا ﻰﮕﻨﻫ ِهﺪﻧﺎﻣﺮﻓ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ .ﺪﺷ ﻪﻧﺎﺨﭘﻮﺗ ﺮﯿﻣا رد ﻰﻧﺎﻤﺜﻋ ىﺎﻫوﺮﯿﻧ ﻊﻓد رد نﺎﺨﯾدرو ﷲا ﻪﺑ (ق . ـﻫ) 1015 لﺎﺳ رد ﻪﯾﻮﻔﺻ لﺮﺘﻨﮐ ،ﺖّﻗﻮﻣ رﻮﻄﺑ و دﺮﮐ ﮏﻤﮐ ﺰﯾﺮﺒﺗ ﻰﮑﯾدﺰﻧ رد نﺎﯿﻓﻮﺻ .(1039-40 ،1350 ،ﻰﺸﻨﻣ) دﺮﮐ ﻦﯿﻣﺄﺗ نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ نﺎﺘــﺳا ﺮﺑ ار نوﺪﺑ هﺎﺷ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ﻰﮔﺪﻨــﺸﺨﺑ و ﻰﮔدﺮﭙﺳﺮﺳ

ﺮﺨﺘﻔﻣ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ،نآ زا ﺪﻌﺑ ﻰﻫﺎﺗﻮﮐ تّﺪﻣ ﻪﺑ و ﺪﻧﺎﻤﻧ شادﺎــﭘ ﮏﯾدﺰﻧ ناﺮﺷﺎﻌﻣ ءﺰﺟ و ﺪﺷ «تﺮﻀﺤﻟا بﺮﻘﻣ» ناﻮﻨﻋ ﺖﻓﺎﯾرد ﻪﺑ ﻢﻫ ار «نﺎﺧ» ﺐﻘﻟ ،(ق . ـﻫ) 1025 لﺎــﺳ رد ىو .ﺪﻣآ رد هﺎــﺷ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد و ﺪﺷ بﻮﺼﻨﻣ ﺶﺗرا رﻻﺎﺴﻬﭙﺳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و دﺮﮐ ﺖﻓﺎﯾرد ىﺮﯾﻮﺼﺗ .ﺖﺳﻮﯿﭘ ﻪﯾﻮﻔﺻ ﻰﯾاﺮﺟا تﺎﻣﺎﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗ ﻪﺒﺗﺮﻣ ﻰﻟﺎﻋ ﻊﻤﺟ ﻪﺑ ﻪﮐ هﺪــﺷ پﺎﭼ ىا ﻪﺤﻔﺻ ود ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻰﻨﻣرا مﻼﻏ ﻦﯾا هﺮﻬﭼ زا ىﺎﻐﭼﺮﻗ مﺎﻧ ﻪﺑ و دﻮﺷ ﻰﻣ هﺪﯾد ﺮﯾﻮﺼﺗ ﺖﺳار ﺖﻤــﺳ ى ﻪﻤﯿﻧ رد وا ﺪﻌﺑ ﻰﺷﺎّﻘﻧ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﻫد ﻰﻣ نﺎﺸﻧ و ﺖﺳا هﺪــﺷ ﺺ ّﺨﺸﻣ «نﺎﺧ»

ﺎﺑ و ﺪﻨﻠﺑ ﻰﺘﻣﺎﻗ ﺎﺑ وا .(1ﺮﯾﻮﺼﺗ) ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﯿﻤﮑﺗ 1025 لﺎــﺳ زا رد دراد ﻦﺗ ﻪﺑ ﻰﮕﻧرﺰﻣﺮﻗ ﺖﮐ ﻪﮐ ﻰﻟﺎﺣ رد گرﺰﺑ ﻰﻗﺎﻤﺨﭼ ﻞﯿﺒﺳ

4.ﺖﺳا هدﺎﺘﺴﯾا ﺖﺳار ﺖﻤﺳ لﺎﺳ رد ار ﻰﻧﺎﻤﺜﻋ ىﺎــﺷﺎﭘ ﻞﯿﻠﺧ ﻪﮐ ﻦﯾا زا ﺪﻌﺑ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺮﻤﮑﺣ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ،داد ﺖــﺴﮑﺷ «موﺮﺑﺮــﺳ» رد ىﺮﺠﻫ 1026 زا ﺪﻌﺑ ﻰﻫﺎﺗﻮﮐ تﺪﻣ .ﺪﺷ بﻮﺼﻨﻣ نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ نﺎﺘــﺳا ّﻞﮐ و ﺰﯾﺮﺒﺗ ار ىو و ﺪﻧاﻮﺧاﺮﻓ ﺖﻤﺳ ﻦﯾا زا ار نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ لّوا سﺎّﺒﻋ هﺎﺷ ،نآ .دﺎﺘﺳﺮﻓ ،ناﺮﯾا ﻰﻗﺮﺷ لﺎﻤﺷ نﺎﺘﺳا ،نﺎﺳاﺮﺧ ﻪﺑ ناﺮﻤﮑﺣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ

دهشم ﺖموکﺣ و ناخ یاغچرق

رد ﻢﻬﻣ ﻰــﺸﻘﻧ نﺎــﺳاﺮﺧ نﺎﺘــﺳا ،ﻢﻫد نﺮﻗ مﺎﻤﺗ رد ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ سﺎّﺒﻋ دﺮﺒﻧ ود ﺮﻫ ى ﻪﺻﺮﻋ ﻢﻫ اﺮﯾز دﺮﮐ ىزﺎﺑ ﻪﯾﻮﻔﺻ ىﺎﻫ ﺖﺳﺎﯿﺳ ﻢﻫ و دﻮﺑ ﻪﯾﻮﻔﺻ ى ﻪﻠﺴﻠﺳ ﻢّﻠــﺴﻣ ثراو (لّوا سﺎّﺒﻋ هﺎــﺷ) ازﺮﯿﻣ .دﻮﺑ ﺎﻫ ﮏﺑزا و نﺎﯿﻧاﺮﯾا نﺎﯿﻣ ىروآ ﻢﻫ و ﺖﺑﺎﻗر ىاﺮﺑ ىا ﻪﻘﻄﻨﻣ

بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ دﺮﺒﺸﯿﭘ رد نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺪﻧﺎﺧ ﺶﻘﻧ ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ ﻢﻫدزﺎﯾ نﺮﻗ

.رمیتلاب ،زرتلاو رنه هزوم رد ظوﻔحم ،ناخ یاغچرق زا هدش ییامنگرﺰب ریوﺼت هارمه )ق . ـه( 1029 ،لّوا ساّبﻋ هاش ّماﻋ راب ی هنحص -1ریوﺼت )Canby, 2009, 132-133(:ﺬخﺄم

،(ق. ـه)1007 لاس رد اه ﮏبزا ندرﮐ ﻊيطم و بوﮐرس زا دعب اﺗ درــﮐ عورــﺷ ار یدــنمفده یاــه شﻼﺗ لّوا ساــّبع هاــﺷ دامن هب ﻞيدبﺗ ار نايعيــﺷ متــﺸه ماما هاﮕمارآ ،دﻬــﺸم رﻬــﺷ یاه هاﮕﺗرايز یارــب یــنيﺰﮕياج و هــيوفص ی هلــسلس یبهﺬم

Mel-) ديامن یــﺗرايز یاهرفــس ماﺠنا یارب قارع رد نايعيــﺷ و یبهﺬم تيمها زا رود هــب دﻬــﺸم رﻬــﺷ .(^ville, ¹⁹⁹⁶, ²¹⁵ ناتــسا هارمه هب مهدزاي نرــق لوا هــمين رد ،نآ ﮏيژﺗارتــسا .دــﺷ ايحا یناريا لافــس و یــﺷاﮐ ديلوﺗ ﺰﮐرم ناونع هب نامرﮐ سراف رد ناخيدرو ﷲا ینارمﮑح دننامه ناﺧ یاﻐﭼرق باصتنا رد لّوا ساّبع هاﺷ یاه شﻼﺗ زا یﮐاح نامرﮐ رد ناﺧ یلعﺠنگ اي متسيس ﮏي داﺠيا و شابلﺰق یارما زا تردق ی هنزاوم ندرﮐ رود .دوب نامﻼﻏ ﮏمﮐ هب هيوفص یارب ديدج یسايس هب مه (ق . ـه) 1032 لاــس رد ﺶگرم نامز اﺗ ناﺧ یاﻐﭼرق ینعي ؛درﮐ تمدﺧ نارمﮑح ناونع هب مه و ﺶﺗرا رﻻاسﻬﭙس ناونع ﺶنارسپ زا یﮑي و وا یتقو .هيوفص تلود رد مﻬم رايسب تسپ ود ناتــسجرگ هب یــﺸﮐرﮕﺸل نايرج رد «ناخيدرو ماما» ماــن هب ناخيدرو ﷲا دننامه و هدروآ دﻬﺸم هب اﻬنآ داــسجا ،دندﺷ هتﺸﮐ مارتحا ی هناﺸن هب لّوا ساّبع هاﺷ .دــﺷ ﻦفد مرح ی هعومﺠم رد هﮐ ار «ناﺧرﻬﭼونم ﺢتفلاوبا»وا رﮕيد رــسپ ،دوﺧ رادافو مﻼﻏ هب اي مﮐاح) نارمﮑح تمــس هب ،دوب هناخپوﺗ هدنامرف ناــمز نآ رد .(^Babaie, ²⁰⁰⁴, ¹¹⁴-¹⁴⁷) درﮐ بوصنم دﻬــﺸم (یﮕيبرلﮕيب

شیاشحلا ی هخسن زا تیامح و ناخ رهچونم

هب دوﺧ ردپ دننام مه ناﺧ رﻬﭼونم ايآ هﮐ تــسين ﺺ ّخــﺸم یلع ،شرﺗ ﮏﭼوﮐ ردارب و وا یلو ،ريﺧ اي هتﺷاد هقﻼع ینيﭼ فورﻇ .دندوب هيوفص یرﮑف و یﮕنهرف ناگديﺰگرب ءﺰج ًاصخﺸم ناﺧ یلق رﺛﺂم ﺐحاص» و «لامﮐ و ﻞﻀف ﻞها» ريﻈن ینيوانع اب رفن ود ره زا ﺶياﺸحلا ی هخسن ی هميقرﺗ زا یــﺸخب رد .⁵دــﺷ یم داي «راﺛآ و ﻦيعم» و «دادعتسﻻا بابرا یّبرم» نوﭼ یﺗافيصوﺗ ،رقابدّمحم ﺰين رد ﺐﺗاﮐ ولﻏ زا یــلاﺧ هتبلا هﮐ درب یم راﮐ هــب «مﻼعﻻا ءاــملعلا .تسين (ناﺧ رﻬﭼونم)ﺶتمعن یلو ﺶياتس تيامح رد ناﺧرﻬﭼونم یسايس و یملع هاﮕياج دسر یم رﻈن هب ريﺛﺄﺗ یب یملع یزاسريوصﺗ ی هخسن ود مﮐ تــسد ديلوﺗزاب زا وا "سديروﮑسيد" ﺶياﺸحلا باتﮐ ی همجرﺗ تــسخن ؛تسا هدوبن (ق . ـه) 1038 لاس رد هﮐ ینانوي گرﺰب سانﺷروناج و سانﺷ هايگ ﻞيمﮑﺗ (ق . ـه) 1041 لاس رد هﮐ رﮕيد ی همجرﺗ و ديسر مامﺗا هب اب و دنﮐ یم ﺚحب نامسآ رد ناﺸهاﮕياج و ناگراتس باب رد و هدﺷ .تسا هتفاي ترﻬﺷ"یزار یفوص نامحرلا دبع" ﺐﮐاوﮑلاروص مان خاسنتسا رد دنمرنه ود كرتﺸم یراﮑمه تيمها ﺰﺋاح ی هتﮑن ی هزوح رد ﻆفاحلا رقابدّمحم یﮑي ؛تسا هراﺷا دروم ی هخسن ود ره یزاسريوصﺗ ی هنيمز رد یناﻬفصا ﻦيسح ﮏلم یرﮕيد و یسيونﺷوﺧ یاهراﮑهاــﺷ ناﺧرﻬﭼونم ی هنادنمــﺷوه یاــه تيامح اب هﮐ .دنا هتﺷاﺬگ راگداي هب هيوفص دﻬع یملع یزاسريوصﺗ زا یليدب یب رد ﻦيــسح ﮏلم و رقابدّمحم ريگ مــﺸﭼ تيقفوم دور یم نامگ ﺐﮐاوﮑلاروص ی هخسن شرافس رب یليلد ﺶياﺸحلا ی هخسن ﻖلﺧ

.تسا هدوب دنمرنه ود ﻦيا هب یﮕيبرلﮕيب ناﺧرﻬﭼونم یوــس زا

شیاشحلا باتک یخیرات و یملع ی هنیشیپ ناتسلگ خاک رد دوجوم )ناخ رهچونم(

خاﮐ هناخباتﮐ رد ظوــفحم) ردــقنارگ یا هخــسن باتﮐ ﻦــيا و ﮏﺷﺰپ ﻒيلﺄﺗ زا (ﻦيــﺸيپ یتنطلس هناخباتﮐ ینعي ناتــسلگ سوينادِپ یدﻼيم لوا ةدس روآ مان ِینانوي سانﺷوراد و سانﺷ هايگ

Dematerial»ینيﺗﻻ ناونع اب سديروﮑــسويد /سديرُﮑــُسويد ايرﺗام باتﮐ ناونع دروم رد ملعا ﮓنــﺷوه ؛دﺷاب یم «^medica هرود ﻊبانم و راﺛآ رد» :تسا رواب ﻦيا رب یمﻼسا ندمﺗ رد اﮑيدم یتسردان ﺶيبامﮐ یاه ناونع اب ار سديروﮑسويد باتﮐ یمﻼــسا یلويه» و «هدرفملا هــيودﻻا باتﮐ» ،«ﺶياــﺸحلا باتﮐ»دننام .(1 ،1383 ،همدقم ،ملعا) دنا هدرﮐ داي «ﺐطلا جﻼع دصﺸﺷ رب ﻎلاب ﻒّلﺆم و تــسا ینانوي نابز هب باتﮐ ﻦيا ﻞصا یرحب و یّرب تاناويح و ناگدنرپ زا یريﺜﮐ دادعﺗ و تاﺗابن هــنوگ یلعمﻼﻏ .تــسا هداد رارق هّقادم و هعلاطم دروم هلاقم ﺞــنپ رد ار ﻦينﭼ راصتﺧا هب ار سديروﮑــسويد باتﮐ تــﺷﺬگرس ناينافرع :دنﮐ یم تياور :ینانوي نابز هب دوجوم ﺦسن .2129 مقر تحﺗ ظوفحم ،ﺲيراپ یّلم ی هناخباتﮐ ی هخسن .1 .یدﻼيم متﺸه نرق هب ﻖّلعتم ﻞپان یّلم ی هناخباتﮐ ی هخسن .2 نرق هب ﻖّلعتم كرويوين رد ناگروــم ی هناخباتﮐ ی هخــسن .3

.یدﻼيم مهد ظوفحم یرصيق اي ینيطنطسق ی هخسن هب فورعم ی هخسن .4 نرق ﻞياوا هب ﻖّلعتم و اﻬنآ ﻦيرﺗ یميدق هــﮐ ،ﻦيو ی هناخباتﮐ رد

.تسا یدﻼيم مﺸﺷ :یمﻼسا ﻒلتخم ﮏلامم رد اه همجرﺗ لاس رد یدابعلا ﻖحسا ﻦب ﻦينح ديزوبا ینايرس ی همجرﺗ .1

.(ق . ـه) 264 .(ق . ـه) موس نرق رد سوليسب ﻦب ﺲنافطصا یبرع ی همجرﺗ .2

.یسوم ﻦبا مانﻬب یبرع ی همجرﺗ .3 ديﺷروﺧ ﻦب ﻦسح ﻦب ميهاربا ﻦبا ﻦيــسح یبرع ی همجرﺗ .4

.(ق . ـه) مراﻬﭼ نرق رد یلﺗان یربط .(ق . ـه) مﺸﺷ نرق یاملع زا یطلم ملاس وبا یبرع ی همجرﺗ .5 .(ق.ـه) مﺸﺷ نرق رد نارﻬم ﻦب روصنم ﻦب نارﻬم ی همجرﺗ .6 .(ق . ـه) مﻬن نرق رد ینيسح ﻒيرﺷ ﻦب یلع یسراف ی همجرﺗ .7 مهدزاي نرق رد یوضر دمحم ﻦيدلا ثايﻏ یسراف ی همجرﺗ .8

.(645 -655 ،1370 ،ناينافرع) (ق . ـه) ﺲيﺋر یارب ار نآ قاحــسا ﻦب ﻦينح ادتبا هــﮐ رضاح باتﮐ

7ینايرــس هب ینانوي نابز زا ⁶ﻞــيﺋربج ﻦــب عوــﺸيتخب ءابطﻻا یلاوح رد نارﻬم ﻦب روصنم ﻦب نارﻬم ﻂــّسوﺗ ،تــسا هدنادرگرب ﻎلبق ﺞنانيا ﭗلا) ﻦيدلا مﺠن هاﺷداپ روتسد هب (ق . ـه) 550لاــس

8(باﻬــﺷ ﻖﺗرا ﻦب یزاﻏ ﻞيا ﻦب شاﺗ رمﺗ ﻦب یﭙلا رّفﻈملاوبا ﮏب

گرب ،»یغاب روگنا تخرد«،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاــشحلا -۲ ریوصت .ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم ،357 )»ناتسلگ خاک« سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام بوتﮑم یاهرنه دربﺸيپ رد ناﺧ یاﻐﭼرق نادناﺧ ﺶقن

دﻬﺸم رﻬﺷ مهدزاي نرق

نابز هب درﮐ یم توﮑح نآ رواﺠم یاه ﻦيمزرــس و رﮑبرايد رد هﮐ همجرﺗ یبرع ناــبز ینعي یمﻼــسا ﮏلامم ناراگزور نآ یملع رقابدّمحم و (1462-1467 ،1370،یقايــس ريبد) تسا هديدرگ ﮏي یور زا هام 6 ّیط ،یﮕيبرلﮕيب ناﺧرﻬﭼونم روتسد هب ،ﻆفاح ﻦيسح ﮏلم هليسو هب نآ ريواصﺗ و یــسيونزاب یميدق ی هخسن هعمج زور رصع رد گرﺰب راﮐ ﻦــيا ماﺠنارــس و هديدرگ یراﮕنزاب هديسر ناياپ هب (ق . ـه) 1038 لاــس ناﻀمر كرابم هام موــس یور ابيز ﺦسن ّﻂﺧ هب هﮐ ريﻈن یب و ﺲيفن ی هخــسن ﻦيا .تــسا و بآ اب هدــﺷ یﺰيمآ ﮓنر هراﮕن 873 یواح یدنقرمــس ﺬﻏاﮐ هّيﻬﺗ یلحر ﻊطق رد تــسا حولرــس ﺞنپ و لوادج یاراد و ﮓنر رود ی هيﺷاح و ﺞنرﺗ هايــس یرﻏاس یياوقم دلج یاراد و هدــﺷ دوﺷ یم یرادﻬﮕن ناتسلگ خاﮐ رد2251 یلاوما هرامﺷ هب ﺐهﺬم .(2-12ريوصﺗ) ی هخسن ﮏي ناريا یاه هناخباتﮐ رد نونﮐاﺗ نارﻬم ی همجرﺗ زا یصقان ًاتبسن ی هخسن و (ناﺧرﻬﭼونم ی هخسن) ﻦتم ﺚيح زا ﻞماﮐ

.تسا هدﺷ هتﺧانﺷ (5079 ش ،یوضر سدق ناتسآ ی هخــسن) یاه هناﺸن هﮐ یميدق ی هخسن ﮏي یور زا ﻦم ار باتﮐ ﻦيا»

ّﻞحم ،ما هدرﮐ خاــسنتسا دوب هدــﺷ وحم نآ طوطﺧ و هابﺗ نآ ترﺜﮐ ی هطساو هب و دوب هدــﺷ هراپ روﮐﺬم باتﮐ رد اه هتــﺷون دوجو اب و دوب هدﺷ هدودز نآ طوطﺧ یهايس نآ اب تسد سامﺗ یاه هلصو اب ار باتﮐ ی هدــﺷ هراپ طاقن یﺧرب ،نافا ّحص ،ﻦــيا

تاناويح ی هدﺷ یﻏاّبد ريﻏ تسوپ دننامه ﻆيلﻏ ﺶيرس و ميخض راﺗ دننامه یﺰيﭼ رب دّدــعتم یاه ﺦيم اب و دندوب هدرﮐ مــيمرﺗ ار نآ تساوﺧ یم یــسﮐ نوﭼ و دوب هدــﺷ یراﮐ ﺦيم توبﮑنع ﻦيا هب یفاصنا اب ناسنا رگا و دﺷ یم ادج مه زا اهراﺗ نآ درادرب تاحفص نايم رد یلاﺧ یاهاج هﮐ دباي یم رد دــنﮐ رﻈن باتﮐ ندوب ملاــسان رطاﺧ هب هﮑلب تــسين ﺐﺗاﮐ یراﮐ مﮐ زا باــتﮐ و نآ ﻦتساريپ یارب ار دوﺧ ﺶﺷوﮐ ﻦم و هدوب یلصا ی هخــسن طوطﺧ و هدﺷوحم تاملﮐ یسيونزاب و هدﺷ ﻊياض تاملﮐ ﻦتﺷون اﻬنآ زا یﺧرب ،ترابع قايس و هنيرق هب و متفرگ راﮐ هب هدــﺷ هابﺗ زا یريگ ﺶيپ یارب ار تاملﮐ یاج دراوم رياــس رد و متﺷون ار ﻖيرط زا باتﮐ ی هدنناوﺧ اي ﺐحاص اﺗ متــﺷاﺬگ یلاﺧ هابتــﺷا ﺶنزرس دروم ارم و ديامن ﻞيمﮑﺗ ار نآ ،ﻞماﮐ ی هخسن اب هلباقم .(6ريوصﺗ) (36،1383،همّدقم ،یناﻬفصا) «دهدن رارق یسيونزاب راﮐ رد یبرع نابز رب رقاب دّمحم راﮑﺷآ یبسن ﻂّلسﺗ ناوﺗ یم سايق ﻦيمه هب .تسا هدوب رّﺛﺆم رايــسب هتبلا ﺢيحصﺗ اي نانﭼ یا هخــسن یور زا ار هخــسن ﻦيا رــگراﮕن راﮐ یراوــﺷد ًابيرقﺗ هب هتسارآ ،رضاح ی هخسن .دز سدح بويعم و هديد ﺐيسآ نانﭼ تسا یناﻬفصا ﻦيسح ﮏلم نآ رگراﮕن و تسا هراﮕن 833 .(7ريوصﺗ) تسا هدﺷ هتﺷون حوضو هب ريواصﺗ زا یﮑي ﻦيياپ رد هﮐ

ی هریــش نتفرگ ی هقیرط«،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاــشحلا -3ریوصت .ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم ،33 گرب ،»ناسلب تخرد )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

،رخآ گرب ،»باتک همیقرت « ،یرــجه 1038 ، ناخرهچونم شیاــشحلا -6ریوصت .ناتسلگ خاک هزوم رد ظوفحم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام نیسح کلم :مقر اب ،»زینشگ« ،)ق. ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاشحلا -7ریوصت

.ناتسلگ خاک ی هزوم رد ظوفحم ،195 گرب ،یناهفصا )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام رد ظوفحم ،95 گرب، »رام عاونا« ،یرجه 1038 ،ناخرهچونم شیاشحلا-5ریوصت .ناتسلگ خاک هزوم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

رد ظوفحم ،100 گرب ،»یهوک زب«،یرجه 1038 ،ناخرهچونم شیاشحلا -4ریوصت .ناتسلگ خاک هزوم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

گرب ،»یگدیزگرام جلاع هقیرط« ،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاشحلا -10ریوصت .ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم ،103 )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام ،.83 گرب ،»ﮓنرداب تخرد« ،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاــشحلا -11ریوصت

.ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

بوتﮑم یاهرنه دربﺸيپ رد ناﺧ یاﻐﭼرق نادناﺧ ﺶقن دﻬﺸم رﻬﺷ مهدزاي نرق

.۲71 گرب ،»شاخشخ مجنپ عون« ،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاشحلا -8ریوصت ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام ،104 گرب ،»وتــسرپ و لیف«،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاــشحلا -9ریوصت

.ناتسلگ خاک هزوم رد ظوفحم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

یسررب و ﻞيلحﺗ رد هﮐ ؛دريگ یم رارق رﻈنّدم ﺐطاخم هب ميهافم هدوب دراو نآ هب رﻈنم ﻦيا زا یﺗاداقتنا ﺶياﺸحلا ريواصﺗ زا یﺧرب ﮓنﺷوه .دزاــس ﻊفﺗرم ار ملع ﻞها نابطاخم ﻊّقوﺗ هتــسناوتن و دنﮐ یم رﻈنراﻬﻇا ﻦينﭼ هخــسن ﻦتم هب فارــﺷا هب هّجوﺗ اب ملعا هب یزاين هﮐ هتﺧادرپ یياهﺰيﭼ رــيوصﺗ هب یيوــس زا دنمرنه هﮐ روﻈنم هﮐ یلاح رد ،وتسرپ و ﻞيف ريوصﺗرد ًﻼﺜم تــسا هدوبن نآ و ﻞيف جاع هﮐاﺧ تّيصاﺧ نﻼف هــﮑلب ،ﻞيف دوﺧ هن یلصا ﻒــّلﺆم مﮑﺷ رد دوجوم یاه هﺰيرﮕنــس موهوم صاوﺧ ،وتسرپ زا روﻈنم رتﺸيب دروم رد رﮕيد یوــس زا ؛(9ريوصﺗ)تــسا هدوب اهوتــسرپ ،هتفرگ راﮐ هب ار نراقﺗ ی هويﺷ دوﺧ راﮐ یزاس ناسآ یارب ،ناهايگ اي زّرطم یاه هﺗوب و ﻞگ نراقتم یاه حرط داي هب ار هدننيب هﮐ نانﭼ راﻬﭼ ینعي) دزادنا یم یناريا یاه شرف رد ﺞيار ی هدــﺷ یدادرارق .(یقفا و یدومع روــحم ود یانبم رب دحاو حرط ﮏي رارــﮑﺗ راب رگراﮕن ،هدوب هدــﺷ هتﺧانــﺷ ًاﺗدعاق هﮐ هايگ نﻼف یهاگ یــّتح .تــسا هدرﮑن تياعر ار نآ هويم اي ﻞگ هب طوبرم تايعقاو یﻀعب (12ريوصﺗ) یبﻼگ/دورما و (11ريوصﺗ) ﮓنرداب/ﺞنرﺗ دروم رد ًﻼﺜم یاه هﺧاﺷ یﮐزان هب تبسن هويم ینيﮕنــس ﻞيلد هب ميناد یم هﮐ هب ار اﻬنآ رگريوصﺗ ،دنراس نوﮕن هــﺸيمه اﻬنآ تﺧرد اي هﭽتﺧرد ريوصﺗ هب یناسنا ريواصﺗ دروم رد .تــسا هدرﮐ ريوصﺗ ﻻاب یوــس ﻦينﭼ سديرﮑسويد ﻦتم رد هﮐ (10ريوصﺗ) ميروﺧ یمرب یبلاج اﺗ و ميردب ار ینايﮐام رگا» :(نارﻬم یبرع همجرﺗ) دوﺷ یم تياور هب ﻦيا ،ميلامب [یگديﺰگرام یاج هب ار ﺶنوﺧ] ،تــسا مرگ زونه ضوع ًابلاﻏ دياب ار اه نايﮐام اما ،دنﮐ یم ﮏمﮐ رام شﺰگ [نامرد]

ناﺸمرگ نوﺧ و تــﺸﮐ یپايپ ار غرم ﻦيدنﭼ دياب ینعي] «درﮐ .[!درب راﮐ هب ار هدرﮐ ريوصﺗ ﻦينﭼ ار نايﮐام مرگ نوﺧ تيصاﺧ ﻦــيا رگراﮕن هب نانﭽمه یراــم و هداتفا ﻦــيمز رب هديﺰگرام یناوج :تــسا باتﮐ ضرف هب هﮐ یدرمريپ و !تسا لوﻐﺸم وا یاپ قاس نديﺰگ رام رهز ندرﮐ جراﺧ یارب ار وا ی هيصوﺗ و هدناوﺧ ار سديرﮑسويد هتسناد یم (ﻦﺗ رسارس هب رهز تيارس زا ﺶيپ) هاﮕﺷﺰگ یلاوح زا ﻦيا ی هرابرد هﮐ یﺗاﮑن زا .تسا نايﮐام نديرب رس لاح رد ،تسا زا ﺲپ رام هﮐ تــسا ﻦيا یﮑي تفگ ناوﺗ یم هنانيب ﻊقاوان ريوصﺗ یاپ هب راوولاز هﮐ ﻦيا هن و دﺰيرگ یم ًاروف دوﺧ ناج ميب زا ،نديﺰگ رام تجامس موهوم ضرف هب ،هﮐ ﻦيا رﮕيد !دبسﭽب حورﺠم ﺺخﺷ دنارب و دنﺰب ار رام تسخن تسياب یم ريپ ميﮑح ،شﺰگ ی همادا رد .(19 ،1383 ،همدقم ،ملعا)دزادرﭙب نايﮐام نديرب رس هب ﺲﭙس و و ﻦيرﺧآ هﮐ ناــﺧرﻬﭼونم ی هرود ﺶياــﺸحلا رّوصم باتﮐ هتﺧانﺷ ،ﺶهوژپ ﻦيا ماﺠنا نامز رد هﮐ) یبرع ی هخسن ﻦيرﺗ ﻞّلﺠم ،تسا یمﻼسا نّدمﺗ رد سديروﮑسويد باتﮐ زا (.تسا هدﺷ هتفاي و ار ناﺧرﻬﭼونم و هدرﮐ هﺋارا رنه و ملع ﻞها هب یدنمﺷزرا تامدﺧ .دنﮐ یم یفرعم بوتﮑم یاهرنه یورﺸيپ نايماح زا یﮑي ناونع هب

یملع یزاس ریوصت زا تیامح و ناخ رهچونم

شراﮕن اب ﺶياــﺸحلا باتﮐزا تيامح رب هوﻼع ناــﺧرﻬﭼونم

،.83 گرب ،»یبلاگ تخرد« ،)ق . ـه( 1038 ،ناخرهچونم شیاــشحلا -1۲ریوصت .ناتسلگ خاک یهزوم رد ظوفحم )»ناتسلگ خاک « سدیروكسوید شیاشحلا هخسن یریوصت پاچ نتم( :ﺬخام

شیاشحلا باتک یزاس ریوصت و نیسح کلم

تــسا هدوب راگزور نآ زّربم نارــگراﮕن زا هﮐ ﻦيــسح ﮏلم ناياپ هب تيقّفوم اــب ار یرﮕيد ی هبرﺠﺗ ،رــقاب دّمحم هارمه هــب .تسا یﮕيب رلﮕيب دامتعا ﻦسح هب ﺐسانم یخساپ ﻦيا و دنناسر یم ﻦيا ﺐﮐاوﮑلاروص و ﺶياﺸحلا ی هخسن نوﭼ یليدب یب راﺛآ ﻖلﺧ یرنه رﺛا یماح ﺐسانم یهارمه و یﮕنهامه هﮐ دنﮐ یم تباﺛ ار هتﮑن هﭽنآ .تسا رنه هصرع رد ردقنارگ یراﺛآ ﻖلﺧ ﺶخبديون ،دنمرنه و ريﻈن یب یزادرپ ﮓنر و یريگ ملق عون ،تسا زاون مــﺸﭼ باتﮐ ﻦيا رد یاه توافﺗ سديروﮑسويد باتﮐ یلبق یاه هخسن اب هﮐ نانﭼ تسا نآ یملع نوتم و تاعوضوم اب ار ﻒيرﻇ و هنادنمرنه یدروﺧرب و دراد راﮑﺷآ رد نانﭼ نآ (نادرگاﺷ ًﻻامتحا و) ﻦيسح ﮏلم .دراﺬگ یم ﺶيامن هب یيايؤر و یلاﺜم یملاع هب ار ﺐطاخم لايﺧ هﮐ دراد تراﻬم یزاسريوصﺗ .درادن یبسانﺗ ﻊقاو ملاع اب نادنﭼ هﮐ یناﮑم ؛درب یم یيوراد ناهايگ زا یاه هبرﺠﺗ و تاره ﺐتﮑم ديﺗاــسا زا ﻦيسح ﮏلم یريگ ماو هب رصحنم یدنمرنه وا زا ،یزاسريوصﺗ و ﺐيهﺬﺗ رد وا یصخــﺷ رد شرصع مه نارگريوصﺗ اب وا ﺰيامﺗ هﮐ نانﭼ نآ ،دزاــس یم درف .تسا راﮑﺷآ یدودح اﺗ ناﻬفصا ﺐتﮑم نوتم یزاسريوصﺗ ﻞيلحﺗ رد هﮐ تــسا تيّمها ﺰﺋاح هتﮑن ﻦيا رﺗ هداــس لاقتنا و یملع ﻦتم هب دنمرنه تدارا ناﺰــيم ،یــملع

بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ دﺮﺒﺸﯿﭘ رد نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺪﻧﺎﺧ ﺶﻘﻧ ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ ﻢﻫدزﺎﯾ نﺮﻗ

رد ظوﻔحم ،ﺬﻏاک یور ﻼﻃ و رهوﺟ ،»رادنامک جرب« ،)ق . ـه( 1042 ، ﺐکاوکلاروص -13ریوﺼت .رسنﭙسا هﻋومجم ،كرویوین یمومﻋ ی هناخباتک )Babaie, 2004, 147( :ﺬخﺄم ﺲیقلب و نامیلس« ،)ق. ـه( 1058 ، ناخ یاغچرق همانهاش -14ریوﺼت

ﻼﻃ و تام ﮓنربآ یناهﻔصا ﻦیسﺣ ﮏلم :مقر اب ،»هدناــشن دنسم رب .ایناتیرب ،روﺰنیو خاک ،لایور ی هناخباتک رد ظوﻔحم ،ﺬﻏاک یور )Babaie, 2004, 132( :ﺬخﺄم

ﻰﻨﻌﯾ ،ﻪﯾﻮﻔﺻ ى هرود رد ﻰﻤﻠﻋ رّﻮﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ﻦﯾﺮﺗ ﻰﻟﺎﻋ زا ﻰﮑﯾ ّﺲﺣ ،ىزار ﻰﻓﻮﺻ نﺎﻤﺣﺮﻟاﺪﺒﻋ «ﺐﮐاﻮﮑﻟارﻮﺻ» ﻰﺳرﺎﻓ ى ﻪﻤﺟﺮﺗ

Schmitz, ¹⁹⁹²,) ﺖﺷاد زاﺮﺑا ار دﻮﺧ ﻰﻧﻼﻘﻋ و ىﺮﮑﻓ ىوﺎﮑﺠﻨﮐ ،نآ ى هﺪﻨــﺴﯾﻮﻧ ﻰﻧﻻﻮﻃ ى ﻪﻣّﺪﻘﻣ ﺎﺑ بﺎﺘﮐ ﻦﯾا .(14ﺮﯾﻮﺼﺗ) (¹⁸ _ ناد ﻰﺿﺎﯾر ﮏﯾ ﻪﮐ دﻮــﺷ ﻰﻣ عوﺮﺷ ،ﻰﻨﯿﻐﻟا ﺪﻌــﺳ ﻦﺑا ﻦﺴﺣ رﺎﯿﺴﺑ قﺎﯿﺘﺷا نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ﻪﮐ ﺪﻨﮐ ﻰﻣ ناﻮﻨﻋ وا .دﻮﺑ سﺎﻨﺷ هرﺎﺘﺳ ﻰﺳرﺎﻓ نﺎﺑز ﻪﺑ ار ﻰﺑﺮﻋ "ﻰﻓﻮﺼﻟا"و ﺖﺷاد ﻰﺳﺎﻨﺷ هرﺎﺘﺳ ﻪﺑ ىدﺎﯾز ﺪﺷ ىرادﺮﺑ ﻪﺨﺴﻧ ﻆﻓﺎﺤﻟاﺮﻗﺎﺑﺪّﻤﺤﻣ ﻂّﺳﻮﺗ بﺎﺘﮐ ﻦﯾا .دﺮﮐ ﻪﻤﺟﺮﺗ رد (ق . ـﻫ) 1042 ﺎﺗ 1041 ىﺎﻫ لﺎﺳ ﺦﯾرﺎﺗ هاﺮﻤﻫ ﻪﺑ ىو مﺎﻧ ﻪﮐ .دﻮﺷ ﻰﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ بﺎﺘﮐ ﺮﺧآ ى ﻪﺤﻔﺻ ﺎﯾ هرﺎﺘــﺳ ﺮﻫ ،ﺪــﺷ ﻞﻣﺎﮐ بﺎﺘﮐ ﻰﺘﻗو ﻰــﻨﯿﻐﻟا ى ﻪﺘﻔﮔ ﻪــﺑ مﺎﻧ ﻪﺑ نﺎــﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ نﺎــﺷﺎّﻘﻧ زا ﻰــﮑﯾ ﻂــّﺳﻮﺗ ﻰﮑﻠﻓ ترﻮــﺻ هرﺎﺷا ﺎﺑ هﺪﻨــﺴﯾﻮﻧ .ﺪﺷ هﺪﯿﺸﮐ ﺮﯾﻮﺼﺗ ﻪﺑ ﻦﯿــﺴﺣ ﮏﻠﻣ دﺎﺘــﺳا تﺮﻬــﺷ وا ﻪﮐ دراد ﻰﻣ رﺎﻬﻇا ،«ﺮﺼﻌﻟا ردﺎﻧ» ناﻮــﻨﻋ ﺖﺤﺗ وا ﻪــﺑ ى ﻪﻨﯿﻣز رد و ﻪﺘــﺷاد ﺶﯾﺎﻫ ﻰــﺷﺎّﻘﻧ و ﺮﯾوﺎﺼﺗ ﺮﻃﺎﺧ ﻪﺑ ﻰــ ّﺻﺎﺧ ىﺎﻫ ﻰﺷﺎّﻘﻧ .ﺖــﺳا هدﻮﺑ ﻊﻠ ّﻄﻣ و كﺮﯾز رﺎﯿــﺴﺑ ﻰــﺳﺎﻨﺷ هرﺎﺘﺳ (ق . ـﻫ) 1040لﺎﺳ رد ﻪﮐ دﻮﺑ ﻰﻧﺎﮔرﺎﺘــﺳ زا ﻖﯿﻗد ﻰــﺸﯾﺎﻤﻧ وا .(^Babaie, ²⁰⁰⁴, ¹¹⁴-¹⁴⁷) ﺪــﺷ ﻰﻣ هﺪــﯾد ﺎﻫ نﺎﻤــﺳآ رد ﻰﻧاواﺮﻓ ﻞﯾﻻد ﻪﺑ نﺎــﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ «نﺎﮔرﺎﺘــﺳ بﺎﺘﮐ ى ﻪﻤﺟﺮﺗ»

647لﺎــﺳ رد ﻰــﺳﻮﻃ ﻦﯾﺪﻟاﺮﯿﺼﻧ نﺎﻣز زا .ﺖــﺳا ﺖﯿﻤﻫا ﺰﺋﺎﺣ ىزار ﻰﻓﻮﺻ بﺎﺘﮐ زا ﻰﺳرﺎﻓ ى ﻪﻤﺟﺮﺗ ﻦﯿﺘــﺴﺨﻧ رﺎﮐ ﻦﯾا (ق.ـﻫ)

ﺪﯾﺪﺟ ﻰﮑﺒﺳ ى هﺪﻨﻫد نﺎﺸﻧ نآ رد هﺪﺷ ﻪﺋارا ىﺎﻫ ﻰﺷﺎّﻘﻧ و ﺖــﺳا .(^D.^Pingree, ¹⁹⁸⁵, ⁸⁶⁰) ﺪﺷﺎﺑ ﻰﻣ ﻰﺷﺎّﻘﻧ رد ﺎﺑ ﺐﮐاﻮﮑﻟارﻮﺻ رد ﻦﯿــﺴﺣ ﮏﻟﺎﻣ ﻂّﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﻢﯿﺳﺮﺗ لﺎﮑــﺷا ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﻰﺑﻮﺧ ﻪﺑ نآ ىﺎﻫ ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ ﺶﻘﻧ و هﺪــﺷ ﻪﺋارا دﺎﯾز ﺖّﻗد ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ ّﺲﺣ ﻪﮐ ىا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺑ هﺪﺷ ﻢﯿﺳﺮﺗ ﻰﮕﻧر ىﺎﻫ ﻦــﺷور ﻪﯾﺎﺳ .( ^Wellesz, ¹⁹⁵⁹, ¹-⁵⁹) ﺪﻨﮐ ﻰﻣ دﺎﺠﯾا ندﻮﺑ ترﻮﺻ ﺮﯾﻮﺼﺗ ،ىزار ﻰﻓﻮﺻ ىاﺮﺑ هﺪﺷ ﻢﯿﺳﺮﺗ ﺮﯾوﺎﺼﺗ نﺎﯿﻣ رد ﺖــﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﻰ ّﺻﺎﺧ ﻪّﺟﻮﺗ زا ،(Sagittarious)راﺪﻧﺎﻤﮐ ﻰﮑﻠﻓ ﻪﯿﺒــﺷ ىرﺎﺘــﺳد ،ﻰﮑﻠﻓ ترﻮﺻ ﻦﯾا راد ﺶﯾر ﺮﯾﻮﺼﺗ .(13ﺮﯾﻮﺼﺗ) دراد ﺮــﺳ ﺮﺑ سﺎﺒﻋ هﺎــﺷ مﺎﻋ رﺎﺑ ى ﻪﻨﺤﺻ رد ار نﺎﺧ ىﺎــﻐﭼﺮﻗ و ىدﺮﻓ ﻖﯿﻗد ىﺎﻫ ﻰﮔﮋﯾو سﺎــﺳا ﺮﺑ ﺰﺘﯿﻤــﺷا ارﺎﺑرﺎﺑ .(1ﺮﯾﻮﺼﺗ) حﺮﻄﻣ ار ﻪﻟﺄﺴﻣ ﻦﯾا ،دراد ﺮﺳ ﺮﺑ ﺮﯾﻮﺼﺗ ﻦﯾا ﻪﮐ ىﺰﯾﺎﻤﺘﻣ شﻮﭘﺮﺳ ﻰﻣﺎﺣ نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ،راﺪــﻧﺎﻤﮐ ﻰﮑﻠﻓ ترﻮﺻ ﺮــﯾﻮﺼﺗ ﻪﮐ ﺪﻨﮐ ﻰﻣ .(^Babaie, ²⁰⁰⁴, ¹¹⁴-¹⁴⁷) ﺪﻫد ﻰﻣ ﺶﯾﺎﻤﻧ ار بﺎﺘﮐ ﺎﻫ ﮏﺑزا ﺎﺑ ﮓﻨﺟ رد (ق . ـﻫ) 1045 لﺎﺳ رد نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ﻰﺘﻗو ى ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ گرﺰﺑرﺪﭘ مﺎﻧ ﻪﺑ ﻪﮐ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ وا ﺮــﺴﭘ ،ﺖﺷﺬﮔرد نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ وا ﻪــﺑ ﺪﻌﺑ ﻪﺑ ﻦﯾا زا و) دﻮــﺑ هﺪــﺷ ىراﺬﮕﻣﺎﻧ دﻮﺧ ﻰﻤﮐ ًﺎﺘﺒﺴﻧ تﺎﻋﻼّﻃا .ﺪــﺷ ناﺮﻤﮑﺣ ىو ىﺎﺟ ﻪﺑ ،(ﻢﯿﯾﻮﮔ ﻰﻣ مود ﺖﺳا سﺮﺘﺳد رد مود نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ﻰﺳﺎﯿﺳ ىﺎﻫ ﺖﯿﻟﺎّﻌﻓ ى هرﺎﺑرد

یاهرنه زا دوــﺧ ردپ نوﭽمه ﺰين وا هــﮐ دــسر یم رﻈن هب یلو .تسا هدرﮐ یم ینابيتﺸپ یسراف یبدا نوتم زا صوصﺧ هب بوتﮑم ساّبع هاــﺷ ،(ق . ـه) 1053 -1054 یاه لاــس ی هلصاف رد راتفر زا هﮐ یياه شراﺰگ ﻞيلد هب ار مود ناﺧ یاﻐﭼرق ًاــتقوم مود و درﮐ لﺰع دﻬــﺸم ینارمﮑح زا ،دوب هدرﮐ تفايرد وا ی هناربﮑتم شابلﺰق ﮏي هﮐ ار ناﺧ یلق یﻀﺗرم ینعي ورم مﮐاح یو یاج هب ی هلصاف رد ناﺧ یلق یﻀﺗرم یــتقو .درﮐ بوصنم ،دوب ﻦــمﮐرﺗ ﺶﺗرا رﻻاسﻬﭙس تمــس هب (ق . ـه) 1055 -1056 یاه لاــس هب مه مود ناﺧ یاﻐﭼرق ،دﺷ بوصنم (یﺷاب یﭼروق هب موــسوم) ناونع هب (ق . ـه) 1073لاــس اﺗ و تﺸگزاب دوﺧ یلبق تمــس نامز .(283-296 ،1371 ،ولماﺷ) درﮐ تمدﺧ دﻬــﺸم نارمﮑح یرنه حرط هﮐ دوب دوﺧ ماــقم رد ددﺠم تيبﺜﺗ زا دعب یــهاﺗوﮐ و یخيراﺗ یرادرب هخــسن ینعي ؛درﮐ زاﻏآ ار دوﺧ ی هــنازاورپدنلب ی هعومﺠم رد نونﮐا هﮐ (16و15 ريوصﺗ) همانهاﺷ زا ﺰيﮕنا تفﮕﺷ دوﺷ یم یرادﻬﮕن ناتــسلﮕنا رد رﺰنيو خاﮐ یتنطلــس هناخباتﮐ .(^Robinson, ¹⁹⁵⁸, ¹³³-³⁸) هديــسر اﻀما هب یــﺷاّقن 148 عومﺠم زا یــﺷاّقن ود ﻂــقف و ﺶياﺸحلا ی هخسن شاّقن دنمرنه ،ﻦيــسح ﮏلام مان و تــسا یا هحفص ود یلاع رايسب یﺷاّقن یور رب ناﺧرﻬﭼونم ﺐﮐاوﮑلاروص

هﮐ دروﺧ یم مﺸﭼ هب مود ناﺧ یاﻐﭼرق همانهاــﺷ ی هﭼابيد رد هدــﺷ هديــﺸﮐ ريوصﺗ هب نآ رد ابص ی هﮑلم و ناميلــس ريواصﺗ دّمحم ﻂّسوﺗ (320 هحفص) یدعب یﺷاّقن .(15-14 ريوصﺗ) تسا ﺰين هژورپ ﻦيا نادنمرنه ﻦيرﺗراﮐرپ زا هﮐ تسا هدﺷ ءاﻀما ﻒسوي .(^Babaie, ²⁰⁰⁴, ¹³²) (16ريوصﺗ)دﺷاب یم ،یناﻬفصا ﻦيسح ﮏلم دنزرف ؛هدــﺷ رﮐذ نادنمرنه رب هوﻼع ﺰين مساقدّمحم ینعي ،هرود ﻦيا رﮕيد شاّقن ﮏي ﺰين و ،یلعدّمحم لاس رد هﮐ دندوب راﮐ لوﻐــﺸم مود ناﺧ یاﻐﭼرق همانهاﺷ یور .(76 ،1385 ،دنژآ) دسر یم مامﺗا هب (ق . ـه) 1058 زا یﺧرب هب مود ناﺧ یاﻐﭼرق دامتعا هﮐ تسا رواب ﻦيا رب نايسورتپ ،دندوب هدﺷ مادختسا شردپ ﻂّسوﺗ هﮐ اه ﺲيونﺷوﺧ و اه شاّقن ﻦيا ار ناﺧ رﻬﭼونم ی هناخباتﮐ نانﮐراﮐ وا اي هﮐ دراد هلﺄسم ﻦيا رب تلﻻد ی همانهاﺷ اﺗ دوب هدروآ مه درگ ار اﻬنآ ًادّدﺠم اي و دوب هدرب ثاريم هب مه .(^Petrosyan ,¹⁹⁹⁵, ⁵¹) ⁹دنيامن ﻞيمﮑﺗ ار وا یــخيراﺗ و گرﺰب نامز مه هﮐ ار یزاسريوصﺗ ﻒلتخم یاه هويﺷ دسر یم رﻈن هب ساسا رب یگداس هب ناوﺗ یمن ،دﺷ افوﮑــﺷ مهدزاي نرق ناريا رد طوبرم یتموﮑح اي یتلايا یاه هنوگ و یﺰﮐرم یرابرد ﮏبــس ﮏي

:مقر اب ،»هبادوس خاک رد لاز « ،)ق . ـه( 1058 ،ناخ یاغچرق ی همانهاــش -16ریوصت ،روزنیو خاک ،لایور ی هناخباتک رد ظوفحم ،ﺬغاک یور لاط و تام ﮓنربآ ،ﻒسوی دّمحم .ایناتیرب )Babaie, 2004, 132 (:ﺬخأم

دنسم رب سیقلب و نامیلس« ،)ق . ـه( 1058 ،ناخ یاغچرق ی همانهاش -15ریوصت یور لاط و تام ﮓنربآ ،یناهفصا نیسح کلم :مقر اب ،تسار تمس تل ،»هدناشن .ایناتیرب ،روزنیو خاک ،لایور هناخباتک رد ظوفحم ،ﺬغاک )16 ،1390،ینیسح یدهم ( :ﺬخأم

هجیتن

ﺶﻧﺎﮔداﻮﻧو نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ﻰﻧاﺮﻤﮑﺣ نارود رد ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ -1 ﺪﺷ ﺎﻓﻮﮑــﺷ نﺎﻨﭽﻧآ ىرﺎﺠﺗ و ﻰﺒﻫﺬﻣ ﻢﻬﻣ ﺰﮐﺮﻣ ﮏﯾ ﻞﮑــﺷ ﻪﺑ ﺎﻫ ﻪﺘــﺷﻮﻧ ﺖﺳد و ﺎﻫ بﺎﺘﮐ ﻖﻠﺧ ىاﺮﺑ ﻢﻬﻣ ﻰﻧﺎﮑﻣ ﻪﺑ ﻞــﯾﺪﺒﺗ ﻪﮐ ﺪﻬــﺸﻣ رد بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ .ﺪﯾدﺮﮔ ﺰﯾﺎﻤﺘﻣ و صﺎﺧ ىا هﻮﯿــﺷ ﻪﺑ ىﺮﻨﻫ ﺖﻨــﺳ ﮏﯾ ترﻮﺻ ﻪﺑ ،ﺪﻨﻨﮐ ﺖﺑﺎﻗر رﺎﺑرد ﺎﺑ ﻪﮑﻨﯾا ىﺎﺟ ﻪﺑ ىﺮﯾﻮﺼﺗ نﺎﺑز شﺮﺘﺴﮔ ﺚﻋﺎﺑ ﺎﻫﺪﻌﺑ و ﺪﻧدﺮﮐ اﺪﯿﭘ ﻪﻌــﺳﻮﺗ ىزاﻮﻣ ﺪﻤﺤﻣ نﻮﭼ ىﺮﮑﺘﺒﻣ و ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ناﺪﻨﻣﺮﻨﻫ رﻮﻀﺣ ﺎﺑ .ﺪﻧﺪﺷ ﻪﯾﻮﻔﺻ ﻦﺴﺣ رﺎﻨﮐ رد ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ هﺎﮔرﺎﮐ رد نادﺮﮔﺎﺷ و ﻦﯿﺴﺣ ﮏﻠﻣ ،ﺮﻗﺎﺑ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺪﻧﺎﺧ نﻮﭼ ىا ﻪﺘــﺴﯾﺎﺷ نﺎﯿﻣﺎﺣ مﺎﻤﺘﻫا و دﺎﻤﺘﻋا .ﺪﻣآ ﻢﻫاﺮﻓ ىﻮﻔﺻ ﺪﻬﻋ ﺮﻨﻫ زا ىﺮﯿﻈﻧ ﻰﺑ ىﺎﻫرﺎﮑﻫﺎﺷ

بﺎﺸﻋ دﻮﺧ نﺎﺘﺴﻠﮔ خﺎﮐ ى ﻪﺨﺴﻧ زﺎﺳﺮﯾﻮﺼﺗ ﻪﮐ ﻰﯾﺎﺠﻧآ زا -2 ﻪﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ زا ﻰﺧﺮﺑ ىزﺎــﺳﺮﯾﻮﺼﺗ رد ،هدﻮﺒﻧ (هﺎﯿﮔ ى هﺪﻧروآدﺮﮔ) نﺎﻬﺟ ﺖﯿﻌﻗاو زا و هدﺮــﮐ ﻪﯿﮑﺗ دﻮﺧ ﺖﯿﻌﻗاو و ﻰــﻨﻫذ تارّﻮﺼﺗ ﻦﯿــﺴﺣ ﮏﻠﻣ رﺎﮐ رد نرﺎﻘﺗ دﻮﺟو راﺮﻗ ﻦﯾاﺮﺑ .ﺖــﺳا هدﺮﮐ ﺰﯿﻫﺮﭘ ﻪﮐ (نﺎﺘﺴﻠﮔ خﺎﮐ ى ﻪﺨﺴﻧ ﺮﯾوﺎﺼﺗ زا ﻰﺧﺮﺑ ﺎﯾ ﻰﻣﺎﻤﺗ زﺎــﺳﺮﯾﻮﺼﺗ) .ﺖﺳا ﻞّﻣﺄﺗ ﻞﺑﺎﻗ ،ﻪﺘﺷاد ﻰﺘﺳد ﺰﯿﻧ ﺐﯿﻫﺬﺗ رﺎﮐ رد ىﺮﮔرﺎﮕﻧ ﺮﺑ هوﻼﻋ ﺮﻬﺷ ﺮﺑ ) نﺎﺧ ﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ﻰﻧاﺮﻤﮑﺣ نارود ﺪــﺳر ﻰﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ -3

.ﺖﺳا هدﻮﺑ هاﺮﻤﻫ ﻰﻤﻠﻋ ﺦﺴﻧ ىزﺎﺳ ﺮﯾﻮﺼﺗ دﺮﺒﺸﯿﭘ ﺎﺑ ( ﺪﻬﺸﻣ

اه ﺖشون یپ

1PedaniusDioscorides/ Dioskurides (^{Πεδάνιος}Διοσκουρίδης;

circa40_90AD).

ﺎﻬﻧآ ﺖﯾﺎﻤﺣ ،بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ ﻪﺑ ﺎﻫ شﺎﺒﻟﺰﻗ ﻞﯿﺻا و ﺺﻟﺎﺧ ﻞﯾﺎﻤﺗ دﻮﺟو ﺎﺑ 2 ﻪﮐ ﻰﻧﻮﺘﻣ زا ﺖﯾﺎﻤﺣ .دﺮﮐ ﻰﻣ ﻦﯿﻣﺄﺗ ﻢﻫ ار ﻰﺳﺎﯿﺳ ّﻢﻬﻣ فﺪﻫ ﮏﯾ ﺎﻫﺮﻨﻫ ﻦﯾا زا ﮏﺒﺳ زا ىﺪﻤﻋ ﺪﯿﻠﻘﺗ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﺷ ﻦّﯾﺰﻣ و ﺐﯿﻫﺬﺗ ﻰﺘــﺳد هدﺎﺸﮔ ﺎﺑ ﺖﯾﻮﻘﺗ ار دﻮﺧ ﻰﮕﻨﻫﺮﻓ ﺖﯿﻌﺿو ﺎﺗ دﺮﮐ ﮏﻤﮐ ﺎﻫ شﺎﺒﻟﺰﻗ ﻪﺑ ﻪﯾﻮﻔﺻ ىﺎــﻫرﺎﺑرد

Uluc,) ﺪﻨﻫﺪﺑ نﺎــﺸﻧ ىﻮﻔﺻ ناﺪﻧﺎﺧ ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ىﺎﺒﻗر ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ار دﻮﺧ و هدﺮﮐ (²⁰⁰⁰, ⁷⁵-⁷⁸) (⁷⁵-⁷⁸, ²⁰⁰⁰ , ^Uluc زا (ق . ـﻫ) 1006 ﺎــﺗ 1005 ىﺎﻫ لﺎــﺳ ى ﻪﻠﺻﺎﻓ رد ﮓﯿﺑ قدﺎﺻ ﻰــﺘﻗو 3 ظﻮﻔﺤﻣ ىو قﻮﻘﺣ و ناﻮﻨﻋ ﺎﺗ ﺪــﺷ هداد هزﺎﺟا ،ﺪﺷ لﺰﻋ ناراﺪﺑﺎﺘﮐ ﺖــﺳﺎﯾر

بﻮﺴﻨﻣ) «ﻰﺳﺎّﺒﻋ» ﺐﻘﻟ ،شﺎّﻘﻧ ىﺎﺿر ﻪﺑ هﺎﺷ (ق . ـﻫ) 1012 لﺎﺳ رد .ﺪﻧﺎﻤﺑ ﻰﻫﺎﺗﻮﮐ ى ﻪﻠﺻﺎﻓ رد رﺎﺑرد زا ﺖــّﻗﻮﻣ جوﺮﺧ زا ﺪﻌﺑ ﻪﮐ دﺮﮐ ﺎﻄﻋا ار (سﺎّﺒﻋ ﻪــﺑ ﻦﯿﻤﻫ ﺰﯿﻧ ﺲﯾﻮﻨﺷﻮﺧ ىﺎﺿر ﻰﻠﻋ ﻪﺑ .دﺮﮐ ﻆﻔﺣ ار ﺐﻘﻟ نآ نﺎﻨﭽﻤﻫ ،نآ زا ﺪﻌﺑ هﺎﺷ ﺖﻣﻮﮑﺣ نارود لﻮﻃ رد ﻪﮐ ﻰــﺳﺎّﺒﻋ ﺦﯿﺷ ﻪﮐ ىا ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺑ ﺪــﺷ ﺎﻄﻋا ﺐﻘﻟ ﺎﺑ ار دﻮﺧ ىﺮﻨﻫ رﺎﺛآ ،دﻮﺑ رﺎﮐ ﻪﺑ لﻮﻐــﺸﻣ ((ق . ـﻫ) 1052-77 ) مود سﺎــّﺒﻋ ﺦﯿــﺷ ﺪﯾدﺮﮔ ﻮﭼ ﺖﻓﺮﮔ ﺎﻬﺑ» ﺖــﺷﻮﻧ ﻰﻣ و دﺮﮐ ﻰﻣ ﺎﻀﻣا ىدﺎﻋﺮﯿﻏ ترﺎﺒﻋ ﮏﯾ

Skelton,) ﺖﺷاد ﺪﯿﮐﺄﺗ دﻮﺧ ﻰﻣﺎﺣ و ﺪﻨﻣﺮﻨﻫ نﺎﯿﻣ ى ﻪﻄﺑار ﺮﺑ ﻪﮐ «ﻰــﺳﺎّﺒﻋ .(¹⁹⁸⁵, ⁸⁶-⁸⁸

یراﺰﮕساﭙس ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻰﻫد نﺎﻣﺎﺳ رد ﮏﻤﮐ ﺖﻬﺟ ﻪﺑ ،(ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد رﺎﯿﺸﻧاد) دار ﻰﻨﯿﺴﺣ ﺪﯿﺠﻤﻟاﺪﺒﻋ ﺮﺘﮐد ﺪﯿﻘﻓ دﺎﺘﺳا تﺎﻤﺣز زا ناواﺮﻓ ﺮﮑــﺸﺗ ﺎﺑ ندﺮﮐ ﻢﻫاﺮﻓ رد ﮏﻤﮐ ﺖﻬﺟ ﻪﺑ ،(ﻦﯾو هﺎﮕﺸﻧاد ﻰﻣﻼــﺳا ﺮﻨﻫ ﺦﯾرﺎﺗ هوﺮﮔ ﺮﯾﺪﻣ) ^MarkusRitter ﺮﺘﯾر سﻮﮐرﺎﻣ رﻮــﺴﻓوﺮﭘ زا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و

.ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﻰﺧﺮﺑ و نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ رّﻮــﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ﻪﮐ نﺎﻨﭼ .داد ﺢــﯿﺿﻮﺗ نآ ﻪــﺑ ﺖــﺳد ،ﺮﯾوﺎﺼﺗ ندﻮﺑ ﻰﻟﺎﻋ و سﺎﯿﻘﻣ ﺮﻈﻧ زا مود نﺎــﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ .دراﺪﻧ نﺎﻬﻔﺻا رد نﺎﯾرﺎﺑرد ﺖﯾﺎﻤﺣ درﻮﻣ رّﻮﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ زا ﻰﻤﮐ ﺎﯾ ﻰﺳﺎّﺒﻋ ﻊﯿﻔﺷ ﺮﯿﻈﻧ ﻰﻧﺎﺷﺎّﻘﻧ زا ﻰﻧﺎﺒﯿﺘﺸﭘ ىﺎﺟ ﻪﺑ ﺪﻬﺸﻣ نﺎﻤﮐﺎﺣ ى ﻪﻗﻼﻋ درﻮﻣ رﺎﺑرد رد ﺎﻬﻧآ ىا ﻪﺤﻔﺻ ﮏﺗ ىﺎﻫرﺎﮐ ﻪﮐ ﻰﺳﺎّﺒﻋ ﺦﯿﺷ ﻰﻤﻠﻋ ،ﻰﺨﯾرﺎﺗ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ىزﺎﺳﺮﯾﻮﺼﺗ ﺮﺑ ،ﺖﺷاد راﺮﻗ ﻰ ّﺻﺎﺧ داﺮﻓا زا ﮏﭼﻮﮐ ﻰﻫوﺮﮔ ﻪﺑ ًارّﺮﮑﻣ ﺮﯿــﺴﻣ ﻦﯾا رد و هدﺮﮐ ﺪﯿﮐﺄﺗ ﻰــﺑدا و ،ﺪﻧدﺮﮐ ﻰﻣ ﻪﺋارا ار ىﺮــﮔﺮﯾﻮﺼﺗ زا توﺎﻔﺘﻣ ﻰﮑﺒــﺳ ﻪﮐ ناﺪﻨﻣﺮﻨﻫ ،ق.ـﻫ ﻢﻫد نﺮﻗ ﺮﺧاوا رد ﺎﻫ شﺎﺒﻟﺰﻗ فﻼﺧﺮﺑ .ﺪﻧداد ﻰﻣ شرﺎﻔــﺳ ﻪﻧ و ﺪﻧدﺮﮐ ﻰﻣ ﺪــﯿﻠﻘﺗ رﺎﺑرد ﮏﺒــﺳ زا ﻪﻧ نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺪــﻧﺎﺧ .ﺪﻧدﺮﮐ ﻰﻣ ﺖﺑﺎﻗر ناﺮﮕﯾد ﺎﺑ ىرﺎﺑرد ناﺪﻨﻣﺮﻨﻫ ىﺮﯿﮔرﺎﮐ ﻪﺑ ىاﺮــﺑ ﺎﯾ ﻰﯾﺎﭘورا ىﺮﯾﻮﺼﺗ ﻊــﺑﺎﻨﻣ ﻪﮐ دﺮﮐ لﻻﺪﺘــﺳا ﻪﻧﻮﮔ ﻦﯾا ناﻮﺗ ﻰﻣ هدﻮﺒﻧ سﺮﺘﺳد رد ﺪﻬﺸﻣ رد ﻰﺘﺣار ﻪﺑ نﺎﻬﻔﺻا رد دﻮﺟﻮﻣ ىﺪﻨﻫ رد ﺎﺗ ﺪﻧا هدﻮﺑ رﻮﺒﺠﻣ ىو نﺎﮔداﻮﻧ و نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ﻪﮐ ﻦﯾا ﺎﯾ ﺖــﺳا

و ﻰﺘّﻨﺳ ىﺎﻫداﺪﻌﺘــﺳا ﻪﺑ بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ زا ﺖﯾﺎﻤﺣ ىﺎﺘــﺳار زا رّﻮﺼﻣ ىﺎﻫ بﺎﺘﮐ ﻖــﻠﺧ ﺎﺑ ﺎﻬﻧآ لﺎﺣ ﺮﻫ ﻪﺑ .ﺪﻨﻨﮐ ﻪﯿﮑﺗ ﻰــّﻠﺤﻣ نﺎﺸﻧ ﻰﺑﻮﺧ ﻪﺑ ﻰﻨﯿﭼ فوﺮﻇ ىروآ ﻊﻤﺟ ﺎﺑ ﺎﯾ ﻰﻧاﺮﯾا ﮏﯿﺳﻼﮐ رﺎﺛآ نﺎﮕﺒﺨﻧ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻰﺳرﺎﻓ ﮓﻨﻫﺮﻓ تّﺪﻣ ﻰﻧﻻﻮﻃ ﺪﻋاﻮﻗ زا ﻪﮐ ﺪﻧداد ﻪﺑ و هﺎﺷ ﻰﺘﻨﻄﻠﺳ نﺎﻣدﺎﺧ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ .ﺪﻧا ﻪﺘــﺷاد ﻰﻫﺎﮔآ ﻢﮐﺎﺣ ىزاﻮﻣ ىﺮﯾﻮﺼﺗ ى هﻮﯿﺷ ﮏﯾ ،ﻰﺘﻨﻄﻠﺳ ى هداﻮﻧﺎﺧ زا ﻰﺸﺨﺑ ناﻮﻨﻋ ىﺎﻫ شﻼﺗ ﻪﺑ ﻪﮐ ترﻮﺻ ﻦﯾا ﻪﺑ ؛ﺪﻧدﺮﺑ ﺶﯿﭘ ﻪﺑ رﺎﯿﺴﺑ مﺎﻤﺘﻫا ﺎﺑ ار ﻪﮐ ﺪﻨﺘــﺳﻮﯿﭘ ،ﺪﯾﺪﺟ ىﺮﻨﻫ نﺎﺑز ﮏﯾ ﻦﯾوﺪﺗ و ﻢﯿﻈﻨﺗ رد رﺎــﺑرد .دﻮﺑ ىﻮﻔﺻ ى ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻪﺘﻓﺮﺸﯿﭘ ﺖّﯿﻫﺎﻣ ى هﺪﻨﻨﮐ بﺎﺗزﺎﺑ ىﺎﻫ ﻞﺴﻧ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ مود نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ شﺮــﺴﭘ و نﺎﺧﺮﻬﭼﻮﻨﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ ﻪﺑ ار دﻮﺧ ﻪّﺟﻮﺗ مﺎﻤﺗ ،هﺪﺷ ﻞﯾﺪﺒﺗ نﺎﮔدﺮﺑ مﻮــﺳ و مود

.ﺪﻨﻨﮐ ﺖﯾﻮﻘﺗ ار دﻮﺧ ﻰﻧاﺮﯾا ﺖّﯾﻮﻫ ﺎﺗ ﺪﻨﺘﺷاد فﻮﻄﻌﻣ بﻮﺘﮑﻣ

بﻮﺘﮑﻣ ىﺎﻫﺮﻨﻫ دﺮﺒﺸﯿﭘ رد نﺎﺧ ىﺎﻐﭼﺮﻗ ناﺪﻧﺎﺧ ﺶﻘﻧ ﺪﻬﺸﻣ ﺮﻬﺷ ﻢﻫدزﺎﯾ نﺮﻗ