And the dominant cultural styles of the region have been studied

Kashafrud River (Mashhad plain)from the Neolithic to the Middle Bronze Age

Mohammad Sadegh Davari ¹ & Hassan Basafa ² & Mahmood Toghraei³ (43-66)

The Kashafrud area has always been considered by many researchers due to the existence of works from the ancient Paleolithic period, as the oldest cultural area in Iran. For this reason, this cultural field is known in the archeology of the Iranian plateau and the Middle East and is a very important subject. Due to the heterogeneous and limited distribution of archaeological excavations in the territory of Khorasan, our knowledge of the prehistoric cultures of this region in all areas is unknown (Basafa & Rezaei 2014; Vahdati, 2016). In this study, by studying and analyzing the pottery traditions of Kashafrud basin, the relative chronology of settlements have been determined. And the dominant cultural styles of the region have been studied. In this regard, relative dating and compiling a chronological table is one of the archaeological necessities of this period. Assessment of prehistoric pottery cultures and evaluation of intra- and extra-regional interactions are research questions. So far, only two prehistoric review and identification projects have been carried out in the city of Mashhad, which include the study of the Kashafrud River by a joint Iranian-French delegation headed by Ali Ariaei and Claude Thibaut (Ariai and Thibault, 1977), and the survey of Mashhad city by Mahmoud Bakhtiari in 1998 (Labaf Khaniki, 1391).

However, there are a few other scattered studies whose results have been published in several articles. However, several scattered studies have been conducted in this area that their results have been published in the form of several articles. Absolute and relative chronologies of the cultural regions of northeastern Iran and southern Turkmenistan have been used in the relative dating of cultural periods of the Kashafrud basin. However, generalizing these dates to surface materials without any stratigraphic study would be challenging. At present, the dates presented in the present study are based on a combination of chronologies presented in the northeastern regions of Iran and Turkmenistan, and its basis may be changed by future archaeological excavations in the Kashafrud basin. The basis of the statistical population of this study is the cultural materials of the Pottery Bank of the Greater Khorasan Museum, which were randomly sampled based on registered reports. An important point in the deployments of Kashafrud River is the relocation and collection of surface samples in the non-academic process.

The city of Mashhad as a main part of Khorasan Razavi province and is located between two mountain ranges. Its northern mountain range is a Hezar-Masjed and its southern mountain range is Binalood. A river called Kashafrud passes through this plain. This area is located in the geographical coordinates of 22-57 to 10-61 east longitude and 39-35 to 04-37 north latitude (Figure 1).

In total, and based on the studies conducted so far, about 14 prehistoric settlements have been identified within the city of Mashhad and in the Kashafrud basin (Figure 2), that four settlements of them have emerged for the first time in the Iron Age, which is out of this subject research.

1. Corresponding Author Email: m.sadeghdavari@yahoo.com. M.A Archaeology, Department of Archaeology, University of Neyshabur. Neyshabur. Iran.

2. Associate Professor, Department of Archaeology, University of Neyshabur. Neyshabur. Iran.

3. M.A Archaeology, University of Neyshabur. Neyshabur. Iran.

Journal of Archaeological Studies Vol 12, Is 3 - Serial Number 23, Autumn 2020

10.22059/jarcs.2020.255895.142554Print ISSN: 2676-4288- Online ISSN: 2251-9297https://jarcs.ut.ac.ir

Received: 09 October, 2019; Accepted: 19 January, 2021

In the other 10 settlements, they have cultural sequence from the Neolithic to the Bronze Age and in some continuities to the Iron Age. Of these 10 settlements, three settlements of Qaderabad, Qare Tappeh and Abarghandaray have a sequence from the Neolithic period (6500 BC according to the initial phase of Jaitun and not Sange-e Chakhmagh) to the end of the Bronze Age. In this research, the bronze period means only two phases, old and middle (equal to the date 2900-2100 BC according to the sequence of Namazgah Depe and up to 1700 BC according to the BMAC culture). According to material cultures, two Sites of Morghanoo and Naderi have appeared for the first time in the transition period from Neolithic to Chalcolithic (5000-4800 or 4500 BC according to southwest Turkmenistan chronology) and have a cultural sequence up to the Middle Bronze Age. Based on the available evidence and cultural materials from among these settlements, the Toup Derakht site has appeared for the first time in the Late Chalcolithic or Namazgah III (3500-3000 or 2900 BC depending on the sequence of the Namazgah). The establishment of the Toup Derakht has a cultural sequence until the Iron Age. The 4 Sites of Devin, Qalurkhaneh, Gash and Junow have appeared for the first time in the Bronze Age, only in which the Devin Tape and Gash Tape have a cultural sequence up to the Iron Age.

Based on the study, classification and typology of evidence of the studied area, it was found that the three settlements of Tape Qaderabad, Qara Tape and Abarghandaray Ancient Site have Neolithic surface materials that stone tools (Figure 3) and pottery with appearance characteristics and technically belongs to the Neolithic period (figure 4). The most important cultural materials belonging to the Neolithic period include buff and red ware with geometric designs. They are handmade and have chaff temper. In addition, those samples in terms of form, pattern and technique are comparable with Sang-e Chakhmagh, Jaitun and Neolithic of the Central Plateau of Iran (Table 2). Finally, according to the relative chronology, the date before 6500 BC to 5000 BC can be considered for the Neolithic period of Kashafrud basin. Based on the study of surface materials, the studied settlements of the transition period from Neolithic to Chalcolithic to the relative date of 5000-4500 or 5200-4800 BC have continued in three settlements of Tape Qaderabad, Qara Tape and Abarghandaray were formed for the first time in this period. The existence of cultural materials of the Chalcolithic period in the three settlements of Qaderabad, Abarghandaray and Qara Tape, equal to the date 4800-2900 BC, indicates the continuity of the establishment and cultural sequence from Late Neolithic period to the Chalcolithic. Also, the presence of surface cultural materials on the settlements of Tape Naderi and Morghanoo, which have appeared in the transition period from Neolithic to Chalcolithic period, has a sequence and continuity, and in addition, the Toup Derakht site also appears in the Late Chalcolithic Period. In addition to these cultural materials, the Early and Middle Bronze Ages have sequences in all the mentioned settlements, including Qaderabad, Abarghandaray, Qara Tape, Naderi, Morghanoo, Toup Derakht Sites, and in addition, Gash Tape, Qalurkhaneh Ancient Site, Tape Junow and they also settle in the Early Bronze phase for the first time. As a result, Kashafrud River, as a vital and effective factor in creating a fertile ecosystem, has provided a suitable platform for spatial and regional Choices of human societies from the Paleolithic period to the present, which in both material and immaterial dimensions with culture, Prehistoric regions of Northeast Iran, especially Shahroud and Damghan, Gorgan plain, Dargaz and Atrak basins, as well as prehistoric cultures of southern Turkmenistan, including the Neolithic period of Jaitun and Anu IA, culture Namazgah I - VI period It is an overlap and perhaps the Kashafrud basin can be considered as the link between the prehistoric cultures of southern Turkmenistan and the Iranian plateau, especially the northeastern region of Iran.

Keywords: Khorasan, Kashafrud River, Prehistoric settlements, Relative Chronology, Cultural traditions.

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 45

ماظن یبایزرا و اهرارقتسا یبسن یراگنهاگ نییبت شیپ یگنهرف یاه

فشک هضوح خیرات زا دور

تشد(

ینایم غرفم ات یگنسون هرود زا )دهشم

_{یرواد قداصدمحم}

شناد هتخومآ یسانشراک دشرا ناتساب روباشین هاگشناد ،یسانش

افصاب نسح

ناتساب هورگ رایشناد روباشین هاگشناد ،یسانش

رغط دومحم ا

یی

ناتساب دشرا یسانشراک هتخومآ شناد روباشین هاگشناد ،یسانش

:تفایرد خیرات 17

/ 07 / 1398 :شریذپ خیرات ؛ 30

/ 10 / 1399

هدیکچ

هنیراپ هرود زا یراثآ دوجو لیلدب دور فشک هزوح ناریا یگنهرف هزوح نیرت یمیدق ناونع هب ،میدق یگنس

، هجوت دروم هراومه

یاراد و هدش هتخانش کیدزن رواخ و روشک یسانش ناتساب تایبدا رد یگنهرف هزوح نیا لیلد نیمه هب ،هدوب نارگشهوژپ زا یرایسب .تسا هژیو یهاگیاج و زیخلصاح رتسب دهشم تشد ندرک باریس لیلدب دور فشک هناخدور

راودا لوط رد ار روراب یمتسیسوکا

.تسا هدش هدودحم نیا رد خیرات زا شیپ عماوج یریگ لکش و بذج هنیمز هک هدومن داجیا یخیرات فلتخم ان عیزوت هب هجوت اب

نوگمه دودحم و ناسارخ کاخ رد یسانش ناتساب یاه شواک

، شخب مامت رد هقطنم نیا خیرات زا شیپ یاه گنهرف زا ام تخانش

تسین ناسکی اه .

یبسن خیرات نییعت رارقتسا

(دور فشک هزوح خیرات زا شیپ یاه تشد

یراگنهاگ لودج هیهت روظنم هب )دهشم

هقطنم نیا رد یتخانش ناتساب تاعلاطم یاه ترورض زا یکی هقطنم ف یسررب نیارب هولاع ؛دوش یم بوسحم

گنهر یلافس یاه

شیپ شنک یبایزرا و هقطنم بلاغ خیرات زا هقطنم نورب و نورد یاه

یم بوسحم شهوژپ تلااوس رگید زا زین یا شهوژپ ناینب .دوش

فشک هضوح یاهرارقتسا خیرات زا شیپ یلافس یاه تنس یسررب ،رضاح یبسن یراذگخیرات تهج ،دهشم ناتسرهش هدودحم رد دور

ظن یسررب و اهرارقتسا هک تسا نآ رگنایب شهوژپ جیاتن .تسا یقیبطت تاعلاطم بسحرب هقطنم رد بلاغ یگنهرف یاه ما

یاهلافس

یاراد دور فشک هزوح خیرات زا شیپ هنوگ

هباشم یاه ریاس اب

ناکم یاه یناتساب و ینوماریپ قطانم رد هدش هتخانش نینچمه

یاراد

هنوگ و اه ساسا رب افرص هک هدوب زین یلحم یاه مرف .دنتسه یبسن یراذگخیرات و هعلاطم لباق ،شوقن و تخاس کینکت لیلحت

هژاو :یدیلک یاه ،ناسارخ

فشک دور یاهرارقتسا ، شیپ

زا تنس ،یبسن یراگنهاگ ،خیرات یگنهرف یاه

همانایار

:لوئسم هدنسیون ی

m.sadeghdavari@yahoo.com

1 - دمآرد

شناد رد ناتساب

یسانش لامش هقطنم ب ناریا قرش

ه هقطنم هراومه ناسارخ هژیو اب هدش هتخانش رتمک

یریوصت

شیپ نارود زا هتخیرگ هتسج خیرات زا

هدیمان ناتساب تاعلاطم رد و هدش هرود یتخانش

هدنام لوفغم فلتخم یاه

.تسا شیپ رد هزوح نیا زا ام تاعلاطا هرود و خیرات زا

رایسب یخیرات یاه ره دقاف دراوم یرایسب رد و کدنا

هنوگ

.تسا یکردم رب

هوژپ ساسا شیپ یاهرارقتسا ییاسانش و رضاح ش

،یخیرات زا وزج کش نودب دهشم تشد

مهم نیرت تسیز هاگ یسررب للاخ زا نآ دومن هک هدوب روکذم راودا رد یناسنا یاه یاه

یسررب لباق هدش ماجنا

تسا (

Ariai & Thibault 1977:169

؛

،یرلگیب 1394

؛ ،یکیناخ فابل .کر نینچمه 1391

: 137 -

)158

. لامش فلاخرب

هپک لاس هک )ینونک ناتسنمکرت(غاد اه

ا ناتساب تس اسانش

و شواک هب نآ رد ن هتخادرپ یسررب

یلماک یلاوت هب و

گنهرف زا شیپ یاه

هتفای تسد یخیرات زا نهرف زا ام تخانش ،دنا

گ یاه شیپ زا مامت رد ناسارخ هقطنم خیرات

خب ش اه تسین ناسکی

یتدحو(

، 1394 : 39 یکیناخ فابل ؛

، 1391 : 137

؛ ییاضر و افصاب

، 1393 Basafa & Rezaei ؛

2014: 11

یلاعف بلغا .)

ت اه ی ناتساب یتخانش هقطنم

بلاق رد دنچ

رساترس رد هک تسا ییاسانش و یسررب

(گرزب ناسارخ هب میسقت زا لبق

3 یبونج و یوضر ،یلامش ناتسا هوژپ هنیشیپ و هدوب هدنکارپ )

ش اه ی

ناتساب یتخانش دهد یم لیکشت ار یگنهرف هزوح نیا

،یکیناخ فابل .کر(

1391 : 137 -

)158

هعلاطم رظن نیا زا .

نهرف گ یاه شیپ زا کرد هب نآ تازاوم هب و هتخاس نایامن ار یساسا و یداینب تاعلاطا دناوت یم ناسارخ یخیرات

یلک ناتساب یسانش .دنک کمک یزکرم یایسآ و ناریا تلاف علاطا اتسار نیا رد

یاهرارقتسا زا هیاپ تا شیپ

زا

(دهشم ناتسرهش یخیرات

وح ض ه فشک

و یویشرآ تاعلاطا زا معا )دور

داد ه اه رد دوجوم ی نزخم

گرزب هزوم

رایتخا رد ناسارخ هک تفرگ رارق

تسا ادتبا ق یاهرار شیپ زا ینایاپ غرفم ات یگنسون هرود زا هقطنم یخیرات ساسارب

داد ه اه یراذگخیرات یبسن یدرکیور اب و یلافس ی دندش

رود هار زا شجنس تاعلاطم ساسارب سپس و هیهت اب

شقن ه اه ایقم اب فلتخم ی س

اه تم ی شقن زا هدافتسا نینچمه ،تواف ه

اه مسیس رد اهناکم یبایاج و یجورخ ی

ییایفارغج تالاطا (GIS)

،رضاح شهوژپ ناینب .دش لیلحت اهرارقتسا نیا ییایفارغج و یگنهرف زادنا مشچ ، اهنت

رب یکتم ب اب طبترم یشهوژپ یاهدرواتسد هئارا

تنس یسرر یلافس یاه

هضوح فشک دور (

دهشم ناتسرهش هدودحم

)

ذگخیرات تهج ماظن یسررب و اهرارقتسا یبسن یرا

کبس و اه یاه

.تسا هقطنم رد بلاغ یگنهرف

تاعلاطم نادقف هب هجوت اب ناتساب

یسانش ارقتسا دوجو و ناسارخ هزوح رد ر

اه ی شیپ زا نیا رد یخیرات

تاعلاطم ،هقطنم ناتساب

یم رضاح شهوژپ بلاق رد یتخانش هچیرد هدنیاشگ دناوت

دنمشور تاعلاطم ماجنا یارب یا

ناتساب یسانش یپ زا یبوچراهچ رد و هدنیآ رد مشچ اب هارمه هدش نییعت ش

.دشاب ناسارخ رد تدم دنلب یزادنا

هولاع رب نیا یبسن خیرات نییعت رارقتسا

یاه شیپ وح خیرات زا ض

ه فشک دور (

دهشم ناتسرهش

لودج هیهت روظنم هب )

هقطنم یراگنهاگ

، رورض زا یکی ت

اه تاعلاطم ی ناتساب

یتخانش یم بوسحم ناسارخ هزوح

؛دوش نادقف هک ارچ

رد یراگنهاگ لودج

ًلامع ناسارخ هزوح ره ناکما

دودحم ار تاعلاطم هنوگ هدرک

شواک جیاتن و یسررب و اه

یاه

دهشم تشد رد هدنیآ

، .تشاد دهاوخن یبسانم یراذگ خیرات یانبم

1 - 1 - شهوژپ شور هرود یبسن یراذگخیرات ساسا هضوح یگنهرف یاه

فشک دور یراگنهاگ ، قطانم رد هدش هئارا یبسن و قلطم یاه

ناتسنمکرت بونج و ناریا قرش لامش یگنهرف خیرات نیا میمعت هک تسا

هنوگره نودب و یحطس داوم هب اه

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 47

هیلا هعلاطم خیرات رضاح لاح رد .دوب دهاوخ زیگنارب شلاچ هناراگن

یانبم رب رضاح شهوژپ رد هدش هئارا یاه

یراگنهاگ قیفلت نایاپ رد اهنآ زا مادکره هب هک تسا ناتسنمکرت و ناریا قرش لامش قطانم رد هدش هئارا یاه

هیلا تاعلاطم ماجنا اب نآ ساسا تسا نکمم و هدش هداد عاجرا گن

هضوح رد هنارا فشک

دور .دشاب ریذپ رییغت هولاع

نیارب هضوح یاهرارقتسا یحطس داوم یقیبطت هعلاطم زین رضاح شهوژپ یرظن درکیور فشک

دور یگنهرف داوم اب

هب تسد تسکتناک زا هدمآ یلا و اه

ه اه ناتساب ی ناکم یتخانش

اب ات تسا راوجمه قطانم رد هدش شواک یاه

هنوگ یدنب هقبط و یسررب و یبسن یراگنهاگ زا یلک کرد هب ناوتب فلتخم یاه

نآ ینوگمه دیسر اه

.

2-1 - شهوژپ هنیشیپ هقطنم یاه

نونک ات ییاسانش و یسررب هژورپ ود اهنت

هب طوبرم شیپ

زا خیرات ناتسرهش هدودحم رد دروم هدودحم(دهشم

سررب لماش هک هتفرگ تروص )هعلاطم ی

اه هرانک ی فشک

دور یتسرپرس هب هسنارف و ناریا کرتشم تئیه طسوت

ع وبیت دولک و ییایرآ یل (

Ariai & Thibault, 1977

لاس رد یرایتخب دومحم طسوت دهشم ناتسرهش یسررب و)

1377 تسا یکیناخ فابل(

1391 : 137 - 148 ).

هتسج و نوگمهان یتاعلاطم ،ریخا لاس دنچ رد نیارب هولاع

نهرف هب طوبرم هتخیرگ گ

یاه شیپ زا هقطنم خیرات فشک

دور هدش رشتنم هلاقم دنچ بلاق رد

(تسا

Jamialahmadi et al, 2008 یبیبح ؛

نارگید و

، 1394 .)

2 - یسانش شور و یرظن ینابم رییغت و ینامز یلاوت بیترت تخانش یراگنهاگ هبساحم یبسن و قلطم درکیور ود اب هک تسا یگنهرف تلاوحت و

یم ددرگ

،هدازدیجم(

1372 : 13 و

ناب و ویرنر رظنب .)14

"

ناتساب ًافرص یتخانش ،یبسن یراگنهاگ هک تسا هناسانش

ناتساب فرص تاعلاطم رب ینتبم کبس زا معا یتخانش

رب هتفای یلجت یگنهرف لوحت و رییغت کرد ،راثآ یسانش

وش یور هیلا یلاوت .تسا یدام دها ناتساب رد یبسن یراگنهاگ ساسا و هیاپ ،یراگن

هب .تسا یسانش ،صخشم روط

هیلا زاغآ ناتساب یراگن خیرات درکیور ای یتخانش

لوصا هک یعیبط مولع نادنمشناد طسوت یبسن یراذگ

"

ونتسا

"

هب ار یم راک یم ییادتبا ءایشا یسررب هب هک دش عورش دندرب .دنتخادرپ

مه ناتساب زا یگرزب هورگ ،نامز یناسانش

یم رارق یسررب دروم ار یرهش زکارم هک شور هار کی زا ،دنداد

.دندش هتشر نیا دراو توافتم ًلاماک یتخانش

ناتساب نیلوا هیلا هک یناسانش

،دنداد رارق هجوت دروم یراگنهاگ روظنم هب ار یرهش زکارم یراگن

"

نیلتاک

نوینک

"

(

Kthleen Kenyon

و )

"

رلیو رومیتروم رس

"

هیلا .دندوب ،یرهش یراگن

"

"سیره

هک دوب هدرک سویأم ار

هویش یو ماجنارس هیلا تبث تهج یا

هب هک دومن هئارا اه

« سیرتام سیره رادومن »

اکیرمآ هراق رد .دش فورعم

یگناگود هب عون نیا زا ییاه ساب ادتبا رد هک دش یشور عادبا هب رجنم تیاهن رد هک دمآ دوجو

نات یارب ناسانش

تخیر زا ،یراگنهاگ ناتساب نآ زا دعب یلو دندرک هدافتسا ءایشا یئادتبا یسانش

عماوج یسررب یپ رد هک یناسانش

کینکت هک ینامز ،دندوب هدیچیپ دیدج یاه

« یدنب یرس داجیا »

هیلا زا ،دش فشک .دندرک هدافتسا یراگن

یرس یگژیو زا هدافتسا اب یدنب هب هک ییایشا یاه

هدرک رییغت نامز لوط رد جیردت هنومن و دنا

و ناکم زا نآ یاه

هب صخشم ینامز هعومجم ،تسا هدمآ تسد

هرود قبط ار اه هنومن ینامز یاه

هقبط دوجوم یاه یم یدنب

"دنک

.کر(

،ناب و ویرفنر 1390

: 387 -

ههد زا ًابیرقت هک )394

یاه 1950 انبم زورما هب ات یرتمک تدش هب و شیپ ههدود ات ی

ناکم یگنهرف یلاوت تخانش نینچمه و هناراگنهاگ تاعلاطم هدوب یناکم و ینامز دعب رظن زا هباشم ءایشا اب ییاه

.تسه و 3 - هعلاطم دروم هقطنم ییایفارغج رتسب و یبسن تیعقوم

ا یعیسو شخب دهشم ناتسرهش یم رب رد ار یوضر ناسارخ ناتسا ز

سم رازه یلامش هوک هتشر ود نیب و دریگ دج

ر هک هدش عقاو دولانیب یبونج و هناخدو

فشک دور یم نآ نایم زا ب و درذگ

ه ضوح مان ریگبآ ه فشک دور فورعم

هدش ییایفارغج تاصتخمرد و 22

- 57 ات 10 - 61 و یقرش لوط 39

- 35 ات 04 - 37 یلامش ضرع رارق

دراد نیا .

هضوح زا لامش هب طخ سارلا تاعافترا رازه

دجسم هپک–

،غاد زا بونج هب طخ سارلا تاعافترا

،دولانیب زا برغ

تاعافترا هب وک

ه اه هجاوخ ی یلع

، هتشپ رپ و هاش ناهج و زا قرش هب هناخدور دوریره

یهتنم یم ددرگ ( ریوصت

1 ) . هناخدور فشک

دور یلصا بوسحم دهشم تشد بآ عبنم و یتایح نایرش نیرت یم

یهتنم رد هک دوش هیلا

هتشر یلامش هوک

هوک زا و دولانیب یلع هجاوخ

ناهجرپ هتشپ ، دولانیب و

و هتفرگ همشچرس سپ

زا روبع زا تشد

هشم د

، هداج هشم – د سخرس ار عطق هدومن و رد دراو نارودزم یاتسور بونج هرد

)گنت قآ )دنبرد یم دوش و

سپ زا جورخ زا نآ رد یلحم هب مان لپ نوتاخ روشک زرم رد ناتسنمکرت

دوریره هب یم

ددنویپ و هناخدور نجت ار

لیکشت یم دهد ( ریوصت 1 ) لوط . هناخدور یلصا هضوح زا رظن یکیژولوردیه دودح

250 رتمولیک زا لحم همشچرس

ات یجورخ نآ هدوب هک طسوت 25 هخاشرس فرشم

هب نآ لیکشت هتفای تسا

نارگید و ناقهد(

، 1392 : 1660 .)

اب هجوت ب ه نآ ناکم هک هناخدور دادتما و اتسار رد هعلاطم دروم یاه

فشک دور تفرگ رارق ه

دنا

؛ رد نامز تنوکس

یگنهرف فلتخم عماوج

، هناخدور فشک دور هچ( لاعف هب

تروص یمئاد هچو هدوب )یلصف تسا

. هناخدور دوجو یا

برپ نتشاد و دهشم تشد هنایم رد را خاشرس

ه اه دهشم تشد رد روراب یمتسیسوکا ات هدش ببس ،توافتم ی

دوجو نینچمه ؛دریگب لکش فشک

دور خاشرس و ه

اه هدش هقطنم متسیسوکا رد لداعتم یشخرچ ببس نآ ی

ون زا هقطنم کاخ زا یدایز رادقم ،نآ یاتسار رد هک تسا بوغرم ع

یلاعف یارب بسانم و ت

اه یزرواشک ی لیدبت

دوش اودا رد هک ر

شیپ زا اهزاین هب هجوت اب خیرات ی

یم ،یتشیعم ار روراب یموب تسیز زا معا یدعاسم هنیمز ناوت

گنتاگنت هطبار ببس ،یروناج و یهایگ ششوپ ،ییاذغ عبانم کرحت نآ یاتسار رد هک دومن یزاسزاب هقطنم یارب .تسا هدش ناسنا و ناویح زا معا هدنز تادوجوم و موب تسیز موب تسیز نیاربانب

هقطنم ،یمیلقا طیارش ظاحل زا

اج و یهایگ ششوپ رد یرون

شیپ زا ورما هب تبسن یرتدعاسم طیارش خیرات یارب یبسانم رتسب و هتشاد هز

لکش تسا هدرک مهارف اهرارقتسا یریگ

،یرواد(

1395 : 56 ).

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 49

ریوصت 1 - هدودحم و رتسب دروم هعلاطم نارگید و ناقهد(

1392 : 1660 .)

Figure 1: Map of the studied area (Dehghan et al. 2016: 1660).

ریوصت 2 - تیعقوم یریگرارق اهرارقتسا

رد هضوح فشک دور ( هدودحم ناتسرهش دهشم

)

Figure 2- Map of the main settlements in the Kashafrud basin (Mashhad city area)

4 - هتفای ( شهوژپ یاه

یاهرارقتسا غرفم ات یگنسون

ینایم

)

ربآ هضوح ،رضاح شهوژپ رد هضوح زا روظنم زی

فشک دور خاشرس و ه

اه تسا نآ ی .

بلغا تیلاعف تاعلاطم و اه

ناتساب هقطنم یتخانش ژورپ بلاغ رد

ه اه روص هب هاگ هک هدوب ییاسانش و یسررب ی ت

تروص هب زین هاگ و یشیامیپ

هدش ییاسانش یفداصت یرادرب هنومن هوحن و شور زا تسرد کرد مدع ،تسا تیمها زئاح نیب نیا رد هچنآ .دنا

هداد تسا اهرارقتسا نیا زا یگنهرف یاه .

هداد بلغا هدافتسا دروم یگنهرف یاه

قلعتم هک رضاح شهوژپ رد هب

،تسا ناسارخ هزوم لافس کناب انتسا اب

شرازگ هب د یسررب

،هدش ماجنا یاه دش تشادرب یفداصت تروصب

ه دنا .

هولاع رب یلدب نیا ناتساب و نایوجشناد یخرب یشکرس ل ناسانش

هداد زا یمظعا شخب ، یحطس یگنهرف یاه

ناکم و اهرارقتسا هقطنم یناتساب یاه

رب دارفا نیا طسوت هکلب هدشن رشتنم اهنت هن هک هدش تشاد

رایتخا رد

نزخم ا ای ناسارخ هزوم یوضر ناسارخ ثاریم لک هراد

زین گن رارق هب .تسا هتفر ات دش نآرب میمصت لیلد نیمه

هداد یخرب و هدومن هدهاشم کیدزن زا ار اهرارقتسا نیا کت کت هنومن و دوب دوجوم اهنآ حطس رب زونه هک ییاه

یا

م تبث اب ار تشادن دوجو ناسارخ هزوم لافس کناب و نزخم رد نآ زا ب هداد تیعقو

ه هلیسو هدودحم رد GPS

کبش ه اه ی 5

× 5 هداد تیعقوم تبث نینچمه و هدش نییعت شیپ زا رتم شور هب اه

یاهانبم هطقن زا کیرتم

اب ات مییامن تشادرب اهرارقتسا حطس رب دوجوم لکش دنیارف ،اهنآ تیعقوم یبایاج

زا کی ره تعسو ات یریگ

هداد شنکارپ بسحرب ار اهرارقتسا یاه

شخب و نییعت یحطس رد نوکسم عماوج تیلاعف هب طوبرم فلتخم یاه

ار اهنآ زین .مییامن ییاسانش یدح ات زا شیب و بلغا هک تسا رکذ لباق ریسافت نیا اب

80 هداد زا دصرد دروم یاه

تشادرب لصاح هعلاطم مانرب رد یفداصت یاه

ه اه اسارخ یگنهرف ثاریم لک هرادا یوس زا ییاسانش و یسررب ی ن

.تسا یوضر لک رد

یسررب ساسارب هدش ماجنا یاه

14 رارقتسا شیپ زا خیرات رد و دهشم ناتسرهش هدودحم رد

هضوح فشک دور دادعت نیا زا .تسا هدش ییاسانش 4

یارب رارقتسا هدش رادیدپ نهآ هرود رد راب نیلوا

دنا هک

ا جراخ نآ اب هطبار رد ثحب شیپ شهوژپ ثحبم ز

رد .تسا ور 10

رقتسا یگنهرف یلاوت ،رگید را یگنسون هرود زا

دراد دوجو نهآ هرود ات زین یخرب رد و غرفم هرود ات نیا زا .

10 س ،رارقتسا و هپت هرق ،دابآرداق رارقتسا ه

(نغربا

ریوصت 2 هرامش ، 1 ، 2 و 3

یگنسون هرود زا یلاوت یاراد)

(

6500 قامخچ گنس هپت هن و نوتیج نیزاغآ زاف بسحرب م.ق

)

ات نایاپ غرفم هرود ا

هنایم و میدق زاف ود اهنت غرفم هرود زا روظنم شهوژپ نیا رد هک تس (

خیرات اب ربارب 2900

-

2100 م.ق هاگزامن یلاوت بسحرب ات و

1700 یخلب گنهرف بسحرب م.ق -

)یورم

یردان و وناغرم رارقتسا ود .تسا (

ریوصت 2 ،

هرامش 4 و

) 5

نیلوا یارب دهاوش ساسارب گنسون زا رذگ هرود رد راب

سم هب ی یگنس

(

5000 - 4800 ای 4500 بسحرب م.ق

ناتسنمکرت تاعلاطم

) رادیدپ ود ات و هدش غرفم هر

و تسا یگنهرف یلاوت یاراد ینایم یردان رارقتسا اهنت

(

ریوصت 2 ،

هرامش

)5

یلاوت یاراد نهآ هرود ات ،اهرارقتسا نیا نیب زا دوجوم یگنهرف داوم و دهاوش ساسارب .تسا

هطوحم

تخرد پوت (

ریوصت 2 هرامش ،

) 6

(ینایاپ زاف رد راب نیلوا یارب گنس و سم )دیدج

هاگزامن ای (III

3500-3000 ای

2900 ؟

هاگزامن یلاوت بسحرب م.ق

) تسا هدش رادیدپ د ات زین تخرد پوت رارقتسا .

.تسا یگنهرف یلاوت یاراد نهآ هرو 4

ونوج و شاگ ،هناخروئلق ،نیود رارقتسا (

ریوصت 2 هرامش ، 7 ، 8 ، 9 و

)10

غرفم هرود رد راب نیلوا یارب زین رادیدپ

هدش قتسا ود نیب نیا رد اهنت هک دنا دنتسه یگنهرف یلاوت یاراد نهآ هرود ات شاگ و نیود رار

.

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 51

لودج 1 - گژیو و تاصخشم ی

اه هعلاطم دروم یاهرارقتسا یعیبط و یگنهرف ی

Table 1- Cultural and natural characteristics of the studied settlements

5 - (لیلحت و ثحب

هعلاطم دروم یاهرارقتسا رد ینایم غرفم ات یگنسون هرود یگنهرف یلاوت یسررب

)

5-1 - یگنسون هرود (

زا لبق 6500 - 5000 م.ق ) : لماک ن هرود یگنهرف یلاوت نیرت ناتسنمکرت رد یگنسو

لامش و یبونج هدولاش رب ناریا قرش

داد ه اه رد عقاو نوتیج کچوک هپت زا هک تسا راوتسا یی 30

یرتمولیک

دابآ قشع برغ لامش هب

تسد تسا هدمآ (

،لهوک 1394 :

).402

یوروش ناسانش ناتساب قباس

هب ار یگنسون هرود

(میدق هرود هس 6200-5800

(ینایم ).م.ق 5800-5400

(دیدج و ).م.ق 5400-5000

رد رییغت ساسارب و ).م.ق

ییزت و لکش درک میسقت یلافس فورظ تان

ه دنا تربیه . (

Hiebert, 2002: fig 2

) رب ،ییاکیرما سانش ناتساب

یامزآ یانبم ش

اه نبرک دیدج ی 14

ود نیا یارب ار یدیدج یراذگخیرات ، هزات یراذگمان و هدرک داهنشیپ هر

ار یا

نیب ینامز هرود هک هدرک هئارا یلاوت نیا یارب 6200

ات .م.ق 4500 یم ربرد ار .م.ق غاد هپک :لماش و دریگ

I

( 6200-5500 غاد هپک ).م.ق

(II 5500-5100 غاد هپک و ).م.ق

(III 5100-4500 تسا ).م.ق

(

،یداجسدیس 1395

:

98 و

.)99

اب (لهوک ،رضاح شهوژپ رد هدش هئارا یراگنهاگ یانبم هب هجوت

،لهوک 1394 : 402

یلاوت نتفرگ رظنرد اب)

هسیاقم و یگنهرف ریز یراگنهاگ یللااگاچ و نوتیج هطوحم ود هناراگن هیلا یاه

داهن شیپ یگنسون هرود یارب ار

یم :دنک

)فلا زا لبق 6500 : م.ق لافس نودب یگنسون هلحرم (

وPPNA

)PPNB

رد یبرغ هپت یناتحت تاقبط رد لاامتحا

دورهاش قامخچ گنس هپت

)ب 6500 - 6200 م.ق : نامز هب طوبرم(یقرش قامخچ گنس هپت رد نیزاغآ هلحرم شیپ

زا راون رد رارقتسا

هیاپهوک غاد هپک یلامش یا

)ج 6200 - 5800

،م.ق میدق نوتیج :

یلا ،نوتیج هپت دوخ زا زاف نیا راثآ ه

اه کولوگوت و ،هپت ناپوچ یناتحت ی

صخشم زا .تسا هدش ییاسانش هپت ه

اه زاف نیا ی

، ساک مرف اب یلافس فورظ ه

اه و ینحنم هندب اب لکش یضیب ی

ناجنف نینچمه و اهدبس یرادرب یپک تسد یاه

یم زاس ابیرقت و رعقم فورظ فک .دشاب 12

شوقنم اهلافس %

هوهق گنر هب دوخن هنیمز یور رب زمرق و یا

یام شقن اب ی ه

اه (تسا جاوم طوطخ ی

.کر Masson &

Sarianidi,1972: 33 ؛

Mellart, 1975: 213 ؛

Kohl,1984: 49 ،یداجسدیس ؛

1395 : 98 و 99 ؛ Roustaei, 2016:

24-26 ییاتسور ؛

.)1396

)د 5800 - 5400

،م.ق ینایم نوتیج :

یلا زا هرود نیا راثآ ه

اه یمب ،هپت کولوگوت ،هپت ناپوچ یناقوف ی 1

و 2 و

لاامتحا 3 کیجسب ،دیدج یاسن یلا و ،هپت

ه اه و ،هپت یلقوجنوم یناتحت ی رد .تسا هدش ییاسانش هپت یلیگاچ

افس شوقن رارمتسا هرود نیا ل

اه یم هدید حوضو هب هولاع هک دوش

نآ رب

، ب تسا رترابرپ و عونتم شوقن ه

یروط

ثلثم هک وقن هنومن و اه

هطقن ش یم رتشیب راد کلیس اب هسیاقم لباق هرود نیا .دوش

هدوبI اهنت هک 3 افس % ل اه ی

شوقنم هرود نیا تسا

یار . ج دعت و تسا یدومع یزاوم هدرشف رایسب طوطخ ،شوقن نیرت هبور زین فورظ مرف دا

(تسا شیازفا

Masson & Sarianidi,1972: 33 .کر Mellart, 1975: 213 ؛

Kohl,1984: 49 ؛ ،یداجسدیس ؛

1395 :

98 و 99 Roustaei, 2016: 24-26 ؛ ییاتسور ؛

.)1396

)ه 5400 - 5000

،م.ق دیدج نوتیج :

هرود نیا راثآ یمب زا

4 و 5 یلا ، ه اه یلقوجنوم لاامتحا و یلیگاچ یناقوف ی

شقن یوگلا .تسا هدش ییاسانش یام

ه اه لافس فورظ ی یم شوقنم زین فورظ نورد و دیدجت هرود نیا ی

دش ه دنا .

ازگیز گ یاه قاو حرط و یقفا جاوم طوطخ و یلومعم شقن نیرت مهم زا ناتخرد هنایارگع

یام ه اه هرود نیا ی

تسا (

.کر Masson & Sarianidi,1972: 47 ؛

Kohl,1984: 7-65 ؛

Deshayes, 1967 ؛

Crawford, 1963 ؛

،یداجسدیس 1395

: 98 و 99 ؛ Sarianidi, 1972: 296 ؛

Roustaei, 2016: 24-26 ییاتسور ؛

لهوک.)1396

نینچمه

یامزآ جیاتن ش

اه نبرک ی 14 هریبلاک و اهاطخ دصرد اب زین ار خیرات ًاتیاهن و یسررب ،ناشندشن

یاه ار قوف هئارا

(تسا هدرک

،لهوک 1394 :

).402

اهرارقتسا یحطس داوم یسانش هنوگ و یدنب هقبط ،هعلاطم ساسارب هعلاطم دروم ی

هس هک دش صخشم ،

سون هرود هب قلعتم یحطس داوم یاراد نغربا هطوحم و هپت هرق ،دابآرداق رارقتسا دنتسه یگن

لماش داوم نیا هک

یگنس فورظ ،ردام گنس ریوصت(

3 ) افس و ل اه ی ینف و یرهاظ یگژیو اب نینچمه .تسا یگنسون هرود هب قلعتم

یانبم رب یقیبطت هعلاطم

ریوصت(رضاح شهوژپ رد 4

لودج و 2

) گژیو ی اه افس ینف و یرهاظ ی ل

اه یگنسون ی

هضوح فشک دور تلاف ،دورهاش و ناغماد هژیوب ناریا قرش لامش هقطنم یگنسون یاهرارقتسا اب تهابش یاراد

رم

،کرتا هرد ،ناگرگ تشد ،ناریا یزک گرد تشد

.تسا ناتسنمکرت بونج نینچمه و ز د

دا ه اه طس ی یح

هب قلعتم یگنسون (هعلاطم دروم یاهرارقتسا

ریوصت 4 ) افس لماش ل

اه زمرق و یدوخن گنر هب یی (

ریوصت 4 ) و هداس

یسدنه یاه حرط اب شوقنم )جاوم و یزاوم طوطخ(

( ریوصت 4 : هرامش 4 و 5 و 6 ) و زاس تسد یتخاس کینکت اب

.تسا یگنسون گنهرف فرعم هک تسا هاک توماش لافس نیارب هولاع

هعلاطم دروم یاهرارقتسا یحطس یاه هرود

یگنسون و شقن ،مرف رظن زا

،تخاس کینکت نوگمه

هباشت یاراد و افس اب

ل اه گنهرف ی گنهرف ،قامخچ

نوتیج

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 53

نج رد ناتسمکرت بو افس و

ل اه راگنهاگ رد هک تسا ناریا یزکرم تلاف یگنسون ی ی

اه ی ناتساب یتخانش موسوم

میدق و قیتع تلاف لافس هب ،یدازریمهش(

1390 تسا ) ریوصت(

4 لودج و 2

) .

ریوصت 3 - یحطس یگنس ءایشا هنومن

Figure 3- Photo of selected stone artifact

ریوصت 4 - لافس هنومن حرط و سکع یگنسون هرود یاه

Figure 4 - Photo and drawing of selected potteries of Neolithic

لودج 2 - لافس یگژیو و یرهاظ تاصخشم یگنسون هرود یاه

Table 2 - General and characteristics of Neolithic pottery

تاضحلام هنومن هباشم یاه ف و یزکرم تلا ناریا قرش لامش هنومن هباشم یاه یزکرم یایسآ یبسن یراگنهاگ تخپ هزیمآ تخاس کینکت ششوپیلخاد ششوپینوریب هریمخ گنر نیئزت لحم شقن تفارظ هعطق عون رارقتسا مان فیدر

یدازریمهش ،

1390 : 44 و 45

یگنسون

؟میدق یفاکان هایگ ی

تسد

زاس _ یلگ

قیقر یدوخن هبل ینوریب

،یقفا راون

هایس نشخ هبل دابآرداق 1

لافس کوپ

،یدازریمهش 1390 : 44 و 45

Mason &

Sarianidi:

1972, 34

؛

یگنسون

؟میدق یفاکان هایگ تسد

زاس _ یلگ

ظیلغ تسکاخ

یر _ سوتم

ط هبل دابآرداق 2

،یدازریمهش 1390 : 44 و 45

یگنسون

؟میدق یفاکان هایگ تسد

زاس _ _ یدوخن هبل

ینوریب

،یقفا راون

هایس نشخ هبل دابآرداق 3

هش ،یدازریم

1390 : 70-79

Mason &

Sarianidi:

1972, 34

؛

یگنسون

؟هنایم یفاک و هایگ هدرخ لافس

تسد

زاس _ یدوخن هندب

ینوریب

طوطخ ،عطاقتم یا هوهق

سوتم

ط هندب دابآرداق 4

،یدازریمهش 1390 : 70-79

Mason &

Sarianidi:

1972, 34

؛

یگنسون

؟هنایم یفاک و هایگ هدرخ لافس

تسد

زاس _ لغیص یدوخن هندب

ینوریب

طوطخ یراون هوهق ،یقفا

یا

سوتم

ط هندب دابآرداق 5

،یدازریمهش 1390 : 70-79 و

،ییلاط ؛رگید 1390 : 381

؛

Mason &

Sarianidi:

1972, 34

؛

یگنسون

؟هنایم یفاکان هایگ تسد

زاس _

تسد وطرم ب

تسکاخ یر

هندب ینوریب

هبل و یلخاد

یاهراون یزاوم راون و رودم هوهق ،یقفا یور یا

هبل

سوتم

ط هبل دابآرداق 6

یگنسون

میدق یفاک هایگ تس د

زاس تسد

وطرم ب

تسد وطرم ب

یدوخن _ سوتم

ط هبل هپت هرق 7

و تربیه ،نوسیاد 1385 :

ریوصت 4 ؛ ،یدازریمهش

1390 : 79 - 70

Kohl,198 4: pl1c- Mellaart,

1975:

223-224 یگنسون

هنایم یفاکان هایگ تس د

زاس _ یلگ

قیقر زمرق _ نشخ هبل هپت هرق 8

مرف یسانش

و کینکت

تخاس

و تربیه ،نوسیاد 1385 :

ریوصت 4 ؛ ،یدازریمهش

1390 ،ییلاط ؛

1390 : 381

؛

Kohl,198 4: pl1c- Mellaart,

1975:

223-224 یگنسون

ینایم یفاکان هایگ تسد

زاس _ یلگ

قیقر زمرق _ _ نشخ هبل نغربا 9

مرف یسانش

و کینکت

تخاس

و تربیه ،نوسیاد 1385 :

ریوصت 4 ؛ ،یدازریمهش

1390 ،ییلاط ؛

1390 : 381

؛

Kohl,198 4: pl1c- Mellaart,

1975:

223-224 یگنسون

ینایم یفاکان هایگ تسد

زاس _ یلگ

قیقر زمرق _ _ نشخ هبل نغربا 10

یگنسون یفاکان هایگ تسد

زاس _ _ زمرق _ _ سوتم

ط هندب نغربا 11

یگنسون یفاکان هایگ تسد

زاس _ یلگ

قیقر زمرق _ _ سوتم

ط هندب نغربا 12

ناتساب تاعلاطم یسانش

، رود ۀ 12

، رامش ۀ 3

، اپ یی ز / 1399 55

5-2 - سم هب یگنسون زا رذگ هرود گنس

ی ونآ(

)IA ( 5000-4500 ای

5200 - 4800 )م.ق : یگنهرف داوم

افس هرود نیا فرعم ل

اه مرق گنر هب یی هوهق ای هایس یشوقن اب ییولآ و ز

م گنر یا ی

.دشاب صخاش ه اه هرود نیا ی

یم ار ونآ تدم هاتوک رارقتسا هرود رد یبوخ هب ناوت یلع .درک یریگیپIA

هابش مغر ت

اه یج لافس ی ت

ونآ و نو

یهایگ توماش زا اهنت نوتیج لافس رد هکنیا نآ و دراد دوجو لافس عون ود نیا نیب ساسا توافت کی IA سا ت ونآ لافس رد اما هدش هداف تسا هدش هدافتسا زین هسام زا یهایگ توماش رب هولاع IA

(

.کر Masson &

Sarianidi,1972: 47 ؛

Kohl,1984: 7-65

) ب . ه تخپ یاراد هرود نیا لافس یلک روط هداد زرو هریمخ ،یفاک ی

راد ًامومع ،هدش مرف رب هولاع ،مرف و لکش رظن زا و کزان هندب یا

لبق هرود یاه ساک

ه اه زین رعقم فک یاراد ی

یسدنه تانییزت .تسا هتفای شیازفا زا معا

خ گرزب یاه حرط نایم رد عطاقتم طوط ب

ه هدهاشم هدنکارپ روط

یم رود رد هک دوش ه

اه ان هقطنم رد لبق ی گنر .تسا هدوب هتخانش

هوهق ًامومع هرود نیا یلافس شوقن نشور یا

کلیس لافس اب یدایز تهابش هرود نیا لافس .تسا یدوخن و زمرق هنیمز یور رب هایس ،هریت و کلیس هژیوب وI

II

رظن هراب نیا رد هک دراد ی

ه اه یضیقن و دض ی (

.کر Masson & Sarianidi,1972 ،یدازریمهش و

1390 ) ( Dayson

& Thorenton, 2009 Hibert, 2003 ؛

) هرود نیا راثآ .تسا هدش هئارا رد ناسارخ زا ،ناریا رد

رد ه اه ییلااب ی

طوحم زا کرتا ه

اه هطوحم ،مای هپت ی کی و روباشین چولب هپت ،XA6

تسا هدش ییاسانش سخرس رد رارقتسا (

.کر

Masson & Sarianidi,1972: 47 Kohl,1984: 7-65 ؛

Roustaei, 2016: 24-26 ؛ ییاتسور ؛

،

.)1396

ساسارب

اهرارقتسا یحطس داوم هعلاطم هعلاطم دروم ی

هناراگنهاگ و یگنهرف یلاوت رد هدش هتخانش هرود نیا دش صخشم

هس رد یگنسون هرود زا سپ ،ناریا قرش لامش و یزکرم یایسآ رارقتسا

نغربا هطوحم و هپت هرق ،دابآرداق

نآرب هولاع و هتشاد رارمتسا ود

لکش هرود نیا رد راب نیلوا یارب ،وناغرم هپت و دهشم یردان هپت رارقتسا

تفرگ ه دنا (

ریوصت 5 لودج و

)3

،قوف یراگنهاگ رب هولاع . داد یانبم رب هرود نیا یارب

ه اه پیلیف هک یلقوجنوم ی

تسا هدرک هئارا لهوک خیرات ،

5200 - 4800 یم داهنشیپ ار دنک

تیعقاو هب خیرات نیا رضاح لاح رد دیاش هک

کیدزن دشاب رت (

،لهوک 1394 : 302 و

.)402

ریوصت 5 - لافس هنومن سکع و حرط یگنس سم هب یگنسون زا رذگ هرود یاه

Figure 5 - Photo and drawing of selected potteries of transition period from Neolithic to Chalcolithic