Exploratory factor analysis was done to identify the correlation and hidden structure between each of the research variables

(1)

Research Paper

Easurement and evaluation of urban sprawl A Case study The Sari city

Amer Nikpour ^a^, Mansoureh Yarahmadi ^b

a.Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mazandaran University, Babolsar, Iran

b. Department of geography and urban planning,Humanities and Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran

A B S T R A C T A R T I C L E I N F O

The accelerated and uneven physical spatial development of Iranian cities in the last few decades has brought adverse social, economic and physical effects and consequences. The exorbitant costs of city transportation and services, energy waste, waste of material and social capital in the city are considered to be the most important problems of cities in the discussion of unfavorable development of physical space and low density of cities. The purpose of the current research is to investigate the phenomenon of scattered urban sediments and to measure the amount of dispersed sediments in Sari city. In terms of the type of method, it has a quantitative methodology of the factor analysis type. Exploratory factor analysis was done to identify the correlation and hidden structure between each of the research variables. The research showed that 16 effective indicators in urban sprawl in Sari city can be categorized into 6 factors: density, accessibility, net density, irregularity of built areas, activity space and construction parts. Also, the total scattered index in the areas of Sari city showed that 176.60 hectares of the area and 18124 people of the population from the city of Sari are in the scattered area, and also 598.31 hectares of the area and 74540 people from the city of Sari are in the scattered area. There are too many. The two factors of density and accessibility have a high effect on scattered land and also in the areas that have witnessed the highest amount of land scattered from the social and economic point of view, they have drawn a vision of poverty, illegal land use change, lack or shortage of infrastructure services and public services and caused the formation of and the expansion of inefficient urban tissues.

Scattered surface, Density,

Urban Expansion, Factor Analysis, Sari City.

27 March 2022

3 June 2022

29 July 2022 189-204

. Corresponding author (Email: [email protected])

Citation: Nikpour, A., & Yarahmadi, M. (2022).Easurement and evaluation of urban sprawl A Case study The Sari city. Journal of Geographical Urban Planning Research, 10 (2), 189-204.

http://doi.org/10.22059/JURBANGEO.2022.336711.1643

(2)

Journal of Geographical Urban Planning Research, 10 (2), 2022

Extended Abstract

Introduction

The accelerated and uneven physical spatial development of Iranian cities in the last few decades has brought adverse social, economic, and physical effects and consequences. The exorbitant costs of city transportation and services, energy waste, and waste of material and social capital in the city are considered to be the most critical problems of cities in the discussion of unfavorable development of physical space and low density of cities. The city of Sari is one of the cities of Iran whose rapid and accelerated growth and development in recent decades due to population growth, rapid migrations, urban land policies, parts of urban land remaining unused, low density, expansion of peripheral suburbs and centralized urban system have led to the breakdown of the spatial organization and the traditional neighborhood system. In addition, until a few decades ago, it was formed in a limited, organic, and coherent space, but today it has expanded a lot and is caught in a porous, unbalanced, and scattered structure. Based on this, the current research seeks to measure the amount of scattered precipitation at the level of the districts and identify the most important factors that cause it in the whole city so that it can provide a favorable ground for creating a spatial balance and expanding the city in a guided way. The current research aims to measure the amount of scattered water in Sari. This research is descriptive-analytical and practical in terms of purpose and applying the results.

Methodology

This research is descriptive-analytical in terms of its purpose and practical in terms of applying the results. Also, in terms of methodology, it is quantitative and a factor analysis type. In order to analyze the data,

the factor analysis method was exerted. For this purpose, 16 effective indicators in urban sprawl were determined using background, research, and library studies.

In the following, each of these 16 indicators was calculated using the data of the statistical blocks of Sari city as well as the data of the master plan of Sari in 2017 in the GIS software environment. Then, using the extracted data, exploratory factor analysis was performed to identify the correlation and hidden structure between the research variables. Moreover, each of these 16 indicators should be presented in a more limited number of indicators and in the form of a general category. These categories were examined according to each urban area. Finally, by combining these indicators, the amount of scattered sediment was calculated according to the areas.

Results and discussion

Based on the results of the current research by conducting factor analysis, 16 research indicators were placed in the majority of 6 general factors of density, access, gross population density, activity space, construction parts, and irregularity, which explain a total of 89% of the variance of the urban sprawl phenomenon. In other words, each of these factors explains 26, 21, 15, 11, 9, and 7.5 percent of the urban sprawl phenomenon's variance. Among the factors, density and access have a high effect on urban sprawl, which should be considered more in the formation and rooting of this phenomenon. In District 2, the highest amount of dispersal zone can be seen, which covers an area of 535.545 hectares with a population of 28,624 people. Then District 4, which includes the city's central core, with an area of 184.79 hectares and a population of 14,740 people, and also in District 3, an area of 166.227 hectares and a population of 15,257 people, are located in

(3)

a very dispersal zone. In general, 176.60 hectares of the area and 18124 people of the city of Sari are in the very low dispersal zone, and 31.598 hectares of the area and 74540 people of the city of Sari are in the very high According to the final map, out of a total of 20 districts, 15 districts have high and very high dispersal.

Conclusion

According to the results, the urban sprawl of Sari city can be presented based on three different spatial patterns, which include:

1. The pattern of continuous low-density development can be seen in areas 3 and 4 of District 2 on the eastern edge of the Tajan river and in the areas of Imamzadeh Abbas and Zoghalchal. These areas were rural areas that had recently been added to the city limits.

2. The marginal development pattern is seen in District 1 of District 4 in the area of Dokhaniat and adjacent to the famous area of Rahband with a unique and inefficient texture.

3. The pattern of internal development that can be seen in District 4 and the city's central district.

The fields of formation and creation of each of these patterns have been different, so each of them has different characteristics, and different approaches should be taken to organize them.

Funding

There is no funding support.

Authors’ Contribution

Authors contributed equally to the conceptualization and writing of the article. All of the authors approved thecontent of the manuscript and agreed on all aspects of the work declaration of competing interest none.

Conflict of Interest

Authors declared no conflict of interest.

Acknowledgments

We are grateful to all the scientific consultants of this paper.

(4)

هلاقم یشهوژپ

یبایزرا و شجنس نازیم

ییور هدنکارپ یرهش

هعلاطم یدروم

: رهش یراس

روپ کین رماع -1

هورگ و ایفارغج همانرب یزیر ،یرهش ناسنا مولع هدکشناد ی

عامتجا و ی

، رسلباب ،ناردنزام هاگشناد ناریا ،

یدمحارای هروصنم هورگ-

و ایفارغج همانرب یزیر ،یرهش هدکشناد ناسنا مولع ی عامتجا و ی

، هاگشناد دزی ،دزی ناریا ،

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

ناگژاو یدیلک :

ور هدنکارپ یی

، شرتسگ ،مکارت

رهش ی

، لحت ی ل لماع ی

، رهش راس ی .

خیرات تفایرد :

07 / 01 / 1401

خیرات یرگنزاب :

13 / 03 / 1401

خیرات شریذپ :

07 / 05 / 1401

.صص 204 - 189

اضف هعسوت یی

دبلاک ی اهرهش نوزومان و ناباتش ی

ا ی نار خا ههد دنچ رد ی

،ر پ و راثآ ی اهدما ی

عامتجا بولطمان ی

، داصتقا ی دبلاک و ی زه .تسا هدروآ لابند هب ار ی

هن اه ی لمح فازگ لقنو

تامدخ و ناسر ی ژرنا فلاتا ،رهش ی

، امرس نداد رده ی

ه اه ی دام ی عامتجا و ی زا رهش رد

مهم رت ی ن تلاکشم اهرهش اضف بولطمان هعسوت ثحب رد یی

دبلاک ی اهرهش مکارت مک و

هب م باسح ی آی دن سررب رضاح شهوژپ زا فده . ی

دپ ی هد ور هدنکارپ یی

رهش ی شجنس و

می ناز ور هدنکارپ یی راس رهش ی اراد ،شور عون ظاحلزا .تسا ی

شور سانش ی مک ی عون زا

لحت ی ل لماع ی م ی دشاب لحت . ی ل لماع ی فاشتکا ی وص ذپ تر ی هتفر گتسبمه ات ی

راتخاس و

ناهنپ ی ب ی ن ره ی ک غتم زا ی اهر ی اسانش دروم شهوژپ یی

داد ناشن شهوژپ .دوش هتفرگرارق

16 ور هدنکارپ رد رثؤم صخاش یی

رهش ی راس رهش رد ی

هب 6 سرتسد ،مکارت لماع ی

،

ب ،صلاخ مکارت ی

گدعاق ی حاون ی هتخاس اضف ،هدش ی

لاعف ی ت نامتخاس تاعطق و ی

لباق

هتسد دنب ی م ی نچمه .دنشاب ی

ن ور هدنکارپ صخاش یی

حاون رد لک ی

راس رهش ی داد ناشن

60 / 176 و تحاسم زا راتکه 18124

عمج زا رفن ی

ت راس رهش زا ی

ور هدنکارپ هنهپ رد یی

خ یل ی نچمه و مک ی

ن 31 / 598 و تحاسم زا راتکه 74540

عمج زا رفن ی ت راس رهش زا ی

رد

ور هدنکارپ هنهپ یی

خ یل ی ز ی دا .دنراد رارق ود

سرتسد و مکارت لماع ی

لااب رثا یی هدنکارپ رب

ور یی نچمه و هتشاد ی

ن حاون رد ی ب هک ی رتش ی ن م ی ناز ور هدنکارپ یی هدوب دهاش ار رظنزا دنا

عامتجا ی داصتقا و ی

، مشچ زادنا ی غت ،رقف زا یی ر ربراک ی غ ی نوناقر ی ضارا ی

، نادقف یا دوبمک

ز تامدخ ی تخاسر ی مومع تامدخ و ی

سرت ی م جوم و هدومن ب

لکش گ ی ر ی شرتسگ و

تفاب اه ی رهش دمآراکان ی

هدش .دنا

1 . لوئسم هدنسیون Email: [email protected]

:دانتسا نی ک روپ

، رماع و ی دمحارا ی ، هروصنم . ( 1401 .) زرا و شجنس ی

با ی م ی ناز ور هدنکارپ یی رهش ی دروم هعلاطم ی راس رهش : ی هلجم . شهوژپ یاه

یایفارغج همانرب یزیر یرهش 10 ، ( 2 ،) 204 - 189 . http://doi.org/10.22059/JURBANGEO.2022.336711.1643

(5)

همدقم زا شیب ینیشنرهش ینامزره

، وــگلا ی تـسا هدش نیون یعامتجا یگدنز نیداــینب هـب و

هعومجم یا لماوع شزیمآ زا

یعامتجا ،یعیبط طیحم و

هتخاس هدش داـصتقا ،یعاـمتجا ماـظن کی هک هدش لدب یناسنا ی

و لکش ار هدیچیپ یطیحم

تـسا هداد .

رد رتشیب دشر نیا هک دنتسه ییاضف شرتسگ و یسیدرگد و دشر هب ور هتسویپ دوخ تسیز رتـسب رد اهرهـش

هنوگ یاه نایم هعسوت

،ازفا هتسویپ هعسوت رهش هعسوت و

ی تسا هتفای دومن هتسسگ نیورآ(

،ناراکمه و 54:1396

.) هچنآ

و شرتـسگ و وـن ینیشنرهش هعـسوت

ار اهرهـش دراذگ داینب

اهرهش دودـحم و یـئطب هعسوت هک دوب یتعنص بلاقنا ، ی

رهـش ناباتـش و دازآ شرتسگ اب ار یتنس ی

یعامتجا ماظن ینوگرگد و داصتقا-

ی هتسسگ دـشر و دومن هارمه و

هب حلاطصا

ییور هدنکارپ تشاد یپ رد ار

،ناراکمه و ییاوقت(

46:1383 زا .) ییوس ،رگید لکش یریگ شخب یداصتقا تامدخ رد رانک

شخب هارمه تعنص اب

تیباذج یاه یگدنز رد

،رهش ثعاب تیعمج ناکسا یدایز

رد اهرهش دیدرگ و شرتسگ یقفا

هب جیردت ثعاب زا نیب نتفر نیمز یاه یزرواشک و

یاهاضف زاب

نوماریپ اهرهش دش . هتبلا اهرهش رداق اب دندوب هعسوت

،یدومع تیعمج یرتشیب ار ناکسا دنهد لیامت اما نینکاس

هب یگدنز رد یاهدحاو یراوناخ کت ینوکسم

و گرزب رت

،

هعسوت یقفا ار هب بولطم لکش هعسوت

یارب نینکاس لیدبت ( دومن

Nazarnia et al,2016:1239

.) هدنکارپ ییور رهش ی

دنیارف ی تسا هک یط نآ حطس هدرتسگ رد ینوماریپ یضارا و

نیمز یاه ییاتسور و زرواشک ی رواجم شخپ م ی دوش و

شرتسگ دبلاک ی رهش یتعرس شیب زا دشر دوخ هب تیعمج یم

گ دری (

Ewing et al,2014:67

.)

ههد زا 1970 هب یرهش نازیر همانرب و نادنمشیدنا زا یرایسب ،وس نیدب یدلایم ییور هدنکارپ

لیلد هب یرهش

هنیزه هدرک هجوت نآ یعامتجا و یداصتقا یاه ( دنا

Liu,2018:93

.) رب ساسا رظن

،نمسنتا ییور هدنکارپ رهش

ی

، یعون

شرتسگ شخپ هدش رد هعسوت یاه دیدج هب رامش یم دور هعسوت .

یا کفنم زا ریاس قطانم رهش ی و رب ور ی نیمز یاه

لاخ ی (

Bhatta,2010,54

،ودلا هاگدید یانبمرب ،) ییور هدنکارپ

رهش ی

، هب ینعم وگلا ی شرتسگ دبلاک ی مکارت مک

،اهرهش تحت طیارش رازاب و

ًاتدمع نورد زرواشک یضارا ی

فارطا یم دشاب (

Tian et al,2017,428

وساب .) و

،یتروبارکاچ

ییور هدنکارپ ار

هعسوت ینوکسم اب مک مکارت هب

تمس یحاون ییاتسور رد لصاوف رترود زا زکارم رهش ی فیرعت یم دننک

(

Cobbinah,2017:134

.) جیاتن دشر رهش ی ییور هدنکارپ زا یشان نکمم

تسا اراد ی تاریثأت تبثم و دشاب یفنم

؛ اما

تاریثأت یفنم نآ گنررپ رت

،تسا اریز نیا بلغا دشر لرتنک

هدش و گنهامه تسین

؛ نیاربانب تاریثأت یفنم رب نآ تاریثأت

تبثم یشیپ یم .دریگ تاریثأت تبثم دشر رهش ی لماش دیلوت داصتقا ی

،رتشیب تصرف ییاه ارب ی

،لاغتشا و یگدنز تامدخ

رتهب م ی دشاب ؛ اریز دشر رهش ی یم دناوت تامدخ رتشیب ی ار هعسوت هب .دهد لاحره رد رایسب ی زا دراوم

، دشر رهش ی

لرتنک هدش و گنهامه هدوبن

هک هجیتن نآ ییور هدنکارپ یم

دشاب مشچ نینچمه.

دعب دنچ رد دشر نیا زا لصاح یفنم زادنا

لباق و لاغتشا لحم ،نکسم یاهوگلا یگدنکارپ ،نییاپ مکارت اب هارمه تیعمج هدنکارپ شرتسگ لماش هک تسا ییاسانش

هکبش ،دیرخ زکارم کولب طسوت هک یمیظع یطابترا یاه

صخشم گرزب یاه نادقف و یفیعض یسرتسد یاراد ،هدش

خشم فیرعت نیا زا یدراوم و یرهش زکارم نوچمه قنوررپ تیلاعف زکارم زا یص

بق لی م ی ( دنشاب

Ewing et

al,2002:64

.) جوت اب ه هب یورملق هعلاطمدروم یددعتم لماوع

م ی دنناوت ثعاب ، دوجو هب آ هدیدپ ندم ییور هدنکارپ

.دنشاب

1نلیگ ( ناراکمه و 2018

،) ایناپسا یایسنلاو رهش رد یشهوژپ رد یگدنکارپ

یرهش ار ییوگلا هدیچیپ زا لاغشا شخب

لباق یهجوت زا ورملق هدرک یفرعم هک

اب کی هقطنم گرزب یرهش اب مکارت مک لباق نآ رد و هدوب ییاسانش یرایسب

زا

قطانم

ًلاماک ادج زا مه یم دنشاب ، و روپرفنضغ ( ناراکمه

1401 ) دنتشاد نایب ینراقتمان دشر هب هجوت اب هدنیآ ههد هس یط

1 . Gielen

(6)

191

هلجم شهوژپ یاه یایفارغج همانرب یزیر یرهش ۀرود ، 10 ۀرامش ، 2 ، ناتسبات 1401

تخاس رد هک رهش یاهزاسو

ناجریس دنهاوخ ماغدا رهش هدودحم رد ناجریس رهش هموح یاهاتسور تیرثکا ،دراد دوجو

دیدرگ شرتسگ و هولاع ناجریس رهش

لکش رب نازیم هب نزاوتمان

شیب دحزا دوب دهاوخ روصت شلاچ و

یاه رد یدایز

دش دهاوخ داجیا رهش یحطس هعسوت و دار یمئاق

یلع یدمحم ( 1401

،) ن ناش یم دنهد ههد ود یط ییور هدنکارپ هک

شهاک نارهت رد هتشذگ لباق

یهجوت نیرتشیب ،یسرتسد هلصاف و یگدنکارپ نایم میقتسم هطبار لیلد هب اذل .تسا هتشاد

ات هلصاف کیدزن نیرت ناتسرامیب اه

دودح زین 3 رتمولیک شهاک هتفای تسا ناراکمه و یلعلادبع تاعلاطم نینچمه.

( 1398 )

فعض ،داد ناشن جوسای رهش رد رد

طلاتخا ربراک ی اه تمیق ، یضارا

،یرهش دوجو یضارا یلاخ

،رهش و ترجاهم فعض

و

یدمآراکان ماظن

یسرتسد زا مهم نیرت رهش نیا رد ییور هدنکارپ داجیا لماوع یم

دنشاب .

یراس رهش ناریا یاهرهش زا یکی

تسا هک دشر و هعسوت عیرس و باتش نآ هدز یط ههد ریخا یاه هب

تلع دشر

،تیعمج ترجاهم یاه

،عیرس تسایس یاه نیمز

،یرهش یب هدافتسا ندنام شخب ییاه زا یضارا

،یرهش لخاد مکارت

،نییاپ

شرتسگ هموح یاه ینوماریپ و ماظن یرهش

،زکرمتم نامزاس ییاضف و ماظن هلحم یدنب یتنس نآ ار مهرد هتسکش و

یرهش هک ات دنچ ههد شیپ رد ییاضف

،دودحم کیناگرا و مجسنم لکش هتفرگ

،دوب هزورما شرتسگ یدایز هتفای راتفرگ و

یراتخاس

،لخلختم نوزومان

و هدنکارپ هدش تسا رب .

ا ساسا نی رضاح شهوژپ

نازیم شجنس لابند هب ییور هدنکارپ

رد

حطس هیحان اه ییاسانش و مهم

نیرت لماوع دوجو هب رد نآ هدنروآ لک

رهش تسا

، دناوتب ات نیمز یاه داجیا یارب بولطم

رهش شرتسگ و ییاضف لداعت هب

تروص تیاده هدش دروآ مهارف .

یرظن ینابم هقباس هدنکارپ ور یی هب طساوا نرق ب ی متس یمزاب ددرگ . اهرهش ی تلاایا هدحتم رمآ ی اک ههد رخاوا رد 1950

هب تعرس هب

ب تمس ی نور شرتسگ ی دنتفا ز رادقم و ی دا ی ضارا زا ی زرواشک ی لگنج و ی علب ار ی دند و تارثا فنم ی حم ی ط ز ی تس ی لئاسم و

فارت ی ک ی ناوارف ی هب دوجو ( دندروآ

Bhatta,2010:7

.) ای ن حلاطصا تسخن ی ن طسوت راب لرا

پارد و رد لاس 1937 رد

سنارفنک لم

ی همانرب ر ی ناز هب هتفرگ راک

،دش اما زا ههد 1960 هب یدجروط هب

ناونع ی ک وگلا رد نامتفگ رهش ی حرطم

درگ ی د و ات تدم یاه دم ی د هب ناونع دپ ی هد صتخم اهرهش ی رمآ ی اک یی رظن رد هتفرگ یم ( دش

Hutchison,2016:766

).

موهفم یرهش یگدنکارپ هدیچیپ

یا روهظ مکارت مک و روحم وردوخ یرهش شرتسگ اب هک تسا یم

دبای ثحابم هنماد .

رهش هعسوت زا یرهش یگدنکارپ هب طوبرم رد

زا نوریب هدودحم یاه هش هعسوت ،یقطنم روحم وردوخ و نییاپ مکارت اب یر

،

ثأت نومزآ ات ی

و یراجت و ینوکسم یربراک نیب ییادج ر هیزجت

لیلحتو لدم یاه لکش فلتخم تسا نکمم هک رهش

رییغت ،دهد شهاک ار وردوخ هب یگتسباو یم

دنک گدنکارپ . ی رهش ی حلاطصا ی هک تسا هب روط نمض ی دوجو رب تللاد ی

ک

فنم هطبار ی

تملاس اب ی

، گنهرف تلاکشم ی

حم و ی ط ی نکاس .دراد ی

ن اهدحاو ی اسمه ی گ ی امت هدنکارپ ی

ل ب ی رتش ی هب

ازا هب ،دنراد وردوخ هدافتسا ی

گدولآ رفن ره ی

ب ی رتش ی لوت ی د یم دننک فارت تلاکشم زا و ی

ک ی ب ی رتش ی جنر یم ( دنرب مطا ی نان ی

ناطلس و ی

، 1392 : 63 .) یلک موهفم کی رد یم

ناوت هب تبسن دشر هب ور دنور کی یگدنکارپ هک دیسر هجیتن نیا هب

هک یرهش هیشاح لباقریغ

لرتنک بلغا یرهش یگدنکارپ .تسا هب

تروص هلئسم کی یب

تابث لباق هجوت یگدنکارپ .تسا

هب روط یلمع هب ناونع ،هناگادج لامعتسا ،نییاپ مکارت زکرمتمریغ

عض طبترم ریغ دشر ای و ی

فیرعت ف یم

دوش

(

Weilenmanm et al,2017:469

.) هدنکارپ ساسحا یرهش نوماریپ عماوج رد رتشیب ،اهرهش رد ییور یم

دوش نیا رد .

هعسوت ،یرهش نوماریپ عماوج هکت

هکت یگتسویپان هب لیامتم و هدنکارپ ، ( تسا

Qian et al., 2019:4

.)

یگژیو یاه یکیزیف دشر هدنکارپ

ترابع دنا نودب دشر :زا همانرب

یزیر ریاس اب گنهامهان و لرتنک نودب ، تمسق

یاه

(7)

هک ،رهش نیعرد

لاح زا یدربراک بیکرت هتسناوتن یربراک

اه اب .دنک داجیا دوخ نورد رد ار یربراک

اه زین دوخ طیحم ی

یوزنم و یشهج ،هدنکارپ دشر زا و هدوب یراون لکش هب و مک مکارت زا ییامن نآ رهاظم .دنک رارقرب طابترا هتسناوتن رادروخرب یم ( دشاب ،ناراکمه و هلگ یمتسر 20

: 1394 ) هک دراد یگژیو هد رهش یقفا شنکارپ.

ترابع دنا ::زا 1 - شرتسگ

ینوریب دودحمان 2

- هاگتسیز یاه مکارت مک ینوکسم و یراجت 3

- شرتسگ یاه هتسج هتخیرگو کفنم و

4 درخ ندش

نایم رد نیمز یربراک تردق هلحم

یاه کچوک 5 - طلست لمح لقنو یرهش یصوصخ هیلقن لیاسو رب 6

- مدع

همانرب یزیر نیمز رب تراظن اب زکرمتم 7

- یراجت هعسوت هب

تروص ینلاوط و یطخ 8

- جره جرمو یاه رد یلام میظع نایم

هلحم اه 9 - عاونا کیکفت یربراک

اه فلتخم ی 10

- یارب یلام یریگیپ و فذح دنیارف رب اکتا هناخ

یزاس مک دمآرد دحوم(

،ناراکمه و 57

: 1393 .)

سب براجت و دهاوش ی

را ی ناشن یم دهد ا هک ی ن دشر و دنور یلوصاریغ

م زا اب اهرهش ی

نا ندرب نیمز یاه عارز ی

، دوبان ی

اضف ی شرتسگ و زبس هیشاح

ینیشن غت و یی ر وه ی ت اتسور یی

، غت تابجوم یی

ر و ینوگرگد یاه لباق یهجوت ربراک رد ی ضارا ی

تح و هموح ی

ربراک ی ضارا ی دوخ ذوفن هزوح یم

دنوش ما(

ین ی ناراکمه و

، 35:1396 .) هب یترابع رگید

، اهرهش ارف رد ی دن

هدنکارپ ور یی

، علب رب هولاع ی

ند ضارا ی زرواشک ی

، بجوم ماغدا و قاحلا و غت یی ر اهدرکراک و اهراتخاس ی

اضف یی و

درکلمع ی اهاتسور ی نوماریپ دوخ یم دنوش . یتروصرد هک ا ی ن ارف ی دن مکاح تحت ی

ت دم ی ر ی ت ی هچراپک اورمکح و یی

مزرس بولطم ین

ی زا قم ی سا لم ی لحم ات ی رارق گن ی

،در ا ی ن هفلؤم اه شقن مه ازفا ا ی ءاف یم دنیامن رحت بجوم و ی

ک هدنکارپ

ور یی غت و یی ر راتخاس ی درکراک و ی رمتسم اهاتسور و اهرهش ی

پ ی نومار نآ یم دندرگ م . ی ناز ا تعرس و ی

ن ارف ی

،دن هب

ارش ی ط حم ی ط ی

، هب هژیو ارش ی ط دم ی ر یت ی و یدورو یاه عامتجا ی داصتقا و ی گتسب نآ ی ( دراد یدورنامک ک

و یروج

،ناراکمه 104:1398 ).

شور شهوژپ

شهوژپ نیا ظاحلزا

یفیصوت ،فده -

یلیلحت و ظاحلزا یدربراک ،جیاتن تسبراک یم

دشاب نینچمه . ظاحلزا

شور یسانش

،

یمک و عون زا یلماع لیلحت یم

دشاب . هب روظنم هیزجت لیلحتو تاعلاطا زا

شور لیلحت یلماع هدافتسا هدش .تسا نیدب

روظنم رد ادتبا 16 صخاش رثؤم رد هدنکارپ ییور تاعلاطم و شهوژپ و هنیشیپ هدافتسا اب یرهش هناخباتک

یا .دش نییعت رد

نیا زا کیره همادا 16

زا هدافتسا اب صخاش هداد

یاه کولب یاه نینچمه و یراس رهش یرامآ هداد

یاه یراس عماج حرط

لاس رد 1395 طیحم رد مرن

رازفا زا هدافتسا اب سپس .دیدرگ هبساحمGIS

هداد یاه جارختسا دش ه یفاشتکا یلماع لیلحت ،

اهنپ راتخاس و یگتسبمه ات هتفریذپ تروص ن

ییاسانش دروم شهوژپ یاهریغتم زا کیره نیب ی هتفرگرارق

نیا زا کیره و

16 دادعت رد صخاش یرتدودحم

صخاش و رد ق کی بلا هتسد یدنب نیا .دنوش هئارا یلک هتسد

یدنب اه زا کیره بسح رب

یرهش یحاون یسرربدروم

.تفرگ رارق تیاهنرد

نیا قیفلت اب صخاش

اه هبساحم یحاون بسح رب لک ییور هدنکارپ نازیم

لکش .دیدرگ 1

ناشن ار شهوژپ یلک دنیارف یم

دهد .

(8)

193

لکش 1 . شهوژپ ماجنا لحارم

یرظن ینابم یسررب اب

، تاعلاطم نینچمه و شهوژپ هنیشیپ ماجنا

هدش رد یراس رهش مهم

نیرت رد رثوم لماوع شجنس

هدنکارپ ییاسانش یراس رهش ییور و

جیاتن رد لودج 1 هئارا هدش تسا .

لودج 1 . صخاش یاه شهوژپ رد یسرربدروم

صخاش ریثأت

فیراعت عبنم

مکارت صلاخ )یفنم(

یربراک تحت تحاسم هب تیعمج تبسن نوکسم

ی ( رد رفن

)راتکه ( تسدربز

1397 یناوریش ،) ( مدقم 1397

،)

Frenkel & Ashkenazi، 2008، Ewing et al. 2006، Ewing et al. 2002, Hamidi &

Ewing، 2014

مکارت صلاخان )یفنم(

لک تحاسم هب تیعمج تبسن هیحان

یاهاضف و یربراک لماش

)راتکه رد رفن( یرهش زاب ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ( تسدربز ،) 1388

،)

( تسدربز 1390 یناوریش ،) ( مدقم 1397 )

Frenkel & Ashkenazi، 2008 ،Ewing et al. 2006، Ewing et al. 2002 ،Hamidi &

Ewing، 2014

هب دوجوم مکارت تبسن مکارتم یرهش هیحان نیرت )یفنم(

مکارتم هب دوجوم مکارت تبسن هیحان نیرت

لس ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1388 ،) ( تسدربز 1390 ،)

Ewing et al. 2002

دصرد نکاس دارفا رد

مکارت رتمک زا 40 رفن رد

.راتکه )تبثم(

هک یتیعمج دصرد رد

مکارت رتمک یتیعمج زا

40 رفن رد راتکه

یم یگدنز ( دننک کولب یارب ار یدارفا دادعت دش هبساحم اه

ناشن م ی دهد رتمک )کولب تحاسم رد کولب تیعمج( مکارت هک

زا 40 یم یگدنز )دننک ( تسدربز

1397

،)

Ewing et al. 2006

دصرد نکاس دارفا رد

مکارت رتشیب زا 100 رفن

رد .راتکه )تبثم(

رد هک یتیعمج دصرد مکارت

شیب یتیعمج زا

100 رفن رد راتکه

یم یگدنز ( دننک کولب یارب ار یدارفا دادعت دش هبساحم اه

ناشن م ی دهد )کولب تحاسم رد کولب تیعمج( مکارت هک

زا رتشیب 100 یم یگدنز )دننک تسدربز

( 1397

،)

Ewing et al. 2006

ینوکسم دحاو دادعت تبسن لک حطس هب )تبثم(

حطس هب ینوکسم دحاو دادعت تبسن ( لک

)راتکه رد دادعت ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ،) Ewing et al.

2002

هزادنا نیگنایم کولب

اه رد

حطس دحاو )تبثم(

هزادنا نیگنایم کولب

اه حطس دحاو رد لس

ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1388 ،) ( تسدربز 1390 ،)

یناوریش ( مدقم 1397

،)

Frenkel & Ashkenazi، 2008 ،Hamidi &

Ewing، 2014

دصرد کولب یاه کچوک

کچوک(

زا رت 3000 )یفنم( )

دصرد کولب کچوک تحاسم اب اه زا رت

3000 هب عبرمرتم لک

کولب هقطنم یاه ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ( تسدربز ،) 1388 ،)

( تسدربز 1390 یناوریش ،) ( مدقم 1397

،)

Ewing et al. 2002 ،Hamidi & Ewing، 2014

(9)

دصرد تیعمج رد هلصاف

رتمک زا 1 رتمولیک زا

CBD )یفنم(

دصرد هک یتیعمج رد هلصاف رتمک زا 1 رتمولیک هیحان زا

هیحان ای یراجت یزکرم نآ رد یراجت یربراک نیرتشیب هک یا

تفای م ی دوش یم هیحان نیا هک دنراد رارق زکرم رب قبطنم دناوت

.دشابن مه رهش ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1388 ،)

( تسدربز 1390

،)

Ewing et al. 2006 ،Ewing et al. 2002 ، Hamidi & Ewing، 2014

شیب زا 3 رتمولیک زا

CBD )تبثم(

دصرد هک یتیعمج رد هلصاف رتمک زا 3 رتمولیک هیحان زا

ای یراجت یزکرم حان

ی ها ی نآ رد یراجت یربراک نیرتشیب هک

تفای م ی دوش یم هیحان نیا هک دنراد رارق زکرم رب قبطنم دناوت

.دشابن مه رهش ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ( تسدربز ،) 1388 ،)

( تسدربز 1390

،)

Ewing et al. 2006 ،Ewing et al. 2002 ، Hamidi & Ewing، 2014

500 یرتم یربراک

یشزومآ )یفنم(

هلصاف رد هک یتیعمج دصرد 500

رارق یشزومآ زکارم زا یرتم

.دنراد ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ( تسدربز ،) 1388 ،)

( تسدربز 1390 یناوریش ،) ( مدقم 1397 )

Torrens2008 ،Ewing et al. 2002

دصرد تیعمج هلصافاب

200 یرتم دیرخ زکارم

یلحم )یفنم(

هلصاف رد هک یتیعمج دصرد 200

یلحم دیرخ زکارم زا یرتم

دنراد رارق ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ( تسدربز ،) 1388 ،)

( تسدربز 1390 یناوریش ،) مدقم ( 1397

،)

Torrens2008Ewing et al. 2002

صخاش لکش Shape Index )تبثم(

ناشن ار تاعطق لاکشا یگدرشف صخاش نیا م

ی دهد هطبار و

هب نآ :تسا ریز تروص 𝑆𝐻_𝑖= 𝐿_𝑖

2√𝜋𝐴_𝑖

هطبار نیا رد هعطق طیحمL

،i هعطق تحاسمA یمi

دشاب ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ) ، ( تسدربز 1390 )

Frenkel & Ashkenazi، 2008 ، Torrens2008

یگتسسگ صخاش Fractal Index )تبثم(

ناشن ار تاعطق لاکشا یگدیچیپ صخاش نیا م

ی دهد هطبار و

هب نآ :تسا ریز تروص 𝐹_𝑖=2𝑙𝑜𝑔𝐿_𝑖

𝑙𝑜𝑔𝐴_𝑖

هطبار نیا رد هعطق طیحمL

،i هعطق تحاسمA یمi

دشاب ( تسدربز

1397 ،) لس ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1390 ،)

Frenkel & Ashkenazi، 2008

عونت صخاش Diversity Index )یفنم(

یربراک عونت صخاش نیا هعلاطمدروم هدودحم رد فلتخم یاه

یم ناشن ار یم هبساحم ریز هطبار قبط و دهد :دوش

𝐷𝐼 = − ∑ 𝑃𝑖𝑙𝑛𝑃𝑖 𝑚

𝑗=1

هطبار نیا رد ناشنm

یربراک هدنهد یاه

( فلتخم ،یراجت

یم هیحان ای هقطنم کی رد )... و ینوکسم .دشاب

ناشنi هدنهد

تسا هیحان ای هقطنم یربراک تحاسم تبسنP m عون

هب یربراک لک هقطنم رد اه i

یم دشاب لس

ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1390 )

یتسدکی صخاش Evenness Index )یفنم(

هب صخاش نیا تیلاعف یتخاونکی شجنس روظنم

اه هدافتسادروم

یم رارق نیب یرادقم هک دریگ 0

و 1 دراد ریز هطبار قبط و

یم هبساحم دوش 𝐷𝐼 =1 − ∑^𝑚_𝑖=1𝑃_𝑖²

1 −1 𝑚

هطبار نیا رد ناشنm

یربراک هدنهد یاه

( فلتخم ،یراجت

یم هیحان ای هقطنم کی رد )... و ینوکسم .دشاب

ناشنi هدنهد

،تسا هیحان ای هقطنم یربراک تحاسم تبسنP m عون

هب یربراک لک هقطنم رد اه i

یم .دشاب لس

ی نام ی ( 1396 ،) ( تسدربز 1390 )

هدودحم هعلاطمدروم

یراس گرزب نیرت .تسا ناردنزام ناتسا رهش تحاسم

نیا رهش لاس رد 1335 دودح 260 ه ک هدوب رات اما ، رد لاس

1394 تعسو هب نآ 3517 راتکه ر هدیس ( تسا عماج حرط 1394

) هزاب کی رد ینعی ، 59

تحاسم هلاس نآ

13 هدش ربارب

.تسا رهش نیا یمامت رد

هرود یاه یرامشرس تیعمجرپ

نیرت اتسا رهش ن ناردنزام هدوب

لاس رد .تسا 1335

رهش نیا

26278 لاس رد مقر نیا هک تشاد تیعمج رفن 1395

هب 325787 هدیسر رفن

( تسا

،)ناریا رامآ زکرم هب

ترابع رگید

(10)

195

تیعمج رد رهش نیا هزاب کی

60 هلاس دودح 12 تسا هدش ربارب .

لکش 2 . روشک و ناتسا رد یراس رهش ییایفارغج تیعقوم

هتفای و ثحب اه

هب روظنم ندوب بسانم یسررب هداد

اه صخاش زا هنومن مجح تیافک تلتراب تیورک نینچمه و KMO

هدافتسا هدش

.تسا صخاش ردKMO

هنماد اترفص کی رارق .دراد ریداقم رتلااب یارب نیا ( هرامآ کیدزن هب 1 ناشن م ی دهد هک ) لیلحت

یلماع اب هدافتسا زا نیا هداد اه لباق ماجنا نینچمه .تسا نومزآ

ت یرگید دییأ هک

م ی اب ی تس بق ـ ل زا جا ـ یار سد ـ روت

لیلحت یلماع هب راک هتفرگ دوش ، نومزآ تیورک تراب ا تل تس . تروص رد ینعم

راد

،نومزآ نیا ندوب ضرف

هتسبمه ان ندوب

غتم ی اهر در یم دوش

؛ هجیتنرد غتم ی هر ا اب ی دک ی رگ سبمه ت گ ی اد هتش و هداد اه .دوب دنهاوخ بسانم یلماع لیلحت ماجنا یارب

لودج قباطم جیاتن 2

یم .دشاب

لودج 2 . نومزآ تلتراب تیورک وKMO

Sig df

Approx. Chi- Square KMO Measure of

Sampling Adequacy

000 / 0 120

084 / 203 545

/ 0

صخاش نازیم قوف لودج ساسا رب شهوژپ نیا ردKMO

545 / 0 م ی دشاب زا ناشن هک لباق

لوبق یلماع لیلحت ندوب

.تسا رضاح قیقحت یارب لودج .دندش جارختسا یلماع لیلحت شور زا هدافتسا اب نومزآ رد ناهنپ لماوع شخب نیا رد 3

لیلحت زا لصاح جیاتن

ناشن ار یلماع م

ی دهد . نامه روط هک لباق هدهاشم یم دشاب ، 5 زا رتشیب هژیو ریداقم اب یلصا لماع 1

جارختسا هدش دنا .

ناشن شهوژپ نیا زا لصاح جیاتن یم

دهد نیا لماع اه عومجمرد 797

/ 88 نییبت ار لک سنایراو زا دصرد یم

دننک نیا هک

اب هسیاقم رد نازیم نازیم زا هباشم تاقیقحت

لباق لوبق .تسا رادروخرب ی