Historical developments of social policy in the municipality

(1)

E- ISSN: 2008-8973

Journal of Social Problems of Iran

Home page: http: //Ijsp.ut.ac.ir Faculty of Social Sciences

25

Historical developments of social policy in the municipality

Yaser Bagheri¹

1. Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received:

7 February , 2023

Received in revised form:16 March 2023

Accepted: 4 April 2023 Published online: 10 June 2023

Keywords:

Social Policy, Social Welfare, Municipality, Citizenship Rights

The history of social policy in Iran is primarily focused on events related to laws and the establishment of social insurance organizations. Paying attention to the municipality as an active institution in the history of social policy can provide a more multi-faceted and long- standing narrative of social policy in Iran.

The purpose of this study is to highlight this issue, and identify changes in the direction of municipal social policy with an emphasis on Tehran Municipality. The conceptual approach of this research is based on Marshall's citizenship rights model. The research method is historical analysis based on historical documents available in this field included official documents containing information about the municipality (from 1908 to the end of the 2010s).

The research findings indicate that the period under study can be divided into five different periods, in which social policy has been distinct in these periods: First period: Mashruteh heritage (from the first national parliament to the end of the sixth parliament); Second period:

Continuation of welfare services while initial hopes are fading (from the beginning of the seventh parliament to the end of the 1950s); Third period: Urban services dominance and social services retreat (1960s until the Islamic Revolution in 1979); Fourth period: leaving the field of social policy (from the beginning of the Islamic Republic system to early 1990s); and Fifth period: Return to the field of social policy (from mid-1990s to end of 2010s).

The research results interact with other theoretical approaches testify that immediately after stabilizing political rights in Iran, social rights have been crystallized but with weakening political rights, social services have not decreased but have been at the service of state- building.

Cite this article: Bagheri, Y.(2023). Historical developments of social policy in th municipality; Journal of Social Problems of Iran, 13 (2),25-43. https://doi.org/10.22059/ijsp.2023.92825

. DOI: https://doi.org/10.22059/ijsp.2023.92825

(2)

یعامتجا مولع هدکشناد

ناریا یعامتجا لئاسم یسررب

Home page: http: //Ijsp.ut.ac.ir :یکینورتکلا اپاش

3798 - 8003

62

یخیرات تلاوحت تسایس

هیدلب رد یعامتجا یراذگ

1

یرقاب رسای

1

1 . هاگشناد یعامتجا مولع هدکشناد رایداتسا نارهت

:همانایار ،ناریا .نارهت ، [email protected]

هلاقم تاعلاطا

هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم

:تفایرد خیرات 13

/ 11 / 1001

:یرگنزاب خیرات 82

/ 18 / 1001

:شریذپ خیرات 12

/ 01 / 1008

:راشتنا خیرات 80

/ 08 / 1008

هژاودیلک :اه

تسایس هافر ،یعامتجا یراذگ قح ،یرادرهش ،هیدلب ،یعامتجا

یعامتجا . تسایس خیرات

هب ،ناریا رد یعامتجا یراذگ کی تروص

هاگنزب رب یکتم هبناج نامزاس سیسات و نیناوق اب طبترم یاه

همیب یاه رگ

ب هیدلب هب هجوت ؛تسا یعامتجا تسایس خیرات رد لاعف داهن کی ناونع ه

یم ،یعامتجا یراذگ هقباساب و هبناجدنچ تیاور دناوت

زا یرت

تسایس هتسجرب ،رضاح شهوژپ فده .دنزب مقر ار ناریا رد یعامتجا یراذگ تهج رد تارییغت ییاسانش و عوضوم نیا ندرک

یریگ

تسایس نارهت یرادرهش رب دیکات اب یرادرهش یعامتجا یراذگ قوقح لدم رب یکتم زین رضاح شهوژپ یموهفم درکیور .تسا

.تسا لاشرام یدنورهش یاراد یمسر دانسا لماش شهوژپ یرامآ هعماج و هزوح نیا رد دوجوم یخیرات دانسا رب یکتم یخیرات لیلحت ،شهوژپ شور

لاس زا هدودحم رد( یرادرهش هرابرد تاعلاطا 1839

ههد نایاپ ات 1870

.تسا هدوب )

هتفای تسایس هک تسا فلتخم هرود جنپ هب یسررب دروم هزاب کیکفت زا یکاح شهوژپ یاه هرود نیا رد یعامتجا یراذگ

اه

تامدخ موادت :مود هرود ؛)یلم سلجم مشش هرود نایاپ ات هطورشم لوا سلجم زا( هطورشم ثاریم :تسخن هرود :تسا هدوب زیامتم مک نیع رد یهافر نیزاغآ یاهدیما ندش گنر

ههد نایاپ ات متفه سلجم زاغآ زا(

1880 و یرهش تامدخ هبلغ :موس هرود ؛)

سپ ههد( یعامتجا تامدخ یور 1800

تسایس نادیم زا جورخ :مراهچ هرود ؛)یملاسا بلاقنا عوقو ات ماظن زاغآ زا( یعامتجا یراذگ

ههد لیاوا ات یملاسا یروهمج 1890

تسایس نادیم هب تشگزاب :مجنپ هرود و ؛) راذگ

ههد هنایم زا( یعامتجا ی 1890

ههد نایاپ ات

1870 .) قوقح ،ناریا رد یسایس قوقح تیبثت زا سپ هلصافلاب هک تسا نیا رب هاوگ یرظن یاهدرکیور ریاس اب لماعت رد شهوژپ جیاتن

تلود تمدخ رد هکلب ،هتفاین شهاک یعامتجا تامدخ ،یسایس قوقح فیعضت اب اما تسا هتفای رولبت یعامتجا زاس

.تسا هتفرگ رارق ی

دانتسا : : رسای ،یرقاب ( . 1001 .) تسایس یخیرات تلاوحت ؛هیدلب یعامتجا یراذگ

،ناریا یعامتجا لئاسم یسررب 18

( 1 ،) 82 - 08 .

25 8 https://doi.org/10.22059/ijsp.2023.92

.نارهت هاگشناد تاراشتنا ةسسؤم :رشان .ناگدنسیون©

DOI :https://doi.org/10.22059/ijsp.2023.92825

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ

هتفای زا هدمآرب ،رضاح هلاقم یاوتحم زا یدایز شخب1

ناونع اب هدنراگن یشهوژپ حرط یاه

« عامتجا هافر ی

؛ دلب زا ی ه رادرهش ات ی رات هعلاطم ی خ ی س ی تسا راذگ ی عامتجا ی رد

رادرهش ی نونکات زاغآ زا نارهت »

.تسا نارهت یرادرهش ییامرفراک هب

(3)

تسایس یخیرات تلاوحت هیدلب رد یعامتجا یراذگ

89

1 . همدقم

نامزاس تسایس هزوح رد یددعتم نردم یاه لاعف ناریا یعامتجا یراذگ

ای یرادرهش اما دنا هنیمز نیا رد قباس هیدلب نامزاس نامه

هب ؛دراد یناشخرد خیرات یوحن

نامزاس یواکاو رد هدنراگن هک هیدلب هک هدوب وربور هسوسو نیا اب هراومه ،ریخا نرق ود دودح یهافر یاه

تسد ،اعدا نیا یواکاو و حرط زا غراف .دنادب ناریا نردم یهافر نامزاس نیتسخن ار یم مک

هب ناوت هطساو یخیرات دانسا هب عاجرا

هب و هیدلب /یرادرهش ،ددعتم نونکات شیادیپ زاغآ زا ،نرق کی زا شیب یتمدق اب هک تسناد یهافر ینامزاس ار نارهت یرادرهش هژیو

.تسا هدرک افیا نادنورهش هب طوبرم یعامتجا روما رد ار یمهم شقن

؛تسا ناریا رد هیدلب نوناق نیتسخن ارجام نیا دهاش نیرتمهم لاس رد یلم یاروش سلجم و تسا هطورشم دنزرف هیدلب عقاورد

یگنهرف و ینارمع روما هب طوبرم فیاظو رانک رد ،داهن نیا فیاظو حرش رد .درک بوصم ار هیدلب لیکشت ،شیوخ شیادیپ تسخن :تسا هدش صخشم زین یعامتجا هافر مهم هفیظو هس ،ددعتم

طحق مدع رد تبقارم - ی

هنکمم لئاسو هب رهش هقوذآ

دکت عفر رد تبقارم - ی

سأت و ی س کاسملاراد ی ن رم و هزجعلاراد و ی

هناخض اه و لاثما نآ

ظفح تامادقا رد تنواعم - باود ظفح و هحصلا

سأت و مشح و ی

س هناخاود و اه لاثما نآ

تسایس یاهدرکیور هک تسا هدوب یهافر داهن کی زاغآ زا یرادرهش نیاربانب یراذگ

و دورف و زارف اب خیرات لوط رد نآ رد یعامتجا

نیدب .تسا هتفرگ رارق یسررب و هعلاطم دروم رتمک روکذم تارییغت ،نیا دوجو اب ؛تسا هدوب هارمه یرایسب تارییغت یساسا هلئسم بیترت

هرود رد یهافر تامدخ ییاسانش رضاح شهوژپ تسایس طسب و ضبق و فلتخم یاه

نامزاس رد یعامتجا یراذگ هب و یرادرهش

هژیو

شلاچ اب بلغا اهرهش ریاس یرادرهش لاوا هک تسور نآ زا نارهت یرادرهش رب دیکات .تسا نارهت یرادرهش یلام و ییارجا یاه

هدوب وربور یرایسب هدشن یهافر تامدخ هئارا هب قفوم نارهت یرادرهش هزادنا هب و دنا

فوطعم امومع نلاک حطس دانسا هکنیا مود ؛دنا

اپ هب هب یلم یاروش سلجم رد هنومن یارب و تسا تختی میتسه اهرهش ریاس یرادرهش یهافر تامدخ تایئزج هرابرد ثحب دهاش تردن

یلاحرد هب هک یم رارق یسررب و دقن دروم ،نارهت یرادرهش تیعضو رمتسم روط یرادرهش هکاجنآزا ،موس ؛دریگ

هاگتسد فلاخرب اه یاه

سنا و زکرمتم نامزاس دجاو یتلود ماج

هدوبن یشخب مدع ای لیکشت هب هتسب رهش ره یرادرهش ،دنا

هفلومریاس و هیدلب نمجنا لیکشت یاه

یم هارمه یراوشد اب ار کرتشم تیاور هک تسا هدرک یرپس ار یزیامتم دنیارف ،یگنهرف و یداصتقا ،یسایس .دزاس

ات دانسا هک تسا دیکات هب مزلا زین شهوژپ رد یسررب دروم هزاب رظنم زا هدوب نرق کی زا شیب ینامز هزاب هب فوطعم روکذم یخیر

ینلاوط هب هجوت اب هک تسا هرود ترورض ،روکذم هرود ندوب

یاهدورفوزارف هعلاطم رب هولاع نیاربانب ؛تسا سوسحم یدنب

تسایس هرود هئارا یارب ششوک رضاح شهوژپ رگید فادها زا یکی ،نارهت یرادرهش رد یعامتجا یراذگ یخیرات یدنب

رییغت ساسارب

.تسا هدوب نامزاس نیا رب مکاح فلتخم یاهدرکیور رد تسایس تارییغت مهف هب ناریا رد هافر یخیرات تارییغت رتهب تخانش تهج یهافر نامزاس کی رد یعامتجا یراذگ

دجاو دوخ یدوخ

یخیرات تیاور نادقف هب زیچ ره زا شیب ،رضاح شهوژپ ماجنا ترورض ،لاح نیا اب ؛تسا تیمها تسایس

ناریا رد یعامتجا یراذگ

نامزاس ،ینونک تیعضو رد ؛تسا طوبرم همیب یاه

همیب هزوح اب طبترم یاهدادخر هب دانتسا اب یعامتجا رگ طلسم روشک رد ار یتیاور ،یا

هدرک تسایس خیرات ایوگ هک دنا لاس رد طایتحا قودنص سیسات اب ناریا رد نردم هافر و یعامتجا یراذگ

1807 م زاغآ ی ریاس اب و دوش

یم هعسوت نآ اب طبترم یداهن و ینوناق تاسیسات یلاحرد ؛دبای

تسایس زا یخیرات تیاور هئارا هک هوجو ،یرادرهش رد یعامتجا یراذگ

(4)

83 هرود ،ناریا یعامتجا لئاسم یسررب 18

هرامش ، 8 ناتسمز و زییاپ ، 1001

کی تیاور نیا هب ار یرگید تسد ار نردم یعامتجا تسایس تمدق مه هک دوزفا دهاوخ هبناج

لاس ات مک 1831

و داد دهاوخ هعسوت

دیکات مه همیب هزوح رب هیوسکی

مک ار یا .درک دهاوخ گنر

2 . یرظن هنیشیپ

للاج ( ی 1871 عمج عقاورد روکذم نتم و تسا هتخادرپ یرادرهش اب طبترم یخیرات عیاقو رد یواکاو هب ) تشاددای هعومجم یدنب

یاه

یرادرهش هلجم رد یو تارییغت و یرادرهش تامدخ نیرتمهم زا یخرب هب روکذم رثا رد ؛تساه

؛تسا هدش هراشا داهن نآ اب طبترم

( نافرطیب ،رگید مهم شهوژپ 1872

زیربت و نیوزق ،تشر ،دهشم ،یلزنا ،ناهفصا ،نارهت یاهرهش رد هیدلب نمجنا هب نآ رد هک تسا )

رد تاعلاطم دانتسا هب ار دیدج یرهش تیریدم دشر یخیرات عناوم ات تسا هدیشوک هدنسیون تیاهن رد و ؛تسا هدش هتخادرپ دروم

( یگیب .دهد حیضوت روکذم یاهرهش 1878

( یرطط ؛تسا هتخادرپ هیراجاق هرود رد هیدلب سیسات رب یخیرات یرورم هب زین ) 1833

اب )

( زاف لین ؛تسا هتخادرپ دنس نیا رد جردنم مهم دراوم هب یرادرهش تامادقا شرازگ هرابرد دوجوم دانسا زا یکی هب عاجرا 1833

یهاگن )

هیدلب راتخاس هب شخب و تسا هدنکفا نارهت

( داژنردان ؛تسا هداد رارق هجوت دروم ار نآ فلتخم یاه 1870

درکراک و شیادیپ هب )

یرادرهش ( یمیهاربا و یناسراف یبارت ؛تسا هتخادرپ اه 1878

نرق لوا ههد رد یمومع تشادهب هزوح رد یرادرهش درکراک ) 10

دروم ار

( یگیب و تسا هداد رارق یسررب 1878

ب هب ) .دراد هراشا نآ شیادیپ ودب رد یرادرهش تامادقا زا یخر

شهوژپ دروم رد هتکن نیرتمهم نآ همه رد هک تسا نآ قوف یاه

تسایس عوضوم ،اه یعوضوم ،تلاح نیرتهب رد ،یعامتجا یاه

هیشاح مزاس یاهدرکلمع هرمز رد و تامدخ هئارا یعون حطس رد افرص ،هدش هراشا نآ هب هاگ ره و تسا هدوب یا دروم یرادرهش نا

شهوژپ زا یرایسب هکنآ رگید هتکن .تسا هتفرگ رارق هجوت نیا یخیرات دنور زا یریوصت ،یخیرات دانسا هب عاجرا دوجو اب دوجوم یاه

هدادن هئارا داهن هدرک هتسجرب نآ رد ار عوضوم کی ،نیناوق ای دانسا یدادعت هب عاجارا اب امومع و دنا

.دنا

یم ار شهوژپ ود ناوت

هژیو زکرمت هک تسناد یدراوم هرمز رد تسایس رب یا

:تسا هتشاد یرادرهش یعامتجا یراذگ

1 . زم جات ی نان و ی دماح ( 1870 تسایس هزوح رد یرادرهش فیاظو زا یخرب هب هک ) رب شهوژپ زکرمت نوچ و هتخادرپ یعامتجا یاه

سا هداد هئارا دانسا زا دنمنامزریغ یلیلحت ،تسا هدوب دوجوم نیناوق نآ یخیرات رتسب و ت

.تسا هدادن رارق یسررب دروم ار اه

8 ( نارگید و یدیشر . 1000

هجوتم ،رضاح هلجم رواد قیرط زا هدنراگن و( تسا هتفرگ ماجنا رضاح شهوژپ اب نامزمه ابیرقت هک )

تسایس رد هیدلب شقن یسررب هب ،)تسا هدش نآ ب ،دایز تهباشم دوجو اب و تسا هتخادرپ یعامتجا یراذگ

ر مات ی ن و نادنورهش هافر

هورگ اه ی عامتجا تسایس رد فده ی یهت هژیو هب و یرهش یراذگ

،شهوژپ نیا رد .تسا هتشاد هجوت نانز و یرهش ناتسد

تسایس هورگ اب تبسن رد افرص فلتخم یعامتجا یاه .تسا هتفرگ رارق یسررب دروم تلود و رازاب هنیمز اب تبسن رد ای و فده یاه

شهوژپ نیاربانب تسایس یخیرات دنیارف هب هجوت رظنم زا رضاح

شهوژپ زا نلاک حطس رد یعامتجا یراذگ زیامتم نیشیپ یاه

یم نامز یرتسب رد دانسا شهوژپ نیا رد .دوش تسایس تارییغت رب زکرمت اب و هتفرگ رارق یسررب دروم دنم

یریوصت ،یعامتجا یراذگ

یم هئارا یرادرهش زا ایوپ شهوژپ هکنآ نمض .دوش

و )تسا هدش هراشا نادب شهوژپ شور شخب رد هک( دانسا مجح رظنم زا رضاح

شهوژپ ریاس زا یدح ات زین یسررب دروم هزاب .تسا زیامتم اه

3 . شهوژپ یرظن درکیور

تسایس یم یرما نینچ هک ارچ ؛دراد دنویپ یعامتجا قح موهفم اب شهوژپ نیا رد یعامتجا یراذگ یهافر تامدخ زا ار نآ دناوت

هدنکارپ

کیدزن نآ نردم یانعم هب یعامتجا تسایس هب ار نآ و دنک کفنم تیعر و نایماح هب هناکولم یهافر تامدخ ای و نردماشیپ نارود رد

(5)

87

نایم یسایس هطبار اب قح نیا تبسن زین و تبارق نیا ؛دراد یدنورهش موهفم اب یکیدزن طابترا یعامتجا قح موهفم نیاربانب .دنک یب ،مدرم و تلود .دراد قابطنا لاشرام یدنورهش موهفم لدم اب زیچ ره زا ش

ههد زا موهفم نیا ،لاح نیا اب ؛تسا رادروخرب یهجوت لباق یخیرات تیمها زا یدنورهش موهفم 1730

دروم ،هتشذگ زا شیب دعب هب

،کیرتپزتیف( تسا هتفرگ رارق هجوت 1831

: 180 یوقت نآ یداصتقاریغ داعبا ،دیدج هرود رد هچرگا .) یرباربان لاکشا ریاس و تسا هدش ت

یناهج ثحابم و هتسجرب نآ رد ندش

پچ نایرج ود ره یوسزا ،دیدج هرود رد موهفم نیا .تسا هدش رت تسار و ارگ

لابقتسا دروم ارگ

( کیرتپزتیف هکنانچ عوضوم نیا لیلد ؛تسا هتفرگ رارق 1831

یم حیضوت ) تسد هک تسا نآ ،دهد

یتسار م نیا هب لسوت اب اه موهف

یم تسد هقلاع و دنوش تلود یگریچ زا عنام ات دنشوک یپچ

نینچ نیا دوجو اب .تسا رازاب هبلغ اب هلباقم یارب روکذم میهافم هب اه

( رنرت نایارب نوچمه یخرب ،یلابقا 8001

یم نخس یدنورهش للاحمضا هب ور دنیآرف زا زین ) :دنیوگ

« دیدج میژر هک تسین یدیدرت

یداصتقا - وئن یسایس تسا هداد رییغت ار نآ و هدرب موجه گنجاسپ نردم یدنورهش لدم یاهداینب هب لاربیل

» ،رنرت و ترِکَم(

8019 :

7 هفلوم .) تلود رب یکتم نآ یسایس داینب :تسا حرش نیدب ،هتفرگ رارق مسیلاربیلوئن هلمح دروم هک یدنورهش لدم فلتخم یاه -

تلم

یم رارق تلود رادتقا تحت نادنورهش ؛تسا ریگ

نآ زا ،نانآ یدنورهش قوقح نامزمه و دن تلود هوقلاب هنلاداعان تامادقا ربارب رد اه

یم تظفاحم یم ءاطعا تردق نادنورهش هب تاباختنا قیرطزا تموکح .دنک

یلاحرد دنک نآ نامزمه هک

هتسباو تلود یایازم هب ار اه

یم روما رد عورشم تکراشم رب ینتبم روکذم لدم یداصتقا داینب .دزاس راچان راک نیا ماجنا یارب نردم هعماج و تسا یگدنز یدام تا

هب مدرم یاهزاین ندروآرب یارب ییاهرازبا نیمات هب تکراشم ماظن نیا رد دیاب نادنورهش همه .تسا هوبنا دیلوت یتعنص ماظن هلیسو

یدنورهش زا لدم نیا یگنهرف داینب .دنبای تسد هتسیاش یگدنز هب ات دنوش ماغدا یداصتقا رد یگنهرف ینوگمه ضورفم رب یکتم

،رنرت و ترِکَم( تسا یلم ورملق 8019

: 7 .)

یم رظن هب ،یدنورهش موهفم حیرشت رد عونت دوجو اب هب یعامتجا هافر موهفم و یعامتجا یراذگتسایس هزوح مهف هک دسر

کی هباثم

ساموت ؛تسا هتفای باتزاب لاشرام یدنورهش موهفم رد همه زا شیب یعامتجا قح ناماس یارب لاشرام یرفماه

موهفم هب یشخب

یم میسقت یعامتجا رما و ،یسایس رما ،یندم رما شخب هس هب ار نآ یدنورهش نآ زا کی ره یلجت و دنک

نرق کی هب فوطعم ار اه

یم صاخ ،یلیار( دناد

1870 : 898 هب یلاوت .) هب روکذم قوقح نتخانش تیمسر

رد یندم قوقح :تسا حرش نیدب هصلاخ روط نرق

13 ،

نرق رد یسایس قوقح 17

نرق رد یعامتجا قوقح و 80

یم ار روکذم قوقح زا کی ره . :درک فیرعت ریز تروص هب ناوت

:یندم قوقح یدازآ لماش

و هورگ لیکشت یدازآ ،هنارسدوخ تشادزاب و یریگتسد ،ضیعبت زا یدازآ دننام ؛ینوناق یساسا یاه

.نایب و راشتنا یدازآ ،یهورگ ثحب قوقح :یسایس

ای تلود زا یرگشسرپ ،یسایس بازحا رد تکراشم و نتسویپ ،نداد یار قح هب ار للاقتسا و یدازآ قوقح نیا

یم شرتسگ وگخساپ تلود نتشاد .دهد

:یعامتجا قوقح نیمات و یعامتجا هافر ،یشزومآ عبانم هب یسرتسد قوقح هک دراد راک و رس یرتشیب تادهعت اب قوقح نیا

هب و یعامتجا یم ناشن ار یهافر ماظن کی رد ایازم تفایرد قح هصلاخ روط

کیلب( دهد ،روم

1832 : 27 .)

هرهب موهفم هکنیا لوا :تسوربور شلاچ دنچ اب ،رایسب دیاوف دوجو اب ،شهوژپ نیا رد لاشرام یموهفم لدم زا یریگ قوقح

دنورهش ی شیپ رب یکتم لاشرام عماج و کیتارکومد و ارگرثکت تلود دوجو ضرف

( تسا دازآ و زاب یندم ه فی

رتپزت ی ک ، 1831 ؛)

یلاحرد شیپ هک تسد روکذم ضرف هب هکنیا مود .تسین ناوخمه رضاح شهوژپ یسررب دروم هزاب زا یمظعا شخب اب مک

یگداس

یمن مدع ای ققحت زا ناوت هب قوقح زا یخرب ققحت

وخ لاشرام یدنورهش لدم هکنیا موس .تفگ نخس ناریا رد یندم قوقح هژیو اب د

(6)

مک هلمجزا ؛تسوربور یدایز تاداقتنا یرباربان عاونا هب یهجوت

هب ،یداصتقاریغ یاه ؛ندوب روحمولگنا و روحماپورا ؛تیسنج عوضوم هژیو

یب طیحم یارب ندشن لئاق تیمها و ؛روکذم یلاوت ندوبن میمعت لباق ؛یتعنص قوقح هب یهجوت ،شن :هب کن( ...و تسیز

1870 ؛

کیلب ،روم 1832 یف ؛ ،کیرتپزت 1831

،یلیار ؛ 1870 .)

شلاچ لیلد هب هب هن ار لاشرام یدنورهش قوقح رضاح شهوژپ ،قوف یاه

یرظن تیساسح حطس رد هکلب ،یرظن بوچراچ هباثم

یم هاگن قح موهفم زا هدافتسا زین بیترت نیمه هب .دریگ رارق شواک دروم یصخشم هدودحم رد یخیرات یاهدادیور رورم ات دراد

ب یعامتجا .دوب دهاوخ هارمه رایسب حماست ا

3 . شهوژپ شور هداد لیلحت و یروآدرگ نونف ؛تسا یخیرات لیلحت هب فوطعم و یدانسا لیلحت عون زا ،رضاح شهوژپ شور اب اه

« یاوتحم لیلحت

یفیک » هداد لیلحت ،شهوژپ ییایاپ تیوقت تهج ؛دراد تبارق هداد قیبطت و عطاقت ساسارب اه

زا هدمآ تسد هب یاه عبانم و دانسا

هداد یروآدرگ .تسا هتفرگ تروص فلتخم تشاددای قیرط زا طبترم یخیرات نوتم رد دوجوم یاه

دروم سپس و هتفرگ تروص یرادرب

کی یلاوت یانعم هب عوضوم نیا هتبلا ؛تسا هتفرگ رارق لیلحت و هیزجت هداد لیلحت و یروآدرگ هیوس

لیلحت هکلب ،هدوبن اه هب اه

تروص

تفر گربو نیدب ؛تسا هتفرگ تروص ینیوکت و یتش هداد یروآدرگ زا سپ هک بیترت

نآ لیلحت و ییادتبا یاه هداد اددجم ،اه

یلیمکت یاه

نمض هک تسا هتفر شیپ ییاج ات هلحرم نیا و تسا هتفرگ رارق ددجم لیلحت دروم رگید راب و هدش یروآدرگ نآ هدننکدییات ای فلاخم هداد رثکا ششوپ اور ناکما ،اه

تسایس تیعضو زا یخیرات یتی هرود هنومن یارب .دوش مهارف نارهت یرادرهش رد یعامتجا یراذگ

یدنب

هداد اب ات هدش قیقدت و حلاصا اهراب و اهراب شهوژپ یخیرات قبطنم اه

.ددرگ رت

رادرهش هژیو هب و( یرادرهش هرابرد تاعلاطا یواح یمسر دانسا رضاح شهوژپ ،هعلاطم دروم هعماج هدودحم ؛تسا هدوب )نارهت ی

یدانسا مها ؛تسا هدیماجنا لوط هب هام نیدنچ روکذم دانسا یسررب و لیلحت هک یوحن هب ،دمآ مهارف یدایز رایسب دانسا ور نیمه زا هتفرگ رارق یسررب دروم شهوژپ زا هلحرم نیا رد هک :دنرارق نیدب ،دنا

ملاسا بلاقنا زا لبق ات زاغآ زا یلم سلجم تارکاذم حورشم - حرط یسررب هرابرد تلاداجم( ی

،نارهت یرادرهش اب طبترم حیاول و اه

هیلاگ( تلاداجم نیسحت و اه

حرطم ثحابم بلاغ و ینیینقت و یحلاصا یدراوم ،)اه ؛)هنیمز نیا رد هدش

؛رهش یاروش لیکشت و مجنپ سلجم ات زاغآ زا ،یملاسا یاروش سلجم تارکاذم حورشم - اب طبترم نیناوق مامت - خوسنم دراوم و تاحلاصا مامت اب هارمه ؛نونکات زاغآ زا( نارهت یرادرهش ای یرادرهش

؛)هدش

هرامش مامت - لاس هیدلب هلجم یاه

یاه 1800 ات 1809

؛

لاس رد نارهت یرادرهش تایلمع شرازگ - 1880

؛

لاس رد نارهت یرادرهش دمآرد زا گنهرف مهس رب رظان نویسیمک - 1887

؛

نمجنا دانسا هعومجم - اه

؛)تسا هدوب یشنیزگ و دودحم دانسا نیا هعلاطم( فانصا و راجت ،یدلب ی

شرازگ - لاس یرادا لوحت هژیو هب( بلاقنا زا دعب یرادرهش هدشرشتنم یمسر یاه 1891

ههد همانرامآ ، 1890

و 1830 هعومجم ،)

ههد یتسدلااب دانسا 1870

.

(7)

81

4 . هتفای شهوژپ یاه

تهج یسررب تسایس یریگ

هش یعامتجا یراذگ هرود جنپ اب یلک روط هب هک تسا نآ زا یکاح نونکات هیدلب شیادیپ نامز زا یرادر

تسایس زا زیامتم :میهجاوم یراذگ

4 - 1 )یلم سلجم مشش هرود نایاپ ات هطورشم لوا سلجم زا( هطورشم ثاریم :تسخن هرود .

یم زاغآ هطورشم بلاقنا اب هک هرود نیا اد همادا یلم مشش سلجم نایاپ ات و دوش

یعامتجا ماظتنا رب ینتبم شرگن یعون رب یکتم ،در

کی زا هک تسا یرادرهش نامزاس هب و یعامتجا فلتخم تامدخ هئارا هب رگید یوس زا و ؛رازاب رد هلخادم و هدرتسگ روضح هب وس

تمیق شیازفا زا هیلاگ رمتسم روط هب هرود نیا رد .دراد رظن یهافر یم رارکت هیدلب هلخادم موزل و اه

دوش یدراوم ،نآ زا شیپ یتح و

تمیق یلصف شیازفا نوچمه یم رکذ هیدلب اب طبترم نوناق بیوصت و نیودت رد عیرست یارب یلیلد ناونع هب اه

هرود( دوش 1

سلجم

هسلج ،یلم یاروش 107

هییاوکش هرابرد یدایز رایسب دانسا یفرط زا .) هبسک یاه

رب هک دراد دوجو یرادرهش زا فلتخم یاه

« للاتخا

یرادرهش[

بسک رد ]اه ناش

» علاطا و تیریدم تامدخ تنواعم :کن( دنراد دیکات سیئر رتفد یناسر

،روهمج 1830 یرگید للادتسا و )

هلخادم داهن ناونع هب یرادرهش زا راظتنا رب میظنت و رگ

.تسا نارود نیا رد رازاب رد رگ

زاغآ نامه زا هطورشم لوا سلجم هک تساجنادب ات یقلت نیا تیمها موزل و هیدلب هرابرد ثحب حرط هب )دوخ هسلج نیمود رد( هک

عیرس یهدناماس یم نآ رت

رب ،دزادرپ

« ماظتنا رازاب هب یشخب »

هرود( دراد دیکات داهن نیا زا راظتنا نیتسخن ناونع هب 1

یاروش سلجم

هسلج ،یلم 107

.)

( هیدلب نوناق نیتسخن 1831

یم بیوصت هرود نیا رد هک ) عقاو رد ،دوش

هب هک تسا نردم یدعبدنچ یهافر نامزاس کی زا ییامنور

هولج یعون یم بوسحم یلحم ینارمکح حطس رد ییادتبا هافر تلود زا یتامدقم یا

روما رد هلخادم هب فظوم نوناق نیا رد هیدلب .دوش

یب ،یرامیب ،رقف هب طوبرم یم یگدنز طیحم دوبهب و یداوس

نایم زا یترابع هب ؛دوش 2

ش رکذ لوغ شرازگ رد هد

1708 /رقف( جیروب مایلیو

یب ،یدنمزاین یب ،یرامیب ،یداوس

هب تسخن دروم هس ،)یراکیب و هدولآ یگدنز طیحم /ینامناخ یم رارق هجوت دروم دج

دنب( دریگ 8

، 2 و 1

ن نیا فیاظو هرمز رد )بسانم نکسم نیمات هن( هلحم حطس رد زین )یگدنز طیحم( مراهچ دروم و )هیدلب فیاظو یم رارق داه

.دریگ

یدکت و هزجعلاراد ،نیکاسملاراد( نادورطم و ارقف زا یرادهگن دروم رد اهنت هیدلب ،قوف فیاظو نایم زا هتبلا طیحم دوبهب و )یرگ

یم بوسحم یلصا یلوتم یعامتجا هچرگا زین تملاس هزوح رد و تسا هتشاد رارق تنواعم حطس رد هیدلب ،فیاظو ریاس رد ؛دش

یرادرهش یم هناخضیرم سیسات هب فظوم

عوضوم رد و تسارقف نامرد هب فوطعم امومع اما دوش

« ظفح مشح و باود ظفح و هحصلا

سأت و ی س هناخاود اه » ،هیدلب نوناق( دراد رارق تنواعم هاگیاج رد 1831

.)

نوناق دادبتسا دنلب راوید اب ،دوب هدش زاغآ سلجم ییاپرب یاهزور نیتسخن نامه زا و تردق اب هک هطورشم سلجم یعامتجا یراذگ

یب و یم وربور یتابث یم لیطعت سلجم ریغص دادبتسا اب ؛دوش

شهوژپ زکرم :کن( دوش ،سلجم یاه

1830 - ریغص دادبتسا زا سپ ؛)فلا

یب شلاچ زین نیزگیاج یتابث

یم نآ هب ؛دوش یوحن )یلم مراهچ سلجم لیکشت زا شیپ و( مهدراهچ نرق زاغآ ات هطورشم بلاقنا زا هک

هب هجاوم سلجم هرابدنچ یلیطعت و لیکشت اب موادم روط هک تساجنادب ات هرود نیا رد روشک یناشیرپ ؛میا

هرود رد روکذم 17 باک ی هن

یم لیکشت فلتخم دوش

( شهوژپ زکرم ،سلجم یاه

1830 - ب ) یم قیوعت هب مهدراهچ نرق زاغآ ات هیدلب ینیع ققحت نیاربانب . .دتفا

نوناق تیعضو زا هدنراگن یخیرات هعلاطم تسایس یارجا و یراذگ

زا شیپ ات مراهچ سلجم زا هک تسا نآ زا یکاح یعامتجا یاه

مدع نامزمه و یسایس تابث لیلد هب ،متفه یشیامرف سلجم لیکشت هاشاضر دادبتسا تیبثت

هیدلب یهافر تامدخ ناشخرد هرود ،ی

(8)

یم بوسحم یم ناشن هرود نیا رد هیدلب تایرشن یسررب ؛دوش

هیدلب للاقتسا و ینواعت نارادفرط زا یخرب ناوارف قوش و روش هک دهد

د رد .)مشش لاس ات لوا لاس زا ،هیدلب هلجم هب کن( تسا هدوب دیدپون و یندم ینامزاس ندمآرب شخبدیون هیرشن نیا رد روکذم هرو

یم شرازگ و هئارا یرادرهش یوس زا هک یتامدخ نیرتمهم هدوب یعامتجا تامدخ ،تسا هدش

هرود تروص هب هک دنا هیدلب هیرشن رد یا

یم باتزاب :تسا هدوب ریز رارق هب )ههام کی امومع یاهرامآ اب هارمه( تامدخ نیا زا یخرب ،هنومن یارب .تسا هتفای

1 . هورگ ناگیار نامرد رف یاه

تسپ رد تسدو دنفسا رد :یدادما یاه

1802 دودح ییاپرس نارامیب هعجارم راب ، 0700

.تسا هدوب

8 . هناخضیرم رد نامرد ،روکذم هام رد :اه

81 یرامیب لیلد هب رفن هناخضیرم رد فلتخم یاه

هدش نامرد اه و دنا

111 دارفا زا رفن

یب بطم هب تعاضب هدرک هعجارم یمومع یاه

.دنا

8 . :نیناجملاراد دنفسا نایاپ رد

1802 دودح ، 181 هدوب لوغشم اجنآ رد نامرد هب رفن .دنا

0 . ،روکذم خیرات رد :)هاگراوخریش( هیعاضرلاراد 08

هتشاد رارق هاگراوخریش رد دازون دنا

2 . :ناکدوک هاگشرورپ 837

ناتسبد رد رفن هدوب یتسد عیانص نتخومآ لوغشم یدلب اب طبترم یاه

.دنا

1 . رد :ناناوتان هاگشیاسآ ،روکذم هام

110 و هدش نکاس هاگشیاسآ رد هسسوم رد رفن 18

هنازور تروص هب هسسوم زا نوریب رد زین رفن

هدرک تفایرد هریج .دنا

9 . :دیدج ریقف شریذپ 898

و رفن 119 تسا هدرک تفایرد هنازور هریج هسسوم زا نوریب مه رفن

3 . دودح :یتشادهب و یملاسا حبذ اب هاگراتشک 82

دنفسوگ سار رازه هدش حبذ رهش یلاها فرصم یارب هام کی فرظ زب و واگ ،

دنا

7 . هوهق زا تاقتشم و کایرت فرصم زا یریگولج هناخ

اه

10 . مامح رب تراظن یوج و اه

،هیدلب هلجم( یرهش بآ یاه 1809

)

من نیرتمهم هک تسا هتفرگ تروص یعامتجا تبقارم و شزومآ ،تملاس هزوح رد یفلتخم تامدخ ،هرود نیا رد نیاربانب ،نآ یاهدو

یرادهب دوجو هب کمک ؛...و هاگراوخریش ،ناوتان و ریقف دارفا زا یرادهگن یارب نکاما داجیا ،ناگیار یاهوراد هئارا ،ارقف یارب ددعتم یاه

هار .تسا هدوب فلتخم تلاحم رد هسردم یزادنا

4 - 2 . مک نیع رد یهافر تامدخ موادت :مود هرود م زاغآ زا( نیزاغآ یاهدیما ندش گنر

متفه سلج ات

ههد نایاپ 1331

)

یلاحرد هدیسر بیوصت هب زین نآ یاهدنب زا یرایسب و تسا فوطعم هیدلب دیدج نوناق عوضوم هب مشش سلجم تاسلج زا یرایسب هک

تفلاخم ،تسا هطورشم ناگدنیامن فذح و متفه سلجم ندمآرب اب هژیو هب ،دادبتسا نردم لاکشا تیوقت و تلود یاه

قیرط زا( هاوخ

سد ت عولط رب ار هار ،هیدلب للاقتسا زا نانآ تیامح مدع و تلود ربارب رد سلجم دیدج ناگدنیامن شنرک زین و )تاباختنا رد تلود یراک

یم یمدرم یارآ رب یکتم و ینوناق دنمتردق هیدلب کی .ددنب

هچرگا ؛تسا هدوب شرتسگ هب ور نانچمه هرود نیا رد یرادرهش یعامتجا تامدخ ،نیا دوجو اب زا هک یرادرهش فیاظو ریاس دشر

قرب نوچمه( یرهش تامدخ ناونع اب ،نآ بآ و یناسر

نابایخ تلافسآ رتدعب و رباعم یزاسابیز ،یناسر یم دای )اه

هب ،مینک ههد زا هژیو

1880 یم یرتشیب تعرس دعب هب دبای

.

مه ،دیدج نوناق رد یعامتجا روما تیولوا شهاک و هیدلب للاقتسا فیعضت دوجو اب تسایس و تامدخ نانچ

رد یمهم یعامتجا یاه

یم یقاب هیدلب روما هرمز ماظن رد جردنم یعامتجا تامدخ ؛دننام

ترابع دیدج همان :زا دنا

(9)

88

:نادنورهش یمومع یاهزاین نیمات -

« هت رد تبقارم ی

ه اسو ی ل ناوارف ی نازرا و ی تحا و قازرا ی

تاجا مومع ی تخس عقاوم رد ًاصوصخ ی

و

طحق ی

» ؛ زا تبقارم - ت :نارامیب و ارقف

مومع هاگجرفت هعسو

،ی رم ی هناخض اه

، کاسملاراد ی ن

، ناجملاراد ی ن اس و ی ر خ تاسسؤم ی

ر ی ه

؛

یب ناکدوک زا تبقارم و ینامرد تامدخ - :تسرپرس

« حص روما رد تبقارم ی

دلب هزوح ی مومع تنواعم و ی

هبعش طسوت هب اه

ی بط ی

دادما ی رم و ی هناخض اه ی دلب ی ناجملاراد و ی

ن اس و ی ر تاسسؤم خ

ی ر ی ه ب لافطا ظفح و ی

بحاص

» ؛

:یتشادهب تامدخ -

« بادت ذاختا ی ر رسم ضارما زورب عقاوم رد مزلا ی

ه

» ؛

:یمومع و یتشادهب تامدخ -

« هناخلاسغ روما ماظتنا رد تبقارم اهناتسربق و اه

» ؛

:نارگراک تملاس و ؛یشزومآ تامدخ -

« مامتها ارجا رد ی لعت ی تام ارش و ی ط حص ی تاجناخراک رد

»

؛

:یتشادهب تامدخ -

« رد تبقارم کاپ

ی گز ی مامح ظنت و اه ی م م روما ی ها قنت و ی ه دلب هزوح تاونق ی

» ؛

:یعامتجا ماظتنا و یهدناماس -

« گولج ی ر ی دکت زا ی دکتم نتشاداو و ی

نا اهراک هب ی تعنص ی

»

؛

میظنت - :رازاب رد هلخادم و یرگ

« عت یی ن دعت و ی ل اس و نان و تشوگ خرن ی

ر قازرا ]...و[

» ؛

:یدادما تامدخ و - تامادقا

یدادما لئاسم اب طبترم هناریگشیپ

« رح دض رب ی

ق س و ی ل .»

تهج و یعامتجا تامدخ نیا بلاج هتکن یریگ

،راب نیلوا یارب لاامتحا اجنیا رد هک تسا نیا ،نآ نابیتشپ یتسایس یاه زوجم

هناخ یارب ینوناق یم رداص نایدکتم یارب یراگیب ای راک یاه

یلاحرد .دوش ینوگمه هب فوطعم هطورشم هیدلب نوناق شرگن هک

نآ و دوب ارقف و نایدکتم :دوب هدروآ دنب کی لیذ ار اه

« نیکاسملاراد سیسأت و یدکت عفر رد تبقارم ]...و[

» نرق لوا ههد نوناق ،

:تسا نایدکتم هیبنت لابند هب و ،نایدکتم فلخت هب فوطعم مهدراهچ

« گولج ی ر ی دکت زا ی دکتم نتشاداو و ی

نا اهراک هب ی تعنص ی

» .

تسایس هزوح مهم هسسوم ناونع هب یرادرهش زا مدرم و سلجم راظتنا نانچمه ،هرود نیا رد یرادرهش یاهدورف و زارف دوجو اب یم رارق عاجرا دروم یعامتجا ؛دریگ

ارب ی هنومن :

1 . ظو ماظن تمدخ نوناق رد ی

هف لاس(

1819 ظو ،) ی هف امح ی ت اهراوناخ زا یی

زابرس هب ناشتسرپرس هک ی

هتفر رادرهش هدهع هب ،دنا ی

یم هتشاذگ هرود :کن( دوش

11 هسلج ،یلم یاروش سلجم 01

.)

8 . :دراد اهرهش یرادهب رد یمهم شقن نانچمه یرادرهش ،یرادهب ترازو سیسات دوجو اب

« مینک میسقت ىفیاظو رگا ار ىرادرهش

دوشب تکلمم ىرادهب روما فرص دیاب دون ىدص »

رود(

ه 18 اروش سلجم ی

لم ی

، هسلج 100 )؛

8 . تمیق تیبثت رد یم افیا شقن رابوراوخ و هویم یاه

:دنک

« تافاحجا زا ىریگولج ىارب ىتامادقا کی ىرادرهش ًاریخا نارهط رهش رد

هویم شورف قوف و هدومن جایتحا دروم ىاهلااک ىضعب و اه تسا هدش عقاو رثؤم هداعلا

(»

هرود 11 اروش سلجم ی

مل ی

، هسلج 107 )

0 . هناخ یارب کمک یراذگاو و تخاس :ناتسدورف ندش راد

000 نکسم

« اب طاسقا 80 ىب صاخشا هب هلاس نیمدختسم و نامناخ

یب نامناخ » هرود :کن(

)

2 . هیهت لیاسو و سرادم نامتخاس هرود :کن(

)

1 . هلخادم هاگیاج تسد ار یعامتجا رگ

:تسا هدرک ظفح ناگدنیامن راظتنا رد مک

« مامت رد ىرادرهش ؛مینک تیوقت دیاب ار ىرادرهش

یم هلخادم هریغو شاعم ثیح زا ىعامتجا نوئش دنک

» هرود(

18 اروش سلجم ی

لم ی

، هسلج 73 )

ههد رد یتح 1880

و 1880 نیمه رد مهم نوناق ود بیوصت ؛دراد دوجو قوف دراوم اب هباشم یدهاوش زین :تسا هداد یور هزاب

« کشت نوناق ی

ل رادرهش ی اه تابصق و اهرهش نمجنا و »

بوصم(

0 / 2 / 1883 و ؛) یرادرهش ینوناق هحیلا ( قدصم تلود

بوصم

(10)

03 / 11 / 1881 هب رییغت یمک اب دعب لاس دنچ هک )

« یرادرهش نوناق »

بوصم(

11 / 0 //

1880 تامدخ رب ،هبوصم ود ره رد .دش لیدبت )

تسخن نوناق رد ؛تسا هدش دیکات یهافر و یعامتجا ظو دنچ

ی هف عامتجا تامدخ اب طبترم ی

یم مشچ هب :دروخ

اظو - ی ف رادرهش ی روما رد تراظن و رهش هزوح تشادهب روما رد ب

ی سرام اهنات ی رادرهش ی ت و ی ناتسرام لااراد و ی مات اس و ی ر تاسسؤم ی

رادرهش فرط زا هک ی

ای داج م ی دوش

؛

عمج رد تراظن - روآ

ی نادرگلو

، ادگ ی نا ب ناکدوک و ی

تسرپرس هت روتسد و

ی ه لغاشم ارب ی سأت و اهنآ ی

س و هزجعلاراد و هناخناون

و هاگشرورپ ش

ی هاگراوخر

؛

لعت روما هعسوت رد تبقارم - ی

تام مومع ی ادتبا و یی هفرح و ا ی سو هب ی هل سأت ی س ناتسبد اهسلاک و ی

دار زا هدافتسا و رباکا ی

و و

روتسد و تلاجم ارب

ی ا ی داج و هناخباتک هناختئارق

نارنخس تاسلج و هزوم و ی

نبا ظفح و ی

ه تع راثآ و ی هق .

رد رادرهش نوناق ی

( لاس بوصم 1880

) ، یلاحرد زین هک

نف تامدخ ی

زاسرهش و تامدخ رد ی

طبترم دراوم اما هدش تیوقت یرادرهش هب

س هزوح ی تسا راذگ ی عامتجا ی ین مک نآ رد زین تس

:

نکاس تشادهب روما رد تبقارم - ی

ن رشت و رهش ی

ک عاسم ی رادهب ترازو تاسسؤم اب ی

هلبآ رد بوک ی قلت و ی ح غ و نسکاو ی

هر ارب ی

گولج ی ر ی زا راس ضارما ی

ه

؛

گولج - ی ر ی ادگ زا یی ادگ نتشاداو و ی

نا مومع شزومآ هعسوت و راک هب ی

غ و ی هر

؛

ا - ارج ی هرصبت 1 هدام 3 لعت نوناق ی تام رابجا ی سأت و ی س تشادهب تاسسؤم ی

نواعت و ی گنهرف و ی هاگشرورپ و هناخناون دننام یت

ی نام

و هاگنامرد ب ی ناتسرام راس ضارما ی

ه ش و ی هاگراوخر ت و

ی ناتسرام اهسلاک و هناخباتک و ی

لاثما و ناکدوک غاب و ناتسکدوک و رباکا

؛نآ یا - داج هت و ناتسروگ و هناخلاسغ ی

ه اسو ی ل روما ماظتنا رد تبقارم و تاوما لمح نآ

اه

؛

بادت ذاختا - ی ر ارب مزلا مادقا و رثؤم ی

س رطخ زا رهش ظفح ی

ل رح و ی ق نچمه و ی ن عفر رطخ اهانب زا

؛

گولج - ی ر ی ش زا ی عو راس ضارما ی

ه ناسنا ی ح و ی ناو ی ا ملاعا و ی ن ب هنوگ ی رام ی اه هب ترازو رادهب ی کشزپماد و ی

رادرهش و ی اه ی

ماگنه رواجم نتشاد هاگن رود و اهنآ زورب

ب ی نارام راس ضارما هب لاتبم ی

ه ح عفد و هجلاعم و ی

تاناو ی راس ضارما هب لاتبم هک ی

ه هدوب

و یا رضم و بحاصلاب رهش رد دنتسه

؛

هت - ی ه فنص تاررقم ی

پ و ی داهنش هب نآ حص روما رد تبقارم و رهش نمجنا ی

و فانصا پ ی هش نارو

؛

نامتخاس و اهانب ثادحا - اه

ی ن دروم ی زا بق زا لحم ی

ل وشتخر ی هناخ مامح و حارتسم و مومع

ی م و هاگراتشک و ی

اهناد و ناکدوک غاب و

هاگشزرو

؛ ذاختا - بادت ی ر ارب مزلا ی هناخ تخاس اه

ی نازرا ق ی تم ارب ی ب صاخشا ی

تعاضب رهش نکاس

؛

ارش تاعارم رد مامتها - ی

ط هناخراک رد تشادهب کاپ رد تبقارم و اه

ی گز ی هبامرگ اه و رادهاگن ی ب لافطا ی بحاص هاررس و .ی

نیدب اما تسا هدش تیوقت زین یدودعم دراوم رد و هتفاین لیلقت نارهت یرادرهش یهافر و یعامتجا فیاظو ،روکذم هرود رد بیترت

سایس شرتسگ یپ رد لبق هرود فلاخرب ت

نامه لاح نیا اب ؛تسا هدوبن ریگارف هدرتسگ یعامتجا یراذگ تلاخادم زا هک روط

تمس نانچمه یرادرهش زا تاراظتنا ،تسا هدهاشم لباق زین قوف یاهدنب رد سلجم ناگدنیامن تسایس یوسو

؛دراد یعامتجا یاه

هصرع رد هیرجم هوق طلست و تیوقت اب هچرگا بسن زین تاراظتنا نیا ،فلتخم یاه

.تسا هدوب هارمه شهاک اب لبق هرود هب ت

(11)

82

4 - 3 - سپ و یرهش تامدخ هبلغ :موس هرود ههد( یعامتجا تامدخ یور

1341 )یملاسا بلاقنا عوقو ات

تسایس هنیمز رد یدیدج نوناق ،هرود نیا رد یمن بیوصت هب یرادرهش رد یعامتجا یاه

یعامتجا فیاظو هکنیا دوجو اب و .دسر

ههد زاغآ ات یرادرهش 1820

هب ،یرهش تامدخ ریاس هاگیاج نوزفازور تیوقت لیلد هب اما ،هتفاین شهاک نوناق نتم رد تاروما ،جیردت

هب( یرهش تامدخ هیاس لیذ لمع رد یعامتجا نابایخ شرتسگ اب هژیو

تلافسآ و اه و هرود نیا رخاوا رد هتبلا .تسا هتفرگ رارق )یشک

هب ههد صاخ روط 1820

سپ متجا تامدخ یور یدج روص زین یعا

یم یرت لیلقت یتامدخ نامزاس کی هب یرادرهش نامزاس و دبای

یم .دبای مرها زا یکی ،هرود نیا رد یعامتجا تامدخ یراذگرانک و یرهش تامدخ تیبثت رد مهم یاه

« حرط رهش عماج

» دیاوف دوجو اب هک دوب

همانرب رد ناوارف ار یعامتجا رما ،یسدنهم درکیور هبلغ اب ،یزیر

یم هیشاح هب نایم همانرب نیودت یارب ششوک .دنار

یارب تدمدنلب و تدم

همانرب زا یسات هب هک یرادرهش ههد زا ،تلود ینارمع یاه

1880 یم زاغآ ههد رد ،دوش 1800

ققحم یزاسرهش یلاع یاروش سیسات اب و

یم لاس رد ؛دوش 1800

یارب ادیوه سابعریما هک یماگنه لاس هجدوب هحیلا میدقت

1802 لاس هجدوب ممتم هحیلا و روشک لک 1800

،

یم هعجارم سلجم هب یم هراشا تلود تامادقا زا یدراوم هب ،دنک

نآ زا یکی هک دنک عوضوم ،اه

« رهش عماج هشقن »

:تسا

« ب ه یسررب و حرط دحاو و ىزاسرهش ىلاعیاروش ىزاسرهش تاعلاطم تفرشیپ روظنم ىارب و هدیدرگ سیسأت نارهت ىرادرهش رد اه

تسا هدیدرگ زاغآ ناریا مهم ىاهرهش زا ىدادعت و نارهت ىارب رهش عماج هشقن هدراهچ هیهت راب نیتسخن »

هرود(

81 یاروش سلجم

هسلج ،یلم 808

یم رظن هب .) حرط هعسوت و هیهت دسر

نآ دیکات و نآ رد یسدنهم درکیور هبلغ ،عماج یاه حرط رب اه

ینارمع یاه

رهش تامدخ ینوناک هطقن ،یرهش .تسا هداد قوس یرهش تامدخ یوس هب ار یراد

اب درکیور نیا زاسون نوناق

ی رهش نارمع و بوصم( ی

9 / 7 / 1809 یم جوا هب ) رب افرص یرادرهش فیاظو زکرمت اجنآ رد و دسر

هدام رد رگید فرط زا .تسا یرهش تامدخ عوضوم 8

یم دیکات ،نوناق نیا هک دوش

« رات زا نارهت رهش رد ی

خ درورف لوا ی

ن هام 1803

]...[

لک رب ی ه ضارا ی نامتخاس و اه

رد عقاو تاثدحتسم و هدودحم

نوناق ی رهش

، اهب رازه رد جنپ ذخأم هب هنلااس صاخ ضراوع ی

نآ اه

]...[

رارقرب م ی دوش رادرهش . ی اه فلکم ا ا تاررقم ساسا رب دن ی

ن نوناق زاسون فرصم هب ًارصحنم و هدرک لوصو ار روکذم ضراوع ی

و

رهش نارمع ی

دنناسرب .»

یم قلعت یرهش نارمع و یزاسون هب افرص یهجوت لباق تایلام یترابع هب هک تساجنادب ات دیکات نیا و دریگ

:تسا هدمآ هدام نیمه رد

« فرصم هوجو ارجا زا لصاح ی

ا ی ن غ رد نوناق ی

ر ا رد حرصم دراوم ی

ن فرصت مکح رد نوناق ،

غ ی ر نوناق ی رد

دوب دهاوخ تلود لاوما

» . نیدب یترت تسایس هزوح هب ار هدمع عبانم نیا زا یشخب دشاب لیام زین رادرهش ای رهش یاروش رگا ب یراذگ

.دوب دهاوخ تازاجم لومشم و هدش فلخت بکترم ،دهدب صاصتخا یعامتجا ههد 1820 یم دیدشت دنور نیا و یعامتجا هافر ترازو سیسات( روشک رد یتلود یعامتجا هافر ماظن تیوقت اب نامزمه و دوش

بقع اب یساسا روط هب نارهت یرادرهش یعامتجا تامدخ ،)یعامتجا نیمات نامزاس یم وربور ینیشن

هولج نیرتمهم زا یکی ؛دوش یاه

هرصبت ،رما نیا 07

نوناق

« حلاصا هجدوب ی

لاس 1828 لاس هجدوب و 1828

روشک لک

» یمازلا صیصخت زا ار یرادرهش هک تسا ،

تسایس اب طبترم یاهدنب هب هجدوب یم فاعم یعامتجا یاه

دانتسا هب یرادرهش عقاو رد ؛دنک رادرهش نوناق

ی بوصم(

1880 ) نوناق و

هراپ حلاصا ا

ی دج داوم قاحلا و داوم زا ی

د رادرهش نوناق هب ی

لاس بوصم 1880

بوصم(

1802 اعومجم دیاب ) 12

ات 1352 زا دصرد

:دنک فرص گنهرف و شزومآ ،تملاس روما رد ار شیوخ هجدوب

(12)

« هرصبت 07 - رات زا ی خ د لوا ی هام 1828 رادرهش ی اه رادهب ماهس تخادرپ زا ی

، و شزومآ

،شرورپ مک ی هت لم ی پ ی راک ب اب ی داوس ی

،

برت ی ت ندب ی و پ ی گنهاش ی هناخباتک و اه

ی مومع ی عوضوم اهدنب ی 1 ات 2 هدام 13 لاصا نوناق ح

ی رادرهش نوناق ی

لاس بوصم 1802

فاعم م ی دنشاب ( » حلاصا هجدوب نوناق ی

لاس 1828 لاس هجدوب و 1828

روشک لک بوصم ،

1828 .)

4 - 4 - تسایس نادیم زا جورخ :مراهچ هرود ههد لیاوا ات یملاسا یروهمج ماظن زاغآ زا( یعامتجا یراذگ

1331 ) یعامتجا قوقح ،یملاسا بلاقنا یزوریپ اب هب

یم هتخانش تیمسر هب یساسا نوناق رد تحارص یهافر هرهچ نیناوق و دوش

دوخ هب یرت

یم تسایس عوضوم رب یساسا نوناق فلتخم لوصا .دریگ یم دیکات یهافر تامدخ و یعامتجا یراذگ

زا یرایسب نیمات هفیظو و دنک

یم لوحم تلود هب یعامتجا تامدخ اغآ ترابع نیا اب موس لصا هچنانچ ؛دوش

یم ز :دوش

« تلود ملاسا روهمج ی

ای نار فظوم تسا

»]...[

تسیب لصا رد ؛ هک تسا هدش دیکات نینچ ،مهنو

]...[«

تلود فظوم تسا قبط ناوق ی ن لحم زا اهدمآرد ی مومع ی و اهدمآرد ی

لصاح تکراشم زا

مدرم تامدخ ، امح و ی ت اه ی لام ی قوف ارب ار ی ی ک ی ک مأت روشک دارفا ی

ن دنک

» یس لصا زاغآ رد ؛ لصا هنایم و ما

یس :تسا هتفرگ رارق باطخ تلود زین مکیو

« تلود فظوم تسا .»]...[

سپ ،لبق هرود رد نیا زا شیپ هک یرادرهش نیاربانب تسایس هزوح رد یور

زین هرود نیا رد ،دوب هدرک زاغآ ار یعامتجا یراذگ

تسایس بطاخم یمن رارق یعامتجا یاه

رت و دریگ قوقح نیمات لوئسم ناونع هب تلود هاگیاج تیوقت اب یساسا نوناق رد جردنم تابیت

هداوناخ و دارفا یعامتجا تسایس یاهداهن هرمز زا یملاسا یروهمج رارقتسا تسخن ههد رد یرادرهش ،اه

جراخ یعامتجا یراذگ

یم غدا و نامزاس نیا زا نارهت یرادرهش یتیبرت روما کاکفنا اب عقاو رد ؛دوش یدنامسپ هافر لامع ،روشک یتسیزهب نامزاس رد نآ ما

تیلوئسم هرمز زا زین شیپ هرود یم جراخ یرادرهش یاه

تسایس نادیم زا یرادرهش و دوش یم هتشاذگ رانک یعامتجا یراذگ

.دوش

هبوصم ای نوناق چیه ابیرقت ،یسررب دروم هرود رد یرادرهش هزوح رد یعامتجا رما اب طبترم ی

ن هدهاشم اه یم

نایاپ رد هزات و ؛دوش

مدع اب هک تسا روکذم هرود ههد رخاوا رد یرهش یضارا نوناق دیدمت

1810 یم شیازفا یرادرهش یاهدمآرد ، یگنهرف تامادقا و دبای

تسد یم توق نارهت یرادرهش نامزاس رد مک .دریگ

4 - 5 - تسایس نادیم هب تشگزاب :مجنپ هرود ههد هنایم زا( یعامتجا یراذگ

1331 ههد نایاپ ات 1331

)

لاس :تسا کیکفت لباق هرودریز ود هب دوخ هرود نیا .رهش یاروش تیبثت نارود ؛رهش یاروش تیبثت زا شیپ یاه

لاس رد ،یعامتجا هزوح یلاحرد تسا بیاغ همانرب رد هچ و راتخاس رد هچ ،رهش یاروش لیکشت زا شیپ یاه

لیکشت زا سپ هک

یم رییغت تیعضو اروش د یارب .دنک

لاس رتهب کر همانرب یلک فادها تسا یفاک )اروش لیکشت زا شیپ( مجنپ هرود نیزاغآ یاه

« نارهت

30 » هه زاغآ رد هک ار 1890

همانرب ناونع هب تهج یارب یا

لاس رد یرادرهش تامادقا هب یهد یاه

1892 ات 1830 ،تسا هدش نیودت

:تسا رارق نیا زا روکذم فادها هصلاخ ؛مینک رورم :کاپ رهش -

یگدولآ لرتنک

لقن و لمح لیهست :ناور رهش - رهش ییابیز و زبس یاضف نیمات :زبس رهش - یحیرفت و یشزومآ ،یگنهرف یاهاضف هعسوت :ینغ گنهرف اب رهش - تاناکما و تاعلاطا هب نادنورهش یسرتسد :ایوپ رهش -