Human Development and Sustainable Development

(1)

ﻌﺳﻮﺗ ﺔ ﻌﺳﻮﺗ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺔ

ردﺎﺻ ﺐﺨﺘﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد راﺪﻳﺎﭘ ﺖﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛ

يدﻮﺒﻬﺑ دواد

∗

ﺸﻧاد ﻴ رﺎ ﺮﺒﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا هوﺮﮔ ﻳ

ﺰ

ﻲﺘﺸﻬﺑ ﺮﻗﺎﺑﺪﻤﺤﻣ

∗∗

دﺎﺘﺳا ﺮﺒﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا هوﺮﮔ ﻳ

ﺰ

يﻮﺳﻮﻣ ﺎﻬﺳ

دﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷرا سﺎﻨﺷرﺎﻛ ﺮﺒﺗ هﺎﮕﺸﻧاد

ﻳ ﺰ

هﺪﻴﻜﭼ لﺎﺳ ﻲﻃ ﻢﻬﻣ زا ﻲﻜﻳ ﻪﺑ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ،ﺮﻴﺧا يﺎﻫ ﻞﻳﺪـﺒﺗ ﻲﻧﺎـﻬﺟ ﺢﻄـﺳ رد ﻲﺘـﺳﺎﻴﺳ فاﺪـﻫا ﻦﻳﺮﺗ

و تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ

يدﺎﻳز ﻲﺑﺮﺠﺗ ياﺮﺑ

ﺖﺳا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻔﻴﻛ و يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور ﻦﻴﻴﻌﺗ .

ﻪﺑ ﻲﺑﺮﺠﺗ لﺪﻣ

ﺲﺘﻧزﻮـﻛ ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖـﺴﻳز ﻲـﻨﺤﻨﻣ ﻪـﺑ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا ﺮﺘﺸﻴﺑ رد ﻪﺘﻓر رﺎﻛ EKC)

(

ﺖـﺳا فوﺮـﻌﻣ .

ﻦـﻳا فﺪـﻫ

لﺪﻣ ﻚﻳ دروآﺮﺑ ،ﻖﻴﻘﺤﺗ ﺎﻳ ﻞﻳﺪﻌﺗEKC

نآ رد ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻪﺘﻓ

، ﻂﻴـﺤﻣ و يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﻢﻴﻫﺎـﻔﻣ يﺎـﺟ ﻪـﺑ

ﺑ ؛ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا يراﺪﻳﺎﭘ و ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ زا ﺖﺴﻳز ﻪ

ﺺﺧﺎـﺷ ﻲـﻔﻨﻣ راﺪﻘﻣ ،يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ رﺎﻴﻌﻣ ﻪﻛ يرﻮﻃ

ﺲﭘ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ، ﻪﻌﺳﻮﺗ رﺎﻴﻌﻣ و هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا .

يرﺎـﻣآ ﻪـﻌﻣﺎﺟ

20 هﺪﻨﻨﻛ ردﺎﺻ رﻮﺸﻛ ﻲﺳرﺮﺑ هرود و ﺖﻔﻧ

1990 - 2006 ﻲﻣ ﺪﺷﺎﺑ . هداد شور زا لﺪﻣ دروآﺮﺑ ياﺮﺑ ﻲﻠﻧﺎﭘ يﺎﻫ

هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺖﺳا

. لﺪـﻣ ﺢﻳﺮﺼﺗ رد

،

ﻪـﻧﺎﺧرﺎﻛ تاﺪـﻴﻟﻮﺗ ،ﻊﺑﺎـﻨﻣ رﻮـﻓو يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ يدﺎـﻬﻧ يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﺰـﻴﻧ و يا

لﺮﺘﻨﻛ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺖﻟود ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا و نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ درﻮﻣ

هدﺎﻔﺘـﺳا راﺮﻗ ﺮﮔ ـﺘﻓ ﺖـﺳا ﻪ .

ﻴـﻤﺨﺗ ﺞﻳﺎـﺘﻧ ،ﻦ

ﻪﻄﺑار دﻮﺟو ﻞﻜﺷ ﻪﺑ يا

ﻲـﻣ ﺪﻴﻳﺄﺗ ﺎﻫرﻮﺸﻛ زا هوﺮﮔ ﻦﻳا رد ار ﻊﺑﺎﻨﻣ يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻦﻴﺑ نوراوU -

ﺪﻨﻛ . ________________________________________________________________

* - ) لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﻳﻮﻧ (

[email protected]

**

- .

beheshti@tabrizu. ac.ir

ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :

3 / 5 / 1388 شﺮﻳﺬﭘ ﺦﻳرﺎﺗ :

4 / 11 / 1388

(2)

ﺎﻫ هژاو ي ﻠﻛ ﻴ ﺪ ي ﺲﭘ ،ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ،راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ،ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ: ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا

هﺪﺷ يﺪﻨﺑ ﻪﻘﺒﻃ

:JEL

O150, O400, O470, Q010

Human Development and Sustainable Development

in Selected Oil Exporting Countries

Davoud Behboudi

Associate Professor of Economics, University of Tabriz

Mohammad Bagher Beheshti Professor of Economics, University of Tabriz

Soha Mousavi

M.A in Economics, University of Tabriz

Abstract

In recent years, sustainable development has been accounted as one of the most important policy goals at the global level. Many empirical studies have been carried out to determine the relationship between economic growth and environmental quality. The model so-called Environmental Kuznets Curve (EKC) was in most of empirical studies.

The aim of this study is to estimate a Modified EKC (MEKC) in which development and sustain was used instead of economic growth and environment. In the present study, negative value of adjusted net saving was used as non-sustainability indicator and human development index was used as development indicator. The statistical population is 20 oil-exporting countries and the period of estimation is 1990-2006. The Panel Data method was used in order to estimate the model. Variables such as natural resource abundant, manufacturing and institutional qualities such as Rule of Law and Government Effectiveness were used as control variable to specify the model. The results show an inverse U-shaped relation between human development and non-sustainability of resources in this group of countries.

Key words

:

Adjusted net saving, Human development, Sustainable development, Kuznets Environment Curve

JEL: O150, O400, O470, Q010

(3)

ﻪﻣﺪﻘﻣ لﺎﺳ رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ مﻮﻬﻔﻣ ود ،ﺮﻴﺧا يﺎﻫ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ و1

2

ﻪـﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ تﺎﻴﺑدا رد ﻊﻴﺳو رﻮﻃ ﻪﺑ -

ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺮﺑ رﺎﻛ .

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ زا رﻮﻈﻨﻣ

، بﺎﺨﺘﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻨﻳاﺮﻓ

ﻢـﻬﻣ ﻪـﻛ ﺖـﺳا مدﺮـﻣ يﺎﻫ ﻦﻳﺮـﺗ

نآ

دراﺪﻧﺎﺘـﺳا زا يﺪـﻨﻣ هﺮـﻬﺑ و شزﻮﻣآ ،ﻲﻧﻻﻮﻃ و ﻢﻟﺎﺳ ﻲﮔﺪﻧز ﻪﻌﺳﻮﺗ ،ﺎﻫ

ﻲﮔﺪـﻧز يﺎـﻫ ﻲـﻣ

ﺪـﺷﺎﺑ .

سﺎـﺳاﺮﺑ ﻪﻧاﺮـﺳ ﺪـﻣآرد و شزﻮﻣآ ،ﻲﮔﺪﻧز ﻪﺑ ﺪﻴﻣا ﺺﺧﺎﺷ ﻪﺳ هدﺎﺳ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﺪﻳﺮﺧ ترﺪﻗ يﺮﺑاﺮﺑ ﺖﺳا3

ﻪﻨﻣاد رد ﻪﻛ 1

- 0 هزاﺪﻧا و ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻲﻣ يﺮﻴﮔ

دﻮﺷ . ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ

،

ﻻﺎـﺑ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺎـﺑ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ هوﺮـﮔ ﻪـﺳ ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ )

زا ﺮﺘـﺸﻴﺑ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎـﺷ 8

/ 0 ( ،

ﻂـﺳﻮﺘﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ )

ﻪـﻨﻣاد رد ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎـﺷ 8

/ 0 - 5 / 0 ( ﺎـﺑ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ و

ﻦﻴﻳﺎـــﭘ ﻲﻧﺎـــﺴﻧا ﻪﻌـــﺳﻮﺗ )

زا ﺮـــﺘﻤﻛ ﻲﻧﺎـــﺴﻧا ﻪﻌـــﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎـــﺷ 5

/ 0 ( ﻪـــﻘﺒﻃ ﻲـــﻣ يﺪـــﻨﺑ ﺪﻧﻮـــﺷ

UNDP, 2000^{, p.}249) .(

ﻲﻣ رﺎﻈﺘﻧا ﻪﭼﺮﮔ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ زا ﺮﺗﻻﺎﺑ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دور

ﺮﺑ يﺮﺗﻻﺎﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺪﻨﺷﺎﺑ رادرﻮﺧ

، ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ ﺎﻣا ﻲﻣ نﺎﺸﻧ يرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ يﺎﻫ

زا يرﺎﻴﺴﺑ ﺪﻫد ﻧآ

ﺪـﻣآرد ﺎﺑ ﺎﻬ

ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺢﻄﺳ رد ﺮﺗﻻﺎﺑ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻧراد راﺮﻗ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ زا يﺮﺗ

. ﺺﺧﺎـﺷ ﻪـﺒﺗر ﻪـﺴﻳﺎﻘﻣ ﻊﻗاو رد

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﻪﺒﺗر و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ رﻮـﺸﻛ ﻞـﻛ ﺪـﻣآرد و توﺮـﺛ ﺪـﺣ ﻪـﭼ ﺎـﺗ ﺪﻫد

ﻴﻛ دﻮﺒﻬﺑ فﺮﺻ ﺖﺳا هﺪﺷ ناﺪﻧوﺮﻬﺷ ﻲﮔﺪﻧز ﺖﻴﻔ

.

ﺖﺳا ﻦﻳا راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ ﻒﻳرﺎﻌﺗ ﻦﻳﺮﺗ هدﺎﺳ زا ﻲﻜﻳ :

ﻪﻌـﺳﻮﺗ ار ﻲـﻠﻌﻓ ﻞـﺴﻧ يﺎـﻫزﺎﻴﻧ ﻪـﻛ يا

ﻞﺴﻧ ﻲﻳﺎﻧاﻮﺗ رد لﺎﻜﺷا دﺎﺠﻳا نوﺪﺑ

ﻲـﻣ ﻦﻴﻣﺄـﺗ ،دﻮـﺧ يﺎـﻫزﺎﻴﻧ ندﺮـﻛ فﺮﻃﺮﺑ ياﺮﺑ هﺪﻨﻳآ يﺎﻫ ﺪـﻨﻛ

WCED, 1987^{, p.}43) .(

ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ياﺮﺟا ﺪﻨﭼﺮﻫ ﻋﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ

زا ﻲﮔﺪـﻧز ﺖـﻴﻔﻴﻛ دﻮﺒﻬﺑ ﺚ

ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺪﻣآرد ﺮﻴﮕﻤﺸﭼ ﺶﻳاﺰﻓا و شزﻮﻣآ ،ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﻪﻠﻤﺟ هﺪﻳدﺮﻛ

رد ﺪﻳدﺮﺗ ﺚﻋﺎﺑ ﺶﻟﺎﭼ ود ﺎﻣا ،

ﺖﺳا هﺪﺷ نآ ﻲﻳارﺎﻛ

:

- نﺎﻬﺟ رد ﺮﻴﻘﻓ ﺮﻔﻧ درﺎﻴﻠﻴﻣ ﻚﻳ زا ﺶﻴﺑ دﻮﺟو

، و ﺖﺷاﺪﻬﺑ ،شزﻮﻣآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﺑ ﻪﻛ ...

دﻮﺒﻬﺑ ياﺮﺑ ﻪﻛ

ﺪﻧراﺪﻧ ﻲﺳﺮﺘﺳد ،ﺖﺳا يروﺮﺿ ﻲﮔﺪﻧز ﻊﺿو .

________________________________________________________________

1- Human Development 2- Sustainable Development 3- Purchase Power Parity (PPP)

(4)

- ﺎﮔﺪﻳد ﻲﺑ فﺮﺼﻣ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﻪﻳور ﻲﺑ هدﺎﻔﺘﺳا ﺚﻋﺎﺑ ﻪﻛ نﺎﻬﺟ ﻪﺑ ﻪﻧﺎﻨﻴﺑ شﻮﺧ ه ﻊﺑﺎﻨﻣ هزاﺪﻧا

،

ﺮﻳﺬﭘﺎﻧ ﺪﻳﺪﺠﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ هﮋﻳﻮﺑ

، ﺖﺳا هدز ﻢﻫ ﻪﺑ ار ﻢﺘﺴﻴﺳﻮﻛا لدﺎﻌﺗ و هﺪﺷ .

،ور ﻦﻳا زا

ﺖـﺳا ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ ﻪـﺟﻮﺗ درﻮـﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻳﺪﺟ يﻮﮕﻟا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ .

ﻪﻌـﺳﻮﺗ

نﺎﺴﻧا هﺎﻓر ﺮﻈﻨﻣ زا راﺪﻳﺎﭘ ﺖﺳا ﻲﺳرﺮﺑ ﻞﺑﺎﻗ ﻢﺘﺴﻴﺳﻮﻛا و

. ﻲﮔﺪـﻧز ﺖﻴﻔﻴﻛ دﻮﺒﻬﺑ مﻮﻬﻔﻣ ﻪﺑ نﺎﺴﻧا هﺎﻓر

نﺎﺴﻧا رد ﻪﻛ ﺖﺳﺎﻫ

ﻲـﻣ ﻲﮔﺪـﻧز يﺎﻫدراﺪﻧﺎﺘـﺳا ندﺮـﺑ ﻻﺎـﺑ و يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر هﺪﻧﺮﻴﮔﺮﺑ هﺎـﻓر و ﺪـﺷﺎﺑ

ﻊﺑﺎـﻨﻣ فﺮـﺼﻣ يزﺎـﺳ ﻞﻗاﺪـﺣ ﻞﻣﺎـﺷ ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻦﻴـﻣز هﺮﻛ ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ ﻆﻔﺣ ﻲﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﻢﺘﺴﻴﺳﻮﻛا ﺑﺎﻨﻣ راﺪﻳﺎﭘ فﺮﺼﻣ ،ﺮﻳﺬﭘﺎﻧ ﺪﻳﺪﺠﺗ ﺪﻳﺪﺠﺗ ﻊ

ﻲﻣ ﻦﻴﻣز رد تﺎﻌﻳﺎﺿ ﻞﻤﺤﺗ ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻆﻔﺣ و ﺮﻳﺬﭘ ﺪﺷﺎﺑ

.

راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ

، ﺖﺳﺎﻴﺳ يﺎﻨﺒﻣ ﺖﺳا ﻢﻜﻳ و ﺖﺴﻴﺑ نﺮﻗ ياﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ فﺮﻃ زا ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز يﺎﻫ

ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ندﻮـﻤﻧ ﺪـﻨﻛ و ﺪـﺋاز و ﻲﻤـﺳ داﻮـﻣ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺶﻫﺎـﻛ ،ﻲﮔدﻮـﻟآ زا يﺮﻴﮕﺸﻴﭘ يﺎﻫ

ﻲﻬﺗ ﮓﻨﻫآ ﺮﻳﺬﭘﺎﻧ ﺪﻳﺪﺠﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ يزﺎﺳ

ﺖﺳا . ﻲﻜﻳ و ﻲـﻳﻼﻘﻋ هدﺎﻔﺘﺳا ،راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﺳﺎﺳا لﻮﺻا زا

ﻲﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﻲﻘﻄﻨﻣ ﺖـﻳﺎﻋر و يﺮﻳﺬـﭘﺪﻳﺪﺠﺗ ﺪـﺣ رد ﺮﻳﺬـﭘﺪﻳﺪﺠﺗ ﻊﺑﺎـﻨﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﻪﻛ ،ﺪﺷﺎﺑ

ﺖﺳا ﺮﻳﺬﭘﺎﻧﺪﻳﺪﺠﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ رد ﻲﻳارﺎﻛ .

ﺪـﻴﻟﻮﺗ ناﺰـﻴﻣ ﺶﻳاﺰـﻓا يﺎـﻨﻌﻣ ﻪـﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ ﻲﻳارﺎﻛ

ﺎﻛ ﺎﻳ ،ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ ﺪﺣاو ﺮﻫ يازا ﻪﺑ لﻮﺼﺤﻣ ﺑ يازا رد نآ فﺮﺼﻣ ﺶﻫ

ﻪ ﻲﻨﻴﻌﻣ ﺢﻄﺳ ندروآ ﺖﺳد

ﻞـﺴﻧ ياﺮـﺑ ﻊﺑﺎـﻨﻣ زا يﺮﺘـﺸﻴﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﺘﺷاﺬﮔ ﻲﻗﺎﺑ ،لﻮﺼﺤﻣ زا و ﻲﮔدﻮـﻟآ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﺰـﻴﻧ و هﺪـﻨﻳآ يﺎـﻫ

ﺖﺳا ﺮﺘﻤﻛ تﺎﻌﻳﺎﺿ .

ﻢﻬﻣ ﺶﻟﺎﭼ ﻦﻳﺮﺗ زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد ﺎﻫ

: ﺶﻳاﺰﻓا ،ﺖﻴﻌﻤﺟ ﺶﻳاﺰﻓا

ﺑ ،ﻲﮔدﻮﻟآ ،ﻊﺑﺎﻨﻣ نﺪﺷ ﻲﻬﺗ ،ﺮﻘﻓ ،ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ ﻲ

ﻪﻌـﺳﻮﺗ نﺪﺷ يرﺎﻌﺷ و رﻮﺸﻛ ﻲﻫﺪﺑ ،ﻲﺳﺎﻴﺳ ﻲﺗﺎﺒﺛ

راﺪﻳﺎﭘ . ﻪﻫد رد راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻤﻫ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ،نﺎﻬﺟ يرﻮﺤﻣ ﺚﺣﺎﺒﻣ زا ﻲﻜﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ،ﻢﺘﺴﻴﺑ نﺮﻗ ﻲﻧﺎﻳﺎﭘ يﺎﻫ

ﻪﺻﺮﻋ ﺮﻴﻈﻧ يﺮﺸﺑ ﻲﮔﺪﻧز يﺎﻫ :

ﺖـﻠﻣ يدازآ ،ﺖـﺴﻳز ﻂﻴـﺤﻣ ،شزﻮـﻣآ ،يﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ ،ﺮﻘﻓ ،ﺖـﺳﺎﻴﺳ ،ﺎـﻫ

يرﺎﻜﻤﻫ و دﺎﺼﺘﻗا ﻦﻴﺑ يﺎﻫ

ﺤﺗ ار ﻲﻠﻠﻤﻟا داد راﺮﻗ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺖ

. ﻪﻫد رد ﺮﻴﮔاﺮﻓ مﻮﻬﻔﻣ ﻦﻳا ﻪـﺑ ﺰـﻴﻧ ﺮﻴﺧا يﺎﻫ

هﺮﺘﺴﮔ ناﻮﻨﻋ ﻪـﺑ ار ﺮـﺸﺑ عﻮـﻧ و ﺖـﻌﻴﺒﻃ ،تﺎـﻴﺣ ﻪـﺧﺮﭼ ﻪـﻛ ﻲﻠﺋﺎﺴﻣ ﻪﺑ ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ ﻪﻴﻋاد ﺎﺑ ﻦﻳﻮﻧ يا

ﺖﺳا هﺪﺷ حﺮﻄﻣ ،هﺪﻨﻜﻓا هﺮﻃﺎﺨﻣ .

ﻮﻳر ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ رﺎﻛ رﻮﺘﺳد سﺎﺳا ﺮﺑ

، رﺎـﻛ رﻮﺘﺳد ﻪﺑ مﻮﺳﻮﻣ 21

رد

لﺎﺳ 1992 ﺖﻟود ، ا ﺪﻧﺪﺷ ﻒﻇﻮﻣ ﺎﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ فاﺪﻫ

يراﺬـﮔ ﺖـﺳﺎﻴﺳ رد ار ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز و يا يﺎـﻫ

ﺑ و ﻢﻫ رﺎﻨﻛ رد دﻮﺧ ﻪ

ﺪﻨﻨﻛ ظﻮﺤﻠﻣ ﻲﻘﻴﻔﻠﺗ ترﻮﺻ .

ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻲﮕﺘـﺴﺒﻤﻫ ،ﺪـﺤﺘﻣ ﻞـﻠﻣ نﺎﻣزﺎـﺳ هوﻼـﻌﺑ

ﺑ و ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ ﺎﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪ

هدﺮﺘﺴﮔ رﻮﻃ هدﺮﻤـﺷﺮﺑ مﻮـﺳ هراﺰـﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ فاﺪﻫا زا ار راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ،ﺮﺗ

ﺖﺳا . ـﺴﻣ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﻞﻴﻧ ،ﻚﺷ نوﺪﺑ

ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ دﻮـﺟو مﺰﻠﺘ

ﺖـﺳا ﻪﻧﺎـﺸﻳﺪﻧارود يا .

ﻪـﻤﻫ نﺎـﻴﻣ رد

(5)

ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ياﺮﺟا رد ﻪﭼ ،يژﺮﻧا ﺶﻘﻧ ،ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺮﻣا رد ﺮﺛﺆﻣ و ﻞﻴﺧد ﻞﻣاﻮﻋ يراﺪـﻳﺎﭘ رد ﻪﭼ و ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ

ﺖـﺳا هﺪـﻨﻨﻛ ﻦﻴـﻴﻌﺗ رﺎﻴﺴﺑ ،نآ .

رد يژﺮـﻧا ﻪﻧاﺮـﺳ فﺮـﺼﻣ يﻻﺎـﺑ ﺪـﺷر و ﻲﻠﻴـﺴﻓ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺖﻳدوﺪـﺤﻣ

ﺖﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ

، ﻊﺑﺎﻨﻣ نﺪﺷ ﻲﻬﺗ ﺐﺒﺳ ﻊـﻄﻗ نآ ﻊـﺒﺗ ﻪﺑ و ،رود ناﺪﻨﭼ ﻪﻧ ﻲﻧﺎﻣز رد ﻲﺘﻔﻧ

ﻲﻣ ﺖﻔﻧ روﺪﺻ زا ﻲﺷﺎﻧ يﺎﻫﺪﻣآرد

ﻲـﻣ راﺮـﻗ ﺮﻴﺛﺄـﺗ ﺖﺤﺗ يﺪﺟ رﻮﻃ ﻪﺑ ار ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻛ دﻮﺷ -

ﺪﻫد . ور ﻦﻳا زا يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ،ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ نﻮﭽﻤﻫ نآﺮﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﻴﺛﺄﺗوراﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﺳرﺮﺑ

و يدﺎﻬﻧ ...

رد يژﺮﻧا فﺮﺼﻣ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ﺪﻧاﻮﺘﺑ ﻪﻛ

يراﺬـﮔ ﺖـﺳﺎﻴﺳ ياﺮﺑ ،دﻮﺷ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺮﻣا يﺎـﻫ

هﮋﻳو ﺖﻴﻤﻫا زا ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز و يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻣ رادرﻮﺧﺮﺑ يا

ﺪﺷﺎﺑ . حﺮـﻄﻣ ﻪـﻛ ﻲﻟاﺆﺳ نﻮﻨﻛا

ﻲﻣ ﻦﻳا دﻮﺷ ا

ﻲـﻣ ﻖـﻘﺤﻣ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ،ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﺘﻓر ﻻﺎﺑ ﺎﺑ ًﺎﻓﺮﺻ ﻪﻛ ﺖﺳ -

فﺪﻫ ﻦﻳا ﻖﻘﺤﺗ ﺎﻳ دﻮﺷ

،

؟ﺖﺳا ﻲﺻﺎﺧ ﻂﻳاﺮﺷ دﻮﺟو مﺰﻠﺘﺴﻣ

ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا زا فﺪﻫ

، رد اﺪـﺘﺑا ﺮﻴﺛﺄـﺗ ﻲـﺳرﺮﺑ ﻪـﻣادا رد و ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎـﺷ ﺮﻴﺛﺄـﺗ ﻲـﺳرﺮﺑ

ﺺﺧﺎﺷ هﺪﻨﻨﻛردﺎـﺻ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ رد راﺪـﻳﺎﭘ ﻪﻌـﺳﻮﺗﺮﺑ ﺖﻟود ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا و نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ يدﺎﻬﻧ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﺖﻔﻧ ﻪﻴﺿﺮﻓ طﺎﺒﺗرا ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﺪﺷﺎﺑ ترﺎـﺒﻋ هﺪـﺷ حﺮﻄﻣ يﺎﻫ

زا ﺖـﺳا : ﺺﺧﺎـﺷ سﻮـﻜﻌﻣ ﻪـﻄﺑار

ﻴﻧ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﺰ

ﺎﻫرﻮﺸﻛ زا هوﺮﮔ ﻦﻳا رد يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﺎﺑ يدﺎﻬﻧ يﺎﻫ .

،ﻪﻣﺪﻘﻣ زا ﺪﻌﺑ

مود ﺖﻤﺴﻗ ﻪﻟﺎﻘﻣ

ﻪﺑ ﺮﺑ يروﺮﻣ ﻖﻴﻘﺤﺗ تﺎﻴﺑدا

ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ و راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺮﻈﻧ ﻲﻧﺎﺒﻣ ﺮﺑ ﻞﻤﺘﺸﻣ

ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ صﺎﺼﺘﺧا .

هﺎـﮕﻳﺎﭘ و هدﺎﻔﺘـﺳا درﻮـﻣ لﺪﻣ ، مﻮﺳ ﺖﻤﺴﻗ رد هداد

ﺎـﻫ

ﻲـﻣ ﻲـﻓﺮﻌﻣ ددﺮـﮔ

. رد

مرﺎﻬﭼ ﺖﻤﺴﻗ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﺚﺤﺑ ﻪﺑ ﺰﻴﻧو ﻪﺋارا ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ و ﻦﻴﻤﺨﺗ شور ،

ﻲـﻣ ﻪـﺘﺧادﺮﭘ ﺎﻫ دﻮـﺷ

.

ﻪﻴﺻﻮﺗ ﻪﺋارا و يﺪﻨﺑ ﻊﻤﺟ ﻪﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻲﻧﺎﻳﺎﭘ ﺖﻤﺴﻗ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ صﺎﺼﺘﺧا ﻲﺘﺳﺎﻴﺳ يﺎﻫ

.

ﻖﻴﻘﺤﺗ تﺎﻴﺑدا

يﺮﻈﻧ ﻲﻧﺎﺒﻣ

لﺎﺳ رد

ﺟﻮﺗ ،ﺮﻴﺧا يﺎﻫ ﻪﺒﻨﺟ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ،ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺶﻘﻧ ﻪﺑ يدﺎﻳز ﻪ

يﺎـﻫ ﻲﻠـﺻا

ﺪـﺷر ياﺮـﺑ ﻲﺘﻳدوﺪـﺤﻣ زا ﺖـﺴﻳز ﻂﻴـﺤﻣ ﻪـﺑ هﺎـﮕﻧ و ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﻲﮔﺪﻧز ﺖﻴﻔﻴﻛ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺖﻣﻼﺳ دراﺪﻧﺎﺘﺳا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ،ﺮﻘﻓ ﺶﻫﺎﻛ رد نآ لﺎﻌﻓ ﺶﻘﻧ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺢﻄـﺳ ﺶﻳاﺰـﻓا و ﻲﮔﺪـﻧز ﺮﺗﻻﺎﺑ يﺎﻫ

ﺖﺳا ﻪﺘﻓر ﺮﺗاﺮﻓ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ .

زا يﺮﻈﻧ ﺪﻳد ﻪﻌﺳﻮﺗ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ راﺪﻳﺎﭘ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ،

ﻴﻠﺑﺎﻗ ﻪﻛ يا ﺖ

يﺎﻫ

ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ زا ﻦﺘﻓﺮﮔ ﻚﻤﻛ نوﺪﺑ ار ﺮﺿﺎﺣ ﻞﺴﻧ ﻲـﻣ ﺶﻳاﺰﻓا هﺪﻨﻳآ ﻞﺴﻧ يﺎﻫ

ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﻒـﻳﺮﻌﺗ ،ﺪـﻫد

(6)

Sen, 2000^{, p.}2033) .(

لﺎـﺳ رد رﺎـﺑ ﻦﻴﻟوا ياﺮﺑ ﺪﺤﺘﻣ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ 1990

شراﺰـﮔ رﺎـﺸﺘﻧا ﻪـﺑ يﺎـﻫ

رﺎـﻴﻌﻣ ناﻮـﻨﻋ ﻪﺑ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد زا تﺎﻬﺟﻮﺗ ﺮﻴﻴﻐﺗ نآ هﺪﻤﻋ فﺪﻫ و ﺖﺧادﺮﭘ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ي

هزاﺪﻧا ياﺮﺑ نﺎﺴﻧا هﺎﻓر يﺮﻴﮔ

ﻊﻣﺎﺟ رﺎﻴﻌﻣ ﻪﺑ ﺎﻫ

دﻮـﺑ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ نﻮﭽﻤﻫ يﺮﺗ .

شراﺰـﮔ رد

UNDP

ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ هﺪـﻨﻨﻛ ﻦﻴـﻴﻌﺗ ﺺﺧﺎـﺷ ﻪﺳ زا ﻲﻜﻳ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﻪﻛ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺪﻴﻛﺄﺗ زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ :

شزﻮﻣآ ﺺﺧﺎﺷ ،ﻲﮔﺪﻧز ﻪﺑ ﺪﻴﻣا ﺺﺧﺎﺷ )

ﻪﺘﻓﺮﺸﻴﭘ و ﻲﺗﺎﻣﺪﻘﻣ شزﻮﻣآ ﻞﻣﺎﺷ (

ﺺﺧﺎﺷ و

ﺪﻣآرد ﺪـﻳﺮﺧ ترﺪـﻗ يﺮـﺑاﺮﺑ سﺎـﺳا ﺮﺑ ﻪﻧاﺮﺳ

Neumayer, 2001^{, p.}101) .(

ﻪـﻫد زا ﺶﻴـﭘ 1990

،

ﺮﺗﻻﺎـﺑ ﺢﻄـﺳ ﻪـﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘـﺳد ياﺮـﺑ يراﺰﺑا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ زا ﻲﻜﻴﺳﻼﻛﻮﺌﻧ رﻮﺼﺗ دﻮﺑ ﺪﻣآرد .

شراﺰﮔ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ

UNDP

ﺖـﻴﻠﺑﺎﻗ يﻮـﺳ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر زا ار تﺎﻬﺟﻮﺗ يﺎـﻫ

ﻂﻴﺤﻣ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ دﻮﻤﻧ فﻮﻄﻌﻣ ﺖﺴﻳز

. ﻪـﺑ ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎـﻨﻣ و ﺖـﺴﻳز ﻂﻴـﺤﻣ ،ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ دﺮﻜﻳور رد

ﻪﻠﻴﺳو ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻣآرد و ﻲﮔﺪﻧز ﺮﺗﻻﺎﺑ يﺎﻫدراﺪﻧﺎﺘﺳا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ياﺮﺑ يراﺰﺑا ناﻮﻨﻋ ﺶﻳاﺰﻓا ياﺮﺑ يا

ﻲـﻣ ﻲﻘﻠﺗ ﻲﺘﺨﺒﺷﻮﺧ ﺶﻳاﺰﻓا ،ﺖﻳﺎﻬﻧ رد و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا جرﺎﺨﻣ

(Costantini & Monni, 2005⁾دﻮـﺷ .

ا ﻪﻌﺳﻮﺗ شراﺰﮔ لﺎـﺳ ﻲﻧﺎﺴﻧ

1995

ﻲـﻣ ﻪـﺒﻨﺟ ود ياراد ار ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ، ﺪـﻧاد

:

ﻞﻜـﺷ ﻲـﻜﻳ يﺮـﻴﮔ

يﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﺑ يﺮﮕﻳد و ،ترﺎﻬﻣ و ﺶﻧاد ،ﺖﻣﻼﺳ ﺶﻳاﺰﻓا ﺮﻴﻈﻧ ﻲﻧﺎﺴﻧا يﺎﻫ

ﻪ يﺪـﻨﻤﻧاﻮﺗ ﻦﻳا يﺮﻴﮔرﺎﻛ -

ﺶﻳﺎﺳآ ﺐﺴﻛ و هﺪﻧزﺎﺳ ﺪﺻﺎﻘﻣ هار رد ﻲﺑﺎﺴﺘﻛا يﺎﻫ .

نارﺎﻜﻤﻫ و ﻦﻤﻓﺎﻛ )

2008 (

ﺎـﺷ ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ و ﻦﻴﻴﺒﺗ ﻪﺑ دﻮﺧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﺺﺧ

ﻪـﻠﻤﺟ زا يدﺎـﻬﻧ يﺎـﻫ

نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ ﺖﻟود ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا و1

ﻲﻣ2

ﺪﻧزادﺮﭘ .

سﺎـﺳا ﻦـﻳا ﺮﺑ

، ناﺰـﻴﻣ مﻮـﻬﻔﻣ ﻪـﺑ نﻮﻧﺎـﻗ ﺖـﻴﻤﻛﺎﺣ

،ﺖـﻘﻴﻘﺣ رد و ،ﻦﻴﻧاﻮـﻗ نآ ﻪﻄـﺳاو ﻪـﺑ ﺖـﻣﻮﻜﺣ نﺪﻧﺎﻣ راﺪﻳﺎﭘ و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﻪﺑ ﺖﻣﻮﻜﺣ دﺎﻘﺘﻋا ﺳﺎﻫرﺎﺸﻓ و ﻢﻳاﺮﺟ ﻲﻳﺎﻤﻨﺘﺳار ﺰﻴﻧ و ،توﺎﻀﻗ ،ﺖﻴﻨﻣا ،ﺎﻫدادراﺮﻗ ياﺮﺟا ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺖ

. زا رﻮﻈﻨﻣ ،ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ

زا ﺎــﻬﻧآ لﻼﻘﺘـﺳا ناﺰــﻴﻣ و ﻲـﻧاﺮﻤﻋ تﺎﻣﺪــﺧ ﺖـﻴﻔﻴﻛ ،ﻲﻣﻮــﻤﻋ تﺎﻣﺪـﺧ ﺖــﻴﻔﻴﻛ ،ﺖـﻟود ﻲـﺸﺨﺑﺮﺛا ﻦﻴﻧاﻮـﻗ ﻦـﻳا ﺮـﺑ ﺖﻟود ترﺎﻈﻧ رﺎﺒﺘﻋا ناﺰﻴﻣ و ،ﺎﻬﻧآ ياﺮﺟا و ﻲﺳﺎﻴﺳ ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﺖﻴﻔﻴﻛ ،ﻲﺳﺎﻴﺳ يﺎﻫرﺎﺸﻓ ﺖﺳا

Kaufmann et al., 2008^{, pp.}3-4 ) .(

________________________________________________________________

1- Rule of Law

2- Government Effectiveness

(7)

ﺮﻳﺎﻣﻮﻴﻧ )1

1999 ( ﻪﺑ دﻮﺧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد

ﻲـﻣ نﺎـﻴﺑ و ﻪـﺘﺧادﺮﭘ يراﺪـﻳﺎﭘ مﻮـﻬﻔﻣ ﻦﻴـﻴﺒﺗ عﻮـﻧ ود ﺪـﻨﻛ

دراد دﻮﺟو يﻮﻗ و ﻒﻴﻌﺿ يراﺪﻳﺎﭘ .

ﻒﻴﻌﺿ يراﺪﻳﺎﭘ

،

ﻚـﻳﻮﺗرﺎﻫ ﻂـﺳﻮﺗ ﻪﻛ )2

1977 ( ،ﺪـﺷ حﺮـﻄﻣ

ﻞﻣﺎﻛ يراﺪﻳﺎﭘ ﺮﮕﻧﺎﻴﺑ

،

ﻲـﻣ ،ﺖـﺳا ﺖـﺑﺎﺛ ﻞـﻛ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ شزرا نآ رد ﻪﻛ ﺪـﺷﺎﺑ

. ،ﻒﻴﻌـﺿ يراﺪـﻳﺎﭘ رد

ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ عﻮﻤﺠﻣ گرﺰﺑ ﺺﻟﺎﺧ يراﺬﮔ

ﻧ ﺮﻔﺻ يوﺎﺴﻣ ﺎﻳ ﺮﺗ ﻲـﻣ ﻪﺘﺷاد ﻪﮕ

دﻮـﺷ . رﻮـﻈﻨﻣ ﻦـﻳا ياﺮـﺑ

ﺪﺷﺎﺑ ﺖﺑﺎﺛ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ شزرا ﻞﻛ عﻮﻤﺠﻣ ﺪﻳﺎﺑ .

رد ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ و ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎـﻨﻣ

ﻒﻴﻌﺿ يراﺪﻳﺎﭘ

، ﺪﻧراد ﻲﻨﻴﺸﻧﺎﺟ ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ .

شزرا عﻮﻤﺠﻣ ،يﻮﻗ يراﺪﻳﺎﭘ رد ﻊﺑﺎﻨﻣ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ

شزرا ﺰﻴﻧ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﺖﺳا ﺖﺑﺎﺛ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ دﻮﺧ ﻞﻛ

.

اﺰﻧﺎﺘـﺳﺎﻛ و ﻲـﻟاد ﻂـﺳﻮﺗ يراﺪـﻳﺎﭘ عﻮـﻧ ﻦﻳا

3

ﺖــﻓﺎﻳ شﺮﺘــﺴﮔ

، ﻲــﻣ بﻮــﺴﺤﻣ ﺮﮕﻳﺪــﻜﻳ ﻞــﻤﻜﻣ ﻲــﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎــﻨﻣ و ﻲﻧﺎــﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮــﺳ نآ رد ﻪــﻛ ﺪﻧﻮــﺷ

Neumayer, 1999^{, p.}34) .(

ﺶﻫوﮋﭘ بﺎﺴﺣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ نﺎﺸﻧ ﺰﺒﺳ ﻲﻠﻣ يﺎﻫ

ﻲﻣ ﺲﭘ ﺪﻫد

هﺪـﺷ ﻞﻳﺪـﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا

(GS)4

- ﻛ شزرا يﺎﻬﻨﻣ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﻛ ﻲـﻣ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻔﻴﻛ و ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺶﻫﺎ

-

دﻮﺷ - ﻲﻣ يراﺪﻳﺎﭘ ياﺮﺑ ﻲﺒﺳﺎﻨﻣ ﺺﺧﺎﺷ ﺪـﺷﺎﺑ

. راﺪـﻳﺎﭘ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻒﻴـﺻﻮﺗ ياﺮـﺑ ﺐـﻠﻏا رﺎـﻴﻌﻣ ﻦـﻳا زا

هدﺎﻔﺘﺳا ﻒﻴﻌﺿ ﻲﻣ

دﻮﺷ

، ﺑ ﻪ

ﺲـﭘ ﺎـﻳ و ﺪﺑﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ دﺎﺼﺘﻗا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ يدﻮﺟﻮﻣ ﺮﮔا ﻪﻛ يرﻮﻃ زاﺪـﻧا

نﺎﺸﻧ ،ددﺮﮔ ﻲﻔﻨﻣ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ ةﺪﻨﻫد

راﺪـﻳﺎﭘﺎﻧ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺖـﺳا

Dietz & Neumayer, 2004^,)

p. 278 .(

يﺎﺘـﺳار رد ار ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ درﻮﻣ رد يدﺎﺼﺘﻗا تﺎﻳﺮﻈﻧ ،توﺎﻔﺘﻣ ﻪﻴﺿﺮﻓ ود ﺪﻳﺎﻤﻧ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺮﻃﺎﺧ

ﻲﻣ ﻞﻴﻠﺤﺗ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻨﻨﻛ

: ﻊﺑﺎﻨﻣ رﻮﻓو ﻪﻴﺿﺮﻓ

RCH)

5( ﺲﺘﻧزﻮـﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻪﻴﺿﺮﻓ و

EKC)

6( . ار ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﺛا ﺎﺗﺪﻤﻋ ﻊﺑﺎﻨﻣ رﻮﻓو ﻪﻴﺿﺮﻓ

ﻲـﻣ ﻞـﻴﻠﺤﺗ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﺮـﺑ ﻪﻴـﺿﺮﻓ و ﺪـﻨﻛ

ﻲـﻣ ﻲـﺳرﺮﺑ ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖـﺴﻳز ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺮﺑ ار يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺛا ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﺪـﻳﺎﻤﻧ

________________________________________________________________

1- Neumayer 2- Hartwick

3- Daly & Costanza 4- Genuine Saving

5- Resource Curse Hypothesis 6- Environmental Kuznets Curve

(8)

Costantini & Monni, 2008^{, p.}868) .(

ﻪﻄﺑار ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻞﻜـﺷ ﻪـﺑ يا

و ﻲـﻠﺧاد ﺺﻟﺎـﺧﺎﻧ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﻦﻴـﺑ ار ﻪـﻧوراوU

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﻳﺪﺑ ،ﺪﻫد

ﻪﻧاﺮـﺳ ﻲـﻠﻣ ﺪـﻣآرد ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ اﺪﺘﺑا ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﮔدﻮﻟآ ﻪﻛ ﻲﻨﻌﻣ

ﻲﻣ ﺶﻳاﺰﻓا يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻪﻴﻟوا ﻞﺣاﺮﻣ رد ﻪـﻄﻘﻧ ﻪـﻛ ﻪﻧﺎﺘﺳآ ﺢﻄﺳ ﻚﻳ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر زا ﺪﻌﺑ ﺲﭙﺳ و ﺪﺑﺎﻳ

ﻲﻣ هﺪﻴﻣﺎﻧ ﺖﺸﮔﺮﺑ

ﻲـﻣ ﺶﻫﺎـﻛ ﻪﻧاﺮـﺳ ﺪـﻣآرد ﺶﻳاﺰـﻓا ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ،دﻮﺷ ﺪـﺑﺎﻳ

. ﻦـﻳا طﻮـﺑﺮﻣ تﺎـﻴﺑدا رد

ﺸﻣ ﻲﻳﻮﮕﻟا زا ﻪﻛ ﺎﺠﻧآ زا عﻮﺿﻮﻣ

يﺪـﻣآرد يﺮﺑاﺮﺑﺎـﻧ و يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر صﻮﺼﺧ رد ﻪﺑﺎ

، ﻂـﺳﻮﺗ ﻪـﻛ

ﺲﺘﻧزﻮﻛ )

1955 ( ﻲﻣ يوﺮﻴﭘ ،هﺪﺷ حﺮﻄﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ فوﺮﻌﻣ ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻪﺑ ﺪﻨﻛ

Song, Zheng & Tong, 2007^pp.3-4) .(

يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺖﻴﻤﻫا ﺮﺑ ، ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻪﻴﻟوا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد )

ﺪـﻣآرد ﺐـﺴﺣ ﺮﺑ

ﻪﻧاﺮﺳ ( ﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻲـﻣ ﺪﻴﻛﺄﺗ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺮﺑ ﺮﺛﺆﻣ ﻞﻣﺎﻋ نا ﺪـﻧدﺮﻛ

Grossman & Krueger, )

1995 ( ﺮﻴﺧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣرد ،

، ﻪﺒﻨﺟ و شزﻮﻣآ ،ﺖﻣﻼﺳ ،يزﺎﺳ ﻲﻧﺎﻬﺟ ﺶﻘﻧ ﺖﻴﻤﻫا ﺮﮕﻳد يﺎﻫ

هداد نﺎﺸﻧ ار ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻧا

Hill & Magnani, 2002) .(

د ﻦﻴﺑ توﺎﻔﺗ ﻪﺑ ﺪﻳﺎﺑ ،ﻲﻠﻣ تﺎﺒﺳﺎﺤﻣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺚﺣﺎﺒﻣ رد و ،ﺪـﺷر ﺺﺧﺎـﺷ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآر

هﺪﻴﭽﻴﭘ يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ

ﻚـﻳدﺰﻧ راﺪـﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ مﻮﻬﻔﻣ ﻪﺑ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻪﻛ ،ﺮﺗ

دﻮـﺷ ﻪـﺟﻮﺗ ،ﺪﻨـﺷﺎﺑ ﺮـﺗ .

ﺪـﺷر

ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺎﺑ ﻻﻮﻤﻌﻣ يدﺎﺼﺘﻗا

GDP) ( ﻲﻣ نﺎﻴﺑ و ﻪـﻳﺰﺠﺗ ﺺﺧﺎـﺷ ﻦﻳا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻣا ؛دﻮﺷ

ﻞﻴﻠﺤﺗ

،

ﻲـﻣ دوﺪـﺤﻣ ار ﺞﻳﺎﺘﻧ اﺮـﻳز ،ﺪـﻨﻛ

GDP

ﺮﻴﻐﺘﻣ ﺎـﺑ ﺐـﻠﻏا

هﺪـﺷ فﺬـﺣ لﺪـﻣ زا ﻪـﻛ ﻲﻳﺎـﻫ ،ﺪـﻧا

دراد ﻲﻳﻻﺎﺑ ﻲﮕﺘﺴﺒﻤﻫ .

دﺮﺑرﺎﻛ ،ﻦﻳا ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻪـﺑ ﺐـﺳﺎﻨﻣ ﻲﺘﺨﺒﺷﻮﺧ و يراﺪﻳﺎﭘ رﺎﻴﻌﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑGDP

ﻲﻤﻧ ﺮﻈﻧ ﺪﺳر . ﻲﻧﺎﻨﮔﺎﻣ و ﻞﻴﻫ )

2002 ( ﻲﻨﻳﺰﮕﻳﺎﺟ نﺎﻜﻣا ﻲﺘﺨﺒـﺷﻮﺧ هﺪـﻧﺮﻴﮔﺮﺑرد يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ ﺎﺑGDP

ﻲـﻠﺧاد ﺺﻟﺎـﺧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺪﻨﻧﺎﻣ )1

(NDP

راﺪـﻳﺎﭘ يدﺎـﺼﺘﻗا هﺎـﻓر ﺺﺧﺎـﺷ ،

ISEW) ( ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎـﺷ و

ﻲﻧﺎﺴﻧا

HDI) ( ﺪﻧدﺮﻛ حﺮﻄﻣ ار .

تﺎﻋﻮـﺿﻮﻣ هﺪـﻧﺮﻴﮔﺮﺑرد ﺎﺗﺪـﻤﻋ ﻪـﻛ ﻲﺗوﺎـﻔﺘﻣ يﺎـﻫرﺎﻴﻌﻣ ﻦﻴـﻨﭽﻤﻫ

ﻲـﻣ هدﺎﻔﺘـﺳا ﺪـﻣآرد و ﻲﮔدﻮـﻟآ ﻪـﻄﺑار ﻞﻴﻠﺤﺗ ياﺮﺑ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ يراﺪﻳﺎﭘ دﻮـﺷ

. ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ ﺎـﺑ

ﺲﭘ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﻲﺼﺧﺎﺷ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا

GS) (

ﻲـﻣ ،هﺪـﺷ ﻪـﺋارا ﻲﻧﺎـﻬﺟ ﻚـﻧﺎﺑ ﻂـﺳﻮﺗ ﻪـﻛ ناﻮـﺗ

ﺲﭘ ﺺﻟﺎﺧ يدﺎـﺼﺘﻗا شزرا و ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺶﻫﺎﻛ ناﺮﺒﺟ ياﺮﺑ زﺎﻴﻧدرﻮﻣ ﺮﻳدﺎﻘﻣ يﺎﻬﻨﻣ ﻲﻌﻗاو زاﺪﻧا

________________________________________________________________

1- Net Domestic Product

(9)

ﻪﻨﻳﺰﻫ دروآ ﺖﺳد ﻪﺑ ار ﻲﮔدﻮﻟآ نﺎﻳز ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا يﺎﻫ .

ﻪﻧاﺮـﺳ ﺪـﻣآرد زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﻪـﻛ ﺎﺠﻧآ زا

ﻲﻣ ﻲﻠﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺛا ﺪﻧاﻮﺗ ار

ﺖﺴﻳز ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺮﺑ

هﺎـﺗﻮﻛ رد ﻲـﻄﻴﺤﻣ

ـﺳا ،ﺪـﻨﻛ نﺎـﻴﺑ تﺪـﻣ زا هدﺎﻔﺘ

ﺲﭘ ﻲﻣ ﻪﻧاﺮﺳ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا

ﻦـﺷور ﺮﻳﻮـﺼﺗ ﺪﻧاﻮﺗ ﺖـﻴﻔﻴﻛ ﺮـﺑ توﺮـﺛ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﺮﻴﺛﺄـﺗ زا يﺮـﺗ

ﺖﺴﻳز ﺪﻫد ﻪﺋارا ﻲﻄﻴﺤﻣ

Costantini and Martini, 2006^{, p.}12) .(

،ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺪﻨﻳاﺮﻓ ﻪﻴﻟوا ﻞﺣاﺮﻣ رد

هﺪـﺷ جاﺮﺨﺘـﺳا ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻲﻨﻳﺰﮕﻳﺎﺟ ياﺮﺑ يراﺬﮔ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ نوﺪﺑ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﺎﻳز فﺮﺼﻣ -

ﻪـﺑ ترﻮـﺻ

ﮓـﻨﻴﻠﺗﺎﻫ هﺪـﻋﺎﻗ ﺎـﻳ ﻚـﻳﻮﺗرﺎﻫ هﺪـﻋﺎﻗ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ نﺎﻴﺑ )1

1931 ( -

ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻪـﺑ ﻲـﻣ يا

رد ﻪـﻛ ﺪـﻣﺎﺠﻧا

ﺖﺴﻴﻧ راﺪﻳﺎﭘ تﺪﻣﺪﻨﻠﺑ ﻦﻳا زا ،

ور ﻲﻣ عﻮﻤﺠﻣ رد ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ

ﺐﺒـﺳ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ رد يراﺬﮔ

ﻲﻣ

ﻼـﻋ ﺎـﺗ ددﺮـﮔ ،ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻞﻴﻠﻘﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ جاﺮﺨﺘﺳا ﻪﺠﻴﺘﻧ رد ﻪﻛ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﻳﺰﮕﻳﺎﺟ ،نآ ﻪﻛ دﻮﺷ ﺮـﺑ هو

ﺖﻴﻠﺑﺎﻗ ﻆﻔﺣ

ﻞـﺴﻧ ياﺮـﺑ و ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ ﻊﺑﺎﻨﻣ جاﺮﺨﺘﺳا ناﺰﻴﻣ ،ﺮﺿﺎﺣ ﻞﺴﻧ يﺎﻫ ﻞـﺑﺎﻗ ﺰـﻴﻧ هﺪـﻨﻳآ يﺎـﻫ

ﺖﻳﺎﻬﻧ رد و ﺪﺷﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا

، ددﺮﮔ تﺪﻣﺪﻨﻠﺑ رد ﻪﻌﺳﻮﺗ يراﺪﻳﺎﭘ ﺐﺟﻮﻣ .

ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ

لواﺪﺟ ﻪﺻﻼﺧ رﻮﻃ ﻪﺑ عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا درﻮﻣ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ 1

و 2 هﺪـﺷ هدروآ

ﺖﺳا . لوﺪﺟ هرﺎﻤﺷ 1 ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻪـﻨﻴﻣز رد ار رﻮـﺸﻛ زا جرﺎـﺧ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻢﻫا

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ شور ﺮﻛذ ﺎﺑ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺪﻫد

. تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ رﻮـﺸﻛ ﻞـﺧاد رد ﻪـﻛ ﺎﺠﻧآ زا ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ

رد ﻂﺒﺗﺮـﻣ تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ مﺎـﻤﺗ اﺬـﻟ ،ﺖـﺳا هﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا ﺖـﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ و راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد يدوﺪﻌﻣ لوﺪﺟ 2 هرﺎﺷا درﻮﻣ ﻲﻣ راﺮﻗ

دﺮﻴﮔ .

ﻲﻣ نﺎﻴﺑ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد دﻮﺟﻮﻣ ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻪـﻛ ﺪﻨﻨﻛ

ﻲﻣ ﺎﻔﻳا ﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺶﻳاﺰﻓا رد ﻲﻤﻬﻣ ﺶﻘﻧ دﻮـﺒﻬﺑ يﺎﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﺎﻣوﺰﻟ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺎﻣا ،ﺪﻨﻛ

نﺎﺴﻧا ﻲﮔﺪﻧز ﺖﻴﻔﻴﻛ ﻲﻤﻧ ﺎﻫ

ﺪﺷﺎﺑ . ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺶﻳاﺰﻓا ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ يراﺪـﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ

ﻲﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺷ . ﻞﻜـﺷ ﻪـﺑ ﺐـﻠﻏا ﻪﻄﺑار ﻦﻳا ﻦﻜﻴﻟ و دراﺪﻧ دﻮﺟو ﻞﻣﺎﻛ عﺎﻤﺟا ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا رد ﺪﻨﭼ ﺮﻫ

U

و ﺖﻳﺎﻬﻧ رد ﺎﻣا ،هداد ﺶﻳاﺰﻓا ار يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ اﺪﺘﺑا رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ دﻮﺒﻬﺑ ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ ﻪﺑ ،ﺖﺳا ﻪﻧوراو ﺎﻴﺘﺳد و يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﺘﻓر ﻻﺎﺑ ﺎﺑ ﻲﻣ راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﻲﺑ

ددﺮﮔ .

________________________________________________________________

1- Hotelling

(10)

3 - ﻖﻴﻘﺤﺗ شور

ﻚﻴﺳﻼﻛ ﻲﻌﺑﺎﺗ مﺮﻓ ﺖﺳا ﺮﻳز ترﻮﺻ ﻪﺑEKC

:

) 1 (

Ei = β₀ + β₁Xi + β₂Xi2 + β₃Xi3 + β₄CONTi + ei

لوﺪﺟ 1 - ﻢﻫا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻲﺑﺮﺠﺗ دﻮﺟﻮﻣ رد رﻮﺸﻛ زا جرﺎﺧ رد راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز

ﻳﺎﺘﻧ

ﺞ و شور

ﻚﻴﻨﻜﺗ

هرود

ﻲﻧﺎﻣز ﻖﻴﻘﺤﺗ عﻮﺿﻮﻣ ﻖﻘﺤﻣ

ﻲﻨﻌﻣ و ﺖﺒﺜﻣ ﻪﻄﺑار ﺮﻫ رد يراد

ﺖﻬﺟ ود

يﺎﻫ هداد ﻲﻠﻧﺎﭘ

1960 -

1992

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻠﻋ ﻪﻄﺑار رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و 76

رﻮﺸﻛ

ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد

Ranis, Stewart

& Ramirez (2000⁾

ﻦﻳا ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﻣﺪﻨﻠﺑ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ تﺪ

1970 -

1998

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ يراﺪﻳﺎﭘ ﻲﺳرﺮﺑ 155 رﻮﺸﻛ

Neumayer (2001⁾

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ زا يﻮﻗ رﺎﻴﺴﺑ ﻪﻄﺑار زا ﻒﻴﻌﺿ ﻪﻄﺑار ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻪﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر

1960 -

2000

ﻦﻴﺑ ﻪﻓﺮﻃود ﻪﻄﺑار يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻲﻧﺎﺴﻧﺎﻬﻌﺳﻮﺗ

ﻣآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻦﻴﺗﻻ يﺎﻜﻳﺮ

Ranis &

Stewart (2003⁾

ياﺮﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺢﻄﺳ ﺶﻳاﺰﻓا ﺖﺳا يروﺮﺿ يراﺪﻳﺎﭘ ﺶﻳاﺰﻓا .

1990 -

2000

ﺮﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﺳرﺮﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ يراﺪﻳﺎﭘ

Costantini &

Martini (2006⁾ و دﺎﺴﻓ ﺖﺒﺜﻣ ﺮﻴﺛﺄﺗ

ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻔﻨﻣ

ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ﺮﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ هﺪﺷ

اد يﺎﻫ هد

ﻲﻠﻧﺎﭘ

1984 -

2001

ﻊﺑﺎﻨﻣ و يدﺎﻬﻧ ﺖﻴﻔﻴﻛ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ﺮﺑ ﻲﻌﻴﺒﻃ

هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ

Dietz, Neumayer &

de Soysa (2007⁾

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻴﻟوا ﻞﺣاﺮﻣ رد و ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا ﻊﺑﺎﻨﻣ يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺖﺸﮔزﺎﺑ ﻪﻄﻘﻧ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر زا ﺲﭘ

ﺶﻫﺎﻛ ﻲﻣ ﺪﺑﺎﻳ .

1970 -

2002

اور ﻲﺳرﺮﺑ ﺪﺷر ﻦﻴﺑ ﻂﺑ

و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ،يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ

ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣرد و ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ

Costantini &

Monni (2008⁾

و يژﺮﻧا هدزﺎﺑ ﺶﻳاﺰﻓا تروﺮﺿ يژﺮﻧا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺮﻳﺬﭘ ﺪﻳﺪﺠﺗ يﺎﻫ

راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ياﺮﺑ

هداد يﺎﻫ

يﺮﺳ ﻲﻧﺎﻣز

1990 -

2004

ﻢﺸﭼ و ادﺎﻧﺎﻛ يژﺮﻧا زاﺪﻧا

ﺎﻴﺳ ﺖﺳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ ﻲﻳﺎﻫ

راﺪﻳﺎﭘ

Hofman & Li (2009⁾

(11)

ﺪﺷر ﺮﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺮﻴﺛﺎﺗ هﺪﻨﻨﻛ ردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣرد و ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺖﻔﻧ ﻲﻔﻨﻣ و ﺖﺒﺜﻣ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ و توﺎﻔﺘﻣ

ﺖﺳا

1970 -

2004

ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ رﻮﻓو رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ،ﻲﻧﺎﺴﻧا ﺪﻨﻨﻛ ردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺖﻔﻧ ه

Behboudi et al (2010⁾

لوﺪﺟ 2 - رد دﻮﺟﻮﻣ ﻲﺑﺮﺠﺗ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻢﻫا رﻮﺸﻛ ﻞﺧاد رد ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻪﻨﻴﻣز

ﺞﻳﺎﺘﻧ و شور

ﻚﻴﻨﻜﺗ

هرود

ﻲﻧﺎﻣز ﻖﻴﻘﺤﺗ عﻮﺿﻮﻣ ﻖﻘﺤﻣ

ﻪﻄﺑار ﻞﻜﺷ ﻪﺑ يا ياﺮﺑ ﻪﻧوراوU

ﺖﻔﻧ جاﺮﺨﺘﺳا

1990 -

2000

ﺮﺑ ﺮﺛﺆﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﻴﻴﻌﺗ جاﺮﺨﺘﺳا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺖﻔﻧ

ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻨﺤﻨﻣ

Esmaeili &

Abdollahzadeh (2009⁾

ﺐﻳﺮﺨﺗ ﻦﻴﺑ ﻪﻓﺮﻃود ﻪﻄﺑار يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ

ناﺮﻳا رد

نﻮﻣزآ ﺖﻴﻠﻋ ﻮﺋﺎﺴﻴﻫ

1346 -

1380

ﺪﺷر ﻦﻴﺑ ﻲﻠﻋ ﻂﺑاور ﻲﺳرﺮﺑ ﺖﺴﻳز ﻲﮔدﻮﻟآ ،ﺖﻴﻌﻤﺟ رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻲﻄﻴﺤﻣ

ناﺮﻳا

Sadegi & Saadat (2004⁾

ﻨﺤﻨﻣ يراﺮﻗﺮﺑ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲ

درﻮﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﺳرﺮﺑ

1991 -

2002

ﺮﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺛا ﻲﺳرﺮﺑ ﻲﻨﺤﻨﻣ ﺐﻟﺎﻗ رد اﻮﻫ ﻲﮔدﻮﻟآ ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز

ياﺮﺑ 67 رﻮﺸﻛ

Pazhoyan &

Morad Hasel, (2007⁾

ﻞﻜﺷ ﻪﺑ ﻪﻄﺑار ﻚﻳ دﻮﺟو U

ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ياﺮﺑ ﻪﻧوراو

1980 -

2003

و ﺪﻣآرد ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ يد رﺎﺸﺘﻧا رد ﻦﺑﺮﻛ ﺪﻴﺴﻛا

رﻮﺸﻛ ﻪﻧﺎﻴﻣروﺎﺧ يﺎﻫ

Pour kazemi &

Ebrahemi (2008⁾ ﻦﻴﻳﺎﭘ رﺎﻴﺴﺑ ناﺮﻳا ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد

ﺮﺗ

ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد راﺪﻘﻣ زا ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﺖﺸﮔزﺎﺑ ﻪﻄﻘﻧ

ﺖﺳا ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ .

يﺎﻫ هداد

ﻲﻠﻧﺎﭘ _

ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﻴﺛﺄﺗ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ

ﻳز ﻂﻴﺤﻣ ﺮﺑ ﺎﺑ ناﺮﻳا رد ﺖﺴ

ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻨﺤﻨﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا

Behboudi , Farvize, & Sojoodi

(2008⁾

نآ رد ﻪﻛ

E_i

و ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﮔدﻮﻟآ

X_i

و ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد

CONT_i

ﻲﻣ لﺮﺘﻨﻛ ﺮﻴﻐﺘﻣ رد ﻪﻛ ﺪﺷﺎﺑ

(12)

ﻪـﻄﺑار ﺮـﺑ ﺮـﮕﻳد يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﺮـﺛا ندﺮـﻛ ﻲـﺜﻨﺧ ياﺮـﺑ و ﺖﺳا توﺎﻔﺘﻣ لﺪﻣ ﺮﻫ

X_i E_i و دراو لﺪـﻣ رد

ﻲﻣ دﻮﺷ . ﺎﮕﺘﺳﺎﺧ ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا رد هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ لﺪﻣ ﻲﻠﺻا ه

ﻲﻧﻮـﻣ و ﻦﻴﺘﻧﺎﺘـﺴﻨﻛ ﻪﻟﺎﻘﻣ )1

2008 ( ﺖـﺳا

لﺪﻣ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻲﺗﻼﻳﺪﻌﺗ ظﺎﺤﻟ ﺎﺑ ﻪﻛ )

2 ( ﻲﻣ ﻪﺋارا دﻮﺷ :

CO₂it = β₀ + β₁GDPit + β₂(GDPit)² + β₃(GDPit)³ + β₄Mit (2⁾

+ β₅MANUFit + β₆Hit + eit

ﻪﻧاﺮـﺳ ﺪـﻣآرد ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻪﻛ ﺖﺳا ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ هﺪﻨﻫد نﺎﺸﻧ ﻊﻗاو رد لﺪﻣ ﻦﻳا يد زﺎﮔ رﺎﺸﺘﻧا و ﻲﻣ ﻲﺳرﺮﺑ ار ﻦﺑﺮﻛ ﺪﻴﺴﻛا

ﺪﻨﻛ . نآ رد

CO₂

و ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖـﺴﻳز ﻲﮔدﻮـﻟآ ﺺﺧﺎـﺷ

ﻞﻣﺎﺷ لﺮﺘﻨﻛ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ و ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﺺﺧﺎﺷGDP

M

ﺺﺧﺎﺷ

، ﻊﺑﺎـﻨﻣ رﻮﻓو

MANUF

ﺺﺧﺎـﺷ

ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﺶﺨﺑ تاﺪﻴﻟﻮﺗ و يا

ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺺﺧﺎﺷH

ﺖـﺳا . ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦـﻳا فﺪـﻫ ﻪـﻛ ﻲﻳﺎـﺠﻧآ زا

ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖـﺴﻳز ﻲـﻨﺤﻨﻣ تﺎـﻴﺑدا زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ ،ﺖـﺳا راﺪـﻳﺎﭘ ﻪﻌـﺳﻮﺗ و ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﻄﺑار و ﺲﺘﻧزﻮﻛ )

2 ( نﻮﻤﻀﻣ نﺎﻤﻫ ﺎﺑ ﻲﻟﺪﻣ دﺎﺠﻳا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ

،

ﻊﻣﺎـﺟ ﺎـﻣا

ﻦﻤـﺿ ،ﺮـﺗ ﺺﺧﺎـﺷ ﻞﻳﺪـﻌﺗ

ﻪﻄﺑار ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا ﻲﻠﺻا لﺪﻣ ،يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﺑ يراﺪﻳﺎﭘ )

3 ( ﻲﻣ ﻲﻓﺮﻌﻣ دﻮﺷ

:

) 3 (

NGS_it = α₀ + α₁HDI_it + α₂(HDI_it)² + α₃(HDI_it)³ + α₄M_it + α₅MANUF_it +

α₆RL_it +α₇GE_it + e_it

ﻪﻟدﺎﻌﻣ ) 3 ( ﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ ﻪﻛ

2ه ﻲﻣ هﺪﻴﻣﺎﻧ ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار دروآﺮﺑ ﻪﺑ ،دﻮﺷ

ﻲــﻣ يراﺪــﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎــﺷ و ﻲﻧﺎــﺴﻧا ﻪﻌــﺳﻮﺗ نآ رد ﻪــﻛ دزادﺮــﭘ

،ﻲﻧﺎــﺴﻧا ﻪﻌــﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎــﺷHDI NGS

ﻞﻣﺎــﺷ ﻪــﻄﺑار ﻦــﻳا رد لﺮــﺘﻨﻛ يﺎــﻫﺮﻴﻐﺘﻣ و هدﻮــﺑ يراﺪــﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎــﺷ ﺮﮕﻧﺎــﻳﺎﻤﻧ M

رﻮــﻓو ﺺﺧﺎــﺷ

،ﻊﺑﺎﻨﻣ

MANUF

ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﺶﺨﺑ تاﺪﻴﻟﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ، ،يا

وRL

GE

ﺺﺧﺎـﺷ ﺐـﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺖـﻴﻔﻴﻛ يﺎـﻫ

ﺖﻟود ﻲﺸﺨﺑﺮﺛا و نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ يدﺎﻬﻧ ﺘﺴﻫ

ﺪﻨ . ﻪﻄﺑار ﻦﻳا رد

، ﺮﻴﻐﺘﻣ ﻦﻴﺸﻧﺎﺟ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ

هﺪـﻳدﺮﮔ ﺲﺘﻧزﻮﻛ ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﻨﺤﻨﻣ رد ﺪﻣآرد ﺖـﺳا

.

ـﺑ ،هوﻼـﻌﺑ ياﺮ

ﺶـﺷﻮﭘ بﻮﭼرﺎـﭼ ﻪـﺋارا

ﻲﻔﻨﻣ راﺪﻘﻣ نﻮﭽﻤﻫ ﻊﺑﺎﻨﻣ يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﻠﻴﺳﻮﺑ ﻲﮔدﻮﻟآ ﻪﺘﺴﺑاو ﺮﻴﻐﺘﻣ ،راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ هﺪﻨﻫد ﺲـﭘ

ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا .

ﺮـﺑ راﺬـﮔﺮﻴﺛﺄﺗ ياﺰـﺟا ﻲـﺑﺮﺠﺗ و ﻲﻜﻳرﻮﺌﺗ نﺎﻴﺑ ياﺮﺑ

________________________________________________________________

1- Constantini, V., & Monni, S 2- Modified EKC (MEKC)

(13)

ﺲﭘ ﺺﺧﺎﺷ يراﺪـﻳﺎﭘ ﺺﺧﺎـﺷ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا

GS

ﻦـﻳا رد نآ يﺮـﻴﮔ هزاﺪـﻧا و

ﺲﻨﻤﻠﻛ و نﻮﺘﻠﻴﻤﻫ تﺎﺒﺳﺎﺤﻣ زا ﻪﻟﺎﻘﻣ ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا1

(Hamilton & Clemens, 1999⁾ :

آ ﻪﻨﻳﺰﻫ شزﻮﻣ + ﻲﻠﻣ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ =

هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ﺺﺧﺎﺷ

ﻲﮔدﻮﻟآ نﺎﻳز -

ﻲﻧﺪﻌﻣ و يژﺮﻧا ﻊﺑﺎﻨﻣ جاﺮﺨﺘﺳا -

ﻲﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻞﻣﺎﻛ يراﺪﻳﺎﭘ ﻪﻴﺿﺮﻓ ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا ﺪﺷﺎﺑ

؛ ﻲﻣ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ

ـﺑ ﺪـﻧاﻮﺗ ﻪ

ـﻳذ ترﻮـﺻ ﺮ

ﻪـﺑ

سﻮﻜﻌﻣ ﺖﻣﻼﻋ ﺎﺑ نآ ﻲﻔﻨﻣ ﺮﻳدﺎﻘﻣ و دﻮﺷ ﺮﻴﺴﻔﺗ يراﺪﻳﺎﭘ ﻲﺒﻳﺮﻘﺗ راﺪﻘﻣ ناﻮﻨﻋ

، نﺎﺸﻧ ةﺪﻨﻫد ﺺﺧﺎﺷ

ﺖﺳا يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ :

يراﺪﻳﺎﭘ

GS > 0 و

NGS<0

يراﺪﻳﺎﭘ ﻞﻗاﺪﺣ ﺢﻄﺳ

GS = 0 و

NGS=0

يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ

GS < 0 و

NGS>0

ﻲﺑﺮﺠﺗ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻦﻳا رد

، ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﻲﻧﺎﻣز يﺮﺳ تﺎﻋﻼﻃا 20

ﻲـﻃ ﺖـﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛ ردﺎﺻ رﻮﺸﻛ

هرود 1990 - 2006 ﻲـﻨﺤﻨﻣ بﻮﭼرﺎﭼ رد ﻲﺳرﺮﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺖـﺴﻳز

ﻲـﻄﻴﺤﻣ هﺪـﺷ ﻞﻳﺪـﻌﺗ ﺲﺘﻧزﻮـﻛ

ﻲﻣ راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻲﻣ ﺮﻳز دراﻮﻣ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ دﺮﻴﮔ

ﺪﺷﺎﺑ :

ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ

HDI) :(

ﻓد دراﺪﻧﺎﺘـﺳا ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ شور سﺎـﺳا ﺮـﺑ هﺪـﺷ دروآﺮﺑ ﺮـﺘ

UNDP

ﺪﺤﺘﻣ ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ

يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ

NGS) :(

رﻻد ﺖـﺑﺎﺛ ﺖﻤﻴﻗ ﻪﺑ ﻪﻧاﺮﺳ هﺪﺷ ﻞﻳﺪﻌﺗ ﺺﻟﺎﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ﻲﻔﻨﻣ راﺪﻘﻣ

2000 ﻊﺑﺎﻨﻣ رﻮﻓو ﺺﺧﺎﺷ

M) :(

تاﺪـﻴﻟﻮﺗ ﺺﺧﺎـﺷ ﻲﻳﻻﺎـﻛ تاردﺎـﺻ ﻞـﻛ زا ﺖﺧﻮـﺳ تاردﺎﺻ ﻢﻬﺳ

ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﺶﺨﺑ يا

MANUF.) :(

ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﺶﺨﺑ هدوﺰﻓا شزرا ﻢﻬﺳ زا يا

GDP

ﺷ يدﺎﻬﻧ ﺺﺧﺎ

- نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ

RL)

2( : ،ﺖﻟاﺪـﻋ و ﺖـﻴﻤﻛﺎﺣ ،ﻦﻴﻧاﻮـﻗ ياﺮـﺟا ﺖـﻴﻔﻴﻛ ﻞﻣﺎﺷ نﻮﻧﺎﻗ ﺖﻴﻤﻛﺎﺣ

ﺎﻫﺎﻨﮕﻨﺗ و ﺎﻫرﺎﺸﻓ ﻲﻳﺎﻤﻨﺘﺳار هوﻼﻌﺑ ﺖﺳ

.

________________________________________________________________

1- Hamilton & Clemens 2- Rule of Law

(14)

- ﺖــﻟود ﻲــﺸﺨﺑﺮﺛا

GE)

1( : ﺖــﻴﻔﻴﻛ ،ﻲﻣﻮــﻤﻋ تﺎﻣﺪــﺧ ﺖــﻴﻔﻴﻛ هﺪــﻧﺮﻴﮔﺮﺑرد ﺖــﻟود ﻲــﺸﺨﺑﺮﺛا

ﺎﻴﺳ ﻦﻴﻧاﻮـﻗ ﺖـﻴﻔﻴﻛ ،ﻲـﺳﺎﻴﺳ يﺎﻫرﺎﺸﻓ زا نآ لﻼﻘﺘﺳا ﻪﺟرد و ﻲﻧاﺮﻤﻋ تﺎﻣﺪﺧ هﻮـﺤﻧ و ﻲﺘـﺳ

نآ ياﺮﺟا ﺖﺳﺎﻴﺳ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺖﻟود ﺪﻬﻌﺗ ناﺰﻴﻣ و ،ﺎﻫ

ﺎﻫ ﺖﺳ .

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺮﻃﺎﺧ هداد دزﺎﺳ

و ﻊﺑﺎـﻨﻣ رﻮـﻓو ﺺﺧﺎـﺷ ،يراﺪـﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎـﺷ يﺎـﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ

ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﺶﺨﺑ تاﺪﻴﻟﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ هدﺮﺸﻓ حﻮﻟ زا يا

WDI 2008 ﺖﺳا هﺪﺷ ﺬﺧا

. ﺺﺧﺎـﺷ ﻦﻴـﻨﭽﻤﻫ

ﻣزﺎـﺳ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ شراﺰﮔ زا ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ

ﺪـﺤﺘﻣ ﻞـﻠﻣ نﺎ لﺎـﺳ رد

ﺺﺧﺎـﺷ و ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎـﻫ يﺎـﻫ

ﻦﻤﻓﺎﻛ تﺎﺒﺳﺎﺤﻣ زا ﺰﻴﻧ يدﺎﻬﻧ نارﺎﻜﻤﻫ و2

) 2008 ( ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﻘﻧ .

يرﺎﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﺖﺳا ﺮﻛذ ﻪﺑ مزﻻ

ﻪﻘﺒﻃ سﺎﺳا ﺮﺑ مﺎﺧ ﺖﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ،ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا رد

دﺎـﺘﻜﻧآ يﺪـﻨﺑ ﻲـﻣ3

ﺪـﺷﺎﺑ

، مﺪـﻋ ﺎـﻣا

هداد ﻞﻣﺎﻛ دﻮﺟو رد ﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يرﺎﻣآ يﺎﻫ

هﺪـﺷ ﺐﺒـﺳ ﺖـﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛردﺎـﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ

ﻪﺑ لﺪﻣ دروآﺮﺑ رد يرﺎﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رﺎﻤﺷ 20

ﺶﻫﺎﻛ رﻮﺸﻛ ﺪﺑﺎﻳ

4.

ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻞﻴﻠﺤﺗ و لﺪﻣ ﻦﻴﻤﺨﺗ ﺎﻫ

ﻲﻌﻗاو يﺮﻴﺴﻔﺗ ﻪﺋارا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﺎـﻬﻧآ ﻲﻔﻴﺻﻮﺗ ﻪﻄﺑار اﺪﺘﺑا ،ﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ﻪﻄﺑار زا ﺮﺗ

ار نﺎـﺸﻧ ﻲـﻣ ﻢﻴـﻫد و

ﻲﻣ ﻪﺘﺧادﺮﭘ لﺪﻣ دروآﺮﺑ ﻪﺑ ﺲﭙﺳ ﻢﻳزادﺮﭘ

. رادﻮﻤﻧ ) 1 ( رد ار راﺪـﻳﺎﭘ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺎـﺑ ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻪـﻄﺑار

ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﻳﺎﺳ تﺎﺒﺛ ضﺮﻓ ﻪﺑ ﺖﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺪـﻫد

.

ﻲـﻣ نﺎـﺸﻧ رادﻮـﻤﻧ ﻦـﻳا ﺪـﻫد

دراد سﻮﻜﻌﻣ ﻪﻄﺑار يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﺎﺑ ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ .

ﻞﻳﺪـﻌﺗ ﺺﻟﺎـﺧ زاﺪـﻧا ﺲﭘ ﺺﺧﺎﺷ

ﻴﻛ و ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﺶﻫﺎـﻛ شزرا يﺎـﻬﻨﻣ ﺺﻟﺎـﺧ زاﺪﻧا ﺲﭘ ،هﺪﺷ ﻪﻴـﺿﺮﻓ ﺮـﺑ ﻲـﻨﺘﺒﻣ ،ﻲـﻄﻴﺤﻣ ﺖـﺴﻳز ﺖـﻴﻔ

ﻲﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻞﻣﺎﻛ يراﺪﻳﺎﭘ ﺪﺷﺎﺑ

. ﻲﻨﻴـﺸﻧﺎﺟ ﺖـﻴﻠﺑﺎﻗ ﻒﻴﻌـﺿ يراﺪـﻳﺎﭘ رد ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ

ﺪﻧراد . ﻲﻣ ار ﻒﻴﻌﺿ يراﺪﻳﺎﭘ

دﺮـﻛ ﺮﻴـﺴﻔﺗ يراﺪـﻳﺎﭘ ﺺﺧﺎﺷ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ناﻮﺗ .

راﺪـﻘﻣ ،ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦـﻳا رد

________________________________________________________________

1- Government Effectiveness 2- Kauffman

3- UNCTAD

4 . زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا رد ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ مﺎﺧ ﺖﻔﻧ هﺪﻨﻨﻛردﺎﺻ يﺎﻫرﻮﺸﻛ :

،ﺎﻴﻟاﺮﺘﺳا ،ﻻﻮﮕﻧآ ،ﺮﻳاﺰﺠﻟا ،ﺎﻴﺒﻤﻠﻛ ،ﻦﻴﭼ ،ادﺎﻧﺎﻛ

و ﺲﻴﻠﮕﻧا ،ﻮﮔﺎﺑﻮﺗ و داﺪﻴﻨﻳﺮﺗ ،ﻪﻳرﻮﺳ ،يدﻮﻌﺳ نﺎﺘﺴﺑﺮﻋ ،ژوﺮﻧ ،ﻪﻳﺮﺠﻴﻧ ،ﻚﻳﺰﻜﻣ ،يﺰﻟﺎﻣ ،ناﺮﻳا ،يﺰﻧوﺪﻧا ،روداﻮﻛا ،ﻦﺑﺎﮔ ،ﻮﮕﻨﻛ ﻼﺋوﺰﻧو .

(15)

راﺮﻗ ﺮﻈﻧ ﺪﻣ يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ يراﺪﻳﺎﭘ ﺺﺧﺎﺷ ﻲﻔﻨﻣ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ

. ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﺶﻳاﺰﻓا

ﺖﺳا راﺪﻳﺎﭘ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺖﻛﺮﺣ و يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﺶﻫﺎﻛ ﺐﺟﻮﻣ ﻲﻧﺎﺴﻧا .

نﺎﻤﻫ رد ﻪـﻛ رﻮـﻃ

ﻲﻧﺎـﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺺﺧﺎﺷ ﺎﺑ ﺰﻴﻧ ناﺮﻳا ﺖﺳا هﺪﻣآ رادﻮﻤﻧ 71

/ 0 يراﺪـﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎـﺷ ياراد 43

/ 14 -ﻲـﻣ

ﺪﺷﺎﺑ .

رادﻮﻤﻧ 1 - و يراﺪﻳﺎﭘﺎﻧ ﺺﺧﺎﺷ هرود رد ﻲﻧﺎﺴﻧا ﻪﻌﺳﻮﺗ

1990 - 2006

ﻊﺒﻨﻣ : ﻖﻘﺤﻣ تﺎﺒﺳﺎﺤﻣ

لﺪﻣ ﻦﻴﻤﺨﺗ ياﺮﺑ ،ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد هداد شور زا

ﻲـﻣ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻲﻳﻮﻠﺑﺎﺗ يﺎﻫ دﻮـﺷ

. زا هدﺎﻔﺘـﺳا رد

هداد لﺪﻣ زا ﻲﻠﻧﺎﭘ يﺎﻫ نﻮﻣزآ و ﺎﻫ

ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا شور ﻦﻳا صﺎﺧ يﺎﻫ ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﺶﺨﺑ ﻦﻳا رد ﻪﻛ دﻮﺷ

ﻲﻣ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺎﻬﻧآ دﻮﺷ

. زا ﻞﺒﻗ ﻦـﻳا اﺪـﺘﺑا رد ﺖـﺳا مزﻻ ،لﺪﻣ ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ و ﻦﻴﻤﺨﺗ ﺚﺤﺑ ﻪﺑ دورو

هداد ترﻮﺻ ﻪﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ اﺮﭼ ﻪﻛ ﻪﻟﺎﺴﻣ ﻲﻣ راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻲﻠﻧﺎﭘ يﺎﻫ

ددﺮـﮔ ﻦﺷور ،دﺮﻴﮔ .

ﻪـﺑ

ﻦـﮕﻤﻫ ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻪـﻛ ﻲﺗرﻮـﺻ رد ؟ﺮﻴﺧ ﺎﻳ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻦﮕﻤﻫ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺎﻳآ ،ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ ﻲﻣ ﻲﮔدﺎﺳ ﻪﺑ ﺪﻨﺷﺎﺑ شور زا ناﻮﺗ

،ترﻮـﺻ ﻦـﻳا ﺮـﻴﻏ رد و دﺮـﻛ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻲﻟﻮـﻤﻌﻣ تﺎـﻌﺑﺮﻣ ﻞﻗاﺪﺣ

هداد شور زا هدﺎﻔﺘﺳا تروﺮﺿ ﻲﻣ بﺎﺠﻳا ﻲﻠﻧﺎﭘ يﺎﻫ

يرﺎـﻣآ نﻮﻣزآ ظﺎﺤﻟ زا ﺮﮕﻳد ترﺎﺒﻋ ﻪﺑ ؛ددﺮﮔ

ﺖﺷاد ﻢﻴﻫاﻮﺧ :

DZA AGO

AUS CAN

CHN

COL COG

GAB ECU

IDN IRN

MYS MEX NGA

NOR SYR SAU

TTO

GBR VEN

‐٢٠ ٠

٢٠ ٤٠

.٤ .٦ .٨ ١

HDI

N i

U Z Y

i i i i

i i i

,...

, 2 ,

=1

+

= +

= δ

δ ﺪﻴﻘﻣ لﺪﻣ ،(1-4)

) 4 - 2 ( ﺪﻴﻘﻣﺮﻴﻏ لﺪﻣ ،