University of Tehran Faculty of Literature and
Humanities
Journal of
Iranian Studies
(Jis)
DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.342597.1110
The political and social consequences of the emergence of akhbarism in the Safavid era
Yahya Bouzarinejad1 | Hossein Iranpour2
1. Corresponding Author; Department of Islamic Social Sciences, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: y_bouzarinejad@ut.ac.ir
2. Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: h.iranpour@ut.ac.ir
Article Info Abstract Paper Research:
Research Article
During the Safavid era, a branch of scholars left the natural method of ijtihad in jurisprudential derivation of Religious orders and turned to Akhbarism. The Safavid government, in the position of the claimant of Shiism - negatively or positively - was the focus of Shiite scholars; For this reason, the study of scientific and social movements in this period is important. Examining the views of Mujtahids (Usulis) and Akhbaris leads us to the important point that the source and origin of the type of interactions and actions of each sect is in the way they look at the dignity of leadership for society, which the Usulis consider to belong to the comprehensive Mujtahid and the Shah (King) is required to obtain permission from him, but the Akhbaris have considered this dignity customary and have entrusted it to the people. Akhbaris' perception of the leadership of the society had consequences. This trend in a way fueled appearanceism and this made the progress of Islamic civilization decadent and fueled the autocracy of the Safavid kings. On the other hand, this school and its occurrence in the Safavid era caused the spread of superstitions and heresies in religious beliefs and practices, including religious disputes, the legitimacy of dreams, heresy in religious dates, especially mourning, as well as capturing the beliefs of Shiite saviorism. Attention to the position of intellectual and rational sciences in the Safavid period is also noteworthy, which by excluding it, the social consequences of Akhbarites are doubled.
This article, considering the method of documentary analysis, seeks to examine various historical sources and documents in order to make its understanding in accordance with that era and new manifestations of positive and negative and sometimes destructive effects of the news flow on the course of Aryan history. To discover Islam and to depict the consequences that current had at the same time, and while explaining in detail their point of view, it also seeks to express its difference with the principled current.
Received:
5 May 2022 Accepted:
24 July 2022
Keywords:
Akhbari, Usulis, Safavid government, superstitions.
How To Cite
Bouzarinejad, Yahya; Iranpour, Hossein (2022). A comparative study between the elements of the short story in the collection
"The Bouzarinejad, Yahya; Iranpour, Hossein (2022). The political and social consequences of the emergence of akhbarism in the Safavid era. Iranian Studies, 12 (1), 45-66.
Publisher University of Tehran Press.
University of Tehran Faculty of Literature and
Humanities
همانلصفود
شهوژپ ناریا یاه
یسانش
12 لاس هرامش ، یپایپ هرامش ،1 23
ناتسبات و راهب ،1401
-45 66
DOI: https://jcl.ut.ac.ir/10.22059/jis.2022.342597.1110
یسایس یاهدمایپ ـ
یرابخا نایرج روهظ یعامتجا هیوفص ۀرود رد یرگ
یرذوب ییحی
1داژن
|
روپناریا نیسح
2
.1 ؛لوئسم ۀدنسیون رایشناد
ارهت هاگشناد یعامتجا مولع هدکشناد یملاسا یعامتجا مولع هورگ .ناریا ،نارهت ،ن
y_bouzarinejad@ut.ac.ir .2 :همانایار .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد دشرا یسانشراک یوجشناد h.iranpour@ut.ac.ir
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ
هخاش ،هیوفص نامز رد ماکحا یهقف طابنتسا رد داهتجا یعیبط شور زا ناملاع زا یا
یرابخا هب و دندش جراخ هیعاد هاگیاج رد یوفص تموکح .دندروآ یور یرگ
عیشت راد
س ـ ای ًابل ًاباجیا ـ تکرح یسررب ،ببس نیمه هب ؛دوب هعیش یاملع مامتها دروم یاه
و اهدهتجم تارظن یسررب .تسا مامتها دروم هرود نیا رد یعامتجا و یملع یم نومنهر مهم نیا هب ار ام نایرابخا و تلاماعت خنس أشنم و همشچرس هک دزاس
شنک نأش هب نانآ هاگن عون رد نیقیرف زا مادک ره یاه
هک تسا هعماج یارب تماعز
یلوصا عماج دهتجم هب قلعتم ار نآ اه یم طیارشلا
نتفرگ هب مزلم ار هاش و دنراگنا
یم وا زا نذا یرابخا یلو ،دنناد
یم یفرع ار نأش نیا اه مدرم ۀدهع هب و دنراگنا
هتشاذگ یرابخا یقلت .دنا ب نایرج نیا .تشاد یپ رد ار یتاعبت ،هعماج تماعز زا اه
ه
تخاس طحنم ار یملاسا ندمت یقرت ریس رما نیمه و دز نماد ییارگرهاظ هب یعون رد نآ عوقو و نایرج نیا ،وس رگید زا .دز نماد یوفص ناهاشداپ یگماکدوخ هب و تعدب و تافارخ نتفای جاور ببس ،هیوفص ینامز رتسب لامعا و تاداقتعا رد ییاه
فای تیجح ،یبهذم تافلاتخا هلمج زا یبهذم تعدب ،ایؤر نت
تبسانم رد یراذگ یاه
هب ،ینید یجنم تاداقتعا رد فرصت زین و ،یرادازع صوصخ هجوت .دش یعیش ِییارگ
،نآ نداهن رانک اب هک تسا هجوت روخرد مه هیوفص ۀرود رد یلقع مولع هاگیاج هب یرابخا یعامتجا یاهدمایپ شور نتشاد رظن رد اب راتشون نیا .دش نادنچود یرگ
ت مهف دناوتب ات تسا یخیرات فلتخم دانسَا و عبانم یسررب ددص رد ،یدانسا لیلح
مه ار دوخ هولج و دزاسب رصع نآ قفا رد و یفنم و تبثم تاریثأت زا یدیدج یاه
یرابخا نایرج برخم عقاوم یضعب دزاس فشک ار یملاسا ناریا خیرات ریس رب یرگ
ه رد نایرج نآ یسایس و یعامتجا یاهدمایپ و و دشکب ریوصت هب ار نارود نام
لوصا نایرج اب نآ توافت .دنک نایب زین ار یهقف ییارگ
:تفایرد خیرات تشهبیدرا15 1401
:راشتنا خیرات رویرهش2 1401
هژاودیلک :اه
یرابخا ،یرگ م ادهتج ن ، لوصا ،نوی
یرابخا ،یرگ ح ،هیوفص تموک
.تافارخ
دانتسا یرذوب
وپناریا ؛ییحی ،داژن ( نیسح ،ر
.)1401 روهظ یعامتجا ـ یسایس یاهدمایپ
یرابخا نایرج هیوفص ۀرود رد یرگ
شهوژپ . اریا یاه ن یسانش 12 ، 1 ( 45- ،)
.66
رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم
همدقم .1 هنیمز یسررب لکش یاه
هدمایپ و تردق داهن یریگ و نآ یعامتجا یا
ریثأت تا و اهداهن ریاس رب هک ی
هرود نایرج ملاک کی رد و تشاد خیرات یاه ،نآ یسانش
هراومه دئاوف نمضتم و هدوب رمثم
ببس هک یلماوع و للع .تسا یرایسب زا
ب ی ن نتفر هدوب داهن نآ تردق لوفا و روخرد زین ،دنا
ا زا تردق داهن هاگیاج رد هیوفص تلود .تسا هجوت هوجو و تسین انثتسم هدعاق نی
کأت ی د ی
تموکح نیا .دراد مه یرتشیب ک ـ
وحن هب ناریا و ماع وحن هب عیشت خیرات رد یفطع ۀطقن ه
یم بوسحم صاخ وش
د ـ داسف داهن و تردق داهن هلمج زا یفلتخم یاهداهن یقلات ۀطقن
مرح(
هدوب )عیشت( نید داهن و )ناگجاوخ و ارس و تسا
زا ا ی ن ح ی ث یم هدیدع لیلاد ناوت ار یا
درمشرب یسررب نیا ددعتم راثآ و تارمث و دیاوف ۀرابرد
،ییابطابط و نبرک :کن هنیمز نیا رد هعلاطم یارب(
،نبرک و1391 ـ1398 )1400
.
مهم زا نید داهن نایم نیا رد لکش یاهرتسب نیرت
هیوفص تردق جوا هب ندیسر و یریگ
شنک و تامادقا هب هجوت .تسا اه
تللاد ،داهن نیا یعامتجا ی هدیدع یاه
ترورض هک دراد یا
یم یرورض ار نآ فلتخم تاهج یسررب و نتخادرپ مهم زا .دیامن
رد نید داهن رد هک یلئاسم نیرت
هیوفص نامز خر
داد رد هک تسا یلباقت و یگناگود ،دوب یرثکتم و فلتخم جیاتن و راثآ أشنم و
یدپ یرابخا و یلوصا یاملع نایم داجیا هب رجنم ،یرابخا و یلوصا یاملع لباقت .دمآ د
گتسدود ی
یم مشچ هب مدرم مومع نایم رد زونه نآ تاعبت هک دش نایرابرد زین و مدرم نایم رد دروخ
.1
یرابخا شرتسگ و شیادیپ زا هک تسا ییاهدمایپ یسررب ،راتشون نیا ضرغ کسمت و یرگ
نابیرگ ،نادب رابرد هب و هدوب مدرم ریگ
هداد رارق رییغت شوختسد ار خیرات نایرج یعون زا یخرب .تسا
.تسا نایامن هعماج رد زونه نآ یعبت تابوسر و هتخاس دوخ ریگرد ار ام ۀعماج زین زورما اهدمایپ نیا هدمآرد ریرحت ۀتشر هب یراثآ ،عوضوم نیا رد مهم هب هک تسا
یم هراشا ناشنیرت :دوش
( یرکاذ هلاقم رد )1377
اب یا یرابخا« ناونع ییامنزاب رد یعس »اهدمایپ و شیادیپ ،یرگ
برشم تافلاتخا نایرج شیادیپ رد هک یدراوم زا هنومن دنچ و هدرک یرابخا و یلوصا یاه
هتشاد ریثأت یرابخا هدرک رکذ ار دنا
یدوجواب ـ اهدمایپ ۀرابرد اما ،تسا نآ لماش هلاقم ناونع هک
یم هدرواین نایم هب ینخس ـ دوش
تمسق و یریگرد فرص ار هتشون ییاهتنا یاه اب املع یاه
هدرک یحولریم راثآ رکذ و هیفوص .تسا
( یریگناهج یتبثم یملع راثآ رکذ هب »نایرابخا تکرح یفنم و تبثم راثآ« ۀلاقم رد )1387
. 1 یرابخا نایرج روم نیا اما ،تفر نیب زا یناهبهب دیحو نامز رد یرگ
.تـسین ضراـعت رد داـحآ یدرـف ۀریـس و شرـگن اـب د
نآ هـب لـمع ددـص رد تـیاور عامتـسا فر ِـص هـب و دـنراد یرابخا یهاگن ،)ع(همئا تایاور صوصخرد املع و مدرم زا یرایسب یمرب یم هـتخادرپ نادـب رـضاح راتـشون رخآ لصف رد هک یتاعبت وس رگید زا .دنیآ بـجوم و دراد دوـجو هـعماج رد زوـنه ،دوـش
ا یم مدرم نیب یدایز رایسب تافلاتخ .دوش
یرابخا تکرح هک باتک و ییاور عماوج ۀدنیآ رد یرگ
هتشاد یلوصا یاه بناج رد و هتخادرپ تسا
یرابخا زا دعب نویلوصا هاگن رد هک هتخادرپ یدراوم هب ارجام یفنم هدرک بوسر یرگ
.تسا
( یدورهاش و یفیرش هشیدنا یاهدمایپ« ۀلاقم رد )1395
ۀزوح رد نایرابخا یاه
شهوژپ یفنم ۀدیدع تاکن زین و تبثم ۀتکن دنچ رکذ هب »ینآرق یاه یرابخا هک یا
ۀهجو هب یرگ
شهوژپ و یزاجعا هدروآ دراو نآرق ۀطیح یاه
هتخادرپ تسا .دنا
( یحلاص هلاقمرس رد )1386
یرابخا دادتما« مان هب یا یرابخا دادتما هب »یرگ
رد یرگ
ثحب هب ار نایرج نیا یبهذم و یعامتجا یاهدمایپ زا یخرب و هتخادرپ یدامتم راصعا هتشاذگ یرابخاون صوصخرد و تسا .دراد ینانخس زین یرگ
ن رد توافت ،مظنم و قیقد تروص هب ،رضاح راتشو سپ و هدش نایب یرابخا و یلوصا نایرج یاه
هنیمز رکذ هب نآ زا یرابخا شرتسگ و شیادیپ یارب ییاه
هدش هراشا یرگ هب رجنم همادا رد هک تسا
لکش هدش نایرج نیا یارب یصاخ یعامتجا یاهدمایپ یریگ هب هتشون نیا رد هدنراگن مامتها .تسا
یرابخا شرتسگ و شیادیپ رصع( یوفص رصع نامه رد هک هتفرگ قلعت ییاهدمایپ نابیرگ )یرگ
ریگ
یم و دوب هدش هعماج هب یدعب راصعا رد نایرج نیا یاهدمایپ ریاس زا یرگید ددعتم تلااقم ناوت
نایرج هک دروآرد ریرحت ۀتشر نیا رد اما ،دروآ دیدپ عماوج رد ار یددعتم و فلتخم یاه
یعس راتشون
یرابخا یاهدمایپ زا یشرازگ ۀئارا رب هعماج رد مه زونه دراد ناکما هک تسا هیوفص نامز رد یرگ
ات دشاب هتشاد اهدمایپ نیا هب یگنهرف هاگدید کی هک تسا نیا رب هدنراگن یعس .دنروخب مشچ هب تسایس یهاگن ع و یهقف یاهدمایپ زا ار یاپ لیلد نیمه هب و ،یبهذم ای هدز
هب و هتشاذگ رتارف یمل
هتخادرپ هرود نآ رد نآ یعامتجا یاهدمایپ لیلحت .تسا
هاگدید توافت .2 یلوصا و یرابخا نایرج ود یاه
نایرج زا کی ره یرابخا یاه
تاعبت هک دنراد ییاهدرکیور ،نید هب یداهتجا درکیور و یرگ
هتشاد یپ رد یعامتجا و یملع یاضف رد ار یتوافتم مه و دنا
هتشاد نآ رب ار هدنراگن ،رما نی ات تسا
توافت ار نایرج ود نیا یاه هب
صفت ی ل .دنک یسررب
یدراوم ،تسا فورعم نایرج ود نیا فلاتخا زا هچنآ نوچمه
رهاوظ تیجح رس رب فلاتخا
دودح ،تایاور تامیسقت ،طایتحا هاگیاج ،دهتجم هاگیاج ،)تارامَا( نظ تیجح ،لقع تیجح ،نآرق لمع روغث و
هب و تایاور هب صوصخ
شنک رد بهاذم ریاس هاگیاج ،هعبرا بتک تایاور یاه
یفلتخم بتک رد یلوصا و یرابخا یاهدرکیور تافلاتخا .تسا ...و یسایس یاهدرکیور ،یعامتجا هدوب لیصفت و ثحب دروم یلوصا یاملع بتک رد مه ؛هدش نایب ؛نویرابخا بتک رد مه و تسا
رحب فسوی خیش ،هنومن یارب رد ینا
هیفجنلا رردلا
،ینارحب(
/ ق1428 :3 ـ287 )303
مهم نیا هب
هتخادرپ مهم نکیل ،تسا هک یعبنم نیرت
لیصفت هب
دروم لهچ رد ار یلوصا و یرابخا تافلاتخا
یم رتشیب ار وا شرازگ ناقتا رما نیمه و هدوب یرابخا زین دوخ و هدرک رکذ ات( دنک
لوصا ی نو هب
مهتم دراوم نآ باستنا ( »یجیهامس« مان هب یدرف ،)دنوشن
فوتم 1135 ی للهادبعلام .تسا )ق
مان هب یباتک رد یجیهامس حلاص نب نیسرامملا ۀینم
هب خساپ رد تلااؤس
نیسای خیش هک ی
یفوتم( ینیرحب نویلوصا و نویرابخا تافلاتخا هب دراوم زا یکی رد ،دوب هدرک حرطم )ق1147
هتخادرپ تسا
،نایرفعج(
:1373 ـ397 )384
یم حرط صیخلت هب دراوم نیا مها هک :دوش
.1 یم یرییخت ای ینیع بجاو ار داهتجا ،نادهتجم یفرعم مارح ار نآ نویرابخا یلو ،دنناد
یم یم بجاو ار موصعم تیاور هب لمع و دننک .دنناد
.2 یم عامجا و لقع و تنس و نآرق لماش ار طابنتسا ۀلدا نادهتجم نویرابخا یلو ،دنناد
باتک طقف یم تجح ار تنس نانآ رتشیب و ،تنس و
.دنناد
.3 یم یزجم ار نظ زا یشان ملع هب لمع نادهتجم هب لمع طقف نویرابخا نکل ،دنناد
یم یزجم ار تیاور زا یشان ِیعطق ملع نانآ دزن رد تیاور .دنناد
عطق ی رودصلا ثیح زا هچ ؛تسا
.رودص و یدنس ثیح زا هچ و تللاد .4 هب ار ثیداحا نادهتجم یم میسقت فیعض ،قثوم ،نسح ،حیحص عون راهچ
،دننک
یلاحرد نآ نویرابخا هک یم میسقت فیعض و حیحص هب طقف ار اه
تیاور نادهتجم .دننک
یم )موصعم ماما ات( شدوخ لثم زا یماما لداع یوار ِثیدح ار حیحص نویرابخا اما ،دنناد
و رتاوت ببس هب و دنتسه لئاق حیحص ثیدح یارب یبتارم
ار تایاور ،رگید ِفلتخم نئارق
یم حیحص .دنرادنپ
.5 یم میسقت دلقم و دهتجم هب ار مدرم نادهتجم دلقم ار مدرم مامت نویرابخا یلو ،دننک
یم موصعم یم داهتجا هب مکح تبیغ نامز رد نادهتجم .دنناد
،روضح نامز رد و دنهد ذخا
ماکحا
د نآ رد ار داهتجا و دنراد لوبق ار موصعم زا یمن یفکم هرو
ماکحا یلاح ره رد نویرابخا یلو ،دنناد
یمرب موصعم نابز زا ار .دنریگ
.6 نوئش نادهتجم اتفا
یم دهتجم هب قلعتم طقف ار ۀبسح روما و تواضق و ء یلو ،دنناد
هب قلعتم ار نآ نویرابخا ره
سک ی م ی دنناد .دشاب )ع(همئا ثیداحا یوار هک
.7 ۀبتر نادهتجم ءاتفا
رب قّلعم ار ،تغل ،فرص ،وحن ،لوصا ،ملاک( ۀتس مولع بسک
یم ملاع طسوت )قطنم یم طرش ار یبرع نابز هب ملع طقف نویرابخا نکل ،دنناد
و وحن و دننک
یمن نآ وزج زین ار فرص یزجم ار دشابن دهتجم هک یسک لمع نادهتجم ساسا نیمه رب .دنناد
یمن ،دنناد دنچره ا یارب نکل ،دشاب ظفح ثیدح رازه ملاع و دراد تیمها ثیدح هب لمع نویرابخ
.درادن یتوافت ثیدح هب لمع رد یماع و .8 یمن زیاج ار تیم زا دیلقت نادهتجم نیب یقرف و دنتسه قح عبات نویرابخا یلو ،دنناد
یمن رییغت قح نوچ دنتسین لئاق تیم و یح .دنک
.9 یمن زیاج ار باتک رهاوظ هب لمع نویرابخا دح هک یمادام دنناد
هدرک ریسفت ار نآ یثی
یم لمع تایآ رهاوظ هب نادهتجم اما ،دشاب هرابرد یثیدح دنچره ،دننک
.دشاب هتشادن دوجو شا
.10 لئاق نادهتجم هلئسم مکح رگا دنا
یرورض نآ هب لمع ،دش صخشم نظ ای ملع یور زا یا
درف دراوم بلاغ رد هک تسا بجاو لصا هب لمع ،دشن صخشم نآ مکح رگا یلو ،تسا تئارب ار
یم بجاو ار طایتحا هب لمع ،دوشن صخشم یمکح ،تیاور ساسا رب رگا نویرابخا یارب نکیل ؛دشخب
یم نیا .»تامرحملا باکترا و تاکلهلا یف ماحتقلاا نم ریخ تاهبشلا دنع فوقولا« دنراد داقتعا و دنناد
یم یراج تئارب نادهتجم هک تسا یراج مه هلدا ضراعت رد هلئسم و دننک
دنرادن لوبق ار نآ نویرابخا
یم یراج هحابا نادهتجم مه روما ۀرابرد و .دنتسه یطایتحا نویرابخا و دننک
.11 ،دشاب هتشادن ثیداحا اب تقفاوم دنچره ،دنراد لوبق ار یملاک ۀلدا ،دئاقع رد نادهتجم
یمن لوبق ار هلئسم نیا نویرابخا اما .دننک
.12 طابنتسا رد ار هقف لوصا دعاوق نادهتجم
زا دنچره ،دنراد لوبق لها
تنس هدش هتفرگ
یمرب ار تایاور زا یشان دعاوق و لوصا طقف نویرابخا یلو ،دشاب .دنبات
.13 فلاخ رب سک ره و تسا تایاور ،نویرابخا لاوقا طانم نآ
اه دشاب هتشاد یرظن
یم قیسفت و بیذکت رب یسک رگا یتح و تسین کبس نیدب لاور ،نادهتجم نایم رد اما ،دوش
یمن قیسفت و بیذکت ،دشاب هتشاد یلوق تایاور فلاخ .دوش
.14 یم یلوصا ار هعیش یاملع مامت نادهتجم رگید و قودص موحرم نویرابخا اما ،دنناد
یم دهتجم ار ناریاس و دیفم خیش و یضترم دیس و یرابخا ار ناثدحم .دنناد
مهم توافت نیرت نایرج یاه
وکذم دراوم ،یرابخا و یلوصا یاه ،نایرفعج( تسا ر
:1373
ـ384 ،یراسناوخ ؛397
:ق1425 /1 ـ205 توافت نیا .)208
رد یددعتم دراوم أشنم اه
هدوب نانآ اب تموکح لماعت خنس و تموکح هب نانآ یاهدرکیور هتخادرپ جیاتن نیا هب همادا رد هک تسا
.دش دهاوخ هنیمز .3 یرابخا شرتسگ و شیادیپ لماوع و اه یرگ
یادیپ یارب یرابخا شیادیپ .تسا مزلا یطیارش و هنیمز ،یخیرات نایرج و هدیدپ ره ش
زا مه یرگ
هتکن نیا رکذ .تسین انثتسم هدعاق نیا روخرد
رما کی ار دوخ نایرج ،نویرابخا هک تسا هجوت
یمن یقلت دیدپون نآ .دندرک
یم دادملق یرابخا زین ار هعیش ناثدحم اه یدارفا دنتشاد یعس و دندرک
امه نبا ای قودص خیش دنن نایرابخا ،دندوب مق یثیدح بتکم رد هک ار یدارفا ،لک رد و هیولوق
هنیشیپ مه و هدز نادهتجم رب ینعط مه ،ببس نیدب و دننک یفرعم نیشیپ نورق دوخ یارب یا
تسد اپو دنشاب هدرک
،یدابآرتسا(
:ق1424 ـ104 105 109 و 136 و 479 و ،یلماع ّرح ؛ :ق1403
یکرک ؛446 ،یلماع :ق1396
،ینارحب ؛51 / ق1405
:1 ،ینارحب ؛170 :ق1428
/3 )289
هتبلا ؛
هدوب هتکن نیا تابثا ددص رد و دنرادن لوبق ار یزاسرابت نیا ،ناققحم رتشیب نایرج هک دنا
یرابخا هتشادن ناثدحم نایم رد یرابت و هدوب یسیسأت ینایرج ،یرگ تسا
،یراسناوخ(
/ ق1425 :1
ـ127 یما ؛120 1412 ،ن / ق :3 ،یناود ؛34 :1362
،یتاّنج ؛89 :1372
،یرهطم ؛335 :1384
/21 )105
ود و دنرادن مه اب یطابترا ،راثآ و یشانم ظاحل زا بتکم ود نیا هک تسا نشور .
.دنتسه توافتم یطخ ریس اب نایرج شلات اب هکنآ زا سپ ،هیوفص نامز رد و لیعامسا هاش یاه
هاش تدعاسم و بسامهت یاه
هب تبون ،دش تیبثت و لیکشت هیوفص تلود وا نادرگاش و یکرک ققحم سابع هاش
نیا رد .دیسر
و نامز ب هب نیا اما ،دندوب لماعت رد رابرد اب املع زا یخرب ،یو نارود صاخ تائاضتقا لیلد ه
یانعم أت یی د میمصت و تلااوحا مامت یریگ
و دوبن سابع هاش یاه هراومه
تفلاخم اب املع یاه
روما
ینعی ؛تشاد دوجو تعیرش اب فلاخم نامه
هنوگ تفلاخم یکرک ققحم نامز رد هک وا نایم ییاه
یم خر یوفص هاش و یارب و داد
لاثم لها ملاع لتق هب وا فیس ،تنس
ینازاتفت دمحا نیدلا
( ش ی خ ملاسلاا تفر ناریا زا و درک ضارتعا ،)تاره
،یدبانج(
:1378 ،یفجن ؛247
:1378 )36
، رد
نامز سابع هاش
تفلاخم هاش اب یکسردنفریم و دامادریم و ییاهب خیش نوچمه ییاملع مه ییاه
ناکما ،دوب هدروآ دوجو هب سابع هاش هک یقانتخا و دادبتسا ببس هب اما ،دنتشاد ضرع
مادنا شیب
تشادن دوجو املع یارب نآ زا
،نایرفعج(
:1398 /1 )123
.
اش هکنیا تلع هب و نامز نیمه رد ،دوب هدنار اوزنا هب تموکح زا ار ناشابلزق سابع ه
لاوئسم ن تلود ردص قیض .دندید گنت دوخ یارب ار هصرع یتموکح دوب یماکحا ببس هب نادرم
هب املع هک ارجا
یی ندش نآ اه یم رارصا هویش هب ات دندوب شلات رد و دندیزرو
یا هچره مامت رت ،
م تامیمصت و هعماج نورد رد یعرش ماکحا نییعت و دوش یراج رابرد ذخت
دشاب هدننک
ینیسح(
،هداز
:1387 )87
هراچ هار ،نایم نیا رد . یارب ار هار ،یلهس ًلاماک تروص هب هک دش ادیپ نانآ یارب یا
ماک ییوج یم زاب تموکح رتشیب هچ ره یاه گنر نوچ و تشاذگ
دروم ،تشاد مه ینید یوبو
رق زین مدرم ۀماع ضارتعا و لاکشا یمن را
یرابخا زج دوبن یزیچ هار نیا و تفرگ و یرگ
هشیدنا هشیدنا رد .یدابآرتسا نیمادمحم یاه هک تشاد دوجو یتایصوصخ ،یدابآرتسا یاه
یمرب ار سابع هاش تموکح اطعا ار شتامیمصت نتخاس ییارجا یارب یفاک دی طسب وا هب و دیبات
یم درک
،ینیوزق(
:ق1426 ـ169 )171
تاحیضوت .
هب هیوفص تموکح یاجتلا ،هدنراگن روظنم یتآ
یرابخا لاکشا زا رارف یارب یرگ یم نایامن ار نادهتجم یاه
1دزاس .
یم .1 یرابخا هک درک طابنتسا نینچ ناوت نیـققحم زا یـخرب رـظن قـبط .دوـب تموکح ندش هزیرلاوکس لماع یعون هب یرگ
سح زا رثأتم یوفص نارود نویرابخا هـنیمز رد هـقف ییایوپریغ و دادسنا باب ،داهتجا اب نانآ تفلاخم زین و دندوب یبرغ ییارگ
ی
وـس رـگید زا .دنتشادن دیدج روما یارب یخساپ نانآ و تسب دیدج لئاسم لباقم رد ار نویرابخا ناتسد و دوشگ ار دیدج لئاسم یرابخا یم هـجاوم یدرـف وحن هب تموکح رما و نامز تایضتقم اب یرگ و یـلم یـتح و یعاـمتجا و نلاـک هاـگن دـقاف و دـش
لوسر یارب نادهتجم هکنیا دوصقم حرش ( للها
لص ی للها نأش هس )ملس و هلآ و هیلع ءاتفا
و
مرکم یبن زا سپ نوئش نیا ناشیا معز هب و دندوب لئاق ار تماعز و تواضق راهطا ۀمئا هب ملاسا
( نادهتجم .دش لقتنم )للها تاولص مهیلع
هیلع( رصع ماما تبیغ نامز رد ار نوئش نیا مامت
عماج دهتجم نوئش زا )ملاسلا یم طیارشلا
هقراب نیلوا و دنتسناد ۀیرظن نیزاغآ یاه
لاو ی ت قف ی ه زین
( یکرک ققحم .دمآ دوجو هب درکیور نیمه زا :1368
/1 نیا رد )142 هتشون هراب
:تسا
« ا زا دوصقم ی
ن دح ی ث )ۀلظنح نبا رمع ۀلوبقم(
ا رد ی اجن ا ی ن قف هک تسا ی
ه فاصوا هب فوصوم
عم ی ن
، هدش بوسنم همئا بناج زا ن نآ رد هچنآ ۀمه رد و تسا
ی تبا ار ه دراد
، ان ی ب بوسحم وا
م ی دوش هب و اضتقم ی دندومرف هک ماما لوق
"
مداد رارق مکاح امش رب ار وا نم
"
، ای ن ن ی تبا
، لک ی
تسا .»
ریثأت تا زین یکرک ققحم هب بسامهت هاش نداد دی طسب و تموکح ۀوحن رد هاگن نیا
ریثأت راذگ یم رداص یکرک ققحم یارب هک یماکحا رد وا و دوب ملع ثراو و عرش ظفاح ار یو ،درک
دیس ملا یلسر ن یم نیموصعم ۀمئا بیان و یم ذفان ار وا یاهروتسد و رماوا و تسناد
نا تشاگ
،یراسناوخ(
:ق1425 /4 ـ362 ،یدنفا ؛363
:ق1431 )456
.
نیا ظاحل اب راکِزاس
یهاگیاج رگید ،هیقف یتماعز نأش و تموکح ۀلئسم هب یعرش هاگن و
هیقف تردق دی رد یتسیاب ًامتح تموکح و تشادن دوجو ناهیقفریغ تنطلس و تموکح یارب عماج یم یقاب طیارشلا تخم هاگن نیا هتبلا .دنام
نآ ققحت یارب یتصرف لمع رد و دوب اهقف هب ص
هژبوس و ینهذ یرما ًافرص و تشادن دوجو یوفص تلود زا لبق یم یقلت یا
نیا ساسا رب .دش
یم دنتشاد داقتعا یکرک ققحم دننامه نانآ زا یخرب ؛دوب یفلاتخا نادهتجم نایم رد ،هیرظن ناوت
درک هدافتسا مدرم و هعیش عفن هب هاش تردق زا
نآ هب و زا نوذأم هاش ار نانآ و داد تموکح نذا اه
( یلیبدرا سدقم دننامه رگید یخرب و درک دادملق هیقف :ق1403
/12 11 28 و و
/8 ـ68 )72 رد ره تروص عماج دهتجم زا ریغ یمکاح یمن ار طیارشلا
بصغ ار نآ و تفریذپ
تموکح و لوسر تفلاخ یم یقلت للها
زین وا یایاده زا و درک دای روج ناطلس زیاوج ناونع اب
یم .درک
رد ا ی ن ب ی ن رد ار یدرکیور یدابآرتسا ، ۀیندملا دئاوفلا
و نارازگراک هجوت هک تخاس حرطم
لها اب لادج رد وا .درک بلج دوخ هب ار یوفص مکاح نوئش هک ینادهتجم اب نآ عبت هب و تنس
نیب اب طقف هن نایرج نیا .دوب یللملا یم و رعش ،نافرع ،هفسلف ،یلقع ملاک ملع اب هک هقف لوصا
یجورخ یمامت تفگ ناوت یاه
دـیعبت ار اردـصلام ناـنآ هـکنیا هـچ ؛دروآ دوـجو هب هعماج یارب یگرزب لضعم نیمه و تشاد لکشم صن رب ینتبم ینید ریغ ت هاگن رگا .دندوب ضرتعم مه دامادریم و یکسردنفریم و ییاهب خیش هب و دندرک ریثأ
یراـبخا یریذپ سح ناـیرج زا یرگ
یـیارگ
یم ،دوش تیوقت و لابند یبرغ هشیر ناوت
لاس رد هک تفای زین یلافتسو نامیپ رد ار نآ یاه ( م1618
دـیدرگ دقعنم )ق997
.درک یراتخاس ار مسیرلاوکس و دومن هاتوک یسایس روما رد تلاخد زا ار بهذم ناتسد و
هس یم دهتجم هب ار هناگ ب دوخ یراشفاپ و تساخرب دنداد
یاملع هب تواضق و ءاتفا نوئش قلعت ر
یتماعز نأش ۀرابرد ینخس چیه یروابان لامک رد و دناسر اهتنا هب ار )دیلقت یور زا هتبلا( یرابخا لها یاملع دننامه نادهتجم رظن هک دوب هتکن نیا تابثا ددص رد وا .تفگن نوئش و تسا تنس
لها فلتخم یمن ار تیب
داد عاجرا نادهتجم هب ناوت نیا یارب .دنتسه ناموصعم دلقم مدرم ۀمه و
نامز رد .تسین حرطم نآ رد داهتجا یارب یهجو و تسا زاین یبرع نابز اب ییانشآ هب طقف ،دیلقت تبیغ رظنراهظا زین یرابخا ملاع و تسا یرابخا هیقف هب طوبرم ،ماکحا زا یخرب و تواضق رد
و تسا موصعم دلقم و تسین یضاق و یتفم ًاتقیقح ـ
نامه هنوگ دمآ هتفگ هک ـ
نأش صوصخرد
هتکن چیه رکذتم ،یتماعز دشن یا
،یدابآرتسا(
:1395 193 198 و
ماکح یارب ار هار رما نیا .)
هب و یوفص هب رهاظت نمض رد هک درک زاب سابع هاش صوصخ
ش ی هع ندوب دوخ فادها لابند هب ،
تارظن هب کسمت اب و دشاب مالام
ی ن دوخ تموکح یبهذم رهاظ ، .دنک ظفح زین ار
یتماعز و یسایس روما رد تلاخد قح ،نادهتجم و یلوصا یاهقف ،یدابآرتسا ۀیرظن ساسا رب یلکشم رما نیمه و دنرادن هطیح نیا رد یتلاخد هدشرکذ لاونم هب مه یرابخا یاملع و دنرادن ار
لکش طیارش ۀرابرد .تخاس فرطرب تشاد یلوصا یاهقف اب یوفص تموکح هک ار ن یریگ
ۀیرظ
یرابخا سدح و هدش هتشون یتلااقم و هدش رکذ یدراوم یدابآرتسا هاگدید رد یرگ ییاه
سح نایرج زا یو یریذپریثأت و تنراقم صوصخرد یبرغ یارگ
،یرهطم(
1384 22/ 882 : و
:21 110 20 و 169 : ،ردص ؛ :ق1421
ـ60 )62
یفلس نایرج زا یو یریذپریثأت و رب مکاح یرگ
زاجح
ییابطابط(
1393 ، 220 : ،ناگدنسیون زا یعمج ؛ :1372
)12
رایسب رادقم زا یو نتفشآرب زین و
للادتسا دایز یمزاول هب هجوت ،تسا مهم هچنآ اما ،هدش هتفگ هقف لوصا رد دوجوم یلقع یاه
هتفرگ تئشن هاگدید نیا زا هک تسا .تسا
اضوا هب هجوت ،هدنراگن داقتعا هب ،درتسگ ار وا ۀیرظن تموکح دنچره رد مه زور نآ یگنهرف ع
یرابخا شرتسگ یبایأشنم یب یرگ
زا شیب و ریگمشچ دشر نامز رد هکنیا ضرغ .تسین رمث
یرابخا راظتنا ناریا مدرم ،یرگ
هب گزات هدیورگ عیشت بهذم هب ی
نادهتجم ،تلاح نیا رد .دندوب
هب و دننک تیاده یواتف و تاداهتجا ساسا رب ار مدرم ات دندوب شلات رد تیلاو و تسرد ریسم
للها
یرابخا نایرج ،ارجام رگید بناج رد .دنشاب امنهر ۀرابرد ینانخس یناسنا لقع ۀئطخت اب یرگ
کت ی ه تبحم و دندوب هدش هعیش هزات هک یمدرم و دنتخاس حرطم )ع(ناموصعم لوقع هب
لها هب ،دنتشاد لد رد ار )ع(تیب تمس
وسو و دندناشک دهتجم و دوخ لقع یلیطعت ی رد یعس
یرابخا ندنلاوبق نیا تروص نیدب .دندش قفوم مه یدودح ات و دندرک عامتجا لک هب یرگ
رایسب نامز رد دش ثعاب هلئسم نیمه و ،یعامتجا ۀبنج مه و درک ادیپ یسایس ۀبنج مه ،نایرج هزوح رب لاس تسیود دودح ات هک دبای شرتسگ یوحن هب نایرج نیا ،یکدنا ۀعماج و هیملع یاه
یش هدیدع تاقافتا ببس و تشاد هربنچ ناریا یع .دش یا
نایرج رد هک تسا یرورض رایسب مه هتکن نیا هب هجوت هدیدپ یسانش
یگنهرف یاه
ـ
ا یمن یعامتج ار فلتخم یاهریغتم و لماوع دیاب هکلب درک هجوت یدحاو ریغتم ای لماع هب ناوت
مهرد ًابلاغ هک درک ییاسانش هدینت
.دنا
یارآ .4 لکش نامز رد نایرج ود ناملاع هیوفص یریگ
ههرب رد نویرابخا و نادهتجم هدوب لیخد یوفص تموکح رد ییاه
شنک و دنا نیا رد ار ییاه
هداد ماجنا تموکح و دودح ،میتفگ هلحن ود نیا زا مادک ره ینابم ۀرابرد هک یتاحیضوت قبط .دنا
روغث راکمه نایرج زا مادک ره ی ا و یلوصا یاه
شنک لک رد و دوب توافتم تموکح اب یرابخ یاه
هب قلعتم ۀلاصلااب ار تموکح دوخ یانبم قبط یلوصا نایرج .دنداد زورب دوخ زا ار یتوافتم عماج دهتجم یم طیارشلا
یم یقلت هیقف زا نوذأم ار یوفص هاش و تسناد رد هاگن عون نیا .درک
د لیعامسا هاش ،بسامهت هاش ،لیعامسا هاش ۀنامز لباق سابع هاش تموکح رصع یادتبا و مو
یرابخا نایرج ،لباقم رد .تسا یریگیپ سابع هاش تموکح رخاوا رد یرگ
روهظ زا سپ و تفای
و تفرگ تسد رد ار یعرش روما مامز نآ هب
عون .دندش تموکح بناج زا یروص یبصانم یاراد ی
تموکح بناج زا رتشیب یروص بصانم حلاطصا هتبلا هجوتدروم
،تسا یاملع هرخلأاب نوچ
شلات و دنتشاد مدرم و نید هب هجوت مه یرابخا یم ماجنا مدرم تلاکشم عفر رد ییاه
.دنداد
لکش هب عورش و دش طلسم ناریا زا یقطانم رب یوفص تلود هک ینامز رد یطلسم مظن یهد
یرابخا نایرج زا یربخ ،درک قطانم نآ رد هنایفوص یرابت ،یوفص تموکح .دوبن یرگ
زا و تشاد
ار دوخ رطاخ قلعت نکل ،دوب هدرک زاغآ ار یسایس یتاکرح )لوا لیعامسا هاش دج( دینج خیش نامز نایرج هب یفوص و یهاقناخ یاه چیه هناشنم
لیعامسا هاش .دوب هدادن تسد زا هاگ هب ـ
عبت یتاقافتا
هک رد هتشذگ وتانآ ناکرت نایم رد نانآ و دوب هداتفا شدج و ردپ یارب عیشت هب یل
هقلاع دنم هدش
یم نآ رادماو ار دوخ و دنتسناد
،نایرفعج(
:1387 ـ79 )73
زاب املع ینید تاکرح یارب ار هصرع ـ
رصع ماما قحرب نیشناج ار عیشت یاملع حیرص روط هب و درک (
یم )جع نآ زا و تسناد اه
ار طیارش هک یصخش نایم نیا رد و تشاد ار تموکح یارب تباین تساوخرد
هب بوخ و دیجنس ی
یکرک ققحم زج دوبن یسک ،دش نادیم دراو
ناوضر(
للها )هیلع یلاعت
،یراسناوخ(
/ ق1425 :4
ـ363 ،یدنفا ؛362
:ق1431 )456
تسایس رد ییازسب شقن یکرک ققحم . تلود فلتخم یاه
هب و یوفص تسایس هژیو
.تشاد تموکح نیا یگنهرف و ینید یاه
ریچ داجیا یپ رد یکرک ققحم هلاسر شراگن ،یهقف یگ
زاغآ ار یهقف لئاسم رد ناوارف راثآ و اه
این ات درک ز دنک تیبرت ار یناریا یاملع زا یلسن زین و دیوگ خساپ ار ناریا ۀعماج یاه
،یدنفا(
:ق1431
،ولمور ؛442 :1357 ،ییابطابط یسردم ؛510
:1362 /1 )67
شلات . هب و املع یاه ققحم صوصخ
نیا هب فوطعم ،یکرک
یمن تیامح تلود نیا زا رگا هک دوب زین هیضق زا بناج یعون هب و دش
تسایس یمن لرتنک املع ار نآ یاه ورین ،دندرک
هقرف رگید زا ار نادیم و یوگ یفوص یاه بهاذم و اه
یم یم هنیداهن ناریا رد هنایفوص یراتخاس و دندوبر هب یکرک ققحم هک دوب ثیح نیا زا رتشیب و دش
میکحت درک تمه تلود اب املع یراکمه یرظن ینابم
،نایرفعج(
:1398 /2 )119
هب یکرک ققحم .
نذا وا صخش هک دوخ یلوصا یانبم قبط عقاو رد و درکن لوبق ار یرابرد یبصنم ،یمسر تروص نکل ،دشن یرادا و یسایس بصنم لوبق هب رضاح ،دوب هداد بسامهت هاش و لیعامسا هاش هب تموکح یمکاح دننامه هریچ
یم رفس ناریا تایلاو نایم رد تسد یو هک بسامهت هاش یسایس ۀمان اب و درک
طوسبم ار دوب هتخاس رملااذفان و دیلا
،یمق سابع خیش(
:1385 ـ415 )416
هچ ره ینادابآ رد یعس ،
هب ار بسامهت هاش ،درکن لوبق ار ترادص یمسر ماقم دوخ دنچره وا .تشاد مدرم یایند و نید رتشیب نوگ ه دناسرب ترادص هب ار یناهفصا نیدلازعم ریما شدرگاش هک درک تیاده یا
،نایرفعج(
:1387
ـ194 )195
. یفیطق میهاربا خیش و یلیبدرا سدقم دننامه یرگید یاملع ،یکرک ققحم ۀیرظن لباقم رد زیاج ار هیقفریغ ِتموکح لک رد و هیوفص اب یراکمه و تطلاخم هنوگ ره هک دنتشاد روضح
یمن د یمن ناشن نادب یشوخ یور چیه و دنتسنا دنداد
،نایرفعج(
1380 188 : 192ـ
.)
نیا هب هجوت
تموکح و تیلاو تابثا هب ود نآ یدنمرواب یانعم هب نیا هک تسا رگنشور و مهم رایسب هتکن .دوبن تبیغ ۀرود رد هیقف
دوب یکرک ققحم صخش اب ،تموکح زا شیب ،املع زا خنس نیا فلاتخا
هناشن و ه هغدغد هدنراگن هک دراد دوجو خیرات رد نآ زا ییا .درادن نادب تخادرپ یارب یا
یرابخا ۀطلس و شیادیپ .5 لوا سابع هاش ۀرود رد یرگ
لاس رد مکی لیعامسا هاش ردق وا .دیسر تنطلس هب مکی بسامهت هاش وا زا سپ و تشذگرد ق930
نذا و داهن وا هب یدایز جرا و تسناد ار یکرک ققحم رد یکرک ققحم .دناتس وا زا ار دوخ تموکح
لاس لاس رد و درک تنطلس یکرک ققحم زا سپ دیدم یتدم بسامهت هاش .تفر ایند زا ق940
984 زا سپ و ق 54
دمحم( هدنبادخ دمحم هاش و مود لیعامسا هاش وا زا سپ .تشذگرد تنطلس لاس
لاس ات )ازریم اس هدزای و لاس کی بیترت هب ـ ق996
ـ ل موکح سابع هاش نآ زا سپ و دندرک ت
دیسر تموکح هب یوفص .
لاس زا وا 996 لاس ات ق 1038
مظن و سابع هاش نارود رد .درک تموکح ق
تسین رارکت هب یزاین و دش ضرع هتشون نیمه رد یبلاطم ،نامز نآ صوصخم قانتخا و یدج .1
. 1 ثحب رایسب ۀتکن زیگنارب
هـب سابع هاش کیپ و همان زا یخیرات بلطم نیا رکذ ،سابع هاش نارود ۀرابرد کحضم یعون هب و
،یزیربت سردم( تشگزاب تابتع تمس هب هار ۀنایم زا و تفریذپن وا هک تسا یلیبدرا سدقم 1374
5/ 368 : تـسا رکذ نایاش .)
یفوتم( یلیبدرا سدقم هب فورعم یلیبدرا دمحم نب دمحا 993
لاس هس )ق زا ،دـسرب تـموکح هب سابع هاش هک ینامز زا لبق
وکح اب یلیبدرا سدقم .دندوب فلاخم هیوفص تموکح اب بلغا ،یلوصا یاملع ،یوفص تم
،یلیبدرا سدقم( تسا زرحم ًلاماک ناشیا راثآ زا مهم نیا و تشاد مات تفلاخم :ق1403
/12 11 28 و 8 و 67 / 72ـ نیا و تشادن یتفلاخم سابع هاش نامز رد وا ًاعطق نکل ،)
تفلاخم هداد خر هدنبادخ دمحم هاش ای لوا بسامهت هاش نامز رد اه یم رظن هب و تسا
،رتشیب دسر
تفلاخم هدوب یملع ی .هعماج رد هبقع یاراد و یعامتجا و یسایس یلباقت ات تسا
یفوتم( یناث دیهش هلمج زا یرگید یلوصا یاملع یفوتم( ملاعم بحاص و )ق965
و )ق1011
یفوتم( کرادم بحاص دنتشاد تفلاخم یوفص تموکح اب زین )ق1009
،نیما(
:ق1403
/7 ـ145 و152 /5 ،یراسناوخ ؛95 :ق1425
/7 )49
؛ یفوتم( یناهفصا نیدلازعم ریما زا هتبلا و )ق952
یفوتم( راشنم یلع خیش خیش هک ینادهتجم هاگیاج رد )ق984
یمن ،دندوب ملاسلاا ،درک ضامغا ناوت
یمن نانآ هب یسررب نیا رد ،دنتسه یکرک ققحم نایرج ۀمتت نوچ اما بلاغ بیترت نیدب و میزادرپ
تموکح شور و یدرف ۀریس اب هک نادهتجم هب و یوفص ناهاش ی
زا ،دندوب فلاخم سابع هاش صوصخ
یفوتم( ییاهب خیش نایم نیا رد .دنتشادن نایوفص تموکح هب یدعاسم رظن و دندیشک رانک تموکح خیش هک درک لوبق هارکا اب ،راشنم یلع خیش ،شنزردپ زا سپ )ق1030 نامز رد ناهفصا ِملاسلاا
.دشاب سابع هاش وخ نامز ۀملاع ییاهب خیش ،رعش ،ریسفت ،ثیدح ،لوصا ،هقف هلمج زا یددعتم مولع رد و دوب د
تشاد صصخت ،تئیه ،بلارطسا ،هسدنه ،ربج ،موجن ،تایضایر ،تایبدا ،هیارد ،لاجر
،ینباکنت(
:1364 ـ247 ،یزونز ینیسح ؛233
1378 2 / 198 : 156ـ ،ینیما ؛ / ق1387
:11 ـ261 ؛262
،یزیربت سردم :1374
/3 ـ308 ،یسیفن ؛313
:1368 ـ93 ،شوهداز ؛110 :1387
ـ413 )426
وا .
،سابع هاش تساوخرد هب و تشاد یوفص تموکح اب یدایز تلاماعت یسابع عماج
ات تشاگن ار
هیلمع ۀلاسر یم یسایس لئاسم کمک هب وس رگید زا .دشاب یوفص ورملق رد مدرم یارب یا
تفاتش
هلاسر شراگن اب و لثم یا
باتکلا لها حئابذ تمرح
خیش(
،ییاهب )ق1410
ۀهبج فیعضت رد یعس
رضاح ۀعیش یاملع هب هک ار باتک لها حئابذ تمرح ۀرابرد ینامثع یاملع رظن و تشاد نمشد درک در ،دندوب هداد تبسن یوفص ورملق رد
تفص(
،لگ :1381 ـ181 )182
نینچمه . و
ی ۀلاسر رد
لأا ۀلئس لا ناطلس ی ه ی ا باوج یاه سابع هاش
ـ هدزناپ هب نآ رد هک
ـ هداد خساپ هاش ۀلئسم
دی هاگد اه یی لک ۀرابرد ار ی
اس ( اج ی ز و ندوبن ی نار شندرک ) کوخ تشوگ زا هدافتسا ندوبن عونمم و
و ناتسجرگ رد بارش و ...
هدرک حرطم تسا
. ش ی خ م ییاهب ی ک و ش ی د لمع بناج مه ارگ
یی و
س ی کلم تسا ی دهدن زاوج ار عورشمان لمع باکترا مه و دروآ رظن رد ار هاش
ث(
،بقاو :1392 ؛58
،یرـهطم :یلیبدرا سدقم تافو نامز ۀرابرد( دشاب هدرک تفلاخم سابع هاش تموکح اب هک دوبن هدنز رگید و تفر ایند 1384
14/ 433 : ،نیدلازرح ؛ :ق1405
،نوارب ؛54 :1375 .)320
،یرجاقآ :1389 ـ275 )276
لوذبم ار شیوخ غیلب یعس دوخ ذوفن نارود لوط رد ییاهب خیش .
یم هچ ره هک تشاد نیا یاوأم و نمأم وا تیب و دنک عافد مدرم یفرع و یعرش قوقح زا دناوت
نآ هب تموکح هک دوب یناسک یم یدعت اه
.درک
دننامه( وا نایفارطا و ناینیشیپ و ییاهب خیش بناج زا سابع هاش هک یطیارش رد تلاخد لیلد هب زین نایرابرد و ناریما وس رگید زا و دوب انگنت رد )یزاریش یرادصلام ییاه
نآ راک رد زارد نایلاس یط رد املع هک ندوب هدرک اه
د زا صلاخ هار لابند هب و هدمآ هوتس هب
ح و اهروتسد نآ یارب عرش بناج زا نادهتجم هک دندوب یروغث و دود
یم صخشم اه ،دندرک
نآ کمک هب املع زا یکی تایرظن و دنک بلج دوخ هب ار تارظن تسناوت و تفاتش اه
هحولرس یفوتم( یدابآرتسا نیمالام .دشاب تعیرش اب هیوفص هار ۀمادا یارب یا اب )ق1036
باتک رد هک یتارظن ۀیندملا دئاوف
خیش یتقو ات دنچره و درک هجوت بلج ،تخاس حرطم
لابقا دروم نآ زا سپ نکل ،تشادن مادنا ضرع یارب یهاگیاج ،دوب تایح دیق رد ییاهب .تفرگ رارق تموکح یدج رایسب
« ملع تارجاشم ی
اواتف فلاتخا و ی
مالام هک دش ببس نادهتجم ی
ن دابآرتسا ی ارب ی لح
پ رد ،فلاتخا ی
عم ی را ارب کلام و ی
ر س ی ند عطق مکح هب ی
نداهن رانک ،نآ لصحام هک دشاب عرش
هب عامجا و لقع ،نآرق
هقف عبانم ناونع ی
ئارا و ۀ هقف شور ی
نتبم ی اور هب هجوت رب ی
تا ف و مه
نآ دوب ساوح ساسا رب اه »
یرذوب(
،داژن :1400 )259
هجیتن . بترتم یدابآرتسا یاهراک رب هک یا
دهتجم هاگیاج رد لزلزت داجیا ،دش یو .دوشن ساسحا دهتجم هب یزاین ،تیاور مهف یارب ات دوب
روما رد یتسیابن هیقف هک دز نماد هلئسم نیا هب هیقف فلتخم نوئش نیب رد کیکفت نایب اب هب رد یوفص تلود ۀیامتسد رما نیمه و دنک تلاخد یتموکح و یتماعز تسایس یریگراک
یاه
.دش دوخ شنک نیمه هب یدابآرتسا یاه خ اج
دوب هدرک وا زا سابع هاش هک یلاوس هب خساپ رد وا .دشن مت
هلاسر طابنتسا نآ ندیشون ندوب مارح نیع رد ار بارش تراهط نآ رد هک دروآرد شراگن هب ار یا
دوب هدومن
گرب :رمخلا ۀراهط ،یدابآرتسا(
ـ47 ،یباراد ؛48 :1418 )92
درکیور عقاو رد راک نیا اب وا .
یوکین رایسب و یلماعت
.تفای دوخ مادنا ضرع یارب یلاجم و داد ناشن هیوفص تموکح هب ار دوخ
همه زا و تسا دایز رایسب ود نیا لماعت و نید داهن و یوفص تموکح ۀدنیآ رد تاکرح نیا تاریثأت مهم هزوح لوفا هک تسا نادهتجم ندنار اوزنا هب رت یپ رد ار هعماج و نید ییایوپ مدع و هیملع یاه
اشن و دراد هرود رد یرابخا یاملع رتشیب هچ ره یرازگراک و یرادمامز نآ ۀن
.تسا یدعب یاه
یرابخا ۀطلس یعامتجا و یسایس یاهدمایپ .6 یوفص تموکح مود ۀرود رد یرگ
لیلد هب ،داتفا تموکح لوبقم و تخاس حرطم ار شتایرظن یدابآرتسا نیمالام هکنیا زا سپ
تیامح ات ِمدرم شیارگ و تموکح یاه هز
هعیش نآ شطع و ناریا ۀدش رتشیب هچ ره ندینش هب اه
لها نانخس یرابخا ۀیرظن ،)للها تاولص مهیلع( تراهط و تمصع تیب
و داهن شرتسگ هب ور یرگ
هتفر یفوتم( یناهبهب دیحو موحرم نامز ات و دش لیدبت گربوزاساب ینایرج هب هتفر )ق1205
هرطیس هزوح رب یا ح( تشاد هیملع یاه
دود 170 و )دعب هب یدابآرتسا تشذگرد نامز زا لاس
لقع نایرج .دش یندمت طاطحنا کی ثعاب و دناشک هئطخت هب داهن نیا رد ار ییارگ
.6 . 1 یسایس یاهدمایپ
.6 .1 . 1 یملاسا ۀعماج یندمت ریس طاطحنا
یرابخا شرتسگ زا سپ هک یدمایپ نیلوا بیترت نیدب اج و هیوفص تموکح نابیرگ یرگ
نآ ۀعم
یطاطحنا نامه ،تشاذگ یملاسا ۀعماج یلاعتم تکرح ۀدنیآ رد ریثأت یعون هب و تفرگ ار رصع یهتنم ندمت کی هب هک یریس لماوع رد هکنیا دوصقم حرش .داد خر ملاسا یندمت ریس رد هک تسا یم هولج و دوش یم روهظ ۀصنم هب ار نآ یاه
یبدا و رنه و هفسلف لیبق زا یدراوم ،دناسر تدش هب تا
یم تیمها لدتسم تینلاقع و مکحم یانبریز کی یتسیاب ارجام یملع ۀناوتشپ بناج رد ینعی ؛دبای
یهجو هب یتسیاب رما ِیانبور بناج رد زین ؛دشاب یندمت تکرح یاشگهار ارجا ماقم رد ات دشاب مکاح هولج ملاسا یندمت ۀمضاه لاسا دلاب رد یدامتم نورق ات نآ راثآ هک دوش رگ
.دنامب یاج رب یم
یفوتم( ییاهب خیش لاثما اب هک یمادام یوفص تموکح یفوتم( دامادریم ،)ق1031
یفوتم( یکسردنفریم ،)ق1040 لامک ،)ق1050
یفوتم( یوره دازهب نیدلا ،)ق942
یفوتم( طاطخ دامعریم یفوتم( شاقن یسابع اضر ،)ق1024
یسابع اضریلع ،)ق1044
یفوتم( طاطخ بلادبع ،)ق1052
یفوتم( یزیربت یقا نادنمرنه و نافوسلیف رگید و )ق1039
لابند ار یباذج و لوقعم یندمت ریس و تشاذگ راگدای هب دوخ زا یرایسب یندمت راثآ ،دوب لماعت رد یم نایرابخا ۀبلغ و اهارسمرح ندش مکاح و نایرابرد نایم رد یتموکح تافلاتخا نامز زا اما ،درک
هاگیاج رب ذم و یعرش یاه تکرح لاوز و تسین هتسجرب و رخاف راثآ همه نآ زا یربخ رگید ،یبه
هدش زاغآ طاطحنا ریسم کی و هدروخ دیلک یندمت دشر هب ور .تسا
هتفرگ رارق مدرم مومع رظنم رد ناهفصا رهش رد راثآ نیا زا یرایسب یرنه راثآ زا و تسا
باتک رد یطاطخ راثآ و یشاقن یاهولبات ات هتفرگ یرامعم اه
هراگنراوید و باتک و اهولبات و اه
یاه
همجرت نابز زا هدش هدنام یاج رب هرود نیا زا ،یملاسا دلاب رد راثآ رگید و ددعتم یاه
.تسا
و هفسلاف اب نویرابخا تفلاخم ،دیشخب تعرس ار یندمت طاطحنا نیا هک یدراوم رگید زا تیلاعف و یندمت دشر یارب هک تسا حضاو هتفگان .دوب افرع
رب هولاع ،عماوج ِیندمت ۀمضاه
هبنج هولج هناوتشپ نآ ات و دراد دوجو یمکح و یملع قیقد ینامب کی هب جایتحا ،یرنه یاه یاه
ناکما تحاس نیا رد یلاعت و دشر ،دنکن ینابیتشپ ار رگید یرابخا نایرج اما .تسین ریذپ
رد یرگ
