هدکشناد یعیبط عیانم و یزرواشک
یشزومآ هورگ لگنج یسدنهم و مولع
اپ نای همان ارب ی تفایرد هجرد یسانشراک دشرا
لگنج یتسیز مولع شیارگ لگنج مولع هتشر
یمک لیلحت لگنج رد یراتخاس تارییغت
یاه
تسد زیربت تشاک
رگشهوژپ
ناقهد هموصعم
امنهار داتسا
یدیفس ثرمویک رتکد
رواشم دیتاسا
یقداص نیعمدمحم دیس رتکد متسر ربکا رتکد روپ
رویرهش ۹۹۱۱
رثا تیکلام و تلاصا گرب دام قوقح یمامت یونعم و ی
بترتم تاعارتخا ،تاراکتبا ،جیاتن رب
و
یروآون هب قلعتم ،شهوژپ نیا ماجنا زا یشان ِیاه
یلیبدرا ققحم هاگشناد
یم مان رکذ اب و هطوبرم تارّرقم تیاعر اب ،رثا نیا زا بلطم لقن .دشاب
.تسا عناملاب وجشناد و امنهار داتسا مان ،یلیبدرا ققحم هاگشناد
بناجنیا ناقهد هموصعم
شناد هتخومآ سانشراک
ی دشرا هتشر لگنج مولع -
شیارگ لگنج یتسیز مولع هدکشناد
ققحم هاگشناد یعیبط عبانم و یزرواشک
یلیبدرا هرامش هب
ییوجشناد ۳۰۱۶۲۱۰۲۶۹
خیرات رد هک ۹۶
/ ۶۰ / ۳۳ زا
نایاپ
" :ناونع تحت دوخ یلیصحت همان رد یراتخاس تارییغت یمک لیلحت
لگنج تسد یاه زیربت تشاک
هدومن عافد "
یم دهعتم ،ما وش
:هک م
1 نایاپ نیا ) چیه تفایرد يارب ًلابق ار همان
هب ای يلیصحت كردم هنوگ
هاگشناد ریاس رد یشهوژپ تیلاعف هنوگره ناونع و یشزومآ تاسسؤم و اه
هدومنن هئارا روشک زا جراخ و لخاد یشهوژپ .ما
2 نایاپ تاجردنم یمامت مقس و تّحص تیلوئسم ) همان
رب ار دوخ یلیصحت
یم هدهع .مریگ
3 نایاپ نیا ) یم بناجنیا طسوت هدش ماجنا شهوژپ لصاح ،همان
.دشاب
4 هدافتسا نارگید يشهوژپ و يملع ياهدرواتسد زا هك يدراوم رد )
هدومن یرادتناما لصا تیاعر اب و هطوبرم تارّرقم و طباوض قباطم ،ما
تسرهف و نتم رد ار نآ تاصخشم ریاس و هدافتسا دروم عبنم مان ،یملع هدومن ركذ عبانم .ما
5 هرهب هنوگ ره ای هدافتسا دصق ،لیصحت زا تغارف زا دعب هچنانچ ) -
نایاپ نیا زا ... و عارتخا تبث ،باتك رشن زا معا يرادرب ار همان
هزوح زا ،مشاب هتشاد ققحم هاگشناد یرواّنف و يشهوژپ تنواعم
.میامن ذخا ار مزلا ياهزوجم ،یلیبدرا 6 هئارا تروص رد ) م
هلاق نایاپ نیا زا جرختسم شیامه رد همان
،اه
سنارفنک ییامهدرگ ،اهرانیمس ،اه
ققحم هاگشناد مان ،تلاجم عاونا و اه
و امنهار دیتاسا و وجشناد( ناگدنسیون مان رانك رد ار یلیبدرا .میامن رکذ )رواشم
7 يشان بقاوع ،دوش تباث قوف دراوم فلاخ ،ينامز عطقم ره رد هچنانچ )
نآ زا يلیصحت كردم لاطبا هلمج زا(
و هاگشناد طسوت تیاکش حرط ،
يم ار )...
یم زاجم ار یلیبدرا ققحم هاگشناد و مریذپ اب مناد
.دیامن راتفر هطوبرم تارّرقم و طباوض قباطم بناجنیا
ناقهد هموصعم
ع دپ مان و ناون ی
:روآد
لحت ی ل مک ی غت یی تار راتخاس ی لگنج رد یاه تسد تشاک یربت ز ناقهد هموصعم /
امنهار داتسا
:
ک رتکد ی ثرمو فس ی د ی
ناداتسا رواشم
:
س رتکد ی د عمدمحم ی ن قداص ی - روپ متسر ربکا رتکد
خیرات
:عافد
۹۳
/ ۳۰ / ۱۱
دادعت :تاحفص ۰۳
.ص
هرامش اپ ی نا همان : لگنج مولع هورگ
:هدیکچ :فده لگنج یراتخاس تارییغت یسررب اب رضاح هعلاطم یرادرب هنومن شور هب زیربت رد تشاک تسد یاه
هلصاف .دش ماجنا یا
شور :شهوژپ یسانش هب
کیدزن ات هلصاف صخاش زا ناتخرد مکارت یسررب روظنم هیاسمه نیرت
ود زا یناکم یوگلا عونت یسررب یارب ،اه
صخاااش هنوگ یگتگیمآ یااسررب یارب ،زناوا و کرالک و تخاونکی هیواز صخاااش زا یا
صخاااش زا ناتخرد داعبا فالتخا ،گنیلگنیم یاه
یامت .دش هتفرگ هرهب یراتخاس عونت یبیکرت صخاش زا یتخرد عونت هبساحم یارب و ناتخرد یعافترا و یرطق ز
هتفای اه کیدزن ات هلاصاف نیگنایم هک داد نااشن جیاتن : هیاسمه نیرت
اه ۹۰ / ۴ صخاش زا لصاح جیاتن .دوب رتم تخاونکی هیواز
ه ک زا ناااشن زناوا و کرالک صخاااش و ندوب یا
ناااشن هدنهد صخاااش شاااسارب .دوب ناتخرد یناکم شنکارپ مظنم یوگلا ی
هدوت ،گنیلگنیم صخاااش جیاتن .دنرادروخرب یطااسوتم تبااسن هب یگتگیمآ زا یااسرربدروم یاه
یعافترا و یرطق زیامت یاه
هعطق هاس و هدوب کدنا ناتخرد داعبا فالتخا داد نااشن ناتخرد یبیکرت صخاش شاسارب .دنتسه نگمه هنومن
تخاس عونت
،را
هعطق رد ناتخرد عونت .دوب مک یسرربدروم هنومن یاه
هجیتن :یریگ عمج کی رد یم یدنب
،کراپ نیا رد ناتخرد تااشاک زا ههد هااس هب کیدزن تااشذگ هک درک نایب ناوت عماوج
هدرک فح ار دوخ راتخااس ندوب نگمه یتخرد مه و دنا
دنتسه اسوتم یگتگیمآ یاراد نینچ یم هیصوت هک
هب دوش وظنم ر
لگنج یاشرورپ تایلمع اب ،یتاسیز یرادیاپ شیازفا راتخاس ندرک نگمهان و یگتگیمآ شیازفا تمس هب ناتخرد ،هنااساناش
.دنوش تیاده هژاو :یدیلک یاه لگنج
کیدزن صخاش ،تخاونکی هیواز صخاش ،لگنج راتخاس ،یسانش .هیاسمه نیرت
بلاطم تسرهف
__________________________________________________________________________________
۹ - فده و همدقم :کی لصف ...
...
. . ۹
۹ - ۲ - ... همدقم ...
...
۹
۲ - قیقحت هنیشیپ و ینابم :ود لصف ...
...
...
...
. ۹
۹ - ۲ - لگنج لگنج عاونا و یراک ... یراک
...
...
....
...
۹
۲ - ۲ - لگنج فادها یراک
...
...
...
۹
۹ - ۲ - لگنج یایازم ... یراک
...
...
....
۴
۴ - ۲ - کراپ فیرعت ... یلگنج یاه
...
...
...
۰
۰ - ۲ - کراپ تیمها ... یلگنج یاه
...
...
...
۰ ۰ - ۲ - ... لگنج راتخاس ...
...
...
۰
۷ - ۲ - ... لگنج راتخاس یسررب تیمها ...
...
...
۷
۸ - ۲ - هصگشم صخاش و یراتخاس یاه اه
...
...
...
۷
۸ - ۲ - ۹ - ... یناکم شنکارپ یوگلا ...
...
...
۷
۸ - ۲ - ۹ - ۹ - ... زناویا و کرالک صخاش ...
...
..
...
۸
۸ - ۲ - ۹ - ۲ - هنوگ طالتخا صخاش یا
( DMi
) آ صخاش ای هنوگ شنکارپ یگتگیم
) (Mi
...
...
...
...
۸
۸ - ۲ - ۹ - ۹ - تخاونکی هیواز صخاش ...
...
...
...
۸
۸ - ۲ - ۹ - ۴ - هنیس ربارب رطق داعبا صخاش )
(TDi
...
... ...
...
۱
۸ - ۲ - ۹ - ۰ - عافترا تارییغت صخاش )
(HDi
...
...
...
...
۱
۸ - ۲ - ۹ - ۰ - یبیکرت یراتخاس عونت صخاش .(SI)
...
...
...
...
۹۳
۸ - ۲ - ۹ - ۷ - ... یگیاسمه هلصاف صخاش ...
...
...
۹۳
۱ - ۲ - ... شهوژپ هنیشیپ ...
...
...
۹۳
۹۳ - ۲ - لاوس ... شهوژپ یاه ...
...
...
۹۰
۹۹ - ۲ - هیضرف ... شهوژپ یاه ...
...
...
۹۰
۹۲ - ۲ - ... شهوژپ فادها ...
...
...
...
۹۰
۹ - قیقحت شور :موس لصف ...
...
...
....
۹۷
۹ - ۹ - ... هعلاطم دروم هقطنم ...
...
....
...
. ۹۷
۲ - ۹ - هداد یروآ عمج یاهشور ... اه
...
...
۹۸
۹ - ۹ - هداد لیلحت و هیزجت اه
...
...
...
۹۱
۴ - شهوژپ یاه هتفای و جیاتن :راهچ لصف ...
...
...
...
۲۳
۹ - ۴ - ... یمک تاصگشم ...
...
...
۲۳
۹ - ۴ - ۹ - رد دادعت ... یرطق تاقبط .
...
...
...
۲۳
۹ - ۴ - ۲ - هداد عافترا ،هنیس ربارب رطق هب طوبرم هدش یمک یاه ...
...
...
۲۹
۹ - ۴ - ۹ - ... نس بسحرب یعافترا شیور ...
....
...
۲۲
۲ - ۴ - ... یراتخاس تایصوصخ ...
....
...
۲۲
۲ - ۴ - ۹ - ... زناویا و کرالک صخاش ...
..
...
...
۲۲
۲ - ۴ - ۲ - ... تخاونکی هیواز صخاش ...
...
...
۲۹
۲ - ۴ - ۹ - هنوگ یگتگیمآ صخاش ... یا
...
...
...
۲۹
۲ - ۴ - ۴ - رطق زیامت صخاش ... یعافترا و ی
...
۲۹
۲ - ۴ - ۰ - ... یبیکرت یراتخاس عونت صخاش ...
...
...
۲۴
۰ - یریگ هجیتن و ثحب :جنپ لصف ...
...
...
۲۰
۹ - ۰ - ثحب ...
...
...
...
۲۰
۲ - ۰ - ... یریگ هجیتن ...
...
...
۲۰
۰ - عبانم ...
...
....
...
۲۸
لودج تسرهف
اااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا
لودج ۹ - ۹ - هصگشم زا یخرب صخاش و یراتخاس یاه
نیا رد هدافتسا دروم یاه ... هعلاطم
۹۱
لودج ۴ - ۹ - هنوگ بیکرت هنوگ یناوارف و یا
... فلتگم یتخرد یاه ...
...
۲۳
لودج ۴ - ۲ - برم تاعالطا هداد هب طو
... یراتکه کی تاعطق رد ناتخرد هنیس ربارب رطق یاه ...
...
۲۹
لودج ۴ - ۹ - هداد هب طوبرم تاعالطا ... یراتکه کی تاعطق رد ناتخرد عافترا یاه
..
...
۲۹
لودج ۴ - ۴ - هداد هب طوبرم تاعالطا ... یراتکه کی تاعطق رد هنیس ربارب عطقم حطس یاه
....
...
۲۲
لودج ۴ - ۰ - صخاش زا لصاح جیاتن راتخاس یسررب تهج اه
...لگنج ...
...
..
...
۲۲
لکش تسرهف
اااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا لکش ۹ - ۹ - هعلاطم دروم هقطنم تیعقوم ...
...
۹۷
لکش ۹ - ۲ - ... یراتکه کی هنومن هعطق ره رد یرادرب هنومن حرط :باق نودب یرادرب هنومن رد راک شور ....
۹۸
لکش ۹ - ۹ - شور هلصاف یرادرب هنومن یاه نیرتکیدزن یا
هیاسمه نیرتکیدزن و درف ... اه
۹۸
لکش ۴ - ۹ - هنوگ بیکرت رد ناتخرد یا
هعلاطم دروم هنومن هعطق ...
...
..
...
۲۳
رادومن ۴ - ۲ - رد دادعت یناوارف یرطق تاقبط
یرتم یتناس جنپ هعطق رد
یسررب دروم یاه ...
..
...
۲۹
لکش ۴ - ۹ - شزرا یناوارف دصرد تخاونکی هیواز یاه
) (Wi
هنومن هعطق رد هدش هبساحم ... یسررب دروم یاه
۲۹
لکش ۴ - ۴ - شزرا یناورف دصرد گنیلگنیم صخاش یاه
) (Mi
هنومن هعطق رد هدش هبساحم ... یسررب دروم یاه
۲۹
لکش ۰ - ۴ - شزرا یناورف دصرد یرطق زیامت یاه
) (TDi
هنومن هعطق رد هدش هبساحم یاه
یسررب دروم ...
۲۴
لکش ۰ - ۴ - شزرا یناورف دصرد یعافترا زیامت یاه
) (THi
هنومن هعطق رد هدش هبساحم ... یسررب دروم یاه
۲۴
۹ - فده و همدقم اااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا
۹ - ۹ همدقم للم نامزاس تیعمج شگب یاهدروآرب زین و ایند رد تیعمج هدنیازف خرن هب هجوت اب لاس ات
۲۳۰۳ ،یدالیم موسود تیعمج زا
یاهروشک لاحرد
هعسوت قطانم رد دش دنهاوخ نکاس یرهش
(
‚2008 Montgomery للم نامزاس ؛
،1
اهرهش هزورما .)2014
یم رارق بیرگت و مجاهت دروم همه زا شیب اتسار نیا رد هچنآ و هدوب شرتسگ لاح رد یحم ،دریگ
رد هک دنتسه یعیبط یاه
نآ هب ینادنچ تیمها عقاوم زا یرایسب یمن هداد اه
تفرشیپ اب هک یتروص رد .دوش تظافح هب دیاب ،رهش کی ندش یتعنص و
تسیز دوش هجوت شیپ زا شیب اهرهش رد تعیبط هب کیدزن و یعیبط موب .( Shahsavari, 2008)
لگنج حطس شهاک یاه
هک تسا هدش ببس فلتگم لماوع هجیتن رد یعیبط و یرهش زبس یاضف هعسوت هزورما
لگنج ک یرا اه و لگنج هعسوت فده اب
هژیو تیمها زا بوچ دیلوت بیسم( دوش رادروخرب یا
،ناراکمه و داژن ۹۹۸۰
؛
،ناراکمه و ناینابعش ۹۹۸۱
لگنج .) فده اب یراک
مغر هب دنلیزوین و اداناک ،اکیرمآ هلمج زا ناهج یاهروشک زا یرایسب هک تسا رادروخرب یهاگیاج نانچ زا هزورما بوچ دیلوت گنج نتشاد ل
گنج داجیا هنیمز رد ،عیسو رایسب یعیبط یاه ل
تسد یاه تیلاعف ،تشاک
هداد ناشن دوخ زا یهجوت لباق یاه دنا
( Wang, 1997 )
. رادقم لگنج حطس یراک
لاس یاه نا یم ار یروشک ره رد ه هعسوت یانبم یبایزرا یارب یرایعم ناوت
نآ یگتفای
ک ءزج هک ناریا دننام یروشک رد دومن یقلت روشک وش
ر ( لگنج مک ششوپ اب یاه LFCC2
) هقبط رب هراومه تسا هدش یدنب
،تخرد تمرح و هدش دیکأت لگنج تیمها زا هتفرگرب
خیرات نهک نیمزرس نیا تسا
اب و ینیمزرس نینچ رد هک تسا یهیدب .
هنیشیپ نانچ یا
، لگنج یاقب یارب رطاخ هغدغد نیمزرس زا یرایسب زا شیب اه
رگید یاه
؛تسا اب یفرط زا هکنیا هب هجوت
همین و کشخ میلقا ار روشک حطس موسود کیدزن هتفرگرب رد کشخ
،دنا گنج قیرط زا لگنج هعسوت ل
فادها زا یکی یراک
هدمع هب یم رامش ( دیآ Sadeghi et al., 2016 .)
لگنج هزورما تروص یتوافتم و صاخ فادها یارب کشخ قطانم رد یراک
یم یم هلمج نآ زا هک دریگ هاگجرفت ثادحا ،زبس یاضف داجیا ،کاخ یزیگلصاح و تظافح هب طوبرم لئاسم هب ناوت
یاه
،درک( دومن هراشا بوچ دیلوت و اوه فیطلت ،رهش فارطا ۹۹۸۱
.) اب لگنج زا هدافتسا اب هک نیا هب هجوت یپ رد ناسنا ،یراک
تسد رادیاپ ًاتبسن و دیدج متسیسوکا کی هب یبای
،تسا نوگ باگتنا اذل ه
هدنز ناوت اب راگزاس بسانم یاه طم دشر و ینام
زا بول
هژیو تیمها ،درک( تسا رادروخرب یا
۹۹۸۱ لحت نتشاد .) ی
ل عضو زا بسانم ی
ت لگنج راک ی هتشذگ و ن ی ز هاگآ ی م زا ی ناز دشر
مناوت و ن د ی هنوگ اه ی تخرد ی لقا رد ی م اه ی دج ی د م ی ت گهار دناو یاش دم ی نار انم رد فلتگم ی
ع بط ی ع ی ن و ی ز تهج رد اهرهش
همانرب ر ی ز ی ارجا و ی همانرب اه ی حا و تشاک ی
ءا لگنج اه ی رهش ی مه .دشاب لگنج یفیک و یمک تاصگشم زا یهاگآ نینچ یراک
دم لوصا زا اه تیری
هنیزگ زا یرایسب و تسا لگنج لگنج یاه
دوت تیعضو حالصا هلمج زا یسانش ه
یبایزرا ،هنوگ باگتنا ،اه
لگنج تیقفوم نازیم
،یراک نییعت خرن هنوگ یراگزاس اه
هدنز دصرد و هدوت شیور خرن ،هاگشیور یزیگلصاح ، تحت ار ینام
ت ریثأ
یم رارق ،نایدیجمروپ( دهد ۹۹۸۸
بایزرا نیاربانب .) ی
لگنج یراک یم هتفرگ ماجنا یاه رد یمهم شقن دناوت
دوبهب لگنج یراک ه ا
لگنج یاهرامیت عقوم هب یارجا و هدوت ره رد یسانش
دیامن افیا شهوژپ نیا نیاربانب . هب
لابند لحت هئارا ی ل مک ی نتبم و ی رب
اقم ی هس عضو زا ی ت یراتخاس تارییغت و لگنج
راک ی ربت رهش رد دوجوم ی
ز لامش رد روشک برغ تسا
ن هب هجوت اب . ی
زا زور فا نوز
کراپ هعسوت هب اه
ی لگنج ی
، لحت هئارا ی ل امنهار اهنت هن بسانم ی
هنوگ باگتنا اه
ی س ارش اب راگزا ی
ا هکلب دوب دهاوخ هقطنم ز
1 United Nations (UN)
2 Low Forest Canopy Cover
زه ی هن اه ی لامتحا ی شان ی قفوم مدع زا ی
ت هنوگ تشاک .تساک دهاوخ اه
مه شهوژپ تسد نیا ماجنا نینچ دهاوخ ناشن ام هب اه
لگنج تیریدم مدع اب ایآ هک داد تسد یاه
لگنج نیا ،دنراد نگمه یراتخاس هک تشاک ینگمهان تمس هب نامز رذگ اب اه
؟ریخ ای تفر دنهاوخ شیپ یراتخاس
۲ - قیقحت هنیشیپ و ینابم ااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااااا
۲ - ۹ لگنج یراک و عاونا لگنج یراک
حالطااصا Afforestation
هب لگنج یراک رد یقطانم هتفگ یم دوااش هک اریخا رد نآ شااشوپ یتخرد
دوجو هتااشادن و
Reforestation (
Reafforestation )
هب لگنج یراک رد یضارا قالطا یم دوش هک یاراد ششوپ یتخرد هدوب هک اریخا ناتخرد
نآ تاشادرب ای
عطق هداش رد دنا دروم حالطاصا ،لوا کاخ دراوم رتاشیب رد ریقف
تسا و ینامز هک کی نیمز یارب یدایز تدم
تحت شاشوپ لگنج دشابن دشر هایگ رد نآ لکشم دهاوخ .دوب اما رد دروم دشر ،مود حالطصا هایگ
هب لیلد یزیگلصاح رایسب
بوخ
،کاخ دایز دهاوخ دوب و هایگ هتشاک هدش تالکشم ینادنچ رارقتسا رد و
دشر دهاوگن
،ولشنک( تشاد ۹۹۸۳
.)
۲ - ۲ فادها لگنج یراک
لگنج زا لبق فده هک تسا زاین ،یراک
یم فده تخانش زا سپ .دوش صگشم نآ ناوت
عون یهایگ هنوگ و
شور راک ار صگشم
.درک لگنج هژورپ ره مهم فادها زا یخرب هب همادا رد :تسا هدش هراشا یراک
- تظافح :کاخ نانچ هچ فده تظافح کاخ رد لباقم عاونا شیااسرف
،داشاب یم تسیاب یناهایگ باگتنا ددرگ هک هشیر یاه
قیمع هتاشاد و اب هجوت هب عون شیااسرف زا
کی جات یباسانم رادروخرب
.دناشاب نانچ ًالثم هچ
روظنم هزرابم هیلع شیاسرف یبآ
تسا دیاب ناهایگ
ناراب رادقم هک دنواش باگتنا نآ ییابر
نیامن تظفاحم کاخ یبآ شیاسرف لباقم رد دنناوتب ات داشاب دایز اه ( د
Sadeghi et al.,
هچنانچ .)2016 فده
تظافح رد لباقم شیاااسرف نمهب
تااسا دیاب هنوگ یهایگ یاه یاراد هک دنوااش باگتنا
نیدنچ هنت
مکحتسم اب
تردق شمخ الاب دنشاب و رد لباقم شیاسرف
،یداب هنوگ یاه فلتگم فیدر رد یاه ددعتم دومع رب داب بلاغ هدافتسا
دوش ات نمض شهاک تعرس داب تهج داب ار هب تمس تیاده الاب .دیامن
عبنم نیمأت :تخواس رد
نینچ یدراوم دیاب زا هنوگ ییاه هدافتسا دوش هک اب هجوت نازیم شراب و ریاس یارش یطیحم رثکادح
یمجح شیور ار
رد لااس هتاشاد .دناشاب رتهب تاسا رد نیا لیبق دراوم زا هنوگ هروظنمدنچ یاه هدافتسا
ددرگ ات نمض دیلوت
بوچ شزرا یاه یرگید ریظن
،هویم دیلوت و هفولع تظافح ار کاخ هب لابند هتشاد .دنشاب
هشیب :یعارز رد یضعب عقاوم لگنج یراک ماوت اب تعارز .تسا نیدب تروص هک رد کی نیمز مه هنوگ یاه یتخرد و هچتخرد یا
و مه هنوگ یاه یعارز هب هلااصاف اب ای نامزمه تروااص مه زا هاتوک ینامز
تااشک یم دوااش هک یم ناوت هب عاونا تااشاک هنوگ
یاه
یتخرد ریظن
،ماداب هارمه هنب اب
هجنوی و شر سا رد قطانم همین هراشا کشخ دومن
.
عبنم یاذغ :ناااسنا رد یااضعب قطانم زا هنوگ یاه رمثم هک اب یارااش بآ و ییاوه هقطنم یراگزاااس یارب دنراد
لگنج یراک
هدافتسا یم .دوش هب ناونع لاثم یم ناوت هن.گ هب هچتخرد و یتخرد یاه یا
ماداب
،یشحو
،هنب
،ودرگ و نوتیز .درک هراشا کشرز
عبنم نیمأت کاروخ ماد یاه یلها و :یاشحو رد
یاضعب عقاوم یارب نیمات کاروخ تاناویح هخاشراس راوخ
هک
ًامومع شوحو
دنتاسه مادقا،
هب لگنج یراک رد هاگتاسیز یاه نیا تاناویح یم دننک و فده هچنانچ قف
نیمأت کاروخ ماد هنوگ،تسا یروط
باگتنا یم دوش هک زا رظن ماد هقطنم .دشاب کاروگشوخ
فرااصم :ییوراد
هدمع هنوگ یاه یهایگ دروم هدافتاسا رد عتارم شیور هتشاد ای رد هعرزم هتشاک یم دنچ ره .دنوش هنوگ
یاه
یتخرد و هچتخرد یا نوچمه
،دیب عاونا
،شوت یلاکا
،رادمن
،رادخراس شزرا
هتاشاد ییوراد و
رد بط یتنس و بط دیدج دربراک
یناوارف .دنراد
فرااصم :یتعناص
زا هلمج فرااصم تعنص ی تالوصحم ناتخرد
م ی ناوت هب هدافتسا زا
،ننات
،غمص و فایلا زر ی ن .درک هراشا رد
نایم هنوگ ییاه هک نیدب روظنم باگتنا یم دنوش یم ناوت زا
،طولب
،هنب
،جاک
،وچوئاک لگن ینغور و قربتسا ار مان .درب
ثادحا کراپ یاه یلگنج و هاگشیور یاه :یمومع هنوگ ییاه هک یارب تشاک رد کراپ اه شدرگ و هاگ اه هیصوت یم دوش دیاب زا
ماشچ زادنا یبسانم رادروخرب دنشاب
و رد نیا دروم و روطب زا هدمع هنوگ یاه نهپ گرب هک رد لوصف فلتگم زا ییابیز یصاخ زا
رظن دیلوت لگ و ای رییغت گنر گرب دنرادروخرب اه هدافتااسا
یم .دوااش تااشاک طولگم نهپ گرب و ینزوااس گرب رد کراپ اه زین
بسانم .تسا
داجیا دنبرمک :زبااس یکی زا شور یاه شهاک یگدولآ یاه ،اوه فیطلت و یطیحم تااشاک
هنوگ یاه یتخرد و هچتخرد یا رد
یاهراون هدرتاسگ و
رد هیشاح یم هتخانش زبس دنبرمک مان اب هک تساهرهش هنوگ .دنوش
ییاه هک هب نیا روظنم باگتنا یم دنوش
دیاب رد لباقم شنت .دنشاب مواقم یطیحم یاه
دیلوت :بوچ رد یرایااسب دراوم
فده یلااصا لگنج یراک دیلوت بوچ یم دااشاب و اب هجوت هب هکنیا بوچ یدیلوت هچ یدربراک
دهاوخ تااشاد عون هنوگ زین توافتم دهاوخ بااسانم ،شکور هیهت تهج ،هنومن یارب .دوب نیرت
هنوگ اه رد قطانم همین کااشخ و
همین بوطرم هنوگ یاه طولب و ودرگ .دنتسه
هیهت یاهریت یبوچ یارب تارباگم و :قرب هنوگ ییاه هک یارب نیا روظنم باگتنا یم دنوااش ینزواس ناتخردبلغا گرب
هدوب و رد
قطانم همین کشخ یناتخرد ریظن نیبرز و جاک و رد قطانم بوطرم و رتدرس
،رت هنوگ هیصوت دارن یم
.دوش
عیاناص یزلولاس و
:یذغاک رد نیا دراوم زا هنوگ ییاه یم ناوت هدافتسا دومن هک لوط فایلا اهنآ دنلب دشاب لثم عاونا هنوگ یاه
ینزوس گرب و .شوت یلاکا
عیاناص هتگت هدرخ بوچ و :ناپوئن هنوگ ییاه هک یارب نیا روظنم هتشاک یم دنوش دیاب یاراد بوچ کبس هدوب و رادقم شیور
نآ اه دایز رد .دشاب نینچ یدراوم یم ناوت زا هنوگ ییاه نوچمه عاونا دیب و ربونص هدافتسا درک .
۲ - ۹ یایازم لگنج یراک
اب هرااشا هب نیا هتکن هک یاهدرکراک یمامت کی
لگنج یعیبط ار یمن ناوت اسوت لگنج یاه تاسد تاشاک
،دومن نیزگیاج هب
یخرب زا یایازم لگنج یراک اه یمهراشا دوش (
،ولشنک ۹۹۸۳ :)
- لگنج راک ی اه م ی دنناوت دزن ی ک انااص ی ع هتااسباو هب بوچ یا رازاب فرااصم ای داج
،دندرگ هک ای ن راک زه ی هن یاه لمح و لقن ار
شهاک دهاوخ داد .
- لگنج راک ی اه م ی دنناوت رد اضارا ی تگل و رگت ی ب هدش هک یارب مز ی ن یاه یزرواشک بسانم
هدوبن و نچمه ی ن رد ضارا ی اهر
هدش و قطانم ی هک تحت راشف یارچ ماد رارق دنتفرگ ماجنا گ ی در .
- شاسارب نی یاهزا عقاو ی رد نامز یاه فلتگم م ی ناوت تبسن هب باگتنا هنوگ مادقا دومن ییآراک نیرتشیب رظن دروم نامز رد هک
.درک.دنشاب هتشاد ار فرصم و - لگنج راک ی
،اه زا هطقن رظن
،یداصتقا مجح
ز ی یدا بوچ لوت ی د م ی دننک و رد تن ی هج هدزاب یداصتقا ازفا ی ش م ی ی دبا .
- یااضف بی ن لاهن
،اه نچمه ی ن کرت ی ب هنوگ یا و یاااضف ور ی ش رد لگنج یاه تاسد تااشاک لگنج(
یراک )،
حرط یارجا زا لبق
لگنج یراک لباق ظنت ی م .تسا
-
،یهایگ ششوپ زا هدافتسا ،درادن دوجو یهایگ شاشوپ هک ییاج رد شور
یارب تعیبط اب ماگمه و یداصتقا هفرص هب نورقم
لرتنک اسرف ی ش ( تسا Abdi et al., 2019 )
و یارب مامت یاهراک تظافح کاخ و
،بآ یراک مازلا ی تسا .
- لگنج یراک م ی وت دنا رد اضارا ی اشاح ی ه لگنج ترواص گ ی در و رد تن ی هج
،لگنج حطاس شرتاسگ اب زا
راشف هب ضارا ی لگنج ی
)یزکرم نوز(
گولج ی یر دوش بیرگت رتشیب عقاو رد . یم قافتا نآ هیشاح رد لگنج رد اه
لگنج اب و دتفا لگنج فارطا رد یراک
یم ،یعیبط لگنج هب تراسخ ناوت
.داد شهاک ار یعیبط
- رد لگنج راک ی
،اه م ی ناوت زا هنوگ یاه یموبریغ هدافتاسا درک هک لگنج فده هب هتاسب هنوگ تسا نکمم ،یراک
یموبریغ یاه
هنوگ اب لباقم رد یرتشیب یهدزاب .دنشاب هتشاد یموب یاه
- لگنج رد اه یراک
دروآرب م ی ناز لواصحم بوچ
تعناص ی و بوچ تخوس رد آی هدن ناسآ دهاوخ دوب و تشادرب ردت ی ج ی نآ رب
اپ ی ه لصا لوصحم اپ ی
،راد لباق همانرب ر ی یز تسا .
- رد لگنج یاه تااسد
،تااشاک هنوگ یاه اب هرود هرهب یرادرب نالوط ی ار م ی ناوت هارمه اب هنوگ یاه اب هرود هرهب یرادرب هاتوک
تاشک درک . یرادلگنج لگنج
یاه تسد تشاک رداق دهاوخ دوب لوط هرود هرهب یرادرب یدادعت زا هنوگ اه ار شهاک دهد ضارا ی
لگنج یراک
،هدش دادعت ز ی یدا زا نوف اه و اهرولف ار رد دوخ عمج هدومن و مز ی هن یاه رفت ی ح ی
، شزرو ی
، و ز ی اب یی رظنم ار ای داج
م ی امن ی دن . نچمه ی ن ای ن ضارا ی
، تصرف یاه قحت ی تاق ی ار یارب نارگشهوژپ و
نانابلگنج مأت
ی ن م ی امن ی دن .
۲ - ۴ یلگنج کراپ فیرعت
یاهرواااشک فلتگم
فیراعت یتوافتم زا کراپ یاه یلگنج ( دنراد Knuth, 2005 رد .)
یفیرعت هدااااس کراپ یاه یلگنج
تسد تشاک ار یم ناوت هدوت یا هدرشف و ینغ زا ناتخرد و هچتخرد اه تسناد هک زا قیفلت یرظانم نوچمه یاهاضف
،زاب تخرد
یاهراز زاب و تخرد یاهراز هتاسب و همین زاب لیکاشت هداش و هیاشاح
،اه یدورو
،اه یاهاضف زاب و قطانم یبآ نورد نآ اه یاراد
تیمها کیژولوکا ( دنتسه صاخ
Gustavsson, 2004 )
کراپ یاه تحت تیریدم لگنج نامزاس یرادزیگیآ و عتارم ،اه
روشک هب هس هورگ یلصا ریز هقبط یدنب یم :دنوش
)فلا کراپ یاه یلگنج یعیبط
هب یقطانم زا لگنج معا زا هگلج
،یا نایم دنب ای یناتااسهوک هک
یارااش یاراد یناکم
و یگژیو یاه یعیبط هک یاراد هبنج یاه
یجرفت ار مزال هتااشاد
،دااشاب قالطا یم کراپ .ددرگ یاه
یلگنج یعیبط باوااض شاااسارب و
یاهرایعم یااصاخ
زا رظن
،ینف
لگنج
،یساناش یعامتجا ،یژولوکا
و
،یهافر ییاسانش و
س س یحارط و هب هلحرم رد ارجا یم .دنیآ رد نیا هنیمز هاگشیور یاه
یلگنج رب شااسا نوگانوگ لماوع هعلاطم
و رد یترواص هک هب زایتما مزال هدیاسر
،داشاب یاراش دجاو صیگشت
هداد یم دوش و
تحت تیریدم رارق .دریگ یم کراپ ًالومعم
یاه یلگنج یعیبط زا هدمع نیرت نوناک یاه بذج مدرم رد یلم و هقطنم یا هب رامش
یم
،دنور هب لیلد هدافتسا شیب زا تیفرظ دح نآ
اه بلغا رد ضرعم بیرگت و مادهنا رارق .دنراد
کراپ )ب یاه
تعیبط
هب یقطانم زا تعیبط قالطا یم دواش هک هب بباس دوجو هدیدپ یعیبط یاه ییانثتاسا
رداق هب بلج هدننکدیدزاب .تسا
رد نیا
هنوگ هاصرع اه لبق زا هکنآ نااسنا اه ای تلاخد اه و یاسررب یملع یاه و
ینف و تیاعر اهدرادناتسا و
یاهرایعم مزال
هب شنیزگ و
باگتنا هااصرع یارب یحارط و زیهجت کراپ
،دنزادر ب تعیبط یامیااس اب
،یعیبط
،رکب رظانم عیدب و یب ریظن دوخ زا نآ نانچ
هبذاج رادروخرب یا تااسا
هک لبق زا
،هعلاطم یحارط و زیهجت مدرم هب تروااص شوجدوخ تهج
هرهب یرادرب زا بهاوم یعیبط و
رظانم دوجوم زا هدافتسا نآ یم
هدومن .دنا
)ج کراپ یلگنج تسد تشاک
هب قطانم یلگنج تاسد تشاک قالطا یم دوش شاسارب هک موهفم یزاسزاب
هدش اب یحم یاه هبش یلگنج دیدج تروص هتفرگ
فده .دشاب زا
داجیا کراپ یلگنج تسد
،تشاک شرغ لاهن اب هدافتسا شور زا یرایبآ هب روظنم قلخ کی یحم هبش یلگنج اب
رنه ییامناج ،یحارط رد
هاصرع اب یاراش یفارگوپوت باسانم
.تاسا یروراض رد تاسا نیا
دروم نمض مهارف ندروآ تاناکما
یحیرفت و یجرفت اب ناکم نییعت یاه
صاخ و ناکم یبای زا عونت هنوگ یاه
،یتخرد هچتخرد یا اب نابایخ یدنب و نیعت ریااسم
هداج
،اه کیپ کین اه
، گنیکراپ اه و تاسیسأت ریاس و
تاناکما یهافر شاسارب باوض و لوصا ینف قباطم یاهدرادناتسا اب دوجوم
شیپ ینیب
،ناینونجم( دوش ۹۹۷۴
.)
۲ - ۰ کراپ تیمها یلگنج یاه
کراپ یاه یلگنج کی متاسیاسوکا یلگنج
دنتاسه هک أاشنم نآ اه یعیبط ای تخاس ناسنا تسا
و یارب فادها لثم یفلتگم
جرفت فح تعیبط و رد یارش
،ییانثتسا دیلوت
بوچ هدافتسا یم .دوش نآ اه
ًاساسا هدیشوپ زا تخرد دنا هچرگا رصانع یرگید
مه نوچ
،بآ اهریسم و یاهاضف زاب رد هزادنا یاه فلتگم رد نآ اه یم تفای ( دوش Bell et al., 2005 .)
رد یرایااسب زا
،اهروااشک دوجو
کراپ یاه یلگنج اب یامیااس و یعیبط تاناکما
یرگااشدرگ بااسانم
زا لماوع مهم رد بذج
هب رگااشدرگ یم رامااش
.دنیآ نیا هنوگ اهاااضف
ًامومع هب رطاخ
،ییاااضف یگدرتااسگ یامیااس
یعیبط و تاناکما یهافر هب ناونع
نوناک یاه رگااشدرگ بذج لمع
یم ( دنیامن Yalc, 2005 .)
نیاربانب هجوت هب نیا هنوگ اهاااضف هوالع تاریثأت رب ژولوکا
کی و
ییابیز هنااساناش صاخ
یم دناوت لیاسناتپ یرگاشدرگ
یباسانم اهرهش یارب
هب ناغمرا هتشاد دشاب و رجنم هب ءاقترا یدرکلمع
رد .ددرگ یعامتجا
،ایند هجوت هب لئاااسم یرادیاپ رد یکیژولوکا هنیمز
یحارط و تیریدم کراپ یاه یلگنج زا قباااس یدایز
رادروخرب نامزاس .تاسا
یاه یناهج ریظن نامزاس اذغ یزرواشک و (3
)FAO و نامزاس لگنج یراک اکیرمآ (4
(USFS تاعلاطم
یعیسو رب یور یاهاضف یلگنج هتشاد و شقن ناحارط رظنم ار رد لابق لئاسم کیژولوکا لگنج
دروم هجوت رارق هداد .دنا هنومن
کراپ یاه یرایاسب یلگنج رد
ییاهرواشک ریظن
،ناتاسلگنا
،دنله اکیرمآ و نیچ ناشن زا هجوت هب لئاسم یکیژولوکا و
یژولوکا
یامیاس نیمزراس رد
یحارط و یرادیاپ نیمزرس .دراد زا هلمج تاعلاطم بترم رد طابترا اب هعسوت کیژولوکا نیا
هکل یاه زبس
هاصرع یرهش یم ناوت یوگلا هب یحارط
،تشاک شلاچ یسررب یاه
شیپ ور رد یحارط کیژولوکا کراپ
یاه یلگنج و هب هجوت
هلوقم یرگشدرگ رد
یحارط کراپ یاه ( یلگنج Yalc‚ 2005 )
، ریثأت عسوت یدرگناهج رب
ضارقنا هنوگ یاه یموب و هدیا یزادرپ
هعسوت کراپ یاه یلگنج هب روظنم بلج رگشدرگ Konijnendijk‚ 2008(
.درک هراشا)
۲ - ۰ لگنج راتخاس
رد یط لااس یاه ریخا یرادلگنج نیون
اب فده یرادیاپ یکیژولوکا هتفای هعاسوت
و رد لاح رضاح زین هب تعرس لاحرد لماکت
( تاسا Spence‚ 2001 ).
رد نیمه اتاسار فیصوت یمک راتخاس لگنج هب ناونع یکی زا بسانم نیرت یاهرازبا یراک رد تیریدم
نیون لگنج رظن رد هتفرگ یم ( دوااش Kint‚ 2005 .)
راتخاااس و عیزوت یناکم ناتخرد ( یدومع و یقفا ) هفلوم یاه یمهم یارب
کرد ییایوپ متاسیاسوکا یاه
یلگنج یم دنشاب و لیسناتپ نآ اه یارب کرد میهافم کیژولوکا زونه
هب روط لماک هتخانش هدشن
( تسا Alhamad, 2006; Lutz, 2014 .)
رد متاسیاسوکا یاه
یلگنج هژاو هوحن راتخاس شیارآ
یناکم یرسکی زا یگژیو یاه ناتخرد زا هلمج
،نس
،داعبا هنوگ و سنج و
یدراوم زا نیا تسد ار دروم هجوت رارق یم ( دهد Gadow‚1997 .)
شهوژپ نارگ فلتگم راتخاس یناکم لگنج ار هب هس یگژیو
میااسقت هدومن دنا : فلا ) عونت تیعقوم یناکم ناتخرد هک نایب هدننک یوگلا شنکارپ
،مظنم ه ک
،یا یفداااصت و
ای یبیکرت زا
نآ تساه
؛ ب ) عونت یگتگیمآ هک
هوحن نامدیچ هنوگ اه ار دروم یسررب رارق یم و دهد ج ) عونت داعبا ناتخرد هک نامدیچ یناکم
هصگشم ییاه زا لیبق رطق و عافترا ار ناشن یم دهد ( Kint, 2004 .)
یم هدوت راتخااس صخاش زا هدافتسا اب دناوت
هب هک رثوم و اراک یضایر یاه دروم ،دنتسه یراتخاس یگژیو دنچ ای ود هصالخ روط
( دریگ رارق یبایزرا McElhinny‚ 2002
هاااصگاااشم ،ریخا تاعلاطم .) نیب طابترا هب هجوت اب ار هدوت یراتخااااس فلتگم یاه
هورگ کیدزن رب ینتبم یتخرد یاه صخااش شااسارب هیااسمه نیرت
م هنیس ربارب رطق زیامت و یگتگیمآ ،تخاونکی هیواز یاه و
در
هداد رارق یاسررب ( دنا
Szmyt‚ 2014; Wang et al., 2016 .)
صخاش نیا هجرد و تیمک ،ناتخرد شنکارپ یوگلا بیترت هب اه
هنوگ یگدنکارپ یم رارق یاسررب دروم ار ناتخرد داعبا تیعاضو و یتخرد فلتگم یاه
نیگنایم اب و دنهد نآ زا یریگ
حطس رد اه
هدوت یم یلگنج یاه فیاصوت هب ناوت
هبنج ( تخادرپ یراتخااس فلتگم یاه Wang et al.‚ 2016
.) صخاش نیا هب اه
اراد تلع
یگژیو ندوب هزادنا ینااسآ هلمج زا ییاه
( دنا هتفرگ رارق یجراخ نارگشهوژپ هجوت دروم دایز تحص و ندوب نازرا ،یریگ Kint
et al., 2000; Pommerening‚ 2006; Ruprecht et al., 2010; Szmyt‚ 2014; Wang et al., 2016 رد نینچمه .)
شهوژپ یخرب رد زین ناریا هتفرگ رارق هدافتاااسا دروم اه صخااااش نیا اه
( دنا Alijani & Feghhi‚ 2012; Alijani et al.,
2012; Sefidi et al., 2014; Erfanifard et al., 2014; Farhadi et al., 2014; Moridi et al., 2015 ،لگنج راتخاس .)
ناکم مظن یم نییعت یدایز دح ات ار لگنج تابث و یدومع و یقفا ی لوااصحم و دااشر ،ییایوپ رب اهنت هن راتخاااس .دنک
ت یهد هدو
یم رثا هدرتسگ فیط رب هکلب ،دراذگ هبنج هلمج زا لگنج یاهدرکلمع زا یا
( تسا راذگریثات یجرفت و یتظافح یاه Pretzsch‚
.)2009 Gadow و
(Hui اااسر هجیتن نیا هب )2002
هورگ زا هدافتاااسا رد هک دندی کیدزن رب ینتبم یتخرد یاه
راهچ ،هیااااسمه نیرت
یناکم شنکارپ یوگلا دروآرب رد یدایز تقد یاراد و تااسا نییعت لباق یگداااس هب عجرم تخرد ترواجم رد هیاااسمه تخرد هنوگ یگتگیمآ ،ناتخرد اهچ زا هداااش ماجنا تاعلاطم رثکا رد نینچمه .تاااسا ناتخرد داعبا و یا
فارطا رد هیااااسمه تخرد ر
لیلحت و هیزجت یارب عجرم تخرد ( تسا هدش هدافتسا یراتخاس یاه
Corral et al., 2010; Szmyt‚ 2014 .)
3 Food and Agriculture Organization (FAO)
4 United State Forestry Service (USFS)
یمک ،نیون یراد لگنج رد یم ماجنا فادها زا یعیاسو هنماد کی اب لگنج راتخااس یزااس
( دوش Ruprecht et al‚ 2010 )
هک
یکی مهم زا نآ نیرت راتخااس فح ،اه متسیسوکا یتاسیز عونت و
صخاش هب ،روظنم نیا هب .تسا یلگنج یاه تسا زاین ییاه
هک
تارییغت و یعیبط لماکت ،لگنج راتخاس یلعف تیعضو اب هطبار رد ار تاعالطا نیرتشیب هنیزه و نامز نیرتمک فراص اب دنناوتب ( دنهد هیارا لگنج تیریدم زا یشان Alijani et al., 2013
).
۲ - ۷ تیمها ررب یس راتخاس لگنج
زا مهم نیرت لیالد تیمها یمک یزاس راتخاس یم ناوت هب دراوم ریز هراشا :درک
فلا - زا ییاجنآ هک راتخااس لگنج هب روط میقتاسم و
میقتسمریغ اب
هاگتسیز یرایسب زا هنوگ یهایگ یاه و
یروناج فلتگم رد
طابترا
؛تسا نیاربانب یمک یزاس راتخاس یناکم لگنج یم دناوت هب ناونع کی رازبا بسانم یارب یسررب عونت یتسیز حرطم .دوش
رد یااسررب یمک عونت یتااسیز
،یهایگ عماوج زاین
تااسا هک کی ای دنچ ریغتم هزادنا یریگ .دنوااش نیا اهریغتم دیاب زا ظاحل
بسانم یکیژولوکا و
لباق ریسفت هدوب و هوالع رب نیا زا ظاحل هزادنا یریگ
،ناسآ نازرا و لباق رارکت .دنشاب
ب - حیرشت راتخاس کی لگنج تسد لگنج کی هنومن یارب( صاخ رجنم )تشاک
هب نییعت هعومجم کی یا
زا اهرتماراپ هدش هک
رد ماگنه هدافتسا زا لدم یاه هعسوت لگنج هب ناونع عجرم هدافتسا لباق .دنتسه
ج حیراشت- راتخااس لگنج هب روظنم یزااسزاب لگنج
دروم رظن اب رتوی ماک باسانم .تاسا عوضوم نیا ببس
مهارف ندروآ کی
هنماد یعیسو زا یاهدربراک نکمم
رد یرادربرامآ لگنج
.تسا
د - راتخاااس لگنج کی عبنم یتاعالطا بااسانم یارب ریدم لگنج رد هطبار اب ییایوپ
،لگنج یتخانااشابیز و
دیلوت بوچ .تااسا
تیلاعف یاه ریدم لگنج ریثات یمیقتاسم رب
راتخااس لگنج دراد و اب حیراشت راتخااس لگنج هب کمک شور یاه هداس و عیرس
یم ناوت هب یاسررب ریثات تیریدم لگنج نینچمه و لماکت
یعیبط نآ رب راتخاس یناکم و عونت یتسیز ( تخادرپ Kint et al.,
.)2000 ۲ - ۸ هصگشم یاه یراتخاس و
صخاش اه
یکی زا عناوم ذاگتا میماصت حیحاص هب روظنم دوبهب راتخااس
،لگنج دوبمک شنیب رد دروم باور نیب راتخااس
،هدوت تیریدم و
عونت یتاسیز تاسا هک هب روظنم لح نیا لکاشم هب راک ندرب یبیکرت زا صخااش یاه یراتخاس هک
رد هدنریگرب ره هس هبنج
راتخااس یناکم داشاب هیاصوت یم زا .دواش یرترب یاه نیا صخااش اه نااسآ و نازرا ندوب هباساحم نآ
یم اه یلع( دشاب و یناج
،ناراکمه ۹۹۱۹
.)
۸ - ۲ - ۹ یوگلا شنکارپ یناکم
یوگلا شنکارپ یناکم
،ناهایگ یکی زا هبنج یاه یژولوکا یهایگ تاسا هک یاسررب نآ هب روظنم تخانش عماوج یهایگ یرورض
تسا . نیا وگلا هب ناونع یرایعم یارب لرتنک تارییغت و شیاپ لگنج اه لباق یسررب تسا . تخانش یوگلا شنکارپ یناکم ناهایگ
رد صیگاشت زااس
و یاهراک صاخ نآ
،اه حیرشت یرادیاپ
،متسیسوکا یحارط
حرط یاه یتیریدم بسانم و تامادقا یتظافح و
ییایحا دیفم تاسا . هب یناشور نیا عوضوم دییأت هدش تسا هک تخانش یوگلا شنکارپ
،یناکم یرازبا مزال یارب تیریدم هنیهب
رد یرایسب زا هصرع یاه یلگنج ناهج یرفص( تسا و
،ناراکمه ۹۹۸۱
.)فلا
یوگلا شنکارپ هب یانعم ییاااضف تااسا هک دارفا کی هنوگ ای هنوگ یاه فلتگم تبااسن هب مه رد نآ رارق یم دنریگ . هب هطااساو
یااسررب یوگلا شنکارپ ناهایگ یم ناوت تاعالطا یدایز ار رد دروم یتخاونکی و
مدع یتخاونکی
،یطیحم عون ریثکت و لثمدیلوت
و راشتنا
،ناهایگ تباقر و یاهوگلا یراتفر ناهایگ هب تسد دروآ . یوگلا شنکارپ ناهایگ یم دناوت رد نییعت شور حیحص دروآرب
مکارت عماوج یهایگ رثؤم دااشاب . هیزجت و لیلحت یوگلا شنکارپ ناهایگ یکی زا مهم نیرت رازبا یارب باگتنا شور یاه هنومن
یرادرب رد تاعلاطم یژولوکا تاسا . هاس عون یوگلا هیاپ شنکارپ
،یفدااصت تخاونکی
و ه ک یا رد عماوج یهایگ لباق صیگشت
تااسا . هب روظنم نییعت یوگلا شنکارپ اب هجوت هب عون دحاو هنومن یرادرب زا ود شور یلک هنومن یرادرب و ای یرادربرامآ دااص
داصرد هدافتااسا یم دوااش . یمومع نیرت شور یاه هنومن یرادرب یارب یااسررب یوگلا یناکم شور هعطق هنومن اب تحاااسم تباث
و
شور یاه هلااصاف یا نیااسح( دنتااسه
،روپ ۹۹۱۰ رتااشیب رد ،روااشک جراخ و لخاد رد هتفرگ تروااص عبانم رورم شاااسارب .)
،دراوم هب روظنم هبساحم یوگلا شنکارپ یناکم زا هطبار اه و صخاش یاه ریز هدافتسا یم :دوش
۸ - ۲ - ۹ - ۹ - صخاش کرالک و زناویا .( Pommerening‚ 2002)
کرالک و زناویا ریداقم یددع یارب فیااصوت یوگلا
ناتخرد یناکم رد
هدوت یاه یلگنج هئارا دنداد هک هطبار نیا صخاااش هب
تروص ریز هطبار( تسا ۹
.)
ناتخرد نیب هلصافD راتکه ره رد ناتخرد دادعت N
( هطبار ۹ )
۲ - ۹ - ۲ - ۸ - هنوگ طالتخا صخاش ( یا
DMi
هنوگ شنکارپ یگتگیمآ صخاش ای ) Mi
.5
(Graz‚2004) یاصخااش تاسا
هک هب یاسررب نامدیچ هنوگ یاه فلتگم رد رانک رگیدکی یم دزادرپ .تسا ریغتم کی ات رفاص نیب نآ رادقم و .
هچره رادقم نیا صخااش هب تماس کی لیم دنک نااشن هدنهد رواضح هنوگ دروم یسررب رد رانک ریاس هنوگ اه تسا و سکعلاب
هطبار(
۲ .)
( هطبار ۲ )
Vij
ربارب اب کی تاسا یتقو هک تخرد عجرم وi تخرد هیااسمه زاj
هنوگود فلتگم دنشاب و شرادقم ربارب رفص تسا رگا ره
ود زا کی هنوگ دناشاب . رگا Mi
رفص دشاب هدوت صلاخ و رد یتروص هک رادقم نیا صخاش هب کی کیدزن دوش هنوگ اه یگتگیمآ
یدایز یلع( دنراد یناج
و
،ناراکمه ۹۹۱۹
.)
۹ - ۸ - ۹ - ۲ - صخاش هیواز تخاونکی .(Pommerening‚ 2002) 6
نیا صخااش هب یسررب تیعقوم یناکم تخرد عجرم تبسن هب ناتخرد رواجم دوخ یم دزادرپ . شاسا راک نیا صخاش رب یانبم
هسیاقم هیواز و رادقم هیواز نیب ناتخرد هیاسمه تبسن هب هیواز درادناتسا یلع( تسا
یناج و
،ناراکمه ۹۹۱۹
هطبار( ) ۹ .)
( هطبار
۹ )
صخاشWi هیواز تخاونکی
عجرم تخرد i هیاسمه تخردj رد ماگنه هدافتسا زا راهچ تخرد
،هیاسمه جنپ شزرا ،رفص ۲۰ / ۳ ، ۰۳ / ۳ ، ۷۰ / ۳ کی و یم دناوت یارب نیا صخاش رد رظن هتفرگ
دواش . اب نیگنایم نتفرگ زا شزرا یاه هب تاسد هدمآ یارب لک هورگ یاه
،یراتخااس رادقم
سوتم عمجت یارب لک لگنج لباق
هبساحم تسا . هچرگا رادقم سوتم هب Wi روظنم هعلاطم راتخاس کی هدوت
ًالماک دیفم تسا اما اب نیا دوجو شهوژپ نارگ هیصوت
یم دننک هک هب روظنم یاسررب راتخااس یناکم زا رادومن عیزوت شزرا یاه هدافتاسا Wi
دواش . شزرا نییاپ نااشن هدنهد تیعضو
5Mingling index (Species mining)
6 Uniform Angle Index /UAI
0,othervise
speciesi speciesj
, vj 1
مظنم ناتخرد تاسا رد یلاح هک رد ناتخرد اب عیزوت ه ک یا نیا صخاش هب Wi
تمس کی لیم یم یلع( دنک یناج
و
،ناراکمه
۹۹۱۹ .)
۸ - ۲ - ۹ - ۴ - هنیس ربارب رطق داعبا صخاش TDi
هنیس ربارب رطق فالتخا و )رطق تارییغت صخاش(7
Tij
(Ruprecht et al.‚ 8
2010) نیمواس هبنج راتخاس یناکم داعبا ناتخرد رواجم تبسن هب رگیدکی تسا هک هب روظنم یسررب نآ زا صخاش یاه داعبا رطق ربارب
هنیاس و فالتخا رطق ربارب هنیاس هدافتاسا یم تسا ریغتم کی ات رفص نیب صخااش نیا یددع رادقم و دواش .
ینامز هک ناتخرد
عجرم زا رظن رطق ربارب هنیااس تبااسن هب ریاااس هنوگ یاه رواجم دوخ هریچ
،دنااشاب شزرا نیا صخاااش هب
تمااس کی لیم
یم .دنک مه ،نینچ ینامز هک ناتخرد هیاسمه یاراد فالتخا یمک دنشاب نیا صخاش هب تمس رفص لیم یم
؛دنک رد هکیلاح رگا
ینگمهان دایز رد نایم ناتخرد هیاسمه هدهاشم
،دوش شزرا نیا صخاش هب تمس ۹ کی لیم یم دنک . هب روظنم تلوهس رد ریسفت
جیاتن نیا
،صخااش شزرا
یاه نآ هب جنپ هقبط فالتخا ( مک ۲ / ۳ - ۳ ) ( اسوتم ، ۴
/ ۳ - ۲ / ۳ ( راکشآ ،) ۰
/ ۳ - ۴ / ۳ ( دایز ،) ۸ / ۳ - ۰ / ۳ و )
( دایز یلیخ ۹
- ۸ / ۳ یم میسقت ) یلع( دنوش
،ناراکمه و یناج ۹۹۱۹
هطبار( ) ۴ .)
( هطبار ۴ )
TDi
صخاش تارییغت یرطق ای کیکفت یرطق
rdij
تبسن رطق تخرد رتکچوک هب رطق تخرد رتگرزب
دادعت n ناتخرد هیاسمه
رگا رادقم نیا صخااش ربارب رفص دشاب نایب رگ یتخاونکی رطق
ناتخرد و رادقم نآ هب کی کیدزن دوش ناشن رگ تارییغت دایز رد
رطق ناتخرد ( تسا Sefidi et al., 2015 .)
۸ - ۲ - ۹ - ۰ - عافترا تارییغت صخاش HDi
.(Ruprecht et al.‚ 2010) 9
مک فالتخا هقبط هس هب صخاش نیا جیاتن .تسا هیاسمه ناتخرد اب عجرم ناتخرد دعبا فالتخا نازیم هدنهد ناشن صخاش نیا ( ۴ / ۳ - ۳ ( ااسوتم فالتخا ،) ۰
/ ۳ - ۴ / ۳ ( دایز یلیخ فالتخا و ) ۹
- ۰ / ۳ دوااشیم میااسقت ) (Szmet & Dobrowolska‚ 2016)
هطبار(
۰ .)
هطبار ( ۰ )
rhij
تبسن تخرد رتدنلب هب تخرد هاتوک رت
دادعت n ناتخرد هیاسمه
7 Diameter Dominance
8 Diameter Differentiation index
9 Height differentiation index
۸ - ۲ - ۹ - ۰ - یبیکرت یراتخاس عونت صخاش (SI)10
یم صخااش کی اب ار یراتخااس یگژیو دنچ ای ود تارثا یبیکرت یراتخااس عونت صخااش حطس اب یصخاش ناونع هب و دجناس
یارب الاب نانیمطا عونت ،یناکم تیعقوم هبنج هس بیکرت اب صخاش نیا .تسا هدافتسا دروم هدوت یراتخاس عونت حطاس یاسررب
هنوگ نزو نتفرگ رظن رد اب و داعبا فالتخا و یا صخااااش نیا زا کی ره یارب فلتگم یاه
عونت یاااسررب هب اجکی ترواااص هب اه
یم یراتخااس زا رتمک ریداقم .دزادرپ
۹ / ۳ طاس رگنایب ،صخااش نیا ،مک یتخرد عونت ح
۴ / ۳ - ۹ / ۳ و سوتم یتخرد عونت حطاس
زا رتااشیب رادقم ۴
/ ۳ یم هبااساحم ریز هطبار زا هدافتااسا اب صخاااش نیا رادقم .تااسا دایز یتخرد عونترگنایب و یداهرف (دوااش
،ناراکمه ۹۹۱۰
.)
( هطبار
۰ )
یبیکرت یراتخاس عونت صخاشSI Ti
فالتخا صخاش داعبا
Mi
صخاش Mingling هنوگ شنکارپ یگتگیمآ ای
Wi
تخاونکی هیواز صخاش ۲ / ۳ = ،W1 ۰ / ۳ = ،W2 ۹ / ۳ = W3
۸ - ۲ - ۹ - ۷ - یگیاسمه هلصاف صخاش
(Fuldner, 1995; Pommerening , 2002) یم هتفرگ هب هدوت مکارت یسررب یارب یگیاسمه هلصاف صخاش هطبار( دوش
۷ .) ریداقم یالاب نیا صخاش ناشن هدنهد مکارت مک
هدوت تسا . ( Sefidi et al., 2015)
( هطبار ۷ )
Sij هلصاف ما i ی ن تخرد عجرم هب ما j ی ن تخرد اسمه ی ه
دادعت n ناتخرد اسمه ی ه
۲ - ۱ شهوژپ هنیشیپ روشک لخاد تاعلاطم
10 Complex structursl diversity index
