The spatial balance in the villages is the emptying of the villages in the eastern half of the province and the concentration of large villages in the western half

(1)

Research Paper

Explanation of the spatial organization of the settlement system with an emphasis on the role of oil industry the Case study of Khuzestan provinc

Keramatollah Ziari â, Mohsen Kalantari ^b, Saeed Zanganeh Shahraki â, Yaser Alipour â

a. Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran b. Department of Human Geography, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran

A B S T R A C T A R T I C L E I N F O

The present study is aimed at explaining the spatial organization of the Khuzestan province system Settlement with emphasis on the role of oil. Oil has been the primary mechanism of formation of the Khuzestan Space organization for the last hundred years and has influenced other mechanisms. It is seen primarily as urbanization and polarization of population and activity. In the analytical field, firstly, using the spatial organization analysis models such as the class difference model and the nearest neighborhood model as well as the first urban indicators, the spatial organization of Khuzestan province is examined, and then to measure the impact of oil on the spatial organization. Housing System of Khuzestan Province Indicators their spatial distribution maps were prepared and analyzed in the form of three selected economic, social and physical variables. A system of information flows and communications and services and population movements under the influence of state bureaucracy have divided the province into the eastern and western or the oil and non-oil divisions. Spatial disequilibrium patterns in the Khuzestan province's oil-affected Settlement system in urban areas, severe imbalances in urban hierarchies, the weak role of middle cities, and thus the concentration of services commensurate with the distribution of deprived and marginalized populations of marginal and marginal cities. The spatial balance in the villages is the emptying of the villages in the eastern half of the province and the concentration of large villages in the western half.

Keywords:

Spatial Organization, Settlement System, Oil Industry, Khuzestan Province.

Received:

1 July 2022

Received in revised form:

3 September 2022 Accepted:

4 November 2022 pp. 171-191

 . Corresponding author (Email: rasol_heidary@kashanu.ac.ir)

Citation: Ziari, K., Kalantari, M., Zanganeh Shahraki, S., & Alipour, Y. (2022). Explanation of the spatial organization of the settlement system with an emphasis on the role of oil industry the Case study of Khuzestan provinc. Journal of Geographical Urban Planning Research, 10 (3), 171-191.

http://doi.org/10.22059/JURBANGEO.2020.288055.1155

(2)

Extended abstract Introduction

The production of space is influenced by economic, social, environmental, and other factors that change the way it responds to these conditions. Consequently, the specificity of the space produced in countries with oil-based economies and, in other words, rentier countries, will differ from those in non-oil countries. In a way that in oil-related cities due to completely different economic and social conditions, the increase in oil revenue from these countries, especially in the mid-twentieth century, has led to the concentration of capital and the subsequent growth of cities and so on. The increase in infrastructure, the process of construction, and the formation of regulated laws have brought these cities into a new phase (Witlox and Derudder, 2007,13). The Gulf states are examples of the lengths of urban space evolution. Compared to the West, it has declined (while the corresponding evolution in European cities from the late Middle Ages to the Middle Ages) If the first wave of urbanization in Qatar in the second half of the twentieth century coincided with the discovery of oil and the accumulation of hidden capital in its cities, including Doha (wiedmann et al.2012), with the discovery of oil, the type of residence And urbanization has also undergone major changes. French researcher Ms Pauline Lavanye, whose dissertation on Cities and Companies of Iran and the British Oil Company, argues: "Modernity has come to Iran through Khuzestan and through modern urbanization. Because there was no new urbanization before, and this kind of urbanization was created by the establishment of the oil industry.

Urbanization has a non-liaison relationship with its surrounding area and in other words new urbanization is largely conditional. Is imposed and alienated (Costello, 181368) Spatial Analysis of Variables and Indicators of Measuring the Impact of Oil Industry on the Spatial Organization of the Housing System of Khuzestan Province

Methodology

Extent of the study area from both the lack of cooperation of the Ministry of Petroleum and the confidentiality of statistics, on the other hand, led to consider indices that are directly related to the oil industry and oil activities, and in particular, the statistics and information needed from other sources.

It is analytical. Theoretical perspectives and previous studies in this area and the Ministry of Petroleum documents on the designation of oilfield areas in the field of descriptive studies are used. And in the analytical field, firstly, using the spatial organization analysis models such as the class difference model and the closest neighborhood model as well as the first urban indicators, the spatial organization of Khuzestan province is examined, and then to assess the impact of oil on the organization. Space of Khuzestan Provincial Settlement Indicators:

Percentage of Settlement - Number of International and Domestic Provinces - Unemployment Rate - Number of Residents Abandoned - Residence Ownership - Number of Active Sports Clubs in Khuzestan Province Industry is selected in three economic, social and physical variables The maps of their spatial distribution in the environment (Arc GIS) were prepared and analyzed. The study area is Khuzestan province with an area of 64057 km2 in southwestern Iran near the Persian Gulf of arvand River and is the center of Iranian oil extraction. The province consists of 27 cities, 67 districts, 76 cities and 144 villages to study the role of oil in the Khuzestan province's oil-rich southern areas such as Masjed Soleiman, Abadan, Ahvaz, Aghajari and Omidieh Haftkel .The non-oil areas of the province have also been affected by the oil industry, which has been addressed in this study.

Results and discussion

Based on the analysis of the presented models and their analysis, it was found that the provincial spatial organization has been disrupted and disorganized and the spatial balance has been intensified. This section seeks to answer the main research question to what extent. Khuzestan province's spatial

(3)

organization imbalance due to oil industry impacts and how oil industry flow has caused spatial imbalance in Khuzestan province

The state is at the heart of the issues of spatial inequality because of its multifunctional nature, because the spatial dominance of the state can provide constraints and opportunities to form a particular behavior such as changing the pattern of production and consumption in the population under its control. Bring. In fact, the government has exacerbated inequality in the provincial space agency by monopolizing oil revenues and allocating resources to specific areas in Khuzestan province. Services and facilities, equipment and facilities dedicated to the oil-rich areas on a wider scale to the provincial capital such as: airports, sports clubs, universities, schools, hospitals, and the transfer of residential properties to their employees and large industrial corporations play an important role in The polarization of population and activity has resulted in the division of the province into northern and southern halves. However, in another subdivision, this can be seen in the province's division into two eastern halves (dependent on oil industry activities) and western halves (dependent on water and soil resources).

Conclusion

In general, the effects of oil on Khuzestan spatial organization can be explained in several sections. Dividing the province into oil and non-oil divisions and continuing agricultural activities as an effective weighting for space equilibrium. The activities of the oil industry in the field of

clubs, the construction of sports fields, the holding of league and division competitions through national and national networks and the absence of such activities in non-oil areas have affected the polarization of the population. Increasing unemployment in oil-rich areas and emptying of villages in these areas are significantly related to oil industry activities and services (employment-oil relationship).

Construction and development of universities, research institutes, schools, stadiums, airports and airports, refineries and so on. Concentration of population and economic activity on the margins of these locations highlight the role of physical factors in the integration of space and consequently The balance has resulted in the province's spatial imbalance.

Government involvement in the construction of settlements, as well as the migration of jobseekers to oil-rich areas, have reduced the percentage of residential ownership and exacerbated the spatial- social inequality in the province.

Funding

There is no funding support.

Authors’ Contribution

All of the authors approved thecontent of the manuscript and agreed on all aspects of the work.

Conflict of Interest

Authors declared no conflict of interest.

Acknowledgments

We are grateful to all the scientific consultants of this paper.

(4)

هلاقم یشهوژپ

اب یهاگتنوکس ماظن ییاضف نامزاس نییبت کأت

ی د رب شقن تفن تعنص

هعلاطم یدروم

: ناتسزوخ ناتسا

یرایز هلا تمارک -1

هورگ ایفارغج یناسنا

، هدکشناد

،ایفارغج هاگشناد

،نارهت نارهت

یرتنلاک نسحم -

، هدکشناد یمز مولع

،ن هاگشناد

،یتشهب دیهش نارهت

یکرهش هنگنز دیعس -

، هدکشناد

ی رسا لاع ی روپ - هورگ

،یناسنا ایفارغج هدکشناد

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

ناگژاو یدیلک :

اس اضف نامز یی

، هاگتنوکس ماظن ی

،

ناتسزوخ ناتسا ،تفن تعنص .

خیرات تفایرد :

10 / 04 / 1401

خیرات یرگنزاب :

12 / 06 / 1401

خیرات شریذپ :

13 / 08 / 1401

.صص 191 - 171 هب رضاح شهوژپ

بت روظنم یی ن اضف نامزاس یی

هاگتنوکس ماظن ی

کأت اب ناتسزوخ ناتسا ی

د رب

گن هب تفن شقن ناکم تفن .تسا هدمآ رد شرا

ی مز لوا ی ه لکش هد ی اضف نامزاس یی

رد ناتسزوخ

ی ک دص ناکم و تسا هتشذگ لاس ی

مز اه ی د ی رگ ثأت تحت ار زاس اضف ی

ر رولبت و .تسا هداد رارق

اضف یی هب نآ ص ترو رهش تسخن ی

بطق و ی عمج ندش ی ت لاعف و ی ت د ی هد م ی دوش شور .

قحت ی ق صوت تروص ود هب یف

ی لحت و یل ی تسا د زا هدافتسا . ی

هاگد اه ی رظن ی پ تاعلاطم و ی

ش ی ن

ا رد ی ن مز ی هن صوت تاعلاطم هزوح رد تفن ترازو دانسا و یف

ی مزرد و .تسا ی

هن لحت یل ی ن ی

،ز ادتبا

لدم زا هدافتسا اب اه

ی لحت ی ل زاس نام اضف یی هقبط فلاتخا دح لدم دننام ا

ی لدم و

دزن ی ک رت ی ن اسمه ی گ ی صخاش و اه ی رهش تسخن ی

سررب هب ی اضف نامزاس یی

ناتسا

م هتخادرپ ناتسزوخ ی

،دوش ثأت شجنس تهج سپس و ی

ر اضف نامزاس رب تفن یی

ماظن

هاگتنوکس ی صخاش ناتسزوخ ناتسا اه

یی غتم هس بلاق رد ی

ر داصتقا ی

، عامتجا ی بلاک و د ی

باختنا هشقن ،هدش اه ی زوت ی ع اضف یی نآ هت اه ی ه لحت دروم و ی ل ماظن .دنتفرگ رارق ی

رج زا ی نا

علاطا تکرح و تامدخ و تاطابترا و تلادابم و تا اه

ی عمج یت ی ثأت تحت ی ر سارکوروب ی تلود ی

س داصتقا(

ی سا ی سقت ثعاب ) ی

م نود هب ناتسا ی

هم قرش ی برغ و ی ی ا تفن شخب ود ی

غ و ی تفنر ی

اهدومن ..تسا هدش ی

اضف لداعت مدع یی

هاگتنوکس ماظن رد ی

ثأت تحت ناتسزوخ ناتسا ی

ر تفن

هب اهرهش رد تسخن تروص

رهش ی دش ی

،د هلسلس رد لداعت مدع رهش بتارم

ی

، عض شقن ی ف

اهرهش ی م ی نا ی تنرد و ی هج زوت اب بسانتم تامدخ زکرمت ی

ع عمج ی ت مورحم ی ت قطانم

شاح ی ها ی تسرف رجاهم و ی

اهرهش ی شاح ی ها ی اضف لداعت مدع دومن و یی

لاخ اهاتسور رد ی

ن رد اهاتسور ندش ی

هم قرش ی اهاتسور زکرمت و ناتسا ی

رد گرزب ن ی هم برغ ی م ی دشاب .

1 لوئسم هدنسیون .

انتسا :د ز ی را ی

، هلا تمارک ؛ رتنلاک ی ، نسحم ؛ کرهش هنگنز ی

، عس ی د و لاع ی روپ

، ی رسا . ( 1401 بت یی ن اضف نامزاس یی

هاگتنوکس ماظن ی

اب

کأت ی د تفن تعنص شقن رب هعلاطم

دروم ی ناتسزوخ ناتسا : هلجم.

شهوژپ یاه یایفارغج همانرب یزیر یرهش 10 ، ( 3 ،) 191 - 171 .

http://doi.org/10.22059/JURBANGEO.2020.288055.1155

(5)

همدقم هاگتنوکس اه مسجت و رولبت ییاضف یافیا شقن اه ی یساسا ناسنا م ی دنشاب هک رد بوچراچ طباور لباقتم ناسنا و طیحم و

بسحرب طیارش طیحم

،یعیبط

،یداصتقا یعامتجا

و

،یگنهرف یسایس

و یرادا و یخیرات نامزاس م ی ی دنبا نامزاس هد ی

اضف هراومه هب د لابن هئارا یبوچراچ یقطنم

یارب تفایرد لوصا مکاح رب راتخاس و درکراک اضف و کرد صخ ی هص اه ی نآ

دوب ات زا نآ قیرط تروص دنب ی یلعف و هولج اه ی ییاضف دوجوم لحت ی ل هدش و نینچمه یاهدنور

هباشم پ ی ش بی ن ی و

همانرب ری ز ی دوش . تسا ترابع ییاضف نامزاس.

زا ترت ی ب و زوت ی ع ماظن ی تفا ه هعومجم کی یاهدحاو رد

اضف رد یاتسار

یاهدرکلمع هعومجم

(

،یروکشا یموصعم 24:1388

ییاضف نامزاس .) هب

ناونع یکی زا تاعوضوم ایفارغج یلصا

رب

گنوگچ ی تخانش و نامزاس هد ی هک ییایفارغج یاضف رد

نآ لاعف ی ت اه ی خر یناسنا م

ی دهد زکرمت م ی دنک و بجوم داجیا

ییاضف یاهراتخاس م

ی ش دو (

jiaoe wang,2017:1

.) اضف ی ره نارود یرادیدپ باتزاب لکش

دنب ی اه ی

،یعامتجا

داصتقا ی و س ی سا ی .تسا نارود نآ صاخ کش نودب

ره نامزاس ار ییاضف م

ی ناوت هک تخانش ییاضف متسیس کی

رصانع و أشنم کشت ی ل هدنهد نآ و لمع نیا ازجا نیب هک یلباقتم هداد

اه ماجنا م ی گ ی در اب ریاس هباشم صاخ یاهاضف

نی دنتس ( وواب

، 165:1386 .)

دیلوت اضف تحت ریثأت هفلؤم اه ی

،یداصتقا عامتجا

ی

، یطیحم و ...

تسا هک هب روخارف طیارش و

رد بلاق نیا طیارش رییغت تیعضو م ی دنهد . هب عبت

،نآ یگژیو یاضف هدشدیلوت رد

ییاهروشک اب

داصتقا ینتبم رب تفن و

هب بی نا دی رگ یاهروشک ار

یتن اب دیلوت اضف رد یاهروشک یتفنریغ

توافتم دهاوخ دوب . هب هنوگ ا ی هک رد یاهرهش طوبرم

هب

یاهروشک یتفن

اب هجوت هب طیارش

ًلاماک توافتم هفلؤم اه ی یداصتقا و

،یعامتجا شیازفا

دمآرد نیا اهروشک رد رثا فشک

،تفن هب و ی هژ رد ههد اه ی ینایم نرق متسیب بجوم زکرمت هیامرس و ر دش نوزفازور اهرهش

و هب لابند نآ شیازفا

زی تخاسر اه

، دنور تخاس اهزاسو و لکش گ ی ر ی نیناوق

،نودم نیا اهرهش ار دراو هلحرم یدیدج م ی دنک (

Witlox &

Derudder, 2007:13

.)

یاهروشک هزوح

لخ ی ج سراف هب ناونع هنومن اه یی بوسحم م ی دنوش هک لوط ریس ینامز لوحت یاضف یرهش رد نآ ه ا رد

هسیاقم اب برغ لیلقت هدرکادیپ تسا ( لاحرد ی هک هرود لوحت رظانتم رد یاهرهش ییاپورا

زا رخاوا هرود یطسو ات هرود

نردم هب لوط ماجنا هدیسر تسا ) هچنانچ رد روشک رطق نیتسخن جوم ینیشنرهش رد

همین مود نرق متسیب نراقم اب فشک

تفن و تشابنا امرس ی ه اه ی هتفهن رد یاهرهش نآ

هلمجزا هحود هدوب تسا (

wiedmann et al,2012

.) اب فشک

،تفن عون

تنوکس و ینیشنرهش زین

راچد تارییغت یساسا دش . مناخ نیلوپ هیناولا رگشهوژپ

،یوسنارف هک

هلاسر یلیصحت یو

رد

صوصخ تکرش اهرهش تکرش تفن ناریا و سیلگنا دوب دقتعم تسا :

« دورو هتینردم هب ناریا زا قیرط ناتسزوخ هدوب

و زا

هار نامه یزاسرهش نیون

. اریز شیپ زا نآ ینیشنرهش نیون

دوجو هتشادن و نیا عون ینیشنرهش اب

رارقتسا تعنص تفن

ای هدشداج تسا

تنسنیو سیسنارف

ولتساک تسادقتعم هک

دشر رس ی ع تیعمج نیشنرهش هنایمرواخ

- لماش تیعمج

نیشنرهش ناتسزوخ

- یط هدس هتشذگ هب روط هدمع هب لیلد ثا یراذگر لماوع نورب از هدوب تسا . رد هجیتن تیعمج

نیشنرهش اب

هقطنم ینوماریپ دوخ هطبار ا ی ریغ مادنا راو پ ی هدرکاد و هب ینایب رگید ینیشنرهش دیدج

هب روط هدمع طورشم .

یلیمحت و بدوخزا ی هناگ تسا (

،ولتساک 18:1368 )

راتخاس هنیمز رد و ییاضف نامزاس و

نامزاس ی با ی تاعلاطم اضف هدرتسگ

ا ی تیهام هب هجوت اب اما تسا هتفرگ تروص

رد تفن شقن یسررب هب هک رضاح قیقحت نامزاس

ی با ی ییاضف هاگتنوکس اه م ی دزادرپ رظن هب م ی دسر هغدغد عوضوم نیا

ثحب هب هتسباو هعسوت و یگتسباو هاگدید زا ییارگراتخاس بتکم زا ینادنمشیدنا هکنیا ای و تسا هدوبن یناهج هتخادرپ

دنا ؛

هکبش و تفن داصتقا هب یگتسباو هرابرد یلیه یستپو تربلیگ ناهج داصتقا

ی روشک رد یتاعلاطم لائوزنو

هتشاد دنا

(6)

(

Gilbert & healey,1985:4

) هیشاح یاهروشک رد ینیشنرهش ینعی نآ دمایپ و هیامرس تشابنا و تفن فشک .

لخ ی ج سراف هجوتدروم بحاص

نارظن تسا هتفرگرارق (

Wiedmann, 2012:11; Witlox & Derudder, 2007: 36

).

یسررب یاهروشک رد یرهش طیارش و اهزاین تفن

خ ی ز شرتسگ و مسیلایرپما هیرظن زا هدافتسا اب اقیرفآ امرس

ی ه راد ی

ناونع یرامعتسا هلاقم

ا ی لاس رد هک تسا 2014

هدشرشتنم ( تسا

Noah Echa Attah,2014:1

نییبت و لیلحت .)

ثأت ی تار ب تفن تعنص ییاضف راتخاس ر

( نادابآرهش

،یرداق 1396 یخیرات یسررب نینچمه و ) ثأت

ی ر یعامتجا راتخاس رب تفن

قطانم تفن خ ی ز

،یمساق( نامیلسدجسم یدروم هنومن بونج 1394

یتلااقم ) م

ی دنشاب هنیمز رد هک ثأت

ی ر رب تفن تعنص

ناتسا ییاضف نامزاس هدافتسادروم

هتفرگرارق دنا گلا تخانش رب یلیلحت . ییاضف شرتسگ یو

- یاهرهش رد یدبلاک تفن

خ ی ز

یدروم هعلاطم ( نادابآرهش

،رف یتراشب 1397

)،

یکی رخآ زا ی ن هنیمز رد هدمآرد شراگن هب تلااقم هوحن

یدبلاک هعسوت

نادابآرهش تحت

ثأت ی ر .تسا هدوب تفن تعنص

نیاربانب شهوژپ رضاح هک هب روظنم نییبت شقن تفن نامزاس رد ییاضف

ماظن تنوکس هاگ ی ناتسا ناتسزوخ هب

شراگن

هدمآرد تسا هب لابند خساپ وگ یی نیا هب شسرپ تساه هک تسا هنوگچ ناتسزوخ ناتسا یهاگتنوکس ماظن ییاضف نامزاس

دراد دوجو ناتسزوخ ناتسا ییاضف نامزاس رد لداعت مدع ایآ– -

زا یشان ناتسزوخ ناتسا ییاضف لداعت مدع هزادنا هچ ات

ثأت ی تار تفن تعنص تسا هدوب

- و تفن نایرج اهدمآرد

ی هنوگچ تفن تعنص زا یشان یتلود بجوم

رد ییاضف لداعت مدع

تسا هدش ناتسزوخ ناتسا یهاگتنوکس ماظن

یرظن ینابم رضاح شهوژپ هک

هب روظنم رد تفن شقن نییبت ناتسزوخ ناتسا یهاگتنوکس ماظن ییاضف نامزاس

ماجنا هتفرگ تسا

اب میقتسم طابترا تلود شقن

رد داجیا و هعسوت هاگتنوکس اه و دراد رد زا تلود هک تسا عوضوم نیا نییبت یپ قیرط

راصحنا تفن و راشرس یاهدمآرد بسک یتفن

رد دنویپ اب امرس ی ه راد ی و یلم یناهج نامزاس ی با ی ار ناتسزوخ ناتسا ییاضف

لکش هداد دنا . رب ساسا نیا زا یبیکرت

داصتقا تایرظن و یسایس

نرهش و تلود و ینیش

ژر ی م اه ی یرهش ار هب ناونع

رد شهوژپ یرظن بوچراچ رظن

م ی گ ی در . زا یکی یسایس و یرادا طابترا مهم

رت ی ن لماوع لکش هدنهد و ییاضف طابترا

یگچراپکی هاگتنوکس

اه بوسحم م ی دوش و مکاح یسارکورب ماظن نلاوئسم تامیمصت و هجدوب نایرج . هلسلس

بتارم یشان

زا نآ زا مهم رت ی ن رد راذگریثأت لماوع لکش

گ ی ر ی یگچراپکی و ییاضف طابترا هاگتنوکس

اه ی بوسحم یرشب م

ی دوش .

فده داصتقا یسایس

،اضف فشک اهوگلا ی ییاضف دنیارف

،دیلوت زوت ی ع

، فرصم و شقن تلود و هورگ اه و تاقبط یعامتجا

رد لکش یشخب هب نیا اهوگلا تسا . ی ک ی زا وی گژ ی اه ی تبثم نارکفتم ی هک مک وب ی ش هب هاگدید بتکم داصتقا یسایس

اضف قلعت

،دنراد شریذپ نیا تقیقح تسا هک هیرظن عومجمرد و

هیرظن رهش و شنرهش ین ی [ زا هاگدید داصتقا یسایس اضف ]

هب تروص یدنیارف تسا (

،ناریپ 1370 : 78 ) رظن ی ه تلود و شنرهش ین ی موهفم

« .مکاح تلود تلود

.رازگراک امرفراک » ار

م ط حر م ی دنک و م تسا دقتع تلود

مه ارب ی ماجنا روما رازگراک ی

، مه ارب ی دصت ی رگ ی روما امرفراک یی و مه ارب ی لامعا

مکاح ی ت دوخ هب اپ ی هاگ اه ی رهش ی رب رارقتسا رصانع و لماوع دوخ ن ی دنمزا تسا . هب مه ی ن لد ی ل

، ارب ی سر ی ند هب فادها

لمع ی تا ی دوخ رد ره هس

،هزوح زگان ی ر زا وقت ی ت و ازفا ی ش دادعت ش اهره تسا ( امنهر یی

، 154:1388 )

. تلود هب هطساو

هام ی ت دنچ درکلمع ی شا رد نوناک ثحابم رباربان ی اه ی اضف یی رارق دراد رظن ی ه ژر ی م اه ی رهش ی

، کرت یب ی زا رظن ی ه اه ی

داصتقا س ی سا ی و رظن ی ه اه ی ترثک ارگ یی تردق تسا (

Dowding,2001:7

.) رب ساسا رظن نوتسا ژر ی م رهش ی ترابع

تسا زا رآ ای ش ی هک می نا تلود و رازاب هطبار رارقرب م ی دوش . ژر ی م رهش ی هورگ غ ی مسرر ی ( غ ی تلودر ی ) و عرد ی ن لاح اب تابث

(7)

تسا هک هب عبانم داهن ی ( اهداهن ی تلود ی مزلا سرتسد ی دراد و زا ا ی ن هار رداق تسا رب ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رهش ی هب

لکش اپ ی راد رثا دراذگب ( ینیکشم

، 91:1392 )

. یهیدب تسا هک رد نیا شهوژپ هب شقن تلود رد داجیا و هعسوت

هاگتنوکس اه هجوت وی هژ ا ی هدش تسا و هیرظن داصتقا یسایس ار هب ناونع بوچراچ یرظن شهوژپ باختنا هدومن تسا

لکش 1 . تفن یموهفم لدم نامزاس و

اظن ییاضف م

هاگتنوکس ی ناتسزوخ ناتسا

شور شهوژپ هدودحم یگدرتسگ هعلاطمدروم

ا ز ی وسک تفن ترازو یراکمه مدعو و

هنامرحم اهرامآ ندوب زا

وس ی دیدرگ بجوم رگید

ات صخاش اه یی رد رظن هک دنوش هتفرگ لاما

هب روط قتسم ی م تفن تعنص هب و

لاعف ی ت اه ی و دنشاب هتشاد طابترا یتفن ناث

ی ًا

اهرامآ و تاعلاطا زایندروم

زا عبانم ی .دنیآ تسد هب رگید شور

قحت ی ق هب ود ص ترو صوت یف ی و لحت یل ی تسا . هدافتسا زا

دی هاگد اه ی رظن ی و تاعلاطم پ ی ش ی ن رد ا ی ن مز ی هن و دانسا ترازو تفن رد دروم قطانم هزوح نییعت تفن

خ ی ز رد هزوح

تاعلاطم صوت یف ی تسا . و رد مز ی هن لحت یل ی ن ی ز زا هدافتسا اب ادتبا ، لدم

اه ی فلاتخا دح لدم دننام ییاضف نامزاس لیلحت

هقبط ا ی لدم و دزن ی ک رت ی ن نینچمه و یگیاسمه صخاش

اه ی ییاضف نامزاس یسررب هب یرهش تسخن ناتسزوخ ناتسا

هتخادرپ م ی دوش ، سپس و تهج شجنس ثأت ی ر تفن رب نامزاس اضف یی ماظن هاگتنوکس ی

ناتسا ناتسزوخ صخاش

اه ی :

دصرد شنرهش ین ی - دادعت هاگدورف اه ی ب ی ن للملا ی ناتسا یلخاد و -

یراکیب خرن -

دادعت دابآ ی اه ی هنکس زا یلاخ -

دصرد

تنوکس لحم تیکلام -

دادعت هاگشاب اه ی ناتسزوخ ناتسا لاعف یشزرو رترب گیل رد

- و نیلغاش دادعت عیزوت هاگراک

اه ی

یتعنص یدبلاک و یعامتجا ،یداصتقا ریغتم هس بلاق رد باختنا

هدش

، هشقن اه ی زوت ی ع اضف یی نآ اه طیحم رد (

Arc GIS

)

(8)

هیهت و دروم لحت ی ل دنتفرگ رارق .

لودج 1 . صخاش اه ی شجنس ثأت ی ر تفن رب نامزاس اضف یی ماظن هاگتنوکس ی ناتسا ناتسزوخ

رهش دصرد

ینیشنرهش یراکیب خرن

دصرد لحم فرصت

دصرد تنوکس هاگدورف

نیب یللملا )دادعت(

هاگشاب یاه یشزرو

گیل یرترب )دادعت(

یدابآ یاه یلاخ

زا هنکس )دصرد(

ادابآ

** ن 84

1 / 15 2

/ 52 1

5 41

**یراجاغآ 67

1 / 16 66

0 2

53

**هیدیما 76

16 5

/ 49 1

4 45

اکیدنا 8

20 4

/ 78 0

0 40

کشمیدنا 87

17 61

0 0

46

**زاوها 91

4 / 12 2

/ 50 1

5 36

هذیا 62

17 1

/ 66 0

0 30

کلمغاب 45

4 / 12 8

/ 73 0

0 35

یواب 71

1 / 16 1

/ 67 0

0 26

**رهشهام 93

2 / 12 55

1 3

65

ناهبهب 77

1 / 15 65

0 1

37

هیدیمح 41

16 64

0 0

28

رهشمرخ 79

3 / 9 2

/ 52 0

0 48

لوفزد 72

3 / 12 64

1 0

40

ناگدازآ تشد 64

5 / 17 69

0 0

52

ریشمار 50

1 / 16 68

0 0

28

زمرهمار 65

4 / 12 66

0 0

30

ناگداش 37

16 7

/ 72 0

0 24

شوش 51

11 2

/ 68 0

0 28

رتشوش 63

18 3

/ 68 0

0 26

نوراک 53

4 / 12 1

/ 68 0

0 37

دنوتگ 67

6 / 17 5

/ 65 0

0 30

***یللا 48

4 / 21 6

/ 66 0

0 40

*نامیلسدجسم 90

7 / 22 4

/ 84 0

2 43

**لکتفه 71

5 / 21 64

0 0

63

ناجیدنه 77

8 63

0 0

46

هزیوه 60

12 65

0 0

44

اهرهش**(

ی تفن خ ی ز ا اب ی ن دامن فرعم ی هدش دنا ) دوجو م ی ناد اه تفن ی ، طوطخ ،تفن لاقتنا لزانم

،تفن تکرش لااپ

ی هاگش اه و

سأت ی تاس تفن ی

، لد ی ل تساهرهش باختنا .

هعلاطم دروم هدودحم هدودحم هعلاطمدروم هک تسا ناتسزوخ ناتسا

اب تحاسم 64057 عبرمرتمولیک رد

بونج رد ناریا یبرغ راوج

لخ ی ج سراف دراد رارق دور دنوراو و

زکرم جارختسا ناتسا نیا .تسا ناریا تفن

زا 27

،ناتسرهش 67

شخب و 76 رهش و

144 ناتسهد کشت ی ل هدش تسا ارب ی هعلاطم تفن شقن ماظن رد

قطانم ناتسزوخ ناتسا یهاگتنوکس تفن

خ زی بونج دننام

لسدجسم نامی

،

،نادابآ

،زاوها راجاغآ ی و ما هیدی و لکتفه ...

سرربدروم ی هتفرگرارق تسا

. هتبلا قطانم غ ی یتفنر زین ناتسا

تفن تعنص زا ثأت

ری ذپ هتفری دنا شهوژپ نیا رد هک هعلاطمدروم

هتفرگرارق دنا .

(9)

ی هتفا اه

)فلا یسررب لدم اه ی ییاضف نامزاس لیلحت و

قابطنا اب نآ ییاضف نامزاس هاگتنوکس

اه ی ناتسزوخ ناتسا

رد ادتبا اب یهاگتنوکس ماظن ییاضف نامزاس هک شسرپ نیا حرط رد

و تسا هنوگچ ناتسزوخ ناتسا ایآ هکنیا

رد نیا

دوجو لداعت مدع ییاضف نامزاس و نییبت هب دراد

لیلحت دروم هس زا لدم اه ی هراشا ییاضف لیلحت م

ی دوش

.

- یرهش تسخن یوگلا

یب هب ای یرهش تسخن یوگلا لیگ نلآ نا

ب تر

« یرهش یرترب »

بلیگ(

رگلاگ و تر

، 1375

، 62 وکش نیسح نایب ای و ) یئ

« یلگنا رهش .»

،یئوکش(

1374

، 287

،) کرام ،نوسرفج عادبا

هدننک رهش هک تسا دقتعم یروئت نیا کی هدننک یربهر

روشک عومجمرد پکی

گنایب و هدوب گرزب و هچرا شک نآ مدرم یلم و یگنهرف تاصخشم ر

.تسا رو

لودج 2 . م ی ناز ناتسزوخ یرهش تسخن

تاحیضوت یرهش تسخن نازیم

ناتسزوخ

رف یازجا

لوم لومرف صخاش

ناتسزوخ یرهش تسخن نازیم

نیا یددع رادقم هچره دشاب رتشیب صخاش

ناشن هدنهد رتلااب نازیم

ای یرهش تسخن گرزب رس ی ای هقطنم رد

روشک سرربدروم ی رد .تسا

رگا ،رهش راهچ صخاش ددع رادقم هب تسد هدمآ نیب

65 / 0 و 1 قوف دشاب

نیب ،یرترب 54

/ 0 ات 65 / 0

نیب ،یرترب 41

/ 0 ات 54 / 0

زا رتمک و بولطم 41

/ 0

ار نیرتمک یرهش تسخن ناشن م ی دهد .

3554205 1192439 = 2/98

عمجP ی ت یرهش لک

P₁ لوا رهش تیعمج

P₂ مود رهش تیعمج

P₃ موس رهش تیعمج

P₄ مراهچ رهش تیعمج

UPI =^𝑃¹

𝑃

صخاش تسخن

یرهش

1192439

323019 =3/69 ICI =^𝑃_𝑃¹

2

صخاش ود رهش

1192439

848229 = 1/09 ICI

= ^𝑃¹

𝑃₂+𝑃₃+𝑃₄

صخاش گربزنیک

1192439

2040668 = 0/58 MI

= ^𝑃¹

𝑃₁+𝑃₂+𝑃₃+𝑃₄

صخاش اتهم

1515458

525210 = 2/88 MAI =^𝑃_𝑃¹^+𝑃²

3+𝑃₄

صخاش و واموم

یباصولا

یدوهرف(

و ناراکمه ، 1388 : 59 )

- یرهش ماظن کیژولوفروم لیلحت

اجنآزا یی هک هبتر فلتخم یاهوگلا اهرهش هزادنا عیزوت یبایزرا هب اهنت هزادنا–

م ی دنزادرپ ،یمیظع(

1380 : 273 ).

مزلا

یاضف عیزوت تسا ی

زین نیمزرس هنهپ رب اهرهش ییایفارغج و سرربدروم

ی رارق یگدنز عون نییعت یارب .دریگ هاگتنوکس

اه زا

شور

« لیلحت دزن ی ک رت ی ن یگیاسمه »

هدافتسا م ی نک ی م مان هب یبیرض ًاتیاهن شور نیا هئارا ار )ترواجم نازیم( RN

م ی دهد و رفص نیب هک 15

/ 2 ندوب یفداصت و یگدنکارپ هوحن و هدوب ریغتم هاگتنوکس

اه ناشن ار م ی دهد صخاش نیا

یگدنکارپ هاگتنوکس

اه رد رثوم لماوع زا ادج هیحان حرط زا لکش

گ ی ر ی نایب نآ م ی دنک رادقم ردقچ ره نآ هجیتن رد و

(10)

رفص هب RN

دزن ی ک رت و مکارتم عیزوت یوگلا رگناشن ،دشاب هشوخ

ا ی هب هچ ره و 15

/ 2 دزن ی ک رت یوگلا رگناشن دشاب

زین کی ددع و مظنم عیزوت بی

نا هدننک عیزوت یفداصت یوگلا تنوکس

هاگ تساه لحارم . هزادنا گ ی ر ی تسا ریز حرش هبRN

و یوسوم ردص(

بلاط هداز ، 1388 : 148 ).

ره هلصاف ادتبا )فلا تنوکس

هاگ زا ار یرهش دزن

ی ک رت ی ن قبط نتفرگ رظن رد نودب نآ هیاسمه اهرهش تا

هزادنا گ ی ر ی

م ی نک ی م لصاوف نیگنایم هبساحم )ب هب

تسد هدمآ :ریز لومرف قیرط زا

Dobs =^𝚺𝐷

𝑁

D

هلصاف=

هاگتنوکس اه

دادعتN =

هزادنا گ ی ر ی

اربانب ی ن 43 / 28

𝟐𝟏𝟔𝟏=

= 76

Dobs

)ج هب تسد هطوبرم لومرف قیرط زا یفداصت عیزوت طسوتم رادقم ندروآ

Dran=0.5√^𝐴

𝑁

A

هزوح تحاسم=

= 14/515 Dran=0.5√⁶⁴⁰⁵⁷

76

صخاش هبساحم )د دزن

ی ک رت ی ن گیاسمه ی قیرط زا(RN)

96 / 1

=^28/43

14/515

= RN=^{𝐷𝑂𝐵𝑆}

𝐷𝑅𝑎𝑛

هظحلام نیاربانب م

ی دوش صخاش هک اب ربارب ناتسزوخ ناتسا ردRn

96 / 1 م ی دشاب یفداصت یگدنکارپ یوگلا رگنایب هک

.تسا مظنم هب لیامتم و رما نیا

م ی دناوت رهش هب گرزب یاهاتسور لیدبت زا یشان رد

ن ی هم سا یبرغ یقرش همین رد و نات

داجیا ناتسا اهرهش

ی ثادحا و تلود طسوت یتفن کرهش

اه یی ترورض تهج هب اهرهش نیا هب کیدزن هلصاف رد

تلود تیمکاح رد

قطانم تفن خ ی ز ( نیشنرهش تیعمج نییاپ تبسن مغریلع ار اهرهش دادعت شیازفا 25

تیعمج دصرد

نیشنرهش )

.تسا هتشاد یپ رد ناتسا زا شخب نیا رد

- نییعت هلسلس بتارم فلاتخا دح لدم زا هدافتسا اب یرهش هقبط

ا ی

زا هدافتسا اب ،یلمع شور لومرف

اه ی یرامآ هب وی هژ نیرتمک ای و تیعمج دادعت نیرتشیب اب لباق

ارجا یم این تمکح( دشاب

،یوسوم و 1385

: 188 :تسا ریز حرش هب لدم یلک راتخاس .)

اد نییعت لوا هلحرم م

یعمج ناسون هن اهرهش یت

R = Max (p) – Min (p)

:سج روتسا لومرف زا هدافتسا اب تاقبط دادعت نییعت مود هلحرم

K=1+3/3 Log N

فلاتخا دح نازیم نییعت :موس هلحرم هقبط

ا ی :

H=R/K

و سیرتام لیکشت :مراهچ هلحرم سقت

ی م دنب ی اهرهش

(11)

لودج 3 . عت یی ن هلسلس بتارم یرهش اب هدافتسا زا لدم دح لاتخا ف هقبط ا ی لاس 1335

رهش دصرد رهشدادعت تیعمج هورگ فیدر

نادابآ 6/66 1 181937-226085 1

--- --- --- 137789-181937 2

زاوها 6/66 1 93641-137789 3

نامیلسدجسم -

لوفزد 13/34 2 44148-93641 4

اس ی ر

اهرهش 73/34 11 5345-44148 5

100 15 عومجم

لودج 4 . عت یی ن هلسلس بتارم یرهش اب هدافتسا زا لدم دح فلاتخا هقبط ا لاس ی 1395

رهش دصرد رهشدادعت تیعمج هورگ فیدر

زاوها 1/31 1 1015689-1184788 1

846590-1015689 2

677491-846590 3

508392-677491 4

339293-508392 5

نادابآ -

لوفزد 2/63 2 170194-339293 6

اس ی ر

اهرهش 95/63 73 1095-170194 7

100 76 عومجم

- ت نیشنرهش تیعمج ییاضف نامزاس لیلح ناتسزوخ ناتسا

اب هدافتسا زا لدم دح فلاتخا هقبط ا ی

رب لاس یرامشرس یانبم 1335

یاراد ناتسزوخ ناتسا 15

رد هک تسا یرهش هاگتنوکس ناتسا هنهپ

هدنکارپ هدش یدنا

هاگتنوکس اه ی رد یرهش 5

هقبط سقت ی م هدش دنا رد یتیعمج تاقبط مامت هب

زج هرامش هقبط 2

، طاقن دوجو یرهش دراد

،

نادابآ رهش و تسا ناتسزوخ ناتسا تسخن زا شیب

73 زا دصرد رد یرهش طاقن رد یتیعمج هورگ

دنراد رارق مجنپ هدر .

رد

لاس 1345 یاراد ناتسزوخ ناتسا 19

رد هک تسا یرهش هاگتنوکس 5

زج

هرامش هقبط 3

، دوجو یرهش طاقن دراد

، رهش نادابآ و تسا ناتسزوخ ناتسا تسخن

هتکن هجوتدروم رارقتسا

زاوها هدر رد

زا شیب .تسا ناتسا مود 73

زا دصرد یرهش طاقن

رد هورگ رد یتیعمج دنراد رارق مجنپ هدر

. رد لاس 1355 ناتسا

یاراد ناتسزوخ 3

2 رد هک تسا یرهش هاگتنوکس 5

زج هرامش هقبط 2

،

طاقن دوجو یرهش دراد

و و نادابآ رد زاوها و دنریگ یمرارق ناتسزوخ ناتسا یتیعمج تسخن هدر زا شیب

78 زا دصرد طاقن

رد یرهش گ

رد یتیعمج هور .دنراد رارق مجنپ هدر

رد لاس 1365 اتسا یاراد ناتسزوخ ن 45

هک تسا یرهش هاگتنوکس رد

6 هقبط سقت ی م هدش دنا تاقبط رد عمج

یت ی 2 و 3 و 4

، طاقن دوجو یرهش درادن

و زاوها رهش تسخن و تسا ناتسزوخ ناتسا

زا شیب 93 زا دصرد رد یرهش طاقن رد یتیعمج هورگ

دنراد رارق مشش هدر .

رب یرامشرس یانبم لاس

اه ی 1375 و 1385

و 95 13 یاراد بیترت هب ناتسزوخ ناتسا 56

و 60 و 76 رد هک تسا یرهش هاگتنوکس ناتسا هنهپ

هدنکارپ هدش دنا .

هاگتنوکس اه ی رد یرهش 7

هقبط سقت ی م هدش دنا هتکن لباق هجوت نیا تاقبط رد هک عمج

یت ی 2 و 3 و 4 و 5

، یرهش طاقن

دوجو درادن و رهش زاوها و تسا ناتسزوخ ناتسا تسخن

زا شیب 95 زا دصرد یرهش طاقن رد

هورگ رد یتیعمج متفه هدر

دنراد رارق . جیاتن رامشرس ی اه و لوادج ناشن هدنهد هک تسا تیعقاو نیا سقت

ی م دنب ی گنهامه ناتسزوخ ناتسا یاهرهش

هدوبن و ( یشحاف یگتخیسگ هب

وی هژ زا لاس 1365 ) دراد دوجو رد ییاضف لداعت مدع .

ناتسزوخ ناتسا م

ی دناوت ا یشان ز

و ینایم یاهرهش نتشادن تیمکاح دادعت نینچمه

دایز رد کچوک یاهرهش دشاب ناتسا ییاضف نامزاس

( هب راصتخا لودج

)دیدرگ فذح لوادج هیقب و هدش هدروآ یرامشرس نیرخآ و نیلوا