https://jhr.ui.ac.ir/?lang=en Journal of Historical Researches
E-ISSN: 2476-3306 Document Type: Research Paper Vol. 14, Issue 4, No.56, Winter 2023 Received: 2022/5/25 Accepted: 2022/8/24
Travelers’ Hygiene Measures in Safavid Iran*
Mohammad Ali Parghoo
Associate Professor, Department History, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran [email protected]
Javad Alipoor Silab
Postdoctoral Researcher at the Institute of Iranian History and Culture, University of Tabriz, Tabriz, Iran [email protected]
1- Abstract
Human beings’ concern for hygiene and restoring health to the body in various situations, especially when traveling, has been an ever-present issue. Therefore, the current research is based on this question: What was the response to the hygienic and health needs of travelers in Safavid Iran? The findings of the present study, based on a descriptive-analytical method, show that travel in the Safavid era, with various religious, military, and commercial goals and motives, was primarily done on land (on foot and horseback), and by sea. Under hygiene protection measures and various treatment methods, the behavioral approach to responding to the traveler's hygiene and health needs is presented under the intellectual atmosphere and the humor medicine system (four temperaments). The occurrence of various physical and mental challenges for the traveler along the way was the result of moving while traveling. Therefore, gaining the necessary knowledge, taking measures, and making changes in habits and patterns of behavior before traveling was necessary to prepare the body.
Adhering to six core principles of maintaining hygiene safeguarded the health of the traveler's body during travel. In proportion to the duration of the travel and the two important variables of heat and cold, there was the possibility of catching various diseases and facing harmful conditions such as thirst, hunger, fatigue, heatstroke, frostbite, scalding, and injuries. Different treatments have been
* This project has been supported by a research grant from the University of Tabriz (number: Saad/ 2886)
*Corresponding author
This is an open access article under the CC-BY-NC-ND 4.0 License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/)
10.22108/jhr.2022.133818.2360
20.1001.1.20086253.1401.14.4.3.5
Journal of Historical Researches, Vol 14, Issue 4, No. 56, Winter 2023
provided by physicians to solve different kinds of conditions and complications, depending on the situation and temperament of the person.
2- Introduction
One of the neglected subjects in the social history of Iran is the health and hygiene of travelers during travel. The form and speed of travel in any period can be checked depending on the requirements of the time and according to the communication and transportation system of that period.
The occurrence of various physical and mental challenges for the traveler along the way was the result of moving while traveling. The onset of any illness or complication in the bodily organs could cause some problems for the traveler and hampered his or her efforts to achieve goals. For this reason, making a suitable and desirable travel plan had a direct relationship with the physical and mental preparation of the body before starting the trip and maintaining health during the journey. Regarding this issue, the present research aims to identify the various health and hygienic measures needed by travelers concerning the preparation of the body before starting the journey and the ways of maintaining the health of the body along the way in accordance with the heat or cold throughout the travel in Iran during the Safavid era.
3- Materials and Methods
Data for this descriptive-analytical research, as a historical study, were collected through the library method. According to the nature of the research, in addition to historical sources and travelogues, most of the information was obtained from medical sources and manuscripts.
The purpose of the present research is to briefly examine the types, purposes, and motivations of travel in the first step. In the second step, it aims to identify and explain the set of measures related to the health and safety of travelers in Iran during the Safavid era, which is addressed through the following two research questions:
1) What were the purposes and motivations of traveling in Safavid Iran?
2) How was the behavioral approach done in responding to the travelers’ health needs?
The hypotheses proposed for the above questions are as follows:
In Safavid Iran, traveling for various religious, military, and commercial purposes and motives was done mainly on land (on foot or horseback) or by sea. The behavioral approach to a traveler's health and health needs is presented in line with the intellectual atmosphere and the Akhlati medicine system, which is based on the principles of hygiene and different ways for treating health problems.
4- Discussion of Results and Conclusions
Maintaining the health and well-being of the traveler's body in various situations, including travel itself, is essential. During the Safavid era, travel was limited to two forms: on land (foot and horse) and by sea.
The behavioral approach to responding to the health and hygienic needs of the traveler before the start of the journey and during the journey was carried out in accordance with the intellectual atmosphere and epistemological and cognitive foundations of Iranian medicine during the Safavid era.
Prevention and treatment methods, presented by physicians, are in the framework of the four- humor medicine system. Considering the fact that the approach of traditional medicine to maintaining health is primarily preventive and secondarily therapeutic, an important part of preventive measures in accordance with two important variables, namely ‘heat’ and ‘cold’, in the form of the six principles (Sette Zaruriyeh) of ‘food and drink’, ‘movement and immobility’, ‘sleep and consciousness’,
‘vomiting and retention’, ‘weather’ and ‘emotional symptoms’ are presented. The measures related to abstention from food and drinks were of the utmost importance for maintaining the wellness of the body. ‘Heat and cold’, as two important variables, played an important role in the emergence and development of various diseases, conditions, and complications in the traveler’s organs. Physicians’
measures regarding heatstroke were mainly focused on dealing with dehydration and its complications. In order to prevent frostbite, while emphasizing the preservation of the organs through the appropriate covering, various treatment measures were taken according to the degree of damage to the organs. In order to treat all types of diseases and conditions that may occur during travel, various forms of treatment have been ordered.
The identified measures in the current research in the form of efficient, experienced, and low-cost measures and recommendations can be provided to pilgrims, nature tourist groups, tribal communities, and other groups today to help them face these issues.
Journal of Historical Researches, Vol 14, Issue 4, No. 56, Winter 2023
5- Keywords:
Safavid Era, Hygiene, Health, Traveler, Travel.
References
1. Afshar, I. (Ed.) (2003). Iskandar Beig Turkman's tarikh-e alam aray-e Abbasi. Tehran: Amir Kabir Publication.
2. Afshar, I. (Ed.) (2006). Mostofi Bafghi's jame Mofidi. Tehran: Asatir Publication.
3. Anonymous (1636). Resaleii dar pezeshki. Tehran: Majles Library. Document Number:ir10-39381 [Persian Manuscript].
4. Anonymous (1674). Jame ol-shafa. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10- 2199 [Persian Manuscript].
5. Anonymous (1715). Adiye va amale safar. Tehran: Majles Library. Document Number: 10-13287 [Persian Manuscript].
6. Bahramnejad, M. (Ed.) (2008). Qazvini's javaher ol-akhbar. Tehran: Miras-e Matkoob Publication.
7. Beig Babapoor, Y., & Mousavinejad, M. (Eds.) (2012). Hosseini Shafaie's Qarabadin. Tehran:
Bina Publication.
8. Chardin, J. (1993). Sir John Chardin's travels in Persia. Translated by Iqbal Yaghmaei. Tehran:
Toos Publication.
9. Chopani, R., Sadeghpoor, O., & Panahi, V. (Eds.) (2009). Emad al-din Shairazi's resale afyuniyeh.
Tehran: Almai Publication.
10. Dashtaki Shirazi, G. M. (1461-1541). Alshafi-eh: Resale fi tebb. Tehran: Majles Library.
Document Number:ir10-37209 [Persian Manuscript].
11. Della Valle .P. (1991). Cose e parole Nei Viaggi di Pietro Della Valle. Translated by Shoa al-din Shafa. Tehran: Elmi va Farhangi Publication.
12. Eshraghi, E. (Ed.) (1994). Afushteii Natanzi's naqavat ol-asar fi zekr al-akhyar fi tarikhe al-safavi.
Tehran: Elmi va Farhangi Publication.
13. Eshraghi, E. (Ed.) (2004). Al-Hosseini Al-Qomi's kholasat ol-tavarikh. Tehran: Tehran University Publication.
14. Figueroa, D. G. S. (1984). L'Ambassade de D. Garcia de Silva Figveroa en Perse. Translated by Gholamreza Samiei. Tehran: No Publication.
15. Gate-e Qazvini, H. A. (n.d). Manafe-e afzali-yeh. Tehran: Majles Library. Document Number:
ir10- 46974 [Persian Manuscript].
16. Gholizadeh Asl, E., & Sadeghi, M. (2014). Travel and tourism in the Safavid Era. MA Thesis.
Tehran University, Faculty of Theology.
17. Gilani, A. (n.d). Mojarrabat-e Hakim Ali Gilani. Tehran: Tehran University of Medical Sciences Press.
18. Iskandr Ibn Mir feyz Tabib (1665). Sharh-e qanoonche. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10- 29355 [Persian Manuscript].
19. Kaempfer, E. (1984). Am hofe des persischen grosskonigs (1684 -85). Translated by Keykavus Jahandari. Tehran: kharazmi Publication.
20. Kamal ibn Nor ibn Kamal Tabib (n.d). Resale hefz ol-sehhe. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10-18567 [Persian Manuscript].
21. Khorasani Gonabadi, S. A. (1721). Dastoor ol-alaj. Tehran: Majles Library. Document Number:
10-7353 [Persian Manuscript].
22. Lockhart, l. (2004). The fall of the Safavi dynasty and the Afghan occupation of Persia. Translated by Esmail Dolatshahi. Tehran: Elmi va Farhangi publication.
23. Majlesi, M. B. (1627-1699). Tohfat ol-zaer. Tehran: National Library and Archives of Iran, Document Number: 812816 [Persian Manuscript].
24. Majlesi, M. B. (1972). Asman va jahan. Translated by Mohammad Bager Kamareei. Tehran:
Eslamiyye Publication.
25. Majlesi, M. B. (2009). Heliyet ol-muttaqin. Qom: Jamkaran Holy Mosque Publications Research Unit.
26. Mir Mohammad Sadegh, S. S. (Ed.) (2003). Vahid Qazvini's tarikh-e jahan ara-ye Abbasi. Tehran:
Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
Journal of Historical Researches, Vol 14, Issue 4, No. 56, Winter 2023
27. Mohammad Hossein Tabib, M. B. (n.d). Hommiyyat. Tehran: Majles Library, Document Number:
10-7086 [Persian Manuscript].
28. Mohammad ibn Abdollah (n.d). Tohfe khani. Tehran: Tehran University of Medical Sciences Press.
29. Momen, S. M. Z. (2011). Tohfet ol-momenin. Qom: Noor Vahy Publication.
30. Moshiri, M. (Ed.) (1977). Abunasri Heravi's irshad al-zerah. Tehran: Amir Kabir Publication.
31. Nasiri, M. R. (Ed.) (1994). Amini Heravi's futohate shahi. Tehran: Association of Cultural Artifacts and Honors.
32. Nasiri, M. R. (Ed.) (2003). Vale Qazvini's Iran dar zaman-e Shah Safi va Shah Abbas Dovvom.
Tehran: Association of Cultural Works and Honors.
33. Nazem Zade Qomi, S. A. (2002). Ayin safar. Qom: Bustan-e Ketab Publication.
34. Parghoo, M. A., & Alipoor Silab, J. (2017). Plague in Safavid Iran. Social History Research, 7(1- 13), 33-55.
35. Qahdarjani, K. (1715). 72 div va pari. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10- 39109 [Persian Manuscript].
36. Qazvini, M. R. (1723). Resale al-rafig fi adab-e safar. Tehran: National Library and Archives of Iran. Document Number: 812662 [Persian Manuscript].
37. Razavi Burqae, S. H. (Ed.) (n.d). Ali ibn Musa's tohfe shah Abbasiye. Translated by Mohammad Nasir al-din ibn Gazi Yazdi. Tehran: Bavardaran Publication.
38. Saleh Shirazi, M. H. (n.d). Cheshme zendegi. Tehran: Majles Library. Document Number:10-6083 [Persian Manuscript].
39. Shah Arzani. M.A. (n.d). Mizan ol-tebb. Qom: Sama Cultural Institute.
40. Shah Arzani, M. A. (n.d). Tebb-e akbari. Qom: Jalal-al-din Publication.
41. Shah Arzani, M. A. (1851). Qarabadin gaderi. Tehran: Majles Library. Document Number: ir2- 11211 [Persian Lithograph].
42. Shalchian. T. (2006). Adab va farhange safar. Tehran: Payam Noor University Press.
43. Shams Ardakani, M. R., Mohagheghzade, A., Faridi, P., & Abdolhasanzade, Z. (Eds.) (2008).
Baha Al-dooleh Razi's kholasa ol-tajareb. Tehran: Tehran University of Medical Sciences Press.
44. Sharif, M. M. (2008). Zad ol-mosaferin. Qom: Jalal-al-din Publication.
45. Sheikh Bahaii, M. H. (1972). Nagshe soleymani dar olume garibeh khase arvah, telesmat va sehr.
Tehran: National Library and Archives of Iran. Document Number: 1090395 [Persian Lithograph].
46. Sherley.A. (2008). Sir Antony Sherley, his relation of his travels in Persia..., London. Translated by Iouhannes. Tehran: Negah Publication.
47. Shirazi, M. (1678). Qarabadin masumi. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10-48378 [Persian Manuscript].
48. Sotoudeh, M. (Ed.) (1970). Fomani Gilani's tarikh-e Gilan. Tehran: Iranian Culture Foundation.
49. Tehrani, M. H. (n.d). Dera ol-sehe. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10-48091 [Persian Manuscript].
50. Toulozan, Y. (2004). Asra ol-atebba (Mojarrabat-e ilat-e chagatai). Translated by Mirza Shahab al-din Sagheb. Tehran: Tehran University of Medical Sciences Press.
51. Vaez Kashefi, A. (n.d). Herz al-aman men fetn al-zaman. Tehran: National Library and Archives of Iran. Document Number: 2392434 [Persian Manuscript].
52. Yavari, H., & Rajabi, Z. (2013). Adab-e safar dar Islam. Tehran: Azar & Simaye Danesh Publication.
53. Yusefi Heravi, Y. (2003). Tebb-e Yusefi (jame ol-favayed). Tehran: Iran University of Medical Sciences Press.
54. Yusefi Heravi, Y. (2012). Riyaz al-adviyeh. Tehran: Almaii Publication.
55. Zolnoon, M. Kh. (1603). Nafyes ol-hekmmah. Tehran: Majles Library. Document Number: ir10- 21921 [Persian Manuscript].
یشهوژپ هلاقم
ریبدت ظفح حصلا یوفص رصع ناریا رد رفاسم ۀ
وغرپ یلعدمحم ،*
گنهرف و خیرات هسسوم و خیرات هورگ رایشناد ناریا
ناریا ،زیربت ،زیربت هاگشناد ،یعامتجا مولع و قوقح ی هدکشناد ،
روپیلع داوج
، گنهرف و خیرات هسسوم یرتکداسپ رگشهوژپ ناریا
ناریا ،زیربت ،زیربت هاگشناد ،
کچ کچ یی هد هد
ظفح ظفح تحص تحص وو داعا داعا ۀۀ تملاس تملاس هب هب
،ندب
،ندب رد رد عقوم عقوم یی ت ت اه اه ی ی فلتخم فلتخم هب هب وو یی هژ هژ رد رد ماگنه ماگنه
،رفس
،رفس هراومه هراومه روخرد روخرد ههجوت ههجوت ناهسنا ناهسنا هدوهب هدوهب تهسا تهسا ؛ ؛
نیاربانب نیاربانب شهوژپ شهوژپ رضاح رضاح ساسارب ساسارب اا یی ن ن هلئسم هلئسم لکش لکش هتفرگ هتفرگ تسا تسا هک هک وگخساپ وگخساپ یی یی هب هب نن یی اهزا اهزا ی ی تشادهب تشادهب ی ی وو حص حص ی ی رفاهسم رفاهسم رد رد اا هی هی نار نار رهصع رهصع
وفص وفص
،ی
،ی هب هب هچ هچ وحن وحن ی ی ماجنا ماجنا مم ی ی تفرگ تفرگ
؟؟
یی هتفا هتفا اه اه ی ی شهوژپ شهوژپ رضاح رضاح ساسارب ساسارب شور شور صوت صوت یی فف ی ی – لحت لحت ییلل
،ی
،ی ناشن ناشن هم هم ی ی دههد دههد رفاهسم رفاهسم رد رد
رصع رصع وفص وفص ی ی اباب فادها فادها وو گنا گنا یی هز هز اه اه ی ی نوگانوگ نوگانوگ دد یینن ی ی
،،
ماظن ماظن ی ی وو راجت راجت ی ی
،،
ًاتدمع
ًاتدمع هب هب روص روص مز مز یینن ی ی ((پپ یی هدا هدا وو هراوس هراوس ) ) وو هی هی اا رفهس رفهس رد رد هی هی اا یی یی
ماجنا ماجنا مم ی ی تفرگ تفرگ . . ور ور یی درک درک راتفر راتفر ی ی رد رد وگخساپ وگخساپ یی یی هب هب نن یی اهزا اهزا ی ی تشادهب تشادهب ی ی وو حص حص ی ی ،رفاهسم ،رفاهسم هسانتم هسانتم اهب اهب اهضف اهضف ی ی رهکف رهکف ی ی وو ماهظن ماهظن هط هط
طلاخا طلاخا ی ی
،،
ذذ یی ل ل بادت بادت یی رر ظفح ظفح هحصلا هحصلا وو شور شور اه اه ی ی فلتخم فلتخم نامرد نامرد ی ی هئارا هئارا هدش هدش تسا تسا . . تنتن یی ج ج ۀۀ تکرح تکرح وو هباج هباج اج اج یی یی هب هب ماگنه ماگنه
، رفاسم
، رفاسم زورب زورب
شلاچ شلاچ اه اه ی ی فلتخم فلتخم مسج مسج ی ی / / حور حور ی ی رد رد لوط لوط سم سم یی رر ارب ارب ی ی رفاسم رفاسم دوب دوب نیاربانب ؛ نیاربانب ؛ سک سک هاگآ هاگآ ی ی وو انهشآ انهشآ یی یی
،مزلا
،مزلا ذاهختا ذاهختا بادهت بادهت یی رر وو اا یی داهج داهج
غت غت یییی رر رد رد اداع اداع وو اهوگلا اهوگلا ی ی راتفر راتفر ی ی لبق لبق زا زا زاغآ زاغآ
،رفس
،رفس ارب ارب ی ی هدامآ هدامآ زاس زاس ی ی ندب ندب رورض رورض ی ی دوب دوب . . اعارم اعارم لوصا لوصا شش شش هناگ هناگ ۀۀ ظهفح ظهفح ،هحهصلا ،هحهصلا
ظفاح ظفاح تحص تحص ندب ندب رفاسم رفاسم رد رد لوط لوط تکرح تکرح دوب دوب . . رد رد سانت سانت اباب نامز نامز رفاسم رفاسم وو ود ود غتم غتم یی رر مهم مهم امرگ امرگ وو
،امرس
،امرس ناکما ناکما زورب زورب عاونا عاونا ضارما ضارما
وو تلااح تلااح ی ی نوچ نوچ گنشت گنشت ی ی وو
،شطع
،شطع گنسرگ گنسرگ ی ی
،،
گتسخ گتسخ ی ی
،،
گدزامرگ گدزامرگ ی ی
،،
گدزامرس گدزامرس ی ی
،،
گتخوس گتخوس ی ی وو تحارج تحارج دوجو دوجو تشاد تشاد . . ارب ارب ی ی عفر عفر عاوهنا عاوهنا
لااح لااح وو ضراوع ضراوع اا یی
،هدشداج
،هدشداج هتسب هتسب هب هب عقوم عقوم یی ت ت وو جازم جازم
،درف
،درف نابیبط نابیبط شور شور اه اه ی ی فلتخم فلتخم نامرد نامرد ی ی ار ار هئارا هئارا هدرک هدرک دنا دنا ..
هژاو هژاو اه اه ی ی لک لک یی د د ی : :ی رصع رصع وفص وفص ی ی
،،
ظفح ظفح
،هحصلا
،هحصلا
،تشادهب
،تشادهب
،رفاسم
،رفاسم رفس رفس ..
ۀدنسیون*
لوئسم
This is an open access article under the CC-BY-NC-ND 4.0 License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/) 3818.2360
10.22108/jhr.2022.13
20.1001.1.20086253.1401.14.4.3.5
شهوژپ
یخیرات یاه لاس مهدراهچ
هرامش مراهچ یپایپ(
56 ،) ناتسمز 1401 ص ، 32 - 15
:لوصو خیرات 4
/ 3 / 1401 :شریذپ خیرات ، 2
/ 6 / 1401
همدقم همدقم هلمجزا هلمجزا اعوضوم اعوضوم
لوهفغم لوهفغم هدهنام هدهنام رد رد زوهح زوهح ۀۀ راهت راهت یی خ خ
عامتجا عامتجا ی ی اا یی
،نار
،نار تحص تحص وو تشادهب تشادهب رفاهسم رفاهسم ههب ههب ماهگنه ماهگنه
رفس رفس وو رفاسم رفاسم تسا تسا . . لکش لکش رفاسم رفاسم وو تعرس تعرس رفهس رفهس
رد رد ره ره هرود هرود اا
،ی
،ی هتسب هتسب هب هب ضتقم ضتقم یی ا ا نامز نامز وو هسانتم هسانتم اهب اهب
ماظن ماظن طابترا طابترا ی ی وو لهمح لهمح هلقنو هلقنو ی ی نآ نآ هرود هرود بب هسرر هسرر ی ی یندهش یندهش
تسا تسا . . تنتن یی ج ج ۀۀ تکرح تکرح وو هباج هباج اج اج یی یی هب هب ماهگنه ماهگنه ، رفاهسم ، رفاهسم
زورب زورب شلاچ شلاچ اه اه ی ی فهلتخم فهلتخم مهسج مهسج ی ی / / هحور هحور ی ی رد رد لوهط لوهط
سم سم یی رر ارب ارب ی ی رفاسم رفاسم دوب دوب . . زورب زورب ره ره عون عون بب یی رام رام ی ی یی اا ههضراع ههضراع
رد رد اضعا اضعا ی ی
،ندب
،ندب لاکشم لاکشم
زز یی دا دا ی ی ار ار ارب ارب ی ی رفاسم رفاسم مهقر مهقر
یم یم دز دز وو مامت مامت همانرب همانرب رر یی زز ی ی اه اه ی ی وا وا ار ار ارب ارب ی ی هسرتسد هسرتسد ی ی ههب ههب
شفادها شفادها اباب لکشم لکشم بور بور هه ور ور مم ی ی ؛درهک ؛درهک ههب ههب همه همه یی ن ن تههج تههج
ماجنا ماجنا یی ک ک رفهس رفهس هسانم هسانم وو ،،وهلطم ،،وهلطم
اهب اهب هداهمآ هداهمآ زاهس زاهس ی ی
مسج مسج ی ی وو حور حور ی ی ندهب ندهب لهبق لهبق زا زا عورهش عورهش رفهس رفهس وو ظهفح ظهفح
تسردنت تسردنت ی ی رد رد ح ح یی ن ن رفاسم رفاسم تشاد یمیقتسم ۀطبار تشاد یمیقتسم ۀطبار . .
اهب اهب
فطع فطع هجوت هجوت هب هب اا یی ن ن
،عوضوم
،عوضوم شهوژپ شهوژپ رضاح رضاح رد رد ددهص ددهص
اسانش اسانش یی یی وو بتبت یییی ن ن بادت بادت یی رر وو اهراکهار اهراکهار ی
ی فلتخم فلتخم حهص حهص ی ی
وو تشادهب تشادهب ی ی ندروم ندروم یی زا زا رفاسم رفاسم رد رد ۀراب ۀراب هدامآ هدامآ زاس زاس ی ی ندب ندب لبق لبق
زا زا زاغآ زاغآ رفس رفس وو شش یی هو هو اه اه ی ی ظفح ظفح تسردنت تسردنت ی ی ندب ندب رد رد لوهط لوهط
سم سم یی رر
،،
رد رد سانت سانت اباب امرگ امرگ یی اا امرس امرس ی ی نامز نامز ، رفاهسم ، رفاهسم
رد رد
اایی نار نار رصع رصع وفص وفص ی ی تسا تسا ..
و اههعلاطا و اههعلاطا هداد
هداد اههه اههه رههضاح شهوژههپ ی رههضاح شهوژههپ ی هههب
هههب ناوههنع ناوههنع
هعلاطم هعلاطم اا شور اب ،یخیرات ی شور اب ،یخیرات ی هناخباتک
هناخباتک اا هدش یروآدرگ ی هدش یروآدرگ ی
و تسا و تسا یفیصوت ، لاطم ۀئارا ۀویش یفیصوت ، لاطم ۀئارا ۀویش -
تت .تسا یلیلح .تسا یلیلح اهب
اهب
هجوت هجوت هب هب و یخیراهت عباهنم راهنک رد ،شهوژهپ تیهام و یخیراهت عباهنم راهنک رد ،شهوژهپ تیهام
همانرفس همانرفس اا یهطخ خهسن و عباهنم زا اهعلاطا ۀدمع ،ی یهطخ خهسن و عباهنم زا اهعلاطا ۀدمع ،ی رد ههک ،عباهنم نهیا زا هدافتهسا .تهسا هدش ذخا یبط رد ههک ،عباهنم نهیا زا هدافتهسا .تهسا هدش ذخا یبط هتفرگ هدیدان یخیرات اقیقحت هتفرگ هدیدان یخیرات اقیقحت هدش
هدش ،تهسا ،تهسا هم هم ی ی دهناوت دهناوت
هشادهب ،تملاهس ۀزوهح نارگهشهوژپ یاشگهار هشادهب ،تملاهس ۀزوهح نارگهشهوژپ یاشگهار و ت
و ت
.دشاب یوفص رصع رد ناریا ط .دشاب یوفص رصع رد ناریا ط رابرد
رابرد ۀۀ پپ یی ش ش یینن ۀۀ قحت قحت یی ق ق
اش اش یی نا نا رکذ رکذ تسا تسا هک هک ساسارب ساسارب تسج تسج وجو وجو ی ی ون ون یی ناگدنس ناگدنس
رد رد
،اتک
،اتک اه اه یی یی نوچ نوچ
،ادآ
،ادآ رفهس رفهس رد رد ملاهسا ملاهسا ((
هی هی روا روا ی ی وو بجر
بجر ی ی
،،
1332 1332 )) آآ،،
یییی ن ن رفس رفس مماهن(
مماهن(
،یهمق ۀداز ،یهمق ۀداز 1331
1331 ) ) و و
،ادآ
،ادآ وو گنهرف گنهرف رفس رفس ،نایچلاش(
،نایچلاش(
1335 1335 ۀئارا هب ،) ۀئارا هب ،) اکن
اکن
لک لک ۀراهبرد ی ۀراهبرد ی
، رفاهسم ، رفاهسم
ساهسارب ساهسارب
میلاهعت میلاهعت دد هی هی ن ن ملاهسا ملاهسا
تسا هدش هدنسب تسا هدش هدنسب ..
رد رد اپاپ یی نا نا ههمان ههمان اا ناوهنع اهب ی ناوهنع اهب ی و رفهس««
و رفهس
یوفههص ۀرود رد تحایههس یوفههص ۀرود رد تحایههس
»»
و اههیفارغج رههظنزا رتههشیب ، و اههیفارغج رههظنزا رتههشیب ،
هدهش ههتخادرپ یوفهص رهصع رد رفاهسم هب داصتقا هدهش ههتخادرپ یوفهص رهصع رد رفاهسم هب داصتقا تسا تسا ((
لقلق ی ی داز داز ۀۀ لصا لصا وو قداص قداص ی ی
،،
1333 1333 .) .) رد رد هه یی چ چ یی ک ک زا زا
راههثآ راههثآ
،روکذههم
،روکذههم عوههضوم عوههضوم
تههشادهب تههشادهب
وو تملاههس تملاههس
رفاههسم رفاههسم
روههخرد روههخرد هههجوت هههجوت رارههق رارههق هههتفرگن هههتفرگن
؛تههسا
؛تههسا ارباههنب ارباههنب یی ن ن فدههه فدههه
شهوژپ شهوژپ رهضاح رهضاح ههب ههب ناوهنع ناوهنع تهف تهف باهب باهب ی ی رد رد اا هی هی ن ن زوهح زوهح ۀۀ
تاعلاطم تاعلاطم ی ی
،،
رد رد ماگ ماگ لوا لوا سررب سررب ی ی رصتخم رصتخم
،عاونا
،عاونا فادهها فادهها وو
گنا گنا یی هز هز اه اه ی ی رفاسم رفاسم وو رد رد ماگ ماگ
،مود
،مود اهسانش اهسانش یی یی وو بتبت یهی یهی ن ن
هعومجم هعومجم بادت بادت یی رر طوبرم طوبرم هب هب تشادهب تشادهب وو تحص تحص رفاسم رفاسم رد رد
اایی نار نار رصع رصع وفص وفص ی ی تسا تسا هک هک رطزا رطزا یی ق ق لااهس لااهس اهه اهه ی ی زز هی هی رر
اایی ن ن عوضوم عوضوم سررب سررب ی ی هدش هدش تسا تسا ::
فلا فلا ) ) رفاسم رفاسم رد رد اا یی نار نار رصع رصع وفص وفص ی ی اباب هچ هچ فادها فادها
وو گنا گنا یی هز هز اه اه یی یی ماجنا ماجنا مم ی ی
؟تفرگ
؟تفرگ
،
، ) ) ور ور یی درههک درههک راههتفر راههتفر ی ی رد رد وگخههساپ وگخههساپ یی
یی هههب هههب نن یی اهههزا اهههزا ی ی
تشادهب تشادهب ی ی وو حص حص ی ی رفاسم رفاسم هب هب هچ هچ وحن وحن ی ی ماجنا ماجنا مم ی ی تفرگ تفرگ
؟؟
ضرف ضرف یی هه اه اه ی ی حرطم حرطم هدش هدش ارب ارب ی ی لااس لااس اهه اهه ی ی قوهف قوهف هنچ هنچ یی ن ن
تسا تسا : : رد رد اا یی نار نار رصع رصع وفهص وفهص ی ی
،،
رفاهسم رفاهسم
اهب اهب فادهها فادهها وو
گنا گنا یی هز هز اه اه ی ی نوگانوگ نوگانوگ دد یینن ی ی
،،
ماهظن ماهظن ی ی وو راهجت راهجت ی ی
،،
ًاتدهمع ًاتدهمع
هب هب روص روص مز مز یینن ی ی ((پپ یی هدا هدا / / هراوس هراوس ) ) وو یی اا رفس رفس رد رد ییاا یی یی ماجنا ماجنا
مم ی ی تفرگ تفرگ . . ور ور یی درک درک راتفر راتفر ی ی رد رد وگخساپ وگخساپ یی یی هب هب نن یی اههزا اههزا ی ی
تشادهب تشادهب ی ی وو حص حص ی ی
،رفاسم
،رفاسم سانتم سانتم اباب اهضف اهضف ی ی رهکف رهکف ی ی وو
ماههظن ماههظن ههط ههط ههطلاخا ههطلاخا
،ی
،ی ذذ ههی ههی ل ل لوههصا لوههصا ظههفح ظههفح هحههصلا هحههصلا وو
شش یی هو هو اه اه ی ی فلتخم فلتخم نامرد نامرد ی ی هئارا هئارا هدش هدش تسا تسا ..
هاگن هاگن ی ی ارذگ ارذگ هب هب عضو عضو یی ت ت رفااسم رفااسم
رد رد اا ای ای نار نار راصع راصع
وفص وفص ی ی
هاگن هاگن ی ی ارذگ ارذگ هب هب
،عبانم
،عبانم رفاهسم و رفس قنور رگنایب رفاهسم و رفس قنور رگنایب
ناریا رد ناریا رد هرفهس .تهسا یوفهص رهصع هرفهس .تهسا یوفهص رهصع اا
اهب اهب فادهها فادهها وو
ظفح ریبدت یوفص رصع ناریا رد رفاسم ۀحصلا
/ وغرپ یلعدمحم
* و لع داوج ی روپ 17 /
گنا گنا یی هز هز اه اه ی ی فلتخم فلتخم ی ی ماجنا ماجنا مم ی ی دش دش د و د و رر هنوگ هنوگ اهه اهه لهیذ ی لهیذ ی
هتسد هتسد دنب دنب یم ی یم ی :دوش :دوش
فلا فلا ) ) اهرفس اهرفس یاهرفهس هلاق رد یتموهکح ی یاهرفهس هلاق رد یتموهکح ی
هگنج هگنج ی ی
هک یماظن ناهدنامرف و ناهاش هک یماظن ناهدنامرف و ناهاش اباب
فده فده یاههورین اب هلباقم یاههورین اب هلباقم
،یجراخ
،یجراخ فرهصت فرهصت مزرهس مزرهس یی ن ن اهه اهه و دهیدج ی و دهیدج ی
هی هی اا ،وکرهس ،وکرهس
شروش شروش اه اه یلخاد ی یلخاد ی
ماجنا ماجنا مم ی ی تفرگ تفرگ . . شرازگ شرازگ اا یی ن ن اهرفهس اهرفهس
.تسا هدمآ یوفص رصع یخیرات عبانم رد ًاتدمع .تسا هدمآ یوفص رصع یخیرات عبانم رد ًاتدمع
،
، ) ) اهرفههس اهرفههس ی ی راههجت راههجت ی ی ::
،یوفههص تههموکح ۀرود رد ،یوفههص تههموکح ۀرود رد
هب هب وو یی هژ هژ رصع رد رصع رد هاش
هاش سابع سابع اناکما داجیا اب و اناکما داجیا اب و هب هب
یی ن ن ههار ههار ی ی
نوچ نوچ ناوراک ناوراک اهارهس اهارهس و و
،آ
،آ اههرابنا اههرابنا د یراهجت یاهرفهس ، د یراهجت یاهرفهس ، رر
تفای شیازفا اهریسم لغا تفای شیازفا اهریسم لغا ((
لرش لرش ی ی
،،
1337 1337 : : 75 75 ؛ ؛ ،ندراهش ،ندراهش
1372 1372 : : 22 / / 433 433
؛؛
،هههههلاولاد
،هههههلاولاد
1370 1370 : : 131 131 - 135 135 ؛ ؛ نموههههف نموههههف
، نلایگ
، نلایگ 1343 1343 ::
11 //
263 263 و و 234 234 .).) تهسا یهضوت ههب مزلا تهسا یهضوت ههب مزلا
داجیا هک داجیا هک ناوراک
ناوراک اهارس اهارس رد رد مأت مأت یی ن ن ناهج تینما ناهج تینما اروهخ و ی
اروهخ و ی
داهجیا و امرگ/امرس زا تظفاحم و داهجیا و امرگ/امرس زا تظفاحم و
،آ
،آ اههرابنا اههرابنا رد ، رد ، مأهت مأهت یی ن ن
،آ ،آ ندروم ندروم یی زا زا .تشاد یمهم شقن نارفاسم .تشاد یمهم شقن نارفاسم
ج ج ) ) زا یهکی یداهقتعا لئاسم :یترایز و ینید یاهرفس زا یهکی یداهقتعا لئاسم :یترایز و ینید یاهرفس
مهم مهم رهت رهت یی ن ن گنا گنا هی هی هز هز اهه اهه د رد ههک دوهب رفاهسم ی د رد ههک دوهب رفاهسم ی وو
ههنوگ ههنوگ
هتسد هتسد دنب دنب یم ی یم ی :دوش :دوش رفس رفس ههب ههب زاهجح زاهجح و و رازهگرب رازهگرب ۀنایلاهس ی ۀنایلاهس ی
مسارم مسارم جح جح یاهرفس و یاهرفس و
زز یی ترا ترا هب ی هب ی لابرک لابرک
،،
فجن فجن و دههشم ، و دههشم ،
مق مق ((
وزق وزق یینن ی ی
،،
1337 1337 : : 26 26
؛؛
فوتسم فوتسم ی ی قفاهب قفاهب ی ی
،،
1335 1335 ::
33 / / 51 51 و و
333 333
؛؛
ماما یینن ی ی ورهه ورهه ی ی
،،
1333 1333 : : 34 34
؛؛
هسحلا هسحلا یینن ی ی همقلا همقلا ی ی
،،
1333 1333 : :
11 / / 366 366 ، ، 412 412 - 461 461 ، ، 551 551 - 564 564 ، ، 22 / / 630 630 و و 645 645
؛؛
،ناهههمکرت
،ناهههمکرت
1332 1332 : : 22 / / 547 547 - 724 724
،،
33 / / 356 356
،،
333 333 وو 1010 1010
؛؛
،رفپمک
،رفپمک 1363 1363 : : 17 1766 - 173 173
؛؛
لاو لاو ۀۀ هنیوزق هنیوزق ، ناهفهصا ، ناهفهصا
1332 1332 : :
435 435 وو 603 603
؛؛
،ندراش
،ندراش 1372 1372 ::
22 //
616 616 و و 33 / / 1023 1023
؛؛
نموهف نموهف
، ههنلایگ
، ههنلایگ 1343 1343 ::
11 / / 213 213 .) .) رفههس رفههس جههح جههح وو موزههل موزههل انههشآ انههشآ یی یی
نارفاهسم نارفاهسم اهب اهب
، لاکههشم
، لاکههشم
ارهش ارهش یی ط ط وو بب یی راههم راههم ی ی اهه اهه ی ی ههسم ههسم یی
،ر
،ر
ههجوم ههجوم شراههگن شراههگن
تههسخن تههسخن یی ن ن لاههسر لاههسر ۀۀ ههبط ههبط ی ی اههب اههب ناوههنع ناوههنع
««
رفاسملاداز رفاسملاداز یی
ن ن
»»
رد رد رصع رصع وفص وفص ی ی دش دش ((
رش رش یی
،ف
،ف 1337 1337 .).)
دد ) ) اهرفس اهرفس یی یی رفت رفت یی ح ح ( ی ( ی راکش راکش ههک ) ههک ) رتهشیب رتهشیب ناهاهش ناهاهش ، ،
و ناگدازهاش و ناگدازهاش
ماقم ماقم اه اه ی ی تموهکح تموهکح ی ی یهم ماهجنا یهم ماهجنا
دهنداد دهنداد ((
،نامکرت
،نامکرت 1332 1332 : : 22 //
753 753 ؛ ؛ هتشوفا هتشوفا اا ی ی زهنطن زهنطن ی ی
،،
1373 1373 : :
454 454
؛؛
،رههفپمک
،رههفپمک 1363 1363 : : 237 237
؛؛
دههیحو دههیحو
، ههنیوزق
، ههنیوزق
1333 1333 : :
673 673
؛؛
هههسحلا هههسحلا یینن ی ی هههمقلا هههمقلا ی ی
،،
11333333 : : 11 //
423 423
؛؛
نموهههف نموهههف
، نلایگ
، نلایگ 1343 1343 : : 11 //
212 212 )) ..
پ پ ) ) لههقن لههقن ناههکم ناههکم وو رههت رههت هههقطنم هههقطنم هههب هههب ماههگنه ماههگنه زورههب زورههب
ببیی رام رام ی ی اه اه ی ی نوفع نوفع ی ی نوچ نوچ نوعاهط نوعاهط وو ،اهبو ،اهبو یارهب یارهب ظهفح ظهفح
تحص تحص دارهفا دارهفا ،ملاهس ،ملاهس رورهض رورهض ی ی دوهب دوهب ((
،ناهمکرت ،ناهمکرت
1332 1332 : :
11 //
111 111 وو 33 / / 354 354
؛؛
لاو لاو ۀۀ نیوزق نیوزق
، ناهفصا
، ناهفصا
1372 1372 : : 617 617
؛؛
وغرپ وغرپ - لع لع یی روهپ روهپ هس هس یی
،،لا
،،لا 1336 1336 : : 33 33 - 55 55 .) .) رهظنزا رهظنزا هط هط
لاخا لاخا طط ی ی
،،
لداعت لداعت کاپ و کاپ و ی ی اوه اوه زا زا ره ره عون عون گدوهلآ گدوهلآ ی ی ارهب ارهب ی ی
رورض ندب تحص رورض ندب تحص ی
ی وو قاهشنتسا قاهشنتسا
اوهه اوهه ی ی غغ یی بطر بطر یی هع هع ی ی وو
نفعتم نفعتم نوچمه نوچمه اوه اوه ی ی ابو ابو یی یی ارهب ررهض جوم ارهب ررهض جوم ی
ی ندهب ندهب
دوب دوب . . صوت صوت یی هه هب هب رت رت قطنم قطنم ۀۀ اراد اراد ی ی اوه اوه ی ی نوفع نوفع ی ی هب هب اا هی هی ن ن
بس بس دوب دوب هک هک دارفا دارفا اباب سرتسد سرتسد ی ی هب هب اوه اوه ی ی ، اهپ ، اهپ دوهخ دوهخ ار ار
زا زا هکلهم هکلهم وو لاتبا لاتبا هب هب عاونا عاونا بب یی رام رام ی ی اه اه نوچ نوچ
،نوعاط
،نوعاط ههلبآ ههلبآ
وو لمد لمد اه اه رد رد ناما ناما دنرادهگن دنرادهگن . .
هه ) ) صوت صوت ۀی ۀی بط بط یی ناب ناب یارب یارب عفر عفر ضارما ضارما ی ی نوچ نوچ
««
وهس وهس ۀهَیْنُقلا ۀهَیْنُقلا
( »11
( » یی فسو فسو ی ی وره وره ی ی
،،
1332 1332 : : 72 72
؛؛
هاش هاش نازرا نازرا ی ی
،،
1337 1337 : : 11 / / 61 61
وو 22 / / 726 726 ) ) وو
««
لبلب ۀههی ۀههی قههشع قههشع
»»
((
دههمحم دههمحم نههب نههب
، ادههبع
، ادههبع 1333 1333 : :
272 272 - 273 273 ) ) ماههجنا ماههجنا رفههس رفههس دوههب دوههب . . رد رد ههمادا ههمادا ۀۀ ههحب ههحب
،،
ادههتبا ادههتبا
هب هب روص روص
،هصلاخ
،هصلاخ بادت بادت یی رر ظفح ظفح تحهص تحهص ههب ههب ماهگنه ماهگنه رفهس رفهس
ساسارب ساسارب دد یی هاگد هاگد دد یینن ی ی وو سپس سپس هب هب صفت صفت یی ل ل دد هی هی هاگد هاگد ناهبیبط ناهبیبط
یطلاخا ط ،وچراچ رد یطلاخا ط ،وچراچ رد
22 .تسا هدش هئارا ، .تسا هدش هئارا ،
بادت بادت یی رر لک لک ی ی رفس رفس بب رر ینید هاگدید ساسا ینید هاگدید ساسا
گنا گنا یی هز هز اه اه /ینید ی /ینید ی زز زج یترای زج یترای مهم
مهم رت رت یی ن ن قوهشم قوهشم اهه اهه ی ی
یوفص رصع رد رفاسم یوفص رصع رد رفاسم هب
هب
،اسح
،اسح هم هم ی ی دهمآ دهمآ ههب اهنب . ههب اهنب .
ربمایپ زا لوقنم یداحا ربمایپ زا لوقنم یداحا ((
همئا و )ص همئا و )ص ((
،رفهس ماهجنا ،)ع ،رفهس ماهجنا ،)ع
ناههسنا یزور شیازههفا و یتههسردنت ههجوم ناههسنا یزور شیازههفا و یتههسردنت ههجوم ههم
ههم ی ی دههش دههش ..
ساههسارب ساههسارب
ههپ ههپ یی ش ش ضرههف ضرههف اههه اههه ی ی ههعبنم ههعبنم زا زا اا ههی ههی ن ن دد ههی ههی هاگد هاگد
،،
رفاسم رفاسم هب
هب اهنت اهنت یی یی ههب ههب نهم تههج نهم تههج فهلت
فهلت ندهش ندهش یهبقت ، یهبقت ،
مم ی ی شش .د .د اعارم اعارم ناهمز رد سحن/دعهس تعاس ناهمز رد سحن/دعهس تعاس
عورهش عورهش
