Жазбаша бақылаудың, блиц-сұрақтың сұрақтарына, жаңа тақырыпты талдау барысында жауап бергеніне және шағын топтағы студенттің белсенділігіне қарай жүргізіледі.
Тесттер:
1. Төмендегі амин қышқылдарының қайсы тобы моноаминомонокарбон қышқылдарына жатады:
1) лейцин, валин, цистеин, аланин
2) лизин, глутамин қышқылы, изолейцин
3) аспарагин қышқылы, оксипролин, глицин, триптофан 4) фенилаланин, цистеин, аргинин, лейцин
5) метионин, серин, лизин, тирозин
2. Аталған аминқышқылдарының қайсы тобы циклді амин қышқылдарына жатады:
1) гистидин, пролин, валин, треонин 2) изолейцин, серин, аргинин, оксипролин
3) триптофан, тирозин,метионин, аспарагин қышқылы 4) фенилаланин, гистидин, триптофан, тирозин
5) метионин, фенилаланин, орнитин, лизин 3. Алмастырылмайтын амин қышқылдары:
1) молекулаларында тармақталған радикалдар бар 2) организмде түзіледі
3) организмде синтезделмейді 4) құрамында гетероциклдер бар 5) организмде түзіледі
4. Алмастырылмайтын амин қышқылдарына жатады:
А. глицин, цистеин, аргинин
Б. глутамин, аспарагин қышқылдары В. триптофан, лизин
Г. треонин, валин, лейцин
Д. фенилаланин, изолейцин, метионин Сәйкес комбинацияны таңдаңыз:
1) А, Б, В 2) Б, В, Г 3) В, Г, Д 4) Г, Д, А 5) Д, А, Б
5.Төмендегі амин қышқылдарының қайсысы жеңіл амидтенеді:
1) тирозин 2) глицин 3) аргинин
4) глутамин қышқылы 5) аспарагин қышқылы
Сәйкес комбинацияны таңдаңыз:
1) 1,2 2) 1, 3 3) 2, 3 4) 2, 4 5) 3, 5
6. Төмендегі амин қышқылдарының қайсысы зат алмасуында түзілген улы өнімдерді залалсыздандыру процестеріне активті қатысады:
А. серин Б. валин В. глицин Г. лизин Д. пролин
7. Метилдеу процестеріне қатысады:
А. аланин Б. валин В. треонин Г. метионин Д. изолейцин
8. Алмастырылмайтын циклді амин қышқылдары болып табылады:
А. тирозин Б. фенилаланин В. гистидин Г. триптофан Д. пролин
Сәйкес комбинацияны таңдаңыз:
1) А, Б 2) А, Д 3) Б, В 4) А, Г 5) Б, Г
9. Белоктарға қышқылдық қасиет беретін аминқышқылдары:
А. глицин
Б. глутамин қышқылы В. валин
Г. серин
Д. аспарагин қышқылы
Сәйкес комбинацияны таңдаңыз:
1) А, В 2) Б, Г 3) Б, Д 4) А, Б 5) Б,Г
10. Белоктарға негіздік қасиет беретін амин қышқылдары:
А. лизин Б. валин
В. глутамин қышқылы Г. аспарагин қышқылы Д. аргинин
Сәйкес комбинацияны таңдаңыз : 1) А, В
2) Б, Г 3) В, Д 4) А, Д 5) Г, Д
№2 сабақ.
1.Тақырыбы: Белоктар.
Белоктардың жалпы қасиеттері: Коллоидты қасиеттері. Тұнбаға түсу реакциялары. Белок молекуласының структуралары. Белоктардың жіктелуі (жай және күрделі белоктар). Жай глобулярлы белоктар: өкілдері, химиялық касиеттері, табиғатта таралуы, ролі.
2.Мақсаты:
1) Белоктардың жалпы қасиеттері туралы білім қалыптастыру.
2) Денатурация, ренатурация, денатурациялаушы агенттер туралы білім қалыптастыру.
3) Белоктардың жіктелуі туралы білім қалыптастыру.
4) Жай глобулярлы белоктар туралы білім қалыптастыру.
5) Жаңа терминдер мен түсініктерді енгізу.
3.Оқыту міндеттері:
1.Белоктардың жалпы қасиеттерін: коллоидты қасиетін, тұнбаға түсу реакцияларын, белок молекуласының структураларын оқып-білу.
2. Денатурация, ренатурация, денатурациялаушы агенттер туралы түсінік беру.
3. Студенттерді белоктардың жіктелуімен таныстыру.
4. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылық факторлары, белоктардың денатурация мен ренатурациясы, денатурациялаушы агенттер, глобулиндер фракциялары, электрофорез туралы жаңа түсініктерді енгізу.
5. Белоктардың құрылымдық деңгейін қарастыру, белоктардың биологиялық қасиетінің біріншілік, екіншілік, үшіншілік, төртіншілік құрылымдарына тәуелділігін көрсету.
6. Альбуминдер мен глобулиндердің, протаминдер мен гистонлдардың химиялық қасиеттерін, ролі мен табиғатта таралуын оқып-білу.
7. Студенттерді кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге ынталандыру.
4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Белоктардың жалпы қасиеттері:
2) Белоктардың коллоидты қаситтері. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы, тұрақтылық факторлары.
3) Тұнбаға түсу реакциялары және белоктардың тұздалуы. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.
4) Белок молекуласының құрылымдары (структуралары). Денатурация, ренатурация.
2.Белоктардың жіктелуі.
3. Альбуминдер мен глобулиндердің, протаминдер мен гистонлдардың химиялық қасиеттерін, ролі мен табиғатта таралуы
5. Оқыту әдістері мен құралдары:
Аралас-әдіс:
1) Аралас сұрау (ауызша сұрау, блиц- сұрақ, жазбаша бақылау )
Оқыту құралдары: тақырып бойынша кестелер, схемалар, суреттер, тесттік тапсырмалар.
Бағаланатын құзырлылықтар:
1. «Білім» құзырлылығы жазбаша бақылаудың сұрақтарына, тақырыпты ауызша сұрау кезінде студенттің тақтада жауап бергеніне қарай бағаланады.
1.Сабақты ұйымдастыру – сабақтың мақсаты және міндеттерімен танысу. Қиын сұрақтарды анықтап, оларға ауызша талдау барысында жеке тоқталу.
Үй тапсырмасы: Гликопротеиндер, хромопротеиндер, нуклеопротеиндер, өкілдері, қасиеттері, құрылысы, маңызы.
Келесі сабаққа өз бетінше дайындалуға арналған сұрақтар:
1. Гликопротеиндер, құрылысы, қасиеттері, маңызы, жіктелуі. Нағыз гликопроетиндердің протеогликандардан ерекшелігі, негізгі өкілдері.
2. Хромопротеиндер, жіктелуі: гемопротеиндер, магнийпорфириндер, пигменттер, құрылысы, маңызы.
3. Нуклеопротеиндер, құрамы, қасиеттері, ролі.
4. Нуклеин қышқылдары – құрылымдары, құрылысы, ролі.
2.Блиц-сұрақ тест сұрақтары бойынша жүргізіледі.
3.Ауызша сұрау төмендегі сұрақтар бойынша жүргізіледі:
1. Белоктардың жалпы қасиеттері:
1) Белоктардың коллоидты қасиеттері.
2) Ерітіндідегі белок молекуласының тұрақтылығы. Тұрақтылық факторлары.
3) Тұнбаға түсу реакциялары (кесте толтыру) және белоктардың тұздалуы.
4) Белок молекуласының құрылымдары (кесте толтыру). Белоктардың денатурациясы, ренатурациясы, денатурациялаушы агенттер.
2.Белоктардың жіктелуі.
3. Альбуминдердің, глобулиндердің, протаминдердің, гистонлдардың химиялық қасиеттерін, ролі мен табиғатта таралуы.
4.Жазбаша бақылау билеттер бойынша жүргізіледі (билеттер бар)
5. Сабақты қорытындылау – оқытушы студенттермен бірге тақырып бойынша қорытынды жасайды, баға қояды және қойылған бағаны студенттерге жариялайды.
6. Әдебиеттер:
Қазақ тілінде Негізгі:
1. Плешкова С.М., Абитаева С.А., т.б. «Белоктар...». – Алматы, 2000 ж. – 3-36 б.
2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж.
3.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.
4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.
Қосымша:
1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.
2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред.
басшылығымен.-Астана, 2003 ж.
4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.
Орыс тілінде:
1. Северин Е.С. «Биохимия», 2007 стр.19-27
2. Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г., с. 16 - 59
3. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004, с. 20 - 74
4. Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии «Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины», часть 1 – Алматы, 2009.
5. Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г., с. 24-51; 55-58.
6. Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г.
7. Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134
7.Бақылау студенттердің билеттерге, блиц-сұраққа, ауызша талдау кезіндегі берген жауаптары бойынша жүргізіледі.
Осы сабақта бағалау құзырлылы әдісі енгізіледі:
Тесттік тапсырмалар:
1. Белок ерітіндісі коллоидты қасиеттерге ие, сондықтан оларда:
А. диффузия жылдамдығы баяу
Б. жартылай өткізгіш мембраналардан өтпейді В. нағыз ерітінділер түзеді
Г. Тиндаль конусын береді Д. гель түзеді
2. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы тәуелді:
А. белок молекуласы көлемінің үлкен болуына Б. әр түрлі функционалдық топтардың болуына В. диализге қабілетілігі
Г. молекула бетінде зарядының болуына Д. молекулада гидратты қабаттың болуына
3. Белоктың құрылымы мен оны қамтамасыз ететін байланыс арасындағы сәйкестікті табыңыз:
А) Біріншілік а) екі немесе одан көп полипептидтік тізбектердің тығыз орналасуы Б) Екіншілік б) амин қышқылдарының полипептид тік тізбекті түзуі
В) Үшіншілік в) полипептидтік тізбектің спиральдануы немесе ширатылуы Г) Төртіншілік г) бір полипептидтік тізбектің тығыз жинақталуы
Сәйкес комбинацияны табыңыз:
1) А-б, Б-в, В-г, Г-а 2) А-б, Б-г, В-в, Г-а 3) А-а, Б-г, В-б, Г-в 4) А-б, Б-а, В-в, Г-г 5) А-г, Б-б, В-а, Г-в
4. Құрылым мен оны тұрақтандыратын байланыс арасындағы сәйкестікті табыңыз:
1) Біріншілік а) дисульфидті, сутекті, иондық, гидрофобты.
2) Екіншілік б) сутекті 3) Үшіншілік в) пептидтті Сәйкес комбинацияны табыңыз:
1) А-б, Б-в, В-а 2) А-б, Б-а, В-в, 3) А-в, Б-б, В-а, 4) А-а, Б-б, В-в, 5) А-в, Б-а, В-б, 5. Денатурация бұл:
А. белоктың біріншілік құрылымының бұзылуы Б. белоктың екіншілік құрылымының бұзылуы В. белоктың үшіншілік құрылымының бұзылуы Г. белоктың төртіншілік құрылымының бұзылуы Д. белоктың гидраттық қабаттың бұзылуы
6. Денатурациялаушы агент пен денатурация түрі арасындағы сәйкестікті табыңыз:
А. Жоғары температура а) гидрофобты әрекеттесудің бұзылуы Б. Ауыр металл тұздары б) сутектік байланыстардың үзілуі В. Гуанидин, мочевина в) иондық байланыстардың үзілуі Г. Тиолды қосылыстар г) дисульфидтік көпіршенің үзілуі Д. Органикалық еріткіштер д) сутектік байланыстардың түзілуі Сәйкес комбинацияны табыңыз:
1) А-б, Б-д, В-г, Г-а, Д-в 2) А-б, Б-г, В-в, Г-а, Д-д 3) А-б, Б-в, В-д, Г-г, Д-а 4) А-а, Б-б, В-в, Г-г, Д-д 5) А-г, Б-б, В-а, Г-д, Д-в
7. Тұнбаға түсіруші мен тұнбаға түсу механизмі арасындағы сәйкестікті табыңыз:
А. Минералды, органикалық қышқылдар а) зарядтың нейтралдануы Б. Алкалоидты реактивтер б) ерімейтін тұздардың түзілуі В. Ауыр металл тұздары в) дегидратация
Сәйкес комбинацияны табыңыз:
1) А-б, Б-в, В-а 2) А-б, Б-а, В-в, 3) А-в, Б-б, В-а, 4) А-а, Б-б, В-в, 5) А-в, Б-а, В-б,
8. Тұздалу – бұл ерітіндіден белокты тұнбаға түсіру.
А. Ауыр металл тұздарымен Б. Сұйытылған қышқылдармен В. Сұйытылған негіздермен Г. Бейтарап тұздармен
Д. Алкалоидты реактивтермен
9. Ауыр металл тұздары белокты ерітіндіден тұнбаға түсіреді, себебі бұзады:
А. Гидратты қабатты
Б. Белоктың үшіншілік құрылымын В. Белок зарядын
Г. Молекула формасын
Д. Белоктың екіншілік құрылымын
10. Концентрлі қышқылдар белокты ерітіндіден тұнбаға түсіреді, себебі бұзады:
А. Гидратты қабатты
Б. Белоктың үшіншілік құрылымын В. Белок зарядын
Г. Молекула формасын
Д. Белоктың екіншілік құрылымын
11. Заряд шамасына, сонымен қатар молекулалық массасына қарай альбуминдерді глобулиндерден бөлу әдісі қалай аталады?
А. электрофорез Б. экстракция
В. қышқылды-сілтілі өңдеу Г. комплексонометрия Д. фильтрация
12. Белок ерітіндісіне тең көлемде (NH4)2SO4–ң қаныққан ерітіндісін қосқанда тұнба түзілді.
Қандай белок тұнбаға түсті?
А. альбумин Б.глобулин В. протамин Г.гистон Д.кератин
13. Протаминдер мен гистондар қандай процестерге қатысады?
А.осмостық қысымды сақтауға в поддержании осмотического давления Б. тұқым қуалау белгілерін тасымалдауға
В.жүйке импульсін тасымалдауға
Г. организмнің қорғаныс реакцияларына Д. тасымалдау процестеріне
14. Альбумин белогының изоэлектрлік нүктесі рН= 4,8. Осы белок рН-тың қандай мәнінде тұнбаға жеңіл түседі?
А. 3,7 Б. 4,8 В. 7,0 Г. 8,0 Д. 12,0
15. Альбуминдер қанның онкотикалық қысымын сақтауға қатысады. Альбуминдердің осы қасиетінің негізінде қандай қасиет жатыр?
А. гидрофобтық Б. гидрофильдік В. ерігіштік Г. ұюы Д. тұздалуы
№ 3 Сабақ