Нақты бір жағдайда өрттің өрістеуі бұдан бұрынғы өндірістік жағдайға, пайда болу орнына және бастапқы кезеңдегі өрт сипатына тәуелді.
Сұйыққоймадағы өрт әдетте ауа-бу қоспасының жарылысынан, төбесінің ішінара немесе толық жұлынуы (құлауы) және барлық бетіндегі сұйықтықтың тұтануынан басталады. Сұйыққоймалар ішінде жарылу қаупі бар концентрациялардың түзілуіне өрт қаупі көрсеткіштері және сақталатын мұнай мен мұнай өнімдерінің физикалық-химиялық қасиеттері, сұйыққойма құрылымы, сонымен қатар климаттық және метеорологиялық жағдайлар айтарлықтай әсер етеді. Өрт дем алатын арматураларда, көбік камераларында, сұйыққоймалардың бекінулерінде сақталатын өнімнің асып төгілуі немесе сұйыққойма, тиектердің, ернемек арқылы жалғасулардың герметикалығының жойылуы салдарынан, сонымен қатар жүзіш төбедегі жергілікті ошақтары түрінде пайда болуы мүмкін.
Өрттің өрістеуі оның пайда болу орнына, бастапқы жану ошағының көлеміне, сұйыққойма құрылымының орнықтылығына, автоматты өрттен қорғау құралдарының болуына және өрт бөлімшелерінің сұйыққойма паркінен қашықтығына тәуелді. Сұйыққойманың бос қабырғасы 3-5мин. бойы салқындатудың болмауынан өзінің салмақ көтеру қабілетін жоғалтады, яғни құрылымның жалынмен қыздырылуынан деформацияланады (бұралады).
Бекінулердегі өрттің өрістеуі төгілген мұнай өнімі бойымен жалынның таралу жылдамдығымен сипатталады. Ол 0,05 м/с құрайды, ал сұйықтықтың температурасы тұтану температурасынан жоғары болса 0,5 м/с құрайды. 10-15 минут жалын басқаннан кейін марштық сатының салмақ көтеру қабілетін жоғалтуы, негізді тиектер мен шартылдақтарды басқару жүйелерінің істен шығуы, ернемек арқылы жалғасулар герметизациясының жойылуы, сұйыққойма құрылымы бүтіндігінің бұзылуы басталады.
Бос кеңістікте сұйықтықтың жану үрдісі бірқатар жалпы көрсеткіштермен сипатталады. Жалын шырағының жарқырауық бөлігінің биіктігі сұйыққойманың 1,5- 2 диаметріне дейін жетеді. Жел болғанда жалын көлбеу жанады және сол өлшемдерге ие болады. Жалынның жарқырауық бөлігінің температурасы жанғыш сұйықтықтың түріне байланысты 1000- 3000 °С шегінде өзгереді. Осылайша, бір сұйыққоймадағы өрттің алғашқы минуттарынан бастап оның көрші сұйыққоймалар мен басқа объектілерге
таралу қаупі пайда болады.
Өрт өрістеуін сипаттайтын маңызды параметрлерінің бірі оның жылу тәртібі болып табылады. Жанғыш заттың физикалық-химиялық қасиеттеріне байланысты оның көлемінде температура таралуының әр түрлі сипаты болуы мүмкін. Керосин, дизельді жанармай, дербес сұйықтықтар жанғанда төменгі қабаттардағы температура жанғыш зат биіктігі бойымен бірқалыпты көтеріледі.
Мазут, ауыр мұнайлар, газ конденсатының кейбір түрлері, бензиндер жанғанда жанғыш затта уақыт өте келе артатын жанармайдың қайнау температурасына дейін қыздырылған гомотермиялық қабат түзіледі, оның арту жылдамдығын қыздырылу жылдамдығы деп қабылдайды.
Өрт басталғанда ашық жанатын және ойықтарында жанатын сұйыққоймалар пайда болады, ал қалыпты жұмыс жасайтын, жанып жатпаған сұйыққоймалар сәулеленумен қыздырыла бастайды.
Жанып жатқан сұйыққоймадан жанындағыларына жалынның дем алу құбыры арқылы да таралу мүмкіндігі өрт қаупін туғызады. Осылайша, көрші сұйыққоймалардың дем алу құбырлары өрт таралуының қосымша жолдары болып табылады және олар құрғақ өрт тосқауылдарымен қорғалуы керек.
Құрғақ өртке тосқауылдың өшіру каналының қажетті диаметрі мына формуламен анықталады:
dкр Pe RT
СрP ,
мұнда Pe – жалынның өшу шегіндегі Пекле саны, ол Ре = 65 тең;
λ - жанғыш қоспаның жылу өткізгіштігі коэффициенті, Вт/(м*К);
R – әмбебап газ тұрақтысы, R 8314.31
Дж
кмоль K тең;
Т – жанғыш қоспа температурасы, ол T 293 K тең;
ω- жалын таралуының қалыпты жылдамдығы, ол 0.35 м с тең;
Ср – жанғыш қоспаның меншікті жылу сыйымдылығы, кДж/(кг ·°С);
P – жанғыш қоспаның қысымы, P 0.101 МПа тең.
Бензин буының ауада жану реакциясы мына түрге ие:
С6,9Н12,1 + 9,925О2 + 9,925х3,76N2 = 6,9СО2 + 6,05Н2О + 9,925х3,76N2.
Демек, k
1
1 9.925 9.925 3.76 ; k = 0,021.
Бензин буы және ауаның меншікті жылу сыйымдылығы мен жылу өткізгіштігі
сәйкесінше мынаған тең:
в 0.02 Вт м К
Срв 0.057 Дж
кг К
п 0.015 Вт
м К
Срп 0.07 Дж
кг К
0.02 Вт м К
в 0.02 Вт м К
Срв 0.057 Дж
кг К
п 0.015 Вт
м К
Тогда kп (1 k )в; 0.02 Вт м К
Ср k Срп (1 k ) Срв ; Ср 0.057 Дж кг К
Алынған мағыналарды формулаға қоя отырып, алатынымыз:
dкр PeRT
СрP
dкр 1.676мм
Өртке тосқауылдың өшіру каналының диаметрі мынаған тең d = (0,5..0,8)dкр:
Äèàìåòð ãàñÿùåãî êàíàëà îãíåïðåãðàäèòåëÿ ðàâåí d = (0,5..0,8)dêð:
d 0.65 dкр ; d 1.089мм Онда қиыршық тас түйірінің диаметрі мынаған тең:
Òîãäà äèàìåòð çåðåí ãðàâèÿ áóäåò ðàâåí:
dгр 4 d dгр 4.357мм
Клапан табағының ершігіне жабысып қалуы себебінен күз бен қыс мезгілінде жұмыс жасай алмайтыны айтарлықтай кемшілігі болып табылатын КД типті дем алу клапандары ерекше қолданыс тапты. Мұны болдырмау үшін КД клапаны орнына НДКМ қатпайтын мембраналы дем алу клапанын қолдану ұсынылады. Бұл техникалық шешім ең алдымен будың булануы себебінен кеткен шығынды толығымен жоюға, бұдан басқа «кіші леп» кезіндегі шығындарды болдырмауға мүмкіндік береді.
2.4. 2 тарау бойынша қорытындылар
Мұнай базасының технологиялық жабдықтарының жұмысы барысында қалыпты пайдалану кезінде де, апаттар кезінде де мұнай өнімдерінің жұқарған және зақымданған орындардан жергілікті және жалпы көлемдегі жарылыс қаупі бар концентрациялар түзе отырып, ағып кетуі мүмкін.
Мұнай өнімдерін ауыстырып құятын сорғылау станциясында тік қойылған нығыздауышы бар сорғыларды пайдалану ұсынылады. Статикалық электр тоғы зарядтарының пайда болуы мен жиналуын, сонымен қатар электрохимиялық коррозияны болдырмау үшін сұйыққоймаларды катодты қорғау ұсынылады.
Сұйыққоймалардың «кіші леп» кезіндегі мұнай өнімдері шығынын азайту үшін, сондай-ақ дем алу клапандары жанындағы ауа ортасының өрт қауіптігін
азайту үшін қатпайтын мембраналы дем алу клапандарын қолдану ұсынылады.Мұнай өнімдерін сорғылау станциясында сорғыларды блокталған іске қосу мен тоқтату, сақтандырғыш және кері клапандармен жабдықтау ұсынылады.
3 – Бөлім. Технологиялық өрт қауіпсіздігінің пайда болу себептерін саралау.
Өрттің көщін табиғи, өндірістік түрлерге бөлуге болады. Бұлар сұйық қоймаларға, теміржол эстакадаларына,соап станцияларына, мұнай базаларына тән болады.
Өтрттің табиғи кезеңі адамдарға және технологиялық жабдықтауларға байланысты емес (мысалы, найзағайдың тікелей соққысы, атмосфералық тоқ).
Өрттің өндірістік көзінің пайда болуы технологиялық жабдықтаулармен және адамдардың технологиялық процестерді қате жүргізілумен байланысты.
От көздерінің себептері- жөндеу жұмыстары кезіндегі дәнекерлеу, кесу жұмыстарын дұрыс жүргізбей, темекі шегу, әдейі өртеу және көрші құрылыстарға өрт салу болып есептеледі.Өрт көзінің сыртқы және ішкі себептері болады. Ең қауіптісі жанғыш қоспаның өртенуі. Мысалы, найзағайдың тікелей газ аймағына түсуі. Өрт қауіпсіздігін бағалау кезіндегі келесі өрт көздерін зерттеуін ұсынады:
-жану көздерінің мүмкіндіктерін белгілейді;
-жану көздерінің жанғыш заттармен түйісуін белгілейді;
-жану көздерінің жұмыс сипаттамасын анықтау және оларды өртқауіпсіздігі бар қоспалардың көрсеткен терімен салыстыру;-өрт шығу себептерін анықтау.
Өрт қауіпсіздігін сараптау 3 - кесте.
Жану көздері түрлері және пайда болуы
Пайда болу жері Шығу жері
ішкі сыртқы Ішкі сырт
қы Табиғи
Атмосфералық тоқ
Тікелей соққы - + + +
Еселенген тоқ + + + +
Өндірістік Тоқ жүйелері
Механикалық қысылуы - + - +
Қызуы - - - -
Жарық - + - +
Статикалық тоқ + - + -
Өздігінен өртену
Пирофорлардың + - + -
Жылылықты сақтау - + - +
Механикалық жалындардың пайда болуы
Негізгі операцияларда + - + +
Қосымша операцияларда + + + +
Металдың бұзылуы + + + +
Оттық
Оттық құрылымдар - - - -
Жөндеу жұмыстары + + + +
Өртпен абайсыз жұмыстар - + + +
Қастаңғы өртеу - + - +
Өрт және жарылыс Сыртқы өрт
Сәулелену - + + +
Конвекция - + + +
Жалындар - + + +
Сыртқы жарылыс
Сынықтардың шашырауы - + + +
Соққы толқын - + + +