2675
немесе төменгі бөлігін ойнауға болады,ал керекті жылжуды дауыспен толықтыру қажет.
Төрт тонның әуенің до нотасынан бастау міндетті шарт емес. Оны дауыстың биіктігіне байланысты кез келген нотадан бастауға болады. Алайда, берілген интервалды толықтай сақтау керек. Тондармен жұмыс істеу үшін төрт тонның әуенің жаттап алған жөн. Сол себептен қытай тілін үйренудің алғышарты тонды үйреніп, оны ырғаққа дұрыс салу деп айтылады. Тоналды тілдерді соның ішінде қытай тілін фонктикалық жағынан зерттеуге лингвисттер аса үлкен қызығушылық танытады. Қытайда фонетиканың қалыптасуы көне заманнан басталды. Сол кезде тілдің фонологиялық құрамы жайында көптеген пікірталастар болған. Қытайда фонеьика буддизмнің белгілі бір ықпалымен құрылған. Ол Үндістаннан дыбысқа сонымен бірге поэзия, рифма, әуен мен тонға деген қызығушылықты алып келді.
Фонетика жайлы еңбектер лексикографиялық дәстүр негізінде пайда болған. Фонетика жайлы алғашқы еңбектер: Ли Дэнның «Шэнлэй», Люй Цзиннің «Юньцзи», Лу Фаянның
«Цеюнь» сияқты сөздіктері 2-3 ғасырларда иероглифтердің оқылуы, инициалдар мнн финалдарға (рифма) бөліне бастады. V ғасырдан бастап тондарды оқып-үйрену тәжірибелері пайда бола бастады.
Фонетикалық кестелердің пайда болуымен фонетика дамыған, тәуелсіз ғылым саналатын болды. Бұл кестелер рифма,инициалдар, аралық дауыстар дыбыстар мен тондар жайлы мәліметтерді қамтыған.
XI-XIX ғасырларда қытай лингвистері ежелгі замманнан қалыптасқан тілдің сөздік жүйесін сипаттау принциптерін ұстанды. Сол кезде V ғасырда басталған тондарды зерттеу жалғастырылды. Жаңа рифмалық сөздіктер пайда бола бастады.
Қорытындылай келе мен қытай тіліндегі тондардың ерекше құбылыс екенін айтып кеткім келеді. Себебі тон сөйлеушінің сөзіне ерекше әсер, әуен, көңіл-күй беріп тұрады.
Тонсыз айтылған сөз өзге мағына беретінін ойласақ мүлде миға қонбайтын нәрсе секілді.
Бірақ дәл осы құбылыс қытай тілінің өзіндік ерекшелігі, ғажайыбы. Қытай тілі өзінің осындай күрделілігі мен тартымды, құлаққа әсерлі сазды әуен секілді жағады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Дүкен Мәсімханұлы, Айнұр Әбиденқызы «Қытай филологиясына кіріспе»
2. Дүкен Мәсімханұлы, Қайролла Мамытан «Қытай тілі фонетикасының негіздері»
3. Нұрхалық Абдырақын «Базалық шығыс тілі: Қазіргі қытай тілінің грамматикасы»
4. Уикипедия-ашық энциклопедиясы
УДК81’22
ҚАЗАҚ, АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ФРАНЦУЗТІЛДЕРІНДЕГІ ЖАН-ЖАНУАР АТАУЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ТҰРАҚТЫ ТІРКЕСТЕР
Смагулова Аида Сергазиевна [email protected]
Еуразия гуманитарлық институты Ғылыми жетекшісі – Л.У. Алипбекова
Тіл - әрбір ұлттың мәдениетімен, руханиқұндылықтарымен біте қайнасқан әлемнің тілдік бейнесінің ұлттық бедерін айқындаушықұрал.Әртүрлі мәдениет өкілдерінің санасындағы,танымындағы әлем бейнесі әртүрлі және әрхалықтың өмірді тануында, қабылдауында ұқсастықтар, ортақ, жалпы жақтарымен қатар,өзіндік айырмашылықтар мен ерекшеліктер болады. Ол сөз жоқ, тілде көрініс табады, ал солтілді зерттейтін әр ұлттың өзінің тіл ғылымыбар.Соның ішінде тұрақты сөз тіркестері тілімізде айрықша орын алады.
Фразеологизм дегеніміз — сөйлегенде біртұтас ұғым түрінде айтылатын, бірнеше сөздерден тұратын тұрақты тіркестер. Фразеологизмдер аз сөзбен көп мағынаны білдіруге мүмкіндік береді. Ол заттың өзін ғана анықтап қоймайды, сонымен бірге оның сипаттарын
2676
і. Ф я ө і ің ы ғы , і. ы ы ы ң,
і ғ ғ ; , ғ , ғ ы ы , і ы , . . ы ы
і і ө і. і і ы ө і і :
, ы і ғ , і ңы ы, . . ы -
ы я ы і і і і ө і,
ы ың ы - і ші і і ы ы ы ғ . Көш і і і і ы
ші - ы , , ы ы і ө ө і і і
ш шы ығы ы ы ы ы ғ . і і ің ө і ш і і
ы ы ы. Мы ы, « ы өш », « ің яғы », « ш ы ы
», . . ың ы ңі і , ө і өш ің ғ ы
ө ің ғ ы ы ы ығы і 8-10 ш ы ы ы. өш:
« ы өш» ы. « ш ы ы » ың і ө ы
шы ығы і і і, ш ғ 14-15 ш ы ы . « ің яғы
» і і і ө ш ы і , ш ш ы , яғ , ы
шы ы .
, ы я ы і і і ың шығ і
ң і ы і . К і і ың і і і
і ің ы і ы: ы шө . ,
ы і і і і; ғы ы і – і , і . ың і
ө і ғ ы ы, ы і ы ғ .
і і і ө ғ і і і і ғ .
ғы ы ы і ө і і і ө і,
ы ы, і і ө ы – і ы і
. шы я і і ө шығ ы ы
ғ : « і » ( ш ғы ), « ы » ( ңшы
ы), «Ш і ы » ( ы іш ң ) – ы ғ
і ы ө і.
ғы шы ы ғы , ңшы ы , я шы ы ы . ө і
ғ ы ы , ы ғ . И , ы ы я ы ы ы
ы ғ . ғ ы , і э ы ң- ы ы ғ .
ы ө і ы ө і і . ғ і -
ың ы , ы ы , шығ ы ы ы ы і ің
я ы .
ғы шы і і ы ы ы і ө ы ғы ө ің ы
і і і і і , ың ғы ы і і ы ы ғ і і . М
ө і і ( , ы і ) ы. ғ ы ғ
ө ғы шы ы ы ы ғ
ы ы. И ө і ы ы ғ ы , ы ғ ы ы
і і ші ы і ғы шы і і ңы ы. ы
ы ы ы ы ы , і і ы ы ғ і
ші ы і .
ғ і ы ы ы, і ің і і ө і
ы ы і ің ыңы ы – я ыңы ғ і
іңі і і ы ғы ы ы .
Мы ы, It’s a dog’s life ( ө і ). і ө і і ші ,
« ғы- і ы ы ы ы» ші і ы і і і і. і ?
Кө ы ы ы, і, ы
ы ы - і і і і і , ш ш ғ ы. і ы ғ
. XVI ғ ы ғы ғ , і ы ы , і
ы і ы ы ғ . 1879 ы ы ы ө « ғ ы»
і і і ің ө і і ы і ы ғ : «К і ө і ің ө і і ші
ы і і , ы ғы ғ ы, і і ы ы ы ы, ө
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
2677
і ің і ә і. И ің і і - , і і ,
ш ш і і і і і і . і ш і і і і
, ің і і і , і і ш і і» - і .
і і ің ші .
і і і , і і ш і і і і і і і
ш . і і і ң іші , ш
і і. і і ің і і ш і і і ң
. .
ш ң і і 3 ң і і ,
і і ң ш і і і і і і.
і і , - ә
і і і. і і і ә
ң ші і і . , “Appeler un chat un chat” (
: ң ). ә і: ң ,
ш ш ә і і , ш . ә ә ә і
ші . ш , і , ш
ш . ң ш , і і і ә ,XVIII
ә і і ә ә ә і і .
ә , і і і ші і
. і і і і - і і . я
і і - і і . ә і ң і , ә і і
і ің - і , і ң
ш , я і . і ің
ш і і, ә ш і .
і ә і і , і і ің і і
і .
ң і ің ш і.
ің ә ң і ің
і я. і ің ң і і і
, ,
- ң і і ш і і і . ң - ,
, ә і ә і і і і
і і і і , і ң ш і і- і ің
іші ш і і і і і. і ің і і і ң
- і ә і і і , і .
, ә і і , ң і , -
і ші і і і. і ә і ің
і , ң ңі ң . я і і і
і і і і ң , , ә і і я ш
ш і і ң .
і , ш
і і . і
я ә і .
Қ ы ғ ә тт р ті і і
1. Г. ің і . - , ,1997
2. ш . . ң
і ің і//[Э ]www.e-history.kz
3. ң І. і і ің я і і. , ,1977
4. Oxford Dictionary of English Idioms (Oxford Quick Reference) 3rd Edition 5. Expressions Françaises // [Э ] www.expressions-francaises.fr
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
