И 63
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ/ РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ
Куанышбаев Сеитбек Бекенович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Басқарма Төрағасы-Ректоры, география ғылымдарының докторы, Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының мүшесі;
Жарлыгасов Женис Бахытбекович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Зерттеулер, инновация және цифрландыру жөніндегі проректоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор;
Скударева Галина Николаевна, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, Мәскеу облысындағы МОУ «Мемлекеттік гуманитарлық-технологиялық университеті» ректорының м.а.; Ресей Федерациясының жалпы білім беру ісінің құрметті қызметкері, Ресей;
Бережнова Елена Викторовна, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Мәскеу халықаралық мемлекеттік қатынастар институты, Ресей;
Ибраева Айман Елемановна, «Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы» ММ жетекшісі;
Онищенко Елена Анатольевна, «Педагогикалық шеберлік орталығы» жекеменшік мекемесінің Қостанай қаласындағы филиалының директоры;
Демисенова Шнар Сапаровна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының меңгерушісі;
Утегенова Бибикуль Мазановна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының профессоры;
Смаглий Татьяна Ивановна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің, педагогика ғылымдарының кандидаты; педагогика және психология кафедрасының қауым.профессоры;
Жетписбаева Айсылу Айратовна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Ы.Алтынсарин атындағы әдістемелік кабинетінің меңгерушісі.
И 63
«Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары»: 2023 жылдың 17 ақпандағы Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. I Кітап. – Қостанай:
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023. – 1081 б. = «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков»: Материалы международной научно- практической конференции, 17 февраля 2023 года. I Книга. – Костанай: Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023. – 1081 с.
ISBN 978-601-356-244-5
Жинаққа «Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары» атты Алтысарин оқулары халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары енгізілген.
Талқыланатын мәселелердің алуан түрлілігі мен кеңдігі мақала авторларына заманауи білім беруді жаңғырту мен дамытудың, осы үдерісте қазақ ағартушыларының педагогикалық мұрасын пайдаланудың жолдарын, мұғалімдерді даярлаудың тиімді технологиялары мен форматтарын әзірлеу мен енгізу мәселелерін, ақпараттық қоғамдағы білім беру кеңістігінің ерекшеліктерін айқындауға, сондай-ақ педагогтердің инновациялық қызметінің тәжірибесін жинақтауға, педагогикалық үдеріс субъектілерін психологиялық-педагогикалық қолдауға мүмкіндік берді.
Бұл жинақтың материалдары ғалымдарға, жоғары оқу орындары мен колледж оқытушыларына, мектеп мұғалімдері мен мектепке дейінгі тәрбиешілерге, педагог-психологтарға, магистранттар мен студенттерге қызықты болуы мүмкін.
В сборнике содержатся материалы Международной научно-практической конференции Алтынсаринские чтения «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков». Многообразие и широта обсуждаемых проблем позволили авторам статей определить векторы модернизации и развития современного образования, использования в данном процессе педагогического наследия казахских просветителей, вопросов разработки и внедрения эффективных технологий и форматов подготовки учителей, специфики образовательного пространства в информационном обществе, а также обобщения опыта инновационной деятельности педагогов, психолого-педагогической поддержки субъектов педагогического процесса.
Материалы данного сборника могут быть интересны ученым, преподавателям вузов и колледжей, учителям школ и воспитателям дошкольных учреждений, педагогам-психологам, магистрантам и студентам.
УДК 37.02 ББК 74.00
© А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023
© Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
насихаттаушылардың алдыңғы қатарында жҥреді. Кітапта Ыбырай Алтынсариннің халықтық қызметін кҿрсетуге бірсыпыра кҿңіл бҿлінеді. Автор қазақ даласында алғаш мектептер ашқан, сол мектептердің біріне ҿзін оқуға орналастырған ағартушы – педагогтің образын жасайды, онымен кездесулерін ҽсерлі баяндайды. «Қара бақсының хикаясы», «Надандық қҧрбаны» атты тарауларында ескі ауылда етек жайып, оны рухани жҥдеткен қараңғылық пен надандықты ҽшкерелейді. Ауылдағы тап тартысы, кедейлердің егіндік, шабындық жерлерін тартып алған байларға қарсы бой кҿтеруі, байлардың олардан «кек қайтару» озбырлығы – кітаптың бірқатар тарауларының («Зорлық», «Мҧз ҥстіндегі айқас», т.б.) мазмҧнын қҧрайды.
Ҧлы ағартушының iзбасары С. Кҿбеевтiң кезiнде жоғары бағаланып, екi дҥркiн Ленин орденiмен марапатталып, «Қазақстан Республикасының еңбек сiңiрген мҧғалiмi» деген қҧрметтi атақ алған жҽне Республика Жоғарғы Кеңесiне депутат болып сайланды.
Қорытынды сҿз.
Осылайша Алтынсарин салған соқпақ жібі бҧзылмай келешекке қадам басарын айтып кеткен:
«Ҥлгілі тҽржіма» қолыма тигеннен кейін мен енді бастауыш мектеп ҥшін хрестоматия қҧрастыруға кірістім. Мҧнда мен ең алдымен Ыбырай Алтынсариннің хрестоматияларын ҥлгі еттім.
Ҿйткені Ыбырай ҽрі шебер педагог, ҽрі методист еді. Сондықтан бастауыш мектепте оқитын қазақ балаларына арналып жазылғалы отырған хрестоматия, сҿз жоқ, Ыбырайдың ҥлгісі бойынша жазылу керек еді. Ыбырайдың оқу қҧралдарындағы негізгі сарын мінез – қҧлықты тҥзетудің, жауыздыққа, озбырлыққа қарсы кҥрестің, адалдық, ҽділеттілік, адамгершілік тҽрбиесін берудің сарыны еді». [3. б.
40]
Әдебиеттер тізімі:
1. С.Кҿбеев. Орындалған арман 2. С.Кҿбеев. Мен оқытушы 3. С.Кҿбеев. Қилы кезеңдер
4. Білімді ел / Жанар Бердибекова. Спандияр Кҿбеев – ҽлеуметтік ҽділеттіліктің, адамгершіліктің жаршысы, гуманист педагог / 9.12.2021 ж.
5. ХХІ ғасырдың І жартысындағы Қазақ ҽдебиеті/Спандияр Кҿбеев, Сҽбит Дҿнентаев, Жҥсіпбек Аймауытов, Мағжан Жҧмабаев шығармалары
6. Ҽдебиет порталы/ Спандияр Кҿбеев
ҼОЖ 37.034
ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИН МЕН СПАНДИЯР КӨБЕЕВТІҢӘДЕБИЕТ ПЕН ТІЛ САЛАСЫНА ҚОСҚАН ҤЛЕСТЕРІ
Смагулова Айзат Есказыевна педагог – зерттеуші, ағылшын тілі пәні мұғалімі Ә.Бұқарбайқызы атындағы қазақ орта мектебі Алматы облысы, Қарасай ауданы, Қазақстан Е – mail: [email protected] Аңдатпа
Бұл мақалада қазақтың тұңғыш ағартушысы Ыбырай Алтынсарин мен Спандияр Кӛбевтің үндестігі мен олардың қазақ тілі мен әдебиеті саласына қосқан үлестері туралы жазылған.
Түйінді сөздер: мақала, сабақтастық, идея, ұрпақ, ӛзгерістер.
Аннотация
Данная статья посвящена созвучию Ыбырая Алтынсарина и Спандияра Кобеева и их великой роли в казахском языке и литературе.
Ключевые слова: статья, преемственность, идея, поколение, изменения.
Аbstract
The article devoted to the consonance of Ybyrai Altynsaryn and Spandiyar Kobeev and their great role in Kazakh language and literature.
Key words: article, continuity, idea, generation, changes.
Бҥгінгі таңда тҽуелсіз Қазақстанның болашағы ҥшін білім саласында жеткен елеулі жетістіктер мен ауқымды белестер аз емес. Білім саласында, ҽсіресе мектеп белестері туралы жағымды жаңалықтар естіп жатсақ, сонау замандағы ҧлтының білімді болуы ҥшін ерен еңбек еткен ағартушы, педагог, этнограф, фольклоршы, қоғам қайраткері Ыбырай Алтынсарин атамыз міндетті тҥрде ойда тҧрады. Ыбырай Алтынсаринның ҽу баста Орынбор облыстық басқармасында тілмаштық қызмет
еткені, ең алғаш ашылған бастауыш мектепте орыс тілі мҧғалімі болғандығы ол кісінің ағартушылық қызметінде тіл саласына да елеулі еңбек еткендігін кҿрсетеді. Бҧл біз ҥшін, яғни тіл мҧғалімдері ҥшін ҥлкен мақтаныш! Балалар ҽдебиеті тақырыбына арналған орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, оларды жас ҧрпаққа ҥлгі етіп ҧсынды.
Тҥркі тілін, соның ішінде қазақ тілін зерттеген орыс ғалымы Н.И.Ильминский 1859 жылы Ыбырай атамызбен танысады. Патшалық Ресей саясаты шығыс халықтарын отарлау мақсатында олардың ҿз тілдерінде емес, бҽрінің ортақ орыс тілінде сҿйлегендерін қалайды. Сол мақсатта орыс тҥркітанушылары жауапты тапсырмалар алып, тҥрік грамматикасын орыс грамматикасымен салыстыра зерттеу басты нысанға алынған болатын. Ыбырай атамыз Н.И.Ильминскийдің миссио- нерлік идеяларын қҧптамайды, бірақ онымен достық қарым – қатынас орнатады. Ыбырай атамыз
«Татар тілінде жазылған кітаптардан қҧтылу ҥшін, қазақ тілінде оқуға арналған бастауыш кітабымды кеше ғана бастадым» деп Н.И.Ильминскийге 1876 жылы хат жазған болатын. Ыбырай Алтынсарин қайтыс болғаннан кейін Н.И.Ильминский оның ағартушылық еңбектері, хаттары мен іскери қҧжаттары жҿнінде ҿз еңбектерін шығарды. Ғалымның Алтынсарин жҿнінде жазған материалдары қазіргі таңда да ҥлкен ғылыми маңызға ие.
Ыбырай атамыздың тіл мен ҽдебиет саласына сіңірген еңбектері орасан зор. 1879 жылы Орынбор қаласында «Қазақ хрестоматиясы» еңбегі басылып шықса, 1896 жҽне 1899 жылдары
«Махтубат» кітабы жарыққа шықты. Қазақ хрестоматиясы туралы ақын «Бҧл кітапты қҧрастырғанда мен, біріншіден, осы біздің ана тілімізде тҧңғыш рет шыққалы отырған жалғыз кітаптың орыс – қазақ мектептерінде тҽрбиеленіп жҥрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын, сонымен қабат жалпы халықтың оқуына жарайтын кітап бола алу жағын кҿздедім.» деп жазған.
Қазақ ҽдебиетінде Ыбырай Алтынсаринның есімі алтын ҽріппен жазылатындай қҧрметке ие.
Мектеп табалдырығын аттаған бастауыш сынып балалары Ыбырай аталарының «Кел, балалар оқылық!» ҿлеңімен тілдерін сындырады. Ыбырай ашқан мектептерден ҧлт ҧстазы Ахмет Байтҧрсынов жҽне Ахмет Беремжанов, Міржақып Дулатов, Назипа Кульжанова, Алдияр Абубакиров, Мухамеджан Сералин, Альжан Байгурин, Ғабдолғалы Балғымбаев сынды зиялы қауым білім алған. Бҧл туралы Ыбырайдың шҿбересі, Тҧран университетінің профессоры жҽне ҚР мҽдениет қызметкері Гульжиһан Касымжанова Қазинформ корреспондентіне берген сҧхбатында айтқан болатын. Қазақ ақыны Серікбай Оспанов «Алтынсариннің айналасындағы адамдар» атты кітабында Ҽлихан Бҿкейханов 1925 жылы Ахмет Байтҧрсыновқа «Ыбырай Алтынсарин жҿнінде сенің ҿзіңнің жазғаның дҧрыс болар еді. Себебі ол кісі сенің рухани ҧстазың болды ғой. Қазіргі жағдайда ол кісі ҿмірден озып кеткендіктен сен ҧстазыңның ісін жалғастыруың керек.» деп жазған еді хатында. Бҧл нҧсқау А.Байтҧрсыновтың қазақ ҽліппесін жарыққа шығаруымен іске асты. (Бҧл ақпарат та Гульжиһан Қасымжанованың сҧхбатында айтылған.) Ҧлы ағартушы Ыбырай Торғай уезі маңындағы Соқытбай ауылында қонақ болып жҥрген кезінде ҽкесімен ілесіп келген жас баланың ҿзінің ізбасары болатындығын білмеп еді.
Бҧл бала болашақ педагог – жазушы – Спандияр Кҿбеев еді. Ыбырайды алғаш кҿрген Спандияр сол кісінің Соқытбай ауылында ашқан екі жылдық мектебіне алынып, білім алады. Содан кейінгі жылдары Қарағайлыкҿл атты ауылдағы болыстық мектепте оқып, білімін Қостанай қаласындағы Алтынсарин ашқан орыс – қазақ мектебінде жалғастырады. Осы қаладағы жаңадан ашылған екі жылдық педагогикалық курсқа тҥсіп, бастауыш мектеп мҧғалімі деген мамандық алып шығады.
Ыбырайдың ізбасары Спандияр, ҧстазы тҽрізді орыс ғалымдарының бірнеше мысалдарын ана тілімізге аударып, баспаға ҧсынған. Ол аудармалары «Ҥлгілі тҽржіме» деген атпен 1940 жылы басылып шығады. Сонымен қатар Спандияр Кҿбеев қазақ романдарының тҧңғыштарының бірі болған
«Қалың мал» романының авторы. Бҧл романда жазушы сол кездегі қазақ ауылының ҽлеуметтік ҿмірін мен қазақ ҽйелінің тағдырын, ҽйел теңсіздігін бейнелеген. Кҿбеев ҿз жҧмыстарында Алтынсариннің халықтық қызметіне кҿп кҿңіл бҿлген. Ҧлы ағартушының ізбасары Спандияр Кҿбеев екі дҥркін Ленин орденімен марапатталып, «Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген мҧғалімі» деген қҧрметті атаққа ие болған жҽне халық сеніміне де ие болып, Республиканың жоғары кеңесіне депутат болып сайланған. Ҧстаздан шҽкірт озады демекші Спандияр Кҿбеев ағартушы ғалымның жолын қуып, ҧстаздық ҧлы жолда еңбек етті. Ол Ыбырай Алтынсарин ҥлгісіндегі педагог – жазушы. Ҿз жазғанында
«Ыбырайдың ҿлімі менің оқытушы боламын деген ынта жігерімді баянды етіп бекітті» деген. Ол қазақ даласында алғаш мектептер ашқан, сол мектептердің біріне ҿзін орналастырған ағартушы педагогтың образын жасайды. Онымен кездескен кҥндерін ҽсерлі етіп баяндайды.
С.Кҿбеевтің «Қалың мал» романы қазақ ҽдебиетінің негізін салушы маңызды романдардың бірі жҽне ол қазақ ҽдебиеті тарихындағы ең алғашқы кҿлемді прозалық туынды! Жалпы, Спандияр Кҿбеевтің жазушылық еңбегі оқытушылық қызметіндегі ҽдебиеттердің жеткіліксіз болу себебінен туындаса керек. «Надандыққа, феодалдыққа, ескішіл, ҿрескел сорақы салтқа қарсы кҥрес жҥргізудің бірден бір жолы халықты ағарту, балаларды оқыту, халықты сауаттандыру» деп, оны мҽдениет сатысына аяқ бастыру деп ҧғушылардың бірі мен едім. Бірақ, сегіз – тоғыз жыл оқытушы болғаннан кейін феодалдық салтпен кҥресу ҥшін тек бір ғана балаларды оқыту жеткіліксіз екеніне ҽбден кҿзім жетті. Бҧл кҥресте санаға кҥштірек ҽсер ететін басқа да қҧралдар керек сияқты кҿрінеді. Іздене келе, мен осы мақсатқа жету жолында ағартушыға ыңғайлы кҥрес қҧралдарының бірі – кҿркем ҽдебиет екен
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
деген ой тҥйдім. Мен осы ойымды жҥзеге асыру мақсатымен 1911 жылдан бастап «Қалың мал»
романын жазуға кірістім.» дейді жазушы. Ана тіліміздің ҽдебиетіндегі бҧл прозаның ерекшелігі ҿз теңсіздігі ҥшін ҽкесінің таңдауына қарсы кҥрескен Ғайша мен кедей болса да ҥстем тап ҿкілдеріне қарсы тҧрып, Ғайшаны алып қашып азаматтық кҿрсеткен Қожаш сияқты жағымды кейіпкерлердің жеңіске жетуі. Сонымен қатар, Спандияр Кҿбеевтің балалар ҽдебиетіне қосқан ҥлесі де орасан зор.
Ол кісінің Ыбырайдың «Қазақ хрестоматиясы» ҥлгісімен жарық кҿрген «Ҥлгілі тҽржімҽ» мен «Ҥлгілі бала» жинақтарындағы Крыловтан аударылған мысалдар ҿлеңмен де, қара сҿзбен де жазылған.
Кҿбеевтің «Арыстан мен тышқан» мысалындағы ҽлеуметтік астар айқын. Мҧнда ҽлдінің ҽлсізді тең кҿрмеушілігі айтылады. Тышқан ҿзін қҧдайдың тектен текке жаратпағанын арыстанға ескертеді. Бҧл жерде Ыбырай ықпалы айқын сезіледі. Себебі ҿлеңмен жазылған мысалдардың кҿпшілігінде ақын қҧдайды ауызға жиі алады. С. Кҿбеевтің кез келген туындысынан оның ағартушылықты мақсат тҧтқан ниетін анық аңғаруға болады. Бҧл жерде жазушы мен ҧстазы Ыбырай ойларының ҥндесетіні сҿзсіз.
Олар балаларға осы мысалдар арқылы білімнің алып кҥштен артық екендігін кҿрсеткісі келген.
Жазушының балаларға арналған мысал ҿлеңдері мен ҽңгімелерінің басты нысанасы осы мақсатпен тығыз байланысты. Қаламгердің бала психологиясын жете меңгергендігін аудармалары да, ҿз туындылары да кҿрсетіп тҧр. Ыбырай мектебінде оқыған, оның хрестоматиясы ҥлгісімен еңбек жазған, бір сҿзбен айтқанда қазақтың тҧңғыш ағартушы ғалымының жолын қуған С.Кҿбеевті балалар ҽдебиетінің жанашыр қамқоршысы деп атауға ҽбден болады. Ы.Алтынсарин шығармашылығынан С.Кҿбеевтің шығармашылығының ерекшелігі сол, ол қазақ балалар ҽдебиетіне мысал жанрын саналы тҥрде қарасҿзбен де, ҿлеңмен де аударып, бала ҧғымына сҽйкес етіп жазды.
Спандияр Кҿбеевтің ҧстаздық жолда орыс тілі пҽні мҧғалімі болғандығы да Ыбырай атамыздың ҧстаздық жолымен ҥндеседі, Ыбырай атамыз бастауыш мектепте орыс тілі пҽнін оқытқан.
Екеуі де отаршыл Ресейдің саясаты кезінде ҿмір сҥрсе де, қазақ тілі мен тарихын жою ҥшін жанталасқан саясатқа қос ғалым қаламдары арқылы ағартушылық пен жазушылық қабілеттері арқылы қарсы соғысты. Қорыта келгенде, осы мақаланы жазу барысында Қостанай елін тегіннен тегін
«Тҧңғыштар мекені» деп атамайтындығына кҿзім жетті. Осы ҿлкеден шыққан ҧлт мақтаныштары:
қазақтан шыққан тҧңғыш ағартушы Ыбырай атамыз жҽне шҽкірті Спандияр Кҿбеев, тҧңғыш кҽсіби журналист Мухамеджан Сералин, қазақтың тҧңғыш ҽліпбиін жасаған Ахмет Байтҧрсынҧлы атамыз, қазақтың тҧңғыш дҽрігері Мҧхамеджан Қарабаев жҽне алаш тҧлғалары Міржақып Дулатов, Бейімбет Майлин тҽрізді біртуар тҧлғалар ҧлтымыздың ҽр саласына ҥлес қосқан алыптар. Осындай алып тҧлғаларды дҥниеге ҽкелген топырағы асыл елді мекенге еріксіз кҿмейімнен жыр шумақтары тҿгілді:
Қостанай, топырағың неткен текті, Қҧдайдың ҿзі саған нҧр дҽн септі!
Мақаламды осы жазу барысында Бҧған менің сан дҽлелмен кҿзім жетті.
Алыптар Ыбырай, Ахмет – ҧлт ҧстазы!
Ойға алғаны болған екен елдің қамы.
Саясатқа отаршыл қарсы тҧрып, Қалғанша арпалысқан қасық қаны!
Қазақтың қай баласы болса дағы Оқиды ҽріп танып, кҿзі ашылып.
«Кел, балалар оқылық!» деген ҧран Кҿкірегінде жазылған мҿр басылып.
Сол ҧранда Ахметтің ҽліпбиі Танытады ҧрпағына текті елдің.
Бірінің ісін жалғап, бірі қолдап Ҧлы еңбек жолында тҿкті терін!
Кҿбеев – Ыбырайдың ол шҽкірті Ҽдебиеттен ойып тҧрып орын алған.
Білгің келсе, ол туралы оқы еңбегін
«Орындалған арман» атты ҿзі жазған!
Біз, филолог мамандар мақтанамыз Ҽдебиет пен тіл саласы бай ғой біздің!
Қиындықта жазылған романдардан Ҧлылардың киесі мен рухын сездім!
Уа, Қостанай жҧртшылығы амандықта
Кҿрінсін ҧлдарыңыз ел тҿрінен!
Қабыл алғын осы ҿлеңді жыр шашу ғып Шығарған шынайы кҿңіл, жҥрегімнен!
Әдебиеттер тізімі:
1. Ы. Алтынсарин. Ҽдебиет порталы. https://adebiportal.kz
2. Ҧлттың ҧлы ҧстазы Ыбырай Алтынсариннің тілегі. https://sputnik.kz
3. Наследие великого учителя Ибрая Алтынсарина актуальна и сегодня – заслуженный деятель куль- туры РК Г. Касымжанова. https://www.inform.kz
4. Спандияр Кҿбеев. Ҽдебиет порталы. https://adebiportal.kz 5. С.Кҿбеевтің ҽңгімелері мен аудармалары. https://zharar.kz
6. C.Кҿбеев ҽлеуметтік ҽділеттіліктің, адамгершіліктің жаршысы, гуманист – педагог. https:
//bilimdinewz.kz.
ҼОЖ 37.034
БІЛІМ МAЗМҦНЫН ЖAҢAРТУ ЖAҒДAЙЫНДAЫБЫРAЙ AЛТЫНСAРИННЫҢПЕДAГОГИКAЛЫҚ ИДЕЯЛAРЫНЫҢ СAБAҚТAСТЫҒЫ
Султaновa Aйкерім Мaлшыбaйқызы педaгогикaлық ғылымдaр мaгистрі педaгог – сaрaпшы, қaзaқ тілі мен әдебиеті мұғaлімі Қостaнaй облысы әкімдігі білім бaсқaрмaсының
«Қостaнaй қaлaсы білім бӛлімінің A.М.Горький aтындaғы гимнaзиясы» КММ E-mail: [email protected] Сұлтaнов Қaбдрaхмaн Қaбдікәрімұлы педaгог – сaрaпшы, геогрaфия пәні мұғaлімі Қостaнaй облысы әкімдігі білім бaсқaрмaсының
«Қостaнaй қaлaсы білім бӛлімінің №15 жaлпы білім беретін мектебі» КММ E-mail: [email protected] Ромaщенко Дмитрий Сергеевич педaгогикaлық ғылымдaр мaгистрі, педaгог – сaрaпшы, қaзaқ тілі мен әдебиеті мұғaлімі Қостaнaй облысы әкімдігі білім бaсқaрмaсының
«Қостaнaй қaлaсы білім бӛлімінің A.М.Горький aтындaғы гимнaзиясы» КММ Қостaнaй қaлaсы, Қазақстан Aңдaтпa
Бұл мaқaлaдa Ыбырaй Aлтынсaринның педaгогикaлық идеясы мен қaзіргі білім берудегі сaбaқтaстық турaлы aйтылaды. Ол жaс ұрпaққa білім беру мен тәрбиелеу мәселесіне ерекше кӛңіл aудaрды, сол жолды әлі күнге дейін біз жaлғaстырып келеміз. Қaзaқ дaлaсындaғы aумaлы – тӛкпелі зaмaндa ұрпaқ болaшaғын ойлaғaн ғaлым турaлы терең ойлaр aйтылғaн. Қaзіргі білім беру сaлaсынa үлкен ӛзгерістер енгізіліп жaтқaндығы турaлы бaяндaлғaн.
Түйінді сөздер: прогрессшіл, хaлық aғaртушысы, реформaлaр, оқу мен жaзуды сыни тұрғыдaн ойлaу технологиясы, обьективті ойлaу, инновaциялық іс – әрекет.
Aннотaция
В этой стaтье изложены педaгогические идеи Ибрaя Aлтынсaринa, который придaвaл огромное знaчение воспитaнию и обрaзовaнию молодежи. Его прогрессивные взгляды имеют преемственность с современным обрaзовaнием и внедряются в педaгогический процесс и сегодня. Нaс порaжaет глубинa мыслей просветителя. Он предвидел те изменения, которые сегодня нaходят воплощение в обновлении содержaния обрaзовaния.
Ключевые словa: прогрессивный, нaродный просветитель, реформы, технология критического мышления через чтение и письмо, объективное мышление, инновaционнaя деятельность.
Abstract
This article presents the pedagogical ideas of Ibray Altynsarin, who attached great importance to the upbringing and education of young people. His progressive views have continuity with modern education and are being introduced into the pedagogical process today. We are struck by the depth of the enlightener's thoughts. He foresaw the changes that today are embodied in the renewal of the content of education.
Key words: progressive, people's educator, reforms, technology of critical thinking through reading and writing, objective thinking, innovative activity.
