4525
, - Е
О
, - .
олданыл ан а парат к здері:
1. Horizon 2020 – the Framework Programme for Research and Innovation.
European Commission. // http://ec.europa.eu/research/csfri/index_en.cfm3 2. European Commission. ―European Competitiveness Report‖ Luxembourg,
2008, p.8.
3. М О.М. Н Е.С.
: . Д- . , М , 2010. 468 .
4. К А.В., Т А.В., Д Р. . АКТУАЛ Н Е
МЕТОД О РАН И ЗА ИТ ИНТЕЛЛЕКТУАЛ НОЙ СОБСТВЕННОСТИ: РОССИ И СТРАН ЕВРОП // Р
https://scienceforum.ru/2017/article/2017040431 5. Г И. В. , С. А. С
- Р ЕС
// Н
«К » https://cyberleninka.ru/article/n/sravnitelnyy-analiz- otdelnyh-polozheniy-normativno-pravovyh-aktov-rossii-i-es-v-sfere- zaschity-prav-na-tovarnye-znaki
УДК 341.17
АЗА СТАН МЕН ЕУРОПАЛЫ ОДА АРАСЫНДАҒЫ АРЫМ- АТЫНАСТАР
Жанас Айдана [email protected]
Л.Н. Г Е У З 3-
Н -С ,
: С С.Н., Л.Н. Г Е У-
, . . .
Е — i i 27
. Ж 373 .
. Е Г ,
, И , Б , Н , Л , , Д ,
И , Г , И , П , А , ,
1993 . . Е
4526
ау мдаст т , атап айт анда, Еуропал к м р мен болат ор ту б рлест г н (1951 ж. ос й м Еуропа ода н р лу на нег з алад ), Еуропал кономикал ау мдаст т (1957 ж. Рим кел с м арт бой н а р л ан б л й м «Орта р нок» деп те аталад ), сондай-а , Атом нерги с ж н ндег еуропал ау мдаст т (1957 ж. р л ан)
ар м- ат настар нег з нде ж м с стейд .
Кей ннен б л Ода а — Пол а, Венгри , Чехи , Словаки , Словени , Хорвати , Эстони , Латви , Литва елдер м е болд . Еуропа ода а с нда интеграци л нт ма таст т баст ма саттар Б регей еуропал акт де (1987 ж.), Маастрихт кел с м арт нда (1992 ж.) ж не Амстердам кел с м нде (1997 ж.) к рсет л п ай ндал ан. Со ж лдар Еуропа ода м надай ба ттарда: орта р ноктан кономикал ж не вал тал ода а ту; ке р ст л к стратеги с н ж зеге ас ру; б регей с рт са сат пен ау пс зд к салас нда т таст ахуал н ал птаст ру;
Жерорта те з жа алау нда , Ази , Лат н Америкас , Африка рл нда айма т са сатт жанданд ру; леуметт к салада йлес мд л кт одан р артт р п, ор ау ж не к т рт пт са тау с нде р птест к байлан стард р стету м рат на змет ет п келед . 1999 ж. 1 а тар нан бастап (ал а кезекте он б р мемлекет: Австри , Бел ги , Германи , Ирланди , Испани , Итали , Л ксембург, Нидерланд, Португали , Финл нди , Франци ) есеп ай р су операци лар н тепе- те д к асиетт бек ткен б регей еуро (1996 ж. дей н ЭКЮ) вал тас н енг зд .
2002 ж. бастап олма- ол т лемдерге арнал ан ти ндар мен банкноттар айнал м а ос лд . Еуропа ода н жалп органдар атар на Еуропал комисси , Еуропал парламент, Еуропал Ода т Ке ес , Еуропал сот, Аудиторлар палатас т.б. жатад . Еуропал Ода лемдег е р сауда ау мдаст бол п таб лад . аза стан с рт са сат нда Еуропал ода пен нт ма таст а ерек е к л б л нген. Президент Н рс лтан Назарбаев 2007 ж л хал а арна ан «Жа а лемдег жа а аза стан» атт Жолдау нда с рт са сат а да ерек е ма зд ор н бер п, « аза станн жа а хал арал жауапкер л г , к п ба тт с рт са сатт дам ту ж не лемд к атерлерге арс к реске ат су» деп атал ан б л мде — «б з н бас м бол п таб лат н Ресей ж не таймен арада тату к р л к зара ар м- ат настар м здан А Ш-пен стратеги л сер ктест кт , Еуропа Ода елдер мен к п тарапт
нт ма таст т дам ту а м ддел г м з бен б л ба тта практикал адамдар м з ай н к р нед » -деп атап к рсеткен [1].
Жалп Еуропал ода т аза станмен ек жа т ар м- ат нас т уелс зд к ж лдар нан бер н тижел дам п келед . Б зд елдер м зд арас нда сауда- кономикал айнал м айтарл тай жо ар лад ж не хал арал са сат, ау пс зд к, ор ан с салалар нда нт ма таст би к де гейге жетт . аза стан жер байл н , ау л аруа л н ар ас нда ЕО-н Ортал Ази да нег зг ж не ма зд р птес не
4527
айналды. Еуроодақ елдерінде Қазақстан т рақтылықтың белгісі сонымен бірге, Шығыс пен Батысты байланыстырушы к пір ретінде мойындалып отыр. Еуроодақ пен Қазақстан арасындағы осы қарым-қатынастардың іргесін қалаушы қ жат — ол 1995 жылы қол қойылып, 1998 жылы к шіне енген ЕО мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастық пен серіктестік жайындағы Келісім болып табылады.
Жаңа т уелсіз мемлекеттерге, оның ішінде Қазақстанға Еуропа одағы ТАСИС бағдарламасы шеңберінде лкен к мек к рсетіп отыр. Б л бағдарлама 1991 жылдан бастап орындалуда. Республикада ірі еуропалық компаниялар ж мыс істейді. Қазақстан мемлекеті қабылдаған 2009-2011 жылдарға арналған «Еуропаға жол» атты мемлекеттік бағдарламаның да м ні терең қ жат болып табылады. Қазақстан осындай қ жатты қабылдаған лемдегі жалғыз ел. Сол арқылы Еуропалық одақпен ынтымақтастық қ руға те ықыласты болып отырғанын осы қ жаттары арқылы д лелдеп отыр.
Халықаралық қатынастардың қазіргі жағдайын есепке алғанда Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының еуропалық векторы т мендегідей бағыттар бойынша ж зеге асырылады: Саяси т рғыда: 1) ядролық қаруды таратпау м селелері бойынша станымды белгілеуге ынтымақтастық; 2) ЕҚЫ форумдарында қаралған м селелердің зара рекеті, б л Қазақстанның қауіпсіздік қ рылымына ж не сенім лшеміне интеграциялануына м мкіндік береді; 3) йымдасқан қылмысқа, халықаралық лаңкестікке қарсы к рес бойынша атқаратын ж мысты йымдастыру, бейбіт операциялар мен міндеттер аясында ынтымақтастық жасау. Экономикалық т рғыда: 1) республика экономикасын нығайту, леуметтік ж не экологиялық м селелерді шешу шін, еуропалық капиталды тарту; 2) сауда-экономикалық байланыстарды нығайту; 3) жеке сыртқы саясатты анықтауда ж не ж ргізуде Еуропалық Одақтың интеграциялық т жірибесін пайдалану. М дени т рғыда: 1) Қазақстан Республикасын еуропалық кеңестікке таныту; 2) Еуропалық қоғамдастықта Қазақстан Республикасының имиджін қалыптастыру бағытында ж мыс жасау; 3) бірлесіп атқарылатын білім беру ж не ғылыми-зерттеу жобалары бойынша ынтымақтастықты іске асыру. С йтіп, Қазақстан Республикасы т уелсіздік қол жеткізген алғашқы к ндерінен бастап еуропалық бағытқа к шуге ерекше к ңіл б лген. 1992 жылы «Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасу мен даму стратегиясы» атты алғашқы қ жатта Елбасы Н. . Назарбаев мемлекетіміздің сыртқы саясатын АҚШ, Жапония мен Батыс Еуропамен серіктестікті ескере отырып ж ргізу керектігін ж не б лармен ықпалдасу халықаралық қаржы институттарына да жол ашады деп атап к рсеткен еді.
Ықпалдастықтың негізгі ынталандырмасы Еуропалық Одақтан техникалық к мек пен несиелерді алу м мкіндігімен айқындалды. Алайда б л кездегі екі жақтың бір-бірінің қатынастары мен м мкіндіктері туралы ақпараттары толық болмады. Осыған орай, республикамыз Еуропалық Одақпен ынтымақтастықты қ руды жеке еуропалық мемлекеттермен
4528
екіжақты қарым-қатынастарды дамыту арқылы ж зеге асыруды ж н к рді.
Еуропалық Одақты м ше мемлекеттері мен Қазақстан арасындағы екіжақты негізгі кездесулер мен іс-сапарлар осы уақытта, сіресе к бірек ма ызды болды. Б гінде Еуроодақ пен Қазақстан арасындағы тауар айналымы
30 млрд АҚШ доллары к лемінде. Қазақстан мен Еуропа Одағыны
арасында энергетикалық саладағы ынтымақтастықты тере детуді м ні зор болмақ. Қазақстан президенті Н рс лтан Назарбаев: «Бізді еліміз ОПЕК-ке м ше елдерден Еуропаға энерготасымалдаушыларды жеткізетін Ресей, Норвегиядан кейінгі шінші ірі ел болып саналады. ЕО-ны бірқатарында қазақстандық м найды лесі ед уір мол. М селен, Румынияда ол — 30%- ды, Австрияда 25%-ды қ раса, Швейцарияда біз 2-ші орын аламыз. Т тастай алғанда, Қазақстан ЕО-ға шығарылатын энерготасымалдаушылар импортыны жалпы м лшеріні 20%-ына дейін қамтамасыз етеді», — деді.
Қазақстан Орталық Азия елдері арасында осы аймақтағы басты қозғаушы к ші бола т рып, Еуроодақпен ерекше серіктестікке м қтаж болып отыр [2].
Еуропалық Одақты м дделеріне келетін болсақ, олар негізінен экономикалық қызығушылыққа негізделді. ТАСИС бағдарламасы аясында Еуропалық Одақ республикадағы жекешелендіру саясатын ж зеге асыруға, к сіпорындарды дамытуға, кіші ж не орта к сіпорындарды жа ғыртуға, қаржы қ рылымдарын жетілдіруге к мек беріп, қазақстандық экономиканы қайта қ руға з лесін қосты. Сонымен қатар, ТАСИС бағдарламасыны мақсаттары экономикалық ж не техникалық ынтымақтастықпен шектелмей, астарында саяси мақсаттарды да к здегені анық. ТАСИС қызметіні ма ызды б лігі іс- рекеттегі реакторлар мен ядролық қондырғыларды қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты болды. Сонымен бірге Еуропа Одағы елдерінде қазіргі кезде б гінгі лемдегі е жетілген леуметтік қамту ж йесі орныққан, оны негізі XX ғасырды алғашқы жартысында қаланды. 1957 жылы Еуропалық экономикалық қауымдастық қ ра отырып, м ше-мемлекеттер келісім-шартта «ж мысшыларды е бек жағдайын, мірлік стандарттарын жақсартуға ж рдем к рсету» туралы ортақ келісімді бекітті.
леуметтік ж йені йлестіру тек шаруашылық саладағы шараларды н тижесі бола қоймайды. Экономикалық іс-шаралармен қатар, леуметтік саланы реттеу ж мыстары жасалуы керек. Осылайша, экономикалық іс- қимылды рт рлі қырларын жалпы реттеу саясатымен қатар, Еуропалық Одақ қ зырына кіретін элементтерді қ рамдас б лігі «ж мыспен қамтамасыз ету саясаты», сондай-ақ «денсаулық сақтау саласындағы саясат»
(Келісімні 3-бабы) болып табылды. Еуропалық Одақты леуметтік саласында йлестірілген саясат ж ргізуді ма ыздылығы зара байланысты екі себепті салдары. Ол ортақ нарықты леуметтік мақсаттары ж не Еуропалық Одақ қызметіні барлық бағыттарында « з міндеті ретінде Қауымдастық ше берінде ж мыспен қамтамасыз ету ж не леуметтік қорғауды, йелдер мен ерлерді те қ қықтылығы, мір с ру де гейі мен сапасын к теруді белгілеуімен» негізделеді (Келісімні 2-бабы).
4529
леуметтік саясат саласында Еуропалы Ода кілеттігіні айнар к здері: ЕуроОда ж ніндегі Келісімні VIII тарауды «Ж мыспен амту»
б лімі, XI тарауды екі б лімі — І б лім « леуметтік ережелер» ж не ІІ б лім, сондай-а XIII б лім — «Денсаулы са тау». Еуропалы Ода ты орта леуметтік саясатын ж ргізуде жеке адамны леуметтік ы тарына арнал ан бірнеше жаттар аса ма ызды: 1961 ж. Еуропа Ке есіні ам орлы ымен ол ойылып, 1996 ж. айта арал ан Еуропалы леуметтік хартия; 1989 ж. е бекшілерді негізгі леуметтік ы тары туралы ауымдасты Хартиясы; 2000 ж. Еуропалы Ода ты негізгі ы тар ж ніндегі Хартиясы. ауымдасты ты леуметтік саясатын алыптастыруда 1992 жыл ы леуметтік саясат ж ніндегі Келісімні тарихи ма ызы зор.
Маастрихт келісімінен кейін ы палдасуды жа а айналымына ткен Еуропалы Ода ты елдері леуметтік салада ы институттарды кілеттігін ке ейту ажеттігі туралы уа даласты. 1997 жылы Амстердам келісімі леуметтік саясат ж ніндегі Келісімні барлы негізгі ережелерін Еуропалы Ода ж ніндегі Келісімні с йкес баптарыны рамына біріктірді.
Еуропалы Ода ж ніндегі Келісімге с йкес Еуропалы ауымдасты ты леуметтік саясатыны ма саттары: ж мыспен амту, мір с ру мен е бек жа дайын жа сарту а ж рдемдесуді зара йлестіру, сондай-а к сіпкерлер мен е бекшілер арасында ы диалог, на тылы леуметтік ор ау, кедейленумен к рес, ж мыспен амтуды жо ары д режелі жа дайына
олайлылы ту ызу" [3, 324 б.].
«Еуропа ода ы ы — [EULaw; European Union Law] — Еуропалы ауымдасты пен Еуропалы Ода ше беріндегі еуропалы ы палдасуды дамуы негізінде пайда бол ан ерекше ы ты феномен. Еуропа ода ы ы халы аралы ы пен мемлекетшілдік ы ты т йіскен жерінен пайда бол ан ерекше ы т ртібі. Еуропа ода ы ыны автономды ы Еуропалы ауымдасты тар Сотыны бір атар шешімдерімен бекітілген.
«Еуропалы Ода ы» ымы 1990 — жылдарды басында Еуроода ты пайда болуымен атар олданыла бастады. Еуропалы ы палдасты — еуропаны бірлесуін ма сат т татын рылымды ж не саяси процесс.
Оны идеологиялы негізі — Еуропаны (континент немесе на тылы географиялы айма ретінде емес, саяси-м дени ым ретінде) саяси бірт тасты ы Рим империясынан, ал, діни т тасты ы — б.д.д. IV асырдан христианды ты осы империяда о амды -саяси к шке айналуынан бері орны ан деген сенім болып табылады. 2007 жылды жазына дейін Еуропалы Ода зіні Орталы Азия елдерімен арым- атынасын ны айту ж ніндегі Стратегиясын абылдайтынын м лімдеді. Осы жатты екі жа ты болуы шін алдын ала 28 наурызда Астана аласында, «Еуропалы Ода штігі (ЕО-ны азіргі т ра алы етіп ж рген кілі), Еуропалы Ода ты Бас хатшылы ы ж не Еуропалы комиссия — Орталы Азия елдері ( аза стан, ыр ыстан, збекстан т.б.) т р ысында ы 4-кездесуі болып тті. Б л н атысулар 2004 жылы еуропалы тарды бастамашылы ымен бастал ан еді.
4530
Б а Е а О а О а А а Е а а
г а б а а а а
б а г г . О ба а , «Ба
г » а а а а а ба а Ка а а
г а б а, б
а а ба а а а , , а А а а а
а а а а б а .
Е а О а а Б г а а а
ба а а а б ,
б а а а а а а
, а а , а а а а а
а а , а а а , г
а г , а а а б , г а
.б. а а . Б г Е а О а
а а а а а О а А а а а а а а а
а б ба . Б — г а а а
ба б .
Е О а г а а а а а а а
. а а а а б а а а а .
Е а а а а г а а а
а а а а а а а Э г а а а а
а а М а а 2006 а а . Б
а а Ка г аб га б а
а а а а Е а О а
а а а г а а а а а а г
а а а а г . а а а Р б а
Е а О а ба а 1993 а а а а а
а а а а а а а ба а .
1995 23 а а П Н.На а ба в Е а
а а А.Ж а « а а а »
а а , 1999 1 . а а а
Е а О а О а А а а а- а
б аб а . 2005 а а а Е а а а
а а 15,3 а А Ш а а . а г а а О а
А а а , , а а а , Е О а а а а б
б аб а . Б а а а а а Ш
Ба ба а а . О б Е О а б
а аг а а г
. а а а Е а а - а а а а а а а ба а ба г а а а а б б а , а а
а а а а а а а а а а
. «Е а О а О а А а а г » а а
аб а ба [4, 12 б.].
4531
а г а да Е Ода е д а е ада ж а да а а а а а да . Е Ода ва а Ода а ба б а , да е де
да да, а е е- е д г а да. К а , , е
д , де , , же е , а а жа а , ж а
е г де , а а , а а а де д ,
а а да а а ба б аб ад . О е а д
б де де ж де Е Ода же е а а д .
О а д аже е г а , а да , ж бе ж е ба а д
жа а д е ба . Ба а а ж е а а а
е г а а а да а а е е ег а а .
М да е г а д Е Ода а ж е е ба а
да е де де жеде да жа да да а а е д е е е е
е е е -а а , а ж е , а а а
е г а ж е а да а де ге е а да ад . Е Ода Е а е де а е де ба а да а е де ге а а а да ед а да. Е Ода е а да е ж а , а а б г -
е де а а да ж а ба , еге ,
е а а ва а ег де ж г ед . Е Ода а а а а д е де е е е е ед . Б а да
б е а а да ба . а а а да а а а Е а е де е е а а а да а а е е е б ге а а е а д ,
г , де а е ада а а а да Е ада а д
ж е а а (Е ЖЫ, ОБСЕ) а беде д е бе де
а а а ж е де. Т е беде д а а а а 2010
ж а а е . Б е е е а а а а а е
е еге а . а а а а а е е е де Е Ы е де е е е е е де а б ад .
а а да, б г г а а а Е да О а А да егi гi а да ж е ве i е i б . Е i i жа а , Е да
а а а е i i а да i i е i б аб ад . «2008 ж е i
39 а д д а д ад , е дi ба а да
40 а б д . Е да е де i бi дi е i i дi а а
40 а д д а а ж i е е ве е дi, а а а а
е ге е е дi i е е ве а д жа е i i жа а а а а д » [2].
Деге е ве б iгi - е ге а е е i е
а д . К i , жа а е г а , а а е ге а а а да i е а а е е в е ба е е i а а i . Бi дi е i i i е а
ве а д ж е е i i ва
а а а а а д а д . Е i i де д - е г
да д жа а ба да а а ж еге а да Е да а а а а да а д i е i б а а ад .
