ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ИННОВАЦИЯНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЖЕДЕЛДЕТУ ЖОЛДАРЫ
Магдиев Алтынбек Студент, Л.Н.
Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті Ғылыми жетекші – аға оқытушы Амренова Ғ.Қ.
Экономикалық ғылымдар және экономикалық даму тәжiрибесi кӛрсеткендей, инновациялық дамуда жаңа технологиялар экономиканы тиiмдi модернизациялауды қамтамасыз етедi. Бҧл, әсiресе, ҚР-сы ҥ шiн ӛте маңызды, ӛйткенi 1990 жылдан бастап елiмiзде технологиялық дағдарыс қалыптасты. Ӛндiрiстiң техникалық деңгейi қҧлдырады, ғылыми ӛнiмдердiң шығуы азайды, ғылыми-техникалық потенциалымыз қысқарып кеттi, сондай-ақ бҧ рынғы экономикалық жҥйе тҥгелiмiн жойылды, елiмiз ӛзiнiң iшкi сҧранысын қамтамасыз ете алмай қалды.
Осы жылдардағы ЖIӚ кӛлемiне назар аударсақ тек қана 2003 жылы 1990 жылғы деңгейге жеткен екенбiз. Бҥгінгі таңда, яғни 2011 жылы нақты ӛ сім 8,5 пайыз болып отыр.Бірақ мҧнын басым бӛлігі шикізаттан тҥ скен пайда екенін естен шығармаған жӛн.
Сонымен қатар елiмiзде ғылым мен ғылыми-техникалық қызметтерге қаржы бӛ лу ӛте аз, оның кӛлемi 0,9% қҧ рап отыр. Ал индустриалдық-инновациялық саясатты жҥзеге асырмасақ, онда 2015 жылы болжам бойынша оның ҥлесi 0,6%-ға дейiн кемидi екен. Бҧ л стратегияны жҥзеге асырған жағдайда 2015 жылы болжам бойынша ғылым және ғылыми- инновациялық қызметке ЖIӚ-нен бӛлiнетiн қаржы 1,7%-ға дейiн ӛсудi жоспарлап отыр[1].
Егер мҧны дамыған елдермен салыстырсақ, ғылымға бӛлiнетiн қаржы Францияда
75
45%, АҚШ пен Германияда – 36%, Жапонияда – 20% қҧрап отыр.
Елiмiзде стратегия жҥзеге аспағандағы және асқандағы ЖIӚ -нiң қҧ рылымының болжамы ( % ), ( Сурет 1).
2
1,7 стратегия
1,5 болмаганда
1 0,9 0,8 0,9
0,6 стратегия
0,5 болганда
0
1 2 3 4
2000 2005 2010 2015
1-сурет. Инновациялық қызметке бӛлiнетiн ЖIӚ кӛлемiнiң стратегияны жҥзеге асырғанда және оны жҥзеге асырмағандағы ҥлесi
Елiмiздегi инновациялық саланы мемлекеттiк қолдауды ҚР-ның ―Инновациялық қызмет‖ туралы Заңынан кӛ румізге болады (16.07.2002ж). Оның негізгі бағыттары келесідей:
1. Инновацияның басым бағыттарын анықтап, инновациялық бағдарламарды жасау.
2. Мемлекеттің инновациялық саясатын жҥзеге асыратын қажетті инвестицияны жҧмылдыруды ҧйымдастыру және жағдай жасау.
3. Инновациялық инфрақҧ рылымды қҧ ру.
4. Мемлекеттік бюджеттен инновациялық бағдарламалар мен жобаларды мақсатты қаржыландыру
5. Бәсекеге жарамды ӛндірісті қҧ руға мемлекеттің араласуы.
6. Мемлекеттік тапсырыспен орындалатын инновацияларды міндетті тҥ рде рынокпен қаматамасыз ету.
7. Отандық инновацияларды шетелге шығару [2]
Елiмiзде ғылыми-техникалық инновациялық бағдарламаларды дамыту ҥшін арнайы даму институттары қҧрылған. Оның ішінде 3 қаржылық және 2 қызмет кӛ рсету институтары бар. Алдыңғы уақыттарда экономикалық ӛсу факторы ретiнде посткеңестiк елдерде инновация екiншi деңгейдегi жоспар болып келдi. Бiрақ, әлемдегi дамыған елдер тәжiрибесi және отандық тәжiрибе бойынша тҧ рақты экономикалық ӛсуге қол жеткiзу инновациялық қызметсiз жҥзеге аспайды. Мiне, осы себептен соңғы 7-8 жылда инновацияға деген кӛзқарас ӛзгердi. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Ҧлттық акедемия ғалымдарымен кездесуiнде атап ӛткендей, ―елiмiзде ҧ лттық инновациялық жҥйе қҧратын уақыт жеттi‖
деп атап кӛрсеттi[3].
Инновацияны жҥзеге асыру ҥшiн оны мемлекеттiк қолдайтын қҧқықтық актiлер, инновациялық қызметтердiң iске асуы ҥ шiн оны қамтамасыз ететiн қаржылық институттар және оны нақты тҥрде жҥзеге асыратын мекемелер, ҒЗТКЖ ҧйымдарын қалыптастыруымыз керек. ҚР-ның Статистика агенттiгi кӛрсеткендей, негiзгi капиталды инвестициялау негiзiнен шикiзаттық салаларға тартылуда. Ӛйткенi шетелдiк инвесторлар дайын ӛнiм шығаруға ынталы емес, себебi олар дайын, сапалы ӛнiм шығару арқылы ӛз елдерiне бәсекелес болуға ҧмтылмайды. Оларға керегi бiздiң шикiзатымыз болып отыр.
Қорытындылай келе, индустриялық-инновациялық саясатты аймақтарда да жҥзеге асыруда келесiдей шараларды жҥ зеге асыруымыз керек:
елдегi инновациялық кҥштердi қалыптастыру және нығайту;
мемлекеттiк мекемелердiң қызметiн индустриялық-инновациялық дамудың мақсаттарына сәйкес қайта қҧру. Бҧл – бiлiм, ғылым, қаржы фискальдық және тарифтiк саясатты жетiлдiрудi қажет етедi;
76
индустриялық-инновациялық дамуды халық арасында насихаттау;
отандық ӛнiмдердiң халықаралық рыноктарда бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру ҥшiн әлемдiк стандарттар мен сертификаттарға кӛшу;
инновациялық қызметке мемлекеттiк қолдау кӛ рсету, шағын инновациялық бизнестi ынталандыру;
инновациялық процесті толығымен қҧқықтық заңдармен қамтамасыз ету;
мемхолдингтер арқылы инновацияны қаржыландыруды жҥзеге асыру;
салықтық және несиелік жеңілдіктер қарстыру [5];
Әрине дамыған елдер қатарына қосылу ҥ шiн сол елдердiң даму жолын зерттеп, олардың ҧлттық экономикамызға тиiмдi жақтарын ала бiлуiмiз қажет. Бiздiң елiмiзге, әсiресе Оңтҥстiк Азияның бiрнеше жаңа индустриялы елдерiнiң ҧстанған саясаты ыңғайлы болып отыр. Яғни ―Азия айдаһары мен жолбарысы‖ атанған елдер қысқа мерзiмдi аралықта индустриялық-инновациялық саясатты тиiмдi жҥргiзу арқылы ҥлкен жетiстiктерге қол жеткiздi. Яғни, инновация – экономикалық ӛсуде негiзгi қозғаушы кҥш болмақ.
Отанымыз, Қазақстан Республикасы алдағы кезеңде тиiмдi реформалар жҥргiзу арқылы және индустриялы-инновациялы саясатты iске асырып тҧ рақты экономикалық ӛсу арқылы әлем таныған, алдыңғы қатарлы дамыған елдер қатарына ―Азия барысы‖
деген атаумен қосылатындығына сенiмiміз мол. Ол ҥ шiн әрбiр Қазақстандық азамат осы шара ҥшiн аянбай еңбек етуi керек.
Әдебиеттер:
1. Статистика 2004-2007годов Казахстана. Алматы. - 2007г.
2. ҚР-ның ―Инновациялық қызмет‖ туралы Заңы 2002 жылы, шілде.
3. Н.А. Назарбаев. Қазақстан – 2030 стратегиясы 1997жыл
4. ―Қазақстан Республикасының Индустриялы-инновациялы дамуының 2003- 2015жылдарға арналған ҧзақ мерзiмдi стратегиясы‖ Алматы,2003 ж.
