Bauakademie Biberach, 2015. – p. 27.
4. Forschungsprojekt PPP – Eignung und Vorgehensweise bei Hochschulprojekten. –Weimar:
Bauhaus Universitat Weimar, 2017. – p. 14.
5. Moglichkeiten und Grenze des Einsatzes von Public Private Partnership Modellenim kommunalen Hoch– und Tiefbau (Schulstudie) : Leitfaden 1. – Berlin: Bundesministerium fur Verkehr, Bau und Stadtentwicklung, 2017. – p.119 .
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ ТАБЫСТАРЫ – ӨМІР СҮРУ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУДЫҢ НЕГІЗГІ ӨЛШЕМІ РЕТІНДЕ
Қапезова А.Е [email protected]
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекші – А.М. Бакирбекова
Аннотация: Бұл мақалада Қазақстан Республикасы халқының табыстары оның өмір сүру деңгейін бағалаудың негізгі өлшемі ретінде негізделіп, халықтың ақшалай табысының құрылымында халыққа қандай табыс көзі маңызды болып табылатындығы туралы түсінік беріліп, халық табысының мәнін анықтауға арналған әр түрлі теориялық тәсілдерді анықтап, қорытындылайды. 2014-2018 жылдар үшін халықтың ақшалай табыстарындағы өзгеріс динамикасы қарастырылады. Сондай-ақ халықтың ақшалай табыстары құрылымындағы өзгеріс – халықтың табыстары бойынша саралануын күшейтуге немесе керісінше, әлсіреуіне ықпал ететін факторлардың бірі бола алатындығы негізделген. Халықтың кіріс функциялары қарастырылып, олардың Қазақстандағы қалыптасу ерекшеліктері анықталды. Табыстың негізгі элементтері – еңбекақы, зейнетақы, шәкіртақы, жәрдемақы т.б. сияқты әлеуметтік төлемдердің күнкөріс минимумына қатынасы анықталады. Халықтың ақшалай табыстары құрылымындағы өзгеріс халықтың табыстары бойынша саралануын күшейтуге немесе керісінше, әлсіреуіне ықпал ететін факторлардың бірі.
.
Кілт сөздер: табыстар, халық, халықтың өмір сүру деңгейі, орташа айлық еңбекақы, ең төменгі күнкөріс деңгейі.
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында атап өткендей: «Біз қазақстандықтардың ел болашағының тұтқасын нық ұстауы үшін «Қазақстан-2050»
Стратегиясын қабылдадық. 2050 Стратегиясы айқын шамшырақ секілді басты мақсатымыздан көз жазбай, азаматтарымыздың күнделікті тіршілігінің мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Бұл біздің 30-50 жылда емес, жыл сайын халық тұрмысын жақсартатынымызды білдіреді.» [1]. Өмір сүру деңгейі экономиканың даму қарқынын, тұтыну көлемін, халықтың материалдық, рухани және әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесін, халықтың тұтыну тауарларымен қамтамасыз етуін объективті сипаттайды. Қанағаттану деңгейі – өмір сүру деңгейінің ажырамас бөлігі болып табылатын адамның қажеттіліктерінің кейбір түрлері, әдетте өмір сүру деңгейінің құрамдас бөлігі ретінде анықталады (мысалы, тамақтану, денсаулық, білім және т.б.). Олардың әрқайсысы белгілі бір кезеңде тиісті салада қажеттіліктерді қанағаттандыруға қатысты деректерді қамтиды.
Тұрмыс деңгейінің сандық және сапалық көрсеткіштері жүйесі:
1) материалдық тауарлар мен қызметтердің жалпы тұтынылуы, тамақ өнімдерін тұтыну деңгейі, азық-түліктік емес тауарлар мен қызметтер;
2) халықтың нақты табысы, еңбекақысы, басқа көздерден алынатын табыстар;
3) еңбек жағдайлары, жұмыс уақыты және бос уақыт;
4) ұ ғы ү ғ ы;
5) і і , ы . . ы і і і і ің
ө іш і ы.
Х ы ың ш ы ы ы ің ң ы , і
ы ы - ы, я ы, ы ө і
ө і, і і ы ы, ы ш , ғ ы ғ , ,
і і ы ш ы ы ү і ү і і і і і ы. ы ш
ү і ш і і і і і ы ңі і ы ө ш ің
і ұ ы ғ ы ың і ы ш і ы ңі ө ы ы
ы ы. і і ш ы і і ө
шығ ы ғ ш ы ы ы [2].
2018 ы ы ң ы і ү ы х ы ың ы ы
ұ ы ы ы ғы ң ү ү і ы 75,7%, ы , ы ұ ы ү
ы 65,1%, ө і ш ұ ы ы і і ы ү ы
10,6%, ы 16,8%, ы 2,7%, К ұ ғы ү і ө 0,0%,
я 0,4%, ші ү ы 0,5%, ы ы ы ө ,
ө ы 3,9% ұ ы ( 1).
1 2018 ы ғы х ы ы ы ың ұ ы ы ы
Е – [3] і і і і ұ ы ы ы 1
ы і ің ы ғы « я ы
ы» ү і , х ы ың 56,7%-
ы ың і і ө і ы ң ы ы ы, 8,9%-ы і - і ы ш ы ы , 3,4%- ұ ы ы ш ы ы . ы ө і ің 8,3%-ы
і і ү ы . ің 11%- ы ы ( 2).
ің 35,8%-ы ү ш шы ы ы ың ы ө і ің і і
ө і ің ұ ы ы ғ ө і шығ ы ы ш шы ы і і
ө і.
ің 1,1%-ы ы ө і і ү і ү ы ың
і , ы ы ш ы і – 1,2%, ы ы ы
ү і ү і ы і – 2,2% ө .
Е х ы ың ш ы ы ың ұ ы ы ы
ы , 2014-2018 . ұ і ө і ғ . ы ы ң
1 http://Stat.gov.kz/ – З і ү ш шы ы ы ың ш ы ы ың
ұ ы ы ы ( ы )
ң ы ы ың ү і 2014 ы ы 81,2 % - 2018 ы ы 75,7% -ғ і ө і ы ы ң і ұ ы .
C 2 ің « і ү ө і ?»
ұ і
Е – [4] і і і і ұ ы ы ы
ы і , 2018 ы ы і ің ү і 2014 ы
ы ы ғ 4,8%-ғ ө і , 19,9% ұ ы, ш ү і 0,7%-ғ ы , 4,4%- ы ұ ы ( 3).
3 ы ы ы ұ ы ы ы ың 2014-2018 ы ығы ғы
ө і і
Е : [5] і і і і ұ ы ы ы2
Х ы ың ы ы ұ ы ы ы ы ұ ы і ү і
ы ы ү і 2014 ы ы 70,1%- 2018 ы ы 65,1%-ғ ө ы .
О ы ш , ы ұ ы і і ы ы ы ө - ің
і і ө і ы ы ү і ы , ө і -ө і ұ ы ығ ың ы
.
Х ы ың ы ы ұ ы ы ы ғы ші ү і ы ың ү і
і і ы ү ы ү і ің і ө ңы ы. ңғы ы
ғ ш ғы і і ы ы ң , ы ұ ы ы ы
ы ші і і ү ы ың ө і ы ы ы і , ш
ы ұ ы ы ы ы ы ың ү і ө і і .
А , ші ү і ы ың ү і ө ы і: 2014
ы 2015 ы ғ і , 0,3% - ы ұ , 2016 ы ы 0,1% -ғ ө і , і і ңғ і
2 http://Stat.gov.kz/ – ы ғы ы ың ұ ы ң і
і (э ы ). 2018 ы ың IV ы.
11%
44%
3% 9%
8%
9%
1%
1%
10%
4% ы і
ң ы і
ң ы і -
і ы ш ы
ң і ы ұ ы
ы і
К і і ү
ы і
81,2 80,5 80,1 78,3 75,7
15,13,7 15,83,7 16,63,3 18,13,6 19,94,4
0 20 40 60 80 100 120
2014 2015 2016 2017 2018
Ең ы і ү і ы
і
0,4%- ө і . 2014 2018 ғ і і ң ө і -ө і ұ
і і ү ү і ұ ө ү і і
( 4).
ғ і ің ү і ө
2018 19,9% ұ , ғ ң ш ң і і
і: ұ ү , і 2014 2018 ғ
і ң ө ш ө і, , ұ ө ғ .
Х ң ө і ү ң і ің ө іш і ң
« ш ғ ш ң і і і і»
. ң і і ің ө і ң ң ү і
ғ і.
2014-2018 ғ ғ ң і і
( ұ ғ ң ш ө ш і, , ) і ү ө і
. ғ ң і ш ң ұ ң
і ү ү і ің і і і ұ ғ ө і. і ү і і
і ң ш ұ ш ғ ү (2018 – 0,4%),
ұ ү ш ш ғ ң іш ө і і ғ ү ш ш ғ
- ші і ө і.
Х ң ө і ү ң і ң ң і і і і
і і ң і і і і і . ш ш ң і і і
– 2017 і ғ ғ і 0,2878 .
ңғ ұ ү і і ң , і 0.25-0.26
і ің ң і і і і і. О ш , ү і і ң
ң ө і і ің і і і і і і і і і .
4 2014-2018 ғ ғ ң ө і -ө і ұ
і і ү ң
: [5] і і і і ұ
ғ ш і ұ :
1. Х ң ө і ү ң і ің і і і
і і , ү ө і і ө ө үші
« і ш і » . і « і » і
ө і ұ ш ші ғ ү і і і. О ш
ң ң ө і ү ө і ң і 0,19- 0,30-ғ і і , ,
(0,35).
2. і ғ і і і ң ғ і ң
і ғ , ң іші і і і ғ ,
ң ұ ө ғ .
3. Мұ і ұ ш ғ ,
ұ ү і і і ші і ,
11,1 10,8 10,8 10,3 10,6
0,3 0,3 0,4 0,4 0,4
2014 2015 2016 2017 2018
ші ү
ө і -ө і ұ і і ү
і ы ы ы і, ы ы ы ү ы ы
ы ы і і ы .
4. ы ы ү і і і і ің ( ы ы, і і
ң і ің ү і) ы ( ы ы )
ы ы ұ ы і ы .
5. і і ы і і і і ң ы ың
ы ы 0,09% ң і ы ы ұ , ы ың і
ы ү і ң і ү і ң і
6. і ү і ы і і ,
я ы ы ы і і і ы ы ы , ы і і і
ы і і ұ ы ы , ұ ы ы ұ ы і і ұ ы ы ы ы .
7. і ы і ің ы ү і
і ы ы ұ ы і і .
8. ң і ң і і і ұ ы ы , ы
ы ы ы ұ ы , ү ы ы ы
і і ің і ү ы ы ы ың э ы
і і ы ы ү і і .
9. і - і ұ ы ы ың і і і і і ы ы ,
ұ ы і і ің 22,2% -ы ұ ы і - і ұ ы
ы ың ы ың ы ы ы ү і 9,6% - 20% - і ы .
10. ң і ң ы ң і ы і ң і ы
і , ұ і і і ың і ұ ы і
ұ ы ы ы.
ы ы ы , і і і ы ы ың і і і ң ы
ұ ы ы ы ы ың - ы ы ы ү і і ің ңы ы ы ы
ы ы. Х ы ың ы ы ың ұ ы ы ы ы ы і ңы ы
ы ы ы ы ы ы ү і і і. Х ы ың ы ы
ұ ы ы ы ы і ы ың ы ы ы ы ү
і і , і і ы і ың і і.
Ә тт ті імі
1 « ы – 2050: і , і ү , і »» ы
і ің ы, 2014 ы 17 ң
2 . ., . . ы ы
я . - / : - , 2004;
3 http://Stat.gov.kz/ – і ү ы ы ы ың ы ы ың
ұ ы ы ы ( ы )
4 я я : ы
http://kisi.kz/index.php/ru/biblioteka/zhurnaly, 2018 .
5 http://Stat.gov.kz/ – ы ы ы ың ұ ы ң і
і (э ы ). 2018 ы ың IV ы.
А ЫҚ ЫҢ Ө І Ү А А Ы Ә А И ЫҚ А А Ы АҚ А
Қ А.
. . ы ы я ұ ы і, ұ - ұ ,
ы ы і – . .
