ӘОЖ 338.48 (574)
ТУРИСТІК ҚЫЗМЕТ КӚРСЕТУШІ МЕКЕМЕЛЕРДЕГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУ Кемелова Мӛлдір Абуталиповна Студент,
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҦ У Астана қаласы Ғылыми жетекші: аға оқытушы., Аленова Б.Л.
«Экономика термині ең алғаш рет Ежелгі Грецияда пайда болды. Экономика мен туризмнің байланысы қандай? Туризм қазіргі кезде қарқынды дамып келе жатқан сала болып табылады. Ол ӛз кезегінде ел экономикасының бюджетін толықтырып отыратын салаға біртіндеп айналуда. Экономика қҧрылымы 2 бӛлінеді, сол сияқты туризм экономикасы да 2 деңгейге бӛлінеді. Олар:
Әлеуметтік – тҧрмыстық инфрақҧрылымның салааралық кешен ретінде туризм экономикасы.;
Шаруашылық жҥ ргізуші субъектінің экономикасы (туристік мекеме, фирмалар);
Туризм экономикасының пәні дегеніміз тҧтынушылардың қажеттеліктерін
қанағаттандыру мақсатында туристік ӛнімдер мен қызметтерді қолданатын және бӛ летін, ӛндірістік процесс барысында туризм сферасында пайда болатын экономикалық қатынастарды айтамыз.
Экономикалық талдау пәнінің зерттеу мәні болып экономикалық қҧбылыстардың және принциптердің себепті- салдарлы қатынастары табылады.
Туризм саласындағы экономикалық талдау бҧл туристке қызмет кӛрсететін барлық ҧйымдар мен мекемелердің кӛрсететін қызметтерініңсапасын жақсарту және мол табыс табу мақсатындағы талдау жҥргізу.
Туристік ӛндірістің негізгі ерекшілігі – туристік қызмет саласындағы спецификалық туристік ӛнім болып табылады. Онда тур, туроператорлық және турагенттік қызмет, туристік ӛнімді жылжыту.
Туристік фирмаларда экономикалық талдау жасау ҥшін келесідей талдау мәселелері қарастырылады:
Фирмаішілік жоспарлаудың экономикалық негіздемесін жоғарылату;
Қаржылық, еңбек және материалды ресурстарды қолданудағы экономикалық тиімділігін бағалау;
Факторларды анықтау және олардың қаржылық жағдайына әсері және шаруашылық қызметтің нәтижесі;
Ішкі резервтерді анықтау және олардың мобильділік мҥмкіндіктерін анықтау;
Ағымдағы және перспективті басқарушылық шешімдердегі оптимальділікті бағалау.
Қонақ ҥй және туристік бизнес саласында транспорт кең қолданылады. Транспорттық қҧралдар жеке иеліктегі автобустар немесе басқа ҧ йымдардың транспорты болуы мҥмкін.
Келесі кезекте транспорттың қай тҥрін, яғни ӛз иелігіндегі ме әлде сырттан тартылған автокӛ ліктерді пайдалану тиімді ма екендігін анықтау ҥшін экономикалық талдау жҥ ргізу қажет.
Мысалы: туроператорлық фирмаға экскурсия жасау ҥшін автобус қажет. Егер транспортты ӛзі алатын болса (2-ші нҧ сқасы), онда оны қолданудағы жылдық шығындар автотранспорт қҧралдарын сатып алудағы және иеленген автотранспорт қҧралдарының сомасын қоса есептегенде жылына 4750 ақша бірлігін қҧ райды. Ал, ӛзгермелі шыңындар 1 шақырымға 11 ақша бірлігін қҧ райды. Сондықтан да тиімді нҧсқасын таңдау қажет: ӛз иелігіндегі немесе сырттан тартылған трансортты қолдану. Жолаушыларды тасымалдауда кәсіпорынға сыртқы ҧйымдардан тартылған қызметті қолдануға қарағанда, ӛзінің транспортын қолданудың тиімді екендігінің критикалық кӛлемін есептеу.
283
Мәселені шешу ҥшін кәсіпорынның сыртқы ҧйымнан тартылған автортранспортты қолданудағы шығындарды анықтайық (20.13):
C=pq,
Мҧндағы, p – сыртқы ҧйымның тасымалдаудағы 1 шақырым ҥшін тӛ лем қҧны q – жолаушылар айналымы (пассаржирооборот)
Ӛз, жеке иелігіндегі автокӛлікті қолданудағы шығынды мына формула бойынша анықтаймыз : (20.14)
CC=FC+VC*q
Мҧндағы, FC – тҧрақты шығындар VC – 1 шақырымға ӛзгермелі шығындар
Туристерге қызмет кӛрсетудегі туристік мекемелер ьол табыс табу ҥшін экономикалық талдауды дҧрыс жҥргізе алуы тиіс.
Туроператорлық қызметте демалушыларды орналастыру ҥшін жеке аумақты кеңейту керек пе немесе, жалға алынған ғимараттарды қолданған дҧрыс па деген сҧрақ туындайды. Тапсырманы шешу мысалын тӛмендегідей мысалмен қарастырайық.
Берілген тапсырманы шешу ҥшін жалға алынған ғимараттарда қосымша контингенттің ӛмір сҥру қҧнын койкалардың бір тәулікке саны мен қҧны арқылы кӛрсетеміз:
C pq,
(20.13)Мҧндағы, p - жалға алған жағдайда койканың бір тәуліктегі қҧны; q - койкалардың бір тәуліктегі саны.
Жеке ӛз аумағын қолданудың ӛзіндік қҧнын тҧ рақты және айнымалы шығындар арқылы кӛрсетеміз:
CC FC VC
едq,
(20.14)Мҧндағы, FC – тҧрақты шығындар;
VCед - тәулігіне койкаға кететін айнымалы шығындар.
Ӛ зіндік қҧн мен қҧнды теңестіріп келесі теңдеуді аламыз: pq FC VCед q.
Әдебиеттер:
1. Савицкая Г.В. – Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебник. – 3.е изд.перераб., доп.. – М.: ИНФРА –М, 2006. – 425 с.
2. Чернов В.А. – экономический анализ: торговля, общественное питание, туристический бизнес. Учеб.пособие для вузов. М.: ЮНИТИ – ДАНА, 2003.-686 с.
