COPYRIGHT © UiTM

K A S A L A H P E L A K 3 A N A A N R A N C A N G A N P E :•: U L I E A N K A M P U N G - o U A T U K A J I A h

( Kes K a j i a n : I'ukim S u n g a i D a u n , Kedah )

O l e h :

Abdul A z i z Bin A b d u l l a h

S a t u T e s i s Yang D i s e d i a k a n Untuk Memenuhi S e b a h a g i a n D a r i S y a r a t Untuk P e n g a n u g e r a h a n

DIPLOMA LANJUTAN PERAKCAKG BAKDAR DAN WILAYAH

J a b a t a n P e r a n c a n g Bandar d a n W i l a y a h Ka'jian S e n i b i n a , P e r a n c a n g a n d a n Ukux

INSTITUT TEKNOLOGI MARA

KAJIAN SENIBINA, PERANCANGAN & UKUR JABATAN PERANCANG BANDAR & WILAYAH

Adalah disyorkan bahawa tesis ini yang disediakan oleh Abdul Aziz bin /-.bdullah.

bertajuk Masalah i/elaksanaan :<-ancanqan reir.ulihan Karpung - Suatu Kajian.

dibawah penyeliaan saya/kami diterima sebagai memenuhi sebahagian dari syarat untuk Diploma Lanjutan Perancang Bandar dan Wilayah.

Diluluskan oleh:

Ahmad Zar.ri bin Kamaruddin.

- _ PENYELIA UTAMA

( ) PENYELIA MADYA

SIIX-PoIS

Kajian ini dijalankan berdasar kepada keadaan taraf pembangunan masyarakat di kawasan luar bandar y^nc niaseh iagi ketir.ggalan diaalam pembangunan negara. Waiaupun telah dijalankan berbagai-bagai rancangan khusus didalam membantu ke arah usaha ini disetiap ranc-.-ngan lima tahun negara, narr.um maseh lagi tidak kelihatan pembangunan masyarakat ke taraf yang bererti.

Turr.puan kajian ini riiberiken kepada pelaksanaan HPK se bagai usaha rrembangunkan masyarakat yang paling terbaharu.

Tujuanya ialah untuk meniiai kesan yang telah dicapai selama ianya dijalankan serta mengenal pasti masalah- ir.-.salah yar.g dihadapi dalam melaksanakanya. Berdasarkan kepada maklumat-maklumat ini objektif-objektif strategi akan cibentuk dalam usaha penyelesaian. 3idang kajian serta objektif kajian dibincangkan dalam Bab 1.

Sebagai permulaan kepada permahoaan pembangunan masyarakat, suatu latar belakang kepada pembangunan luar bandar di necara kita ini diberikan dalam Bab 2. Secala teknik dan

ii

S.-.ci menilai kekesanan pelaksanaan KPK , kes kaji^n ci perlukan. Dalam memiiih kes kajiar., beberapa kriteria di ikuti supaya penyelidikanya akan memberi erti. Bab 3 nenjelaskan kriteria-kriteria yar.y ui ikuti iaiu rr.enyenal kan kawasan kajian yang telah terpilih. Perlu diincatkan bahawa kawasan kajian dijadikan contoh untuk mengenal pasti masalah-masalah yang dihadapi dalam melaksar.akan RPK.

Satelah ditentukan kawasan kajian, penyelidikan soal- selidik dijalankan. Perbincangan akan maklumat-maklumat y?ng telah o.ikumpul dibuat pada Bab 4. Di sini perbandingan diiakukan sebelum dan selepas RPK dilaksanakan. Serentak aer.'_.dn itu masalah-masalah dikenal pasti.

Bab 5 memberi senarai masalah-masalah utaina yang dikenal pasti. Masalah-masalah ini dikaji melalui Tekr.ik

Masalah Perhubungan di mana sebab akibat setiap masalah itu ditentukan. Cbjektif dan strategi penyelesaian

terhadap pelaksanaan HPK itu pun ditentukan penckaitanya.

I-laka Eab 6 pula rr.erumuskan stratei-strategi yang telah ditentukan tadi serta memberikan cadancan-cadangan yang perlu diubahsuaikan mengikut kehendak-kehendak tempatan.

I l l

Calam menutup k a j i a n i n i , dicadar.gkan p u l a a c a r k a j i a n - k a j i a n seunparra i n i d i a c a k a n h a d rrerr-astikan kek-"-s.:nan .'•:PK dikawasan-kawasan yang rr-empunyai k e h e n d a k - k e h e n d a k vang b e r b e z a p u l a .

I V

PrKOH.-.RGAAN

Saya ingin merakamkan penghargaan dan ucapan terima kasih kepada penyelia utama tesis ini Encik Ahmad Zamri K--.maruddin yang telah memb^ri berbagai-bagai pandancan, tunjuk ajar dan nasihat-nasihat berguna sehinggalah penyiapan kajian ini selesai dengan sempurnanya.

Rasa terhutang budi dan ucapan setinggi-tinggi terima kasih khusus saya tujukan kepada semua penduduk-penduduk kawasan kajian yang telah 'terlibat didalam penyelidikan

soal selidik. Kerjasama dan budi baik yang telah diberikan oleh mereka telah meringankan soal selidik dan sangat-

sangat dihargai.

Saya juga ingin mengajukan terima kasih saya kepada pihak tertentu seperti jabatan-jabatan kerjaan, iristitusi-

institusi pengajian tinggi serta orang peseorangan, sama ada terlibat secara langsung atau tidak didalam penyelidikan tesis ini. Tanpa pertolongan mereka penulisan tesis ini nunckin tergendala.

Saya berbesar hati di atas segala kerja yang telah dilaku kan oleh Kak Juriah bt. Abdul Ghani dalam menaipkan semula

deraf tesis ini. Lan kepada sahaba.t-sa.haba t seper juangan yang telah memberi ^alakan dan semangat, salaJ^ hormat car saya.

Akhir sekali, segala rasa penghargaan ditujukan khas kep yang telah sabar raenanti, Emak dan Eapak.

Abdul Aziz

Jabatan Perancang Bandar & Wilayah Institut Teknologi I.ara

November, 1981

KANDUNGAN

K. O'iDUuG.'vN

t>.t . ^J.. t l."\ _

S I I X P S I S

rLi\'GH«KG«AN

SENARAI GAl'iBAR

S L N ^ R n l J^.DUnL

5::.iW..r.I PrXAN

j L K ^ R ^ I R^.JAH

KEPEWDEKK,M\'.

1

i v

x i i x i i i xv x v i x v i i

1 . 0 F ENGENALAN

1.1 Bidang Kajian.

1.2 Matlamat Dan Cbjektif 1.2.1 Natlamat Utama 1.2.2 Objektif Kajian 1.3 Kaedah dan Pembatasan.

1

4 6

7 7

8

2 . 0 PEM&M\'GUN*N MASYARAK/-.T SEPINTAS LALU

2 . 1 D e f i n a s i Pembangunan M a s y a r a k a t 2.1.1 Definasi Umum.

2.1.2 Definasi Tempatan.

12 12 12 13

2

i-.UK/* Su:-..

Sebacjai Suatu S i s t e m . 14 2 . 2 . 1 Pembangunan. 14 2 . 2 . 2 M a s y a r a k a t . 16 2 . 2 . 3 Pembangunan M a s y a r a k a t . 1°

3 Latarbelakang Kepada Pembangunan

Masyarakat. •' 2.3.1 Faktur Yang Menjadikan

Pembangunan Masyarakat Penting.

2.4.3 Penyataan Masalah Rancangan.

5 Rancangan Pemulihan Kampung - Suatu Strategi Baru.

18 2.3.2 Latarbelakang Pembangunan

Luar Bandar. 20 2.3.3 Latarbelakang Pembangunan

Masyarakat. 21 T e k n i k - t e k n i k Yang Di a m a l k a n . 23

2 . 4 . 1 Teknik Buku Merah. 23 2 . 4 . 2 /\rahan No: 1 , M a j l i s

Tindakan N e g a r a . 25 30

32

2.5.1 Tujuan Rancangan Pemulihan

Kampung. 33 2.5.2 Program Dan Strategi. 34

HUKA S'uTl-v

.6 Kesimpulan 36 3.0 KES KAJIAN 41

3.1 Kriteria Pemilihan Kampung. 42 3.1.1. Bilanqan Contoh Terbanyak. 42

3.1.2 Kawasan Tumpuan. 43 3.1.3 Ciri Persamaan. 44

3.1.4 Keluasan. 45 3.2 P e m i l i h a n Kawa!san K a j i a n .

3.3.5 Sistem Perhubungan

45

3.2.1 Faktur Yang Memberi

Persamaan. 45 3.2.2 Bilangan RPK Terbanyak

Sebagai Contoh. 46 3.2.3 Sanpel Yang Optima. 49 3.3 Pengenalan Kepada Kawasan Kajian. 50

3.3.1 Lokasi. 50 3.3.2 Perletakan Kampung Dan

Perumahan.

50

3.3.3 Penduduk 56 3.3.4 Kegunaan Tanah.

56 60 61

M U K ^ SUR

0 KtjhM PEL^.KSAKiw-iN iO'.N'C-iMG.-O.' Y A N G T E G A P A I . 71

4.1 Keadaan Kampung Sedia ada. 71 4.1.1 Taraf ^emajuan Fisikal. 72 4.1.2 Taraf ^emajuan Ekonomi. 81 4.1.3 Taraf Kemajuan Sosial. 84 4.2 Soal Selidik K^esan Rancangan. 87

4.2.1 Penduduk. 87 4.2.2 Pekerjaan Dan Pendapatan 90

4.2.3 Perumahan dan Kemudahan

Asas. 94

4 . 2 . 4 Kemudahan Awam Dan S o s i a l . 9 8 4 . 2 . 5 O r g a n i s a s i T e m p a t a n . 105

0 PEMBENTUKAN OBJEKTIF. 106

5.1 Senarai Masalah-Masalah Yang

Di Kesan. 108 5.1.1 Pemulihan Rumah. 108

5.1.2 Pengadaan Infrastruktur

Sosial. 108 5.1.3 Pengadaan Kemudahan

Kemasyarakatan. 109 5.1.4 Peninykatan Usaha Ekonomi. 109

MUK.-1 SUR.-vT

5.2.1 Kaedah Penggunaan Metrik

P erhubung an. 111

5.3 Pembentukan Cbjektif. 1 21

5.4 Pembentukan Strategi.

6.0 kUkUSAN STRATEGI D M N CADANGAN.

6.2 Penyelesaian Masalah Kawasan Kajian.

128

132

6.1 Strategi Penyediaan Masalah. 132

6.1.1 Objektif A 132 6.1.2 Objektif E 139 6.1.3 Objektif F 142 6.1.4 Objektif G 145 6.1.5 Objektif D 147 6.1.6 Objektif B 148 6.1.7 Objektif C 149

150 6.2.1 Memusatkan Kemudahan Asas 150

6.2.2 Memperbaiki Jalan Kampung 151 6.2.3 Kesampaian Kepada Kemudahan

kemudahan. 152 6.2.4 Kenjalankan Kelas Ekonomi,

Xi

MUKrt SUR.-.T

6.2.7 Meniaiankan Kerja remulihan

Secara Gotong Royong. 155

6.3 Kesimpulan Cadangan. ^55 6.3.1 Faktur Ekonomi 155 6.3.2 Faktur Sosial

6.3.3 Faktur Fisikal 6.3.4 Faktur ^elaksanaan.

157 159 160

7.0 PENUTUP. 161

Eibliografi 164 Lamniran

/-.R/-.I GAM BAR.

x i i

5 I L . ib'KA S U R A T

Sistem Perhubungan.

2. Kampung Jenis Selari 3. Kcmpung Jenis Kelompok,

Kampung Jenis Taburan.

Rumah Kampung, 6.

7.

9.

Sistem Taliair HULA.

Sekolah Rendah.

Rumah dan Klinik Bidan, Masjid.

10. Balairaya.

11. Perletakan Kampung.

12. Bekalan Air Perigi.

13. Jalan Tanah Merah.

54 54

55 55 57 57 63 63 65 65

78 78 101

SLMARAI JADUAL 5IL.

1. Bilangan RPK Di Daerah Yan.

2. Bilangan Sampel Soal Selidik.

3. Bilangan Penduduk Mengikut Keluasan Kampunq.

4. Bilsngan Rumah dan Isi Rumah, 5. Pembinaan Sistem Perhubungan.

6. Hak Milek Kenderaan dan rerkhidmatan Awam.

7. Pembekalan Kemudahan Asas.

8. Kemudahan Sosial

9. Punca Pendapatan (Keluarga) 10. Gulungan Pendapatan (Keluarga) 11. Bilangan Projek

12. Gulungan Umur Responden.

13. Taraf Pelajaran Responden.

14. Pekerjaan Responden.

15. Bilangan Tanggungan Responden.

16. Gulungan Pendapatan.

17. Keluasan Hak Milik.Tanah.

18. Bahan Binaan Rumah.

19. Bilangan Bilik

20. Bantuan Pembaikan Dari Kerajaan.

Pembekalan Keperluan Asas.

Sistem Perhubunaan (Bilangan Rumah) Organisasi Tempatan.

Contoh Pengkaitan Masalah Nombor 9.

Pengkaitan Faktur sebab Akibat

^ntara Hasalah.

Pengasingan Faktur sebab nkibat Masalah.

Jumlah hata Pengkaitan Masalah.

Mata Perolehan dan Suasana Kepentingan.

Susur.an Rangkaian Masalah Terpenting Objektif ^ang Dicadang.

Syarat-syarat Fencapaian Objektif.

Bahan-bahan Pencapaian Objektif.

^LNV.:-..nI PP.T.AN

B I L .

1. Lokasi Kawasan Kajian.

2. t-erletakan Kampung.

3. Guna Tanah.

4 . Kemudahan S o s i a l . 5 . / O c t i v i t i S o s i a l .

XV

51 52 59 62 68

xvi

SENARAI RAJAH M U K A SU.:.^T

1. Kedudukan Pejabat Daerah Daiam Jentera

Pentadbiran Negeri. 26 Sistem Bilek Gerakan. 27 3. Peranan Jawatankuasa Kemajuan dan

Keselamatan Kampung. ^7 4 . Rangkaian O b j e k t i f . 127 5. Rangkaian S t r a t e g i . 131

K E P E N D E K K A N

x v i i

JKKK J a w a t a n k u a s a K e m a j u a n dan K e s e l a m a t a n K a m p u n g ,

2 . KEMAS Bahagian ^Kemajuan

M a s y a r a k a t .

3. K N K K e l u a r a n N e g a r a K a s a r ,

My-.DA L e m b a g a K e m a j u a n P e r - tanian Mud a.

Rib P e r b a d a n a n K e m a j u a n P e r i n d u s t r i a n L u a r B a n d a r .

6. R P K R a n c a n g a n P e m u l i h a n K a m p u n g .

7. T A B I K A T a m a n B i m b i n g a n K a n a k K a n a k .

TMP T e k n i k M e t r i k P e r h u b u n g a n .

9. UPE Unit Perancangan Ekonomi

10. UPSE Unit Penyelidikan Sosio Ekonomi.

Stab M ^ - '.-U-4.0

P010STAT TBDAK DmSMMMMli |'

;

BAB l

: ^ ^ 4 ' ^ ' ' '\r^' \ fl\'\"' ''•' '\~~ > '*

f POT Ob 8MB » wMo^ ^ijESSbXj^e.:..>V ..^,

1.0 PENGSNALAN

Kawasan l u a r b a n d a r d i d a p a t i mengalami b e r b a g a i - b a g a i n a s a l a h s e j a k ciari t e r c a p a i n y a kemerdekaan l a g i . Sebelum n y a , p e m e r i n t a h a n k o l o n i a l t i d a k menghiraukan akan k e a d a a n i n i sebab tumpuan a d a l a h t e r h a d a p k e s e l a m a t a n dan pem-

bangunan ekonomi. P i h a k p e m e r i n t a h yang mengambil a l e h k u a s a , mula s e d a r akan k e t i d a k - s e i m b a n g a n yang t e r d a p a t d i a n t a r a kawasan b a n d a r dan l u a r b a n d a r .

D a r i s e g i p e n y e d i a a n i n f r a s t r u k t u r s o s i a l dan kemudahan a s a s , kawasan l u a r b a n d a r masih l a g i b e r k u r a n g a n . D i - s e t e n g a h - s e t e n g a h t e m p a t p u l a ada yang t i d a k mempunyainya l a n g s u n g . D a r i s e g i ekonomi, t a r a f p e n d a p a t a n p u r a t a j a u h l e b i h r e n d a h j i k a d i b a n d i n g k a n dengan kawasan b a n d a r . S e c a r a am, b o l e h d i k a t a k a n yang kawasan l u a r b a n d a r j a u h k e t i n g g a l a n dalam semua a s p e k - a s p e k pembangunan t e r u t a m a s e k a l i t a r a f h i d u p m a s y a r a k a t .

Dengan k e s e d a r a n i n i , k e r a j a a n t e l a h cuba u n t u k memper- b a i k i k e t i d a k - s e i m b a n g a n i t u . B e r b a g a i - b a g a i r a n c a n g a n dan p r o j e k t e l a h d i g u b a l dan d i j a l a n k a n u n t u k mengubah h i d u p m a s y a r a k a t l u a r b a n d a r . Usaha i n i j u g a j e l a s t e r b u k t i d i dalam r a n c a n g a n - r a n c a n g a n l i m a t a h u n n e g a r a d i mana tumpuan a d a l a h t e r h a d a p s e k t u r l u a r b a n d a r .

Nainun demikian, s e t e l a h berlalunya t i q a rancangan lima- tahun negara, perubahan-perubahan dan pencampaian-

pencampaian yang dialami masih l a g i tidak mencapai h a s r a t don tujuan kerajaan. Kebanyakan daripada kampung-karnpung yang t e r l e t a k d i kawasan l u a r bandar masih l a g i merr.punyai c i r i - c i r i yang dianggap mundur. Keadaan i n i t e r b u k t i apabila satu k a j i a n yang dijalankan oleh Unit Perancangan Ekonomi (UPE) pada tahun 1978 terhadap 4027 kampung d i seluruh negara. Apabila d i k e l a s i f i k a s i k a n , t e r d a p a t hanya 2% sahaja d i dalam kumpulan A. Selainnya adalah d i dalam kumpulan C.

Telah disebutkan bahawa berbagai-bagai pendekatan t e l a h diambil untuk memperbaiki t a r a f hidup masyarakat l u a r bandar. I n i termasuk bantuan kewangan dan kemudahan

p e r a l a t a n yang d i s a l u r k a n melalui p r o j e k - p r o j e k p e r t a n i a n ,

perubatan s e r t a juga p e r s a t u a n - p e r s a t u a n yang t e r d a p a t

d i p e r i n g k a t kampung. Disamping i t u rancangan-rancangan

pembangunan yang mempunyai o b j e k t i f - o b j e k t i f t e r t e n t u

t e l a h diadakan umpamanya Geraktani, Gerakan Pembaharuan

dan Rancangan Desa Usaha. Pada keseluruhannya, tujuan

utama rancangan-rancangan i n i i a l a h untuk meninggikan

pendapatan masyarakat. Secara tidak langsung ianya akan memperbaiki taraf hidup masyarakat tersebut.

Memandangkan pendekatan-pendekatan yang dijalankan selama ini kurang ataupun tidak memberikan kesan yang diingini, maka suatu lagi pendekatan baru yang mana konsepnya berbeza dari yang sudah-sudah dicuba. Strategi baru ini, yang

lebih melibatkan masyarakat luar bandar itu sebagai suatu kumpulan atau 'komuniti', telah dikenali sebagai Rancangan Pemulihan Kampong (RPK). Rancangan ini baru sahaja di jalankan iaitu pada tahun 1978 dan sehlngga kini hanya Kedah dan Trengganu sahaja yang mengimplementasikannya

secara meluas.

Berdasarkan kepada pembaharuan inilah kajian ini dijalan­

kan. Tumpuan utama diberikan kepada komuniti atau masyarakat sesebuah kampung itu sendiri. Ini bertujuan untuk memperlihatkan sebarang perubahan yang berlaku

setelah diadakan rancangan-rancangan pembangunan masyarakat.

Perlu dinyatakan di sini bahawa aspek-aspek pembangunan yang disentuh hanyalah seperti mana yang disarankan oleh konsep RPK itu sahaja iaitu:-

i. Pemulihan rumah-rumah,